تاریخچه سنگ آهن

دانسته ها و آموخته هاي باستان شناسي و تاريخي اذعان مي دارد كه شناخت و کاربرد آهن تاريخي 6 هزار ساله دارد. آشنايي آدمي با آهن با دستيابي تصادفي او به شخانه هاي آهنين آغاز شد. چگالي کم، سختي، استواري و پايداريش، بر ويژگي هاي دو فلز طبيعي بکار گرفته شده در آن زمان (طلا و مس) برتري داشت و بدين ترتيب اين فلز ارزشي والاتر از دو فلز مذکور پيدا نمود. آثار اوليه آهن را از سرزمين مصر و سومر در BC 4000 مي دانند که انواع نيزه، ارابه و تزئينات آهني در آنجا کشف شده است. گداز آهن از کانه آن در 2000 – 3000 قبل از ميلاد انجام شد و از آهن موجود در متئوريت ها به علت فقدان نيکل قابل تشخيص بود.
واضح است که تاريخ فلز گدازي (متالورژي) با فرآوري و فلز گدازي آهن آغاز نشد. چرا که، آدمي پيش از آن به عصر مفرغ گام نهاده بود ليکن با گداختن آهن چهارمين گام را در راه تمدن برداشت که اکنون نيز در همان گام است. گداختن آهن نخست با گداز کانه هماتيت به کمک زغال چوب آغاز شد. پس از آن کوره هاي بلند پديد آمد و متعاقب آن زماني که زغال و کک به ياري گرفته شد فرآوري چدن و سپس فولاد آغاز شد. آنگاه دانش مواد به ميان آمد و از راه تجربه با آميختن فلزات گوناگون در آهن گداخته، ويژگي هاي آن را به دلخواه تغيير داد. بدينسان انواع فولاد با کاربردهاي گوناگون توليد شد.
بر اساس عقيده باستان شناسان، حدود 800 سال پيش از ميلاد، آهن در ايران بکار گرفته شده است. باور برخي از پژوهشگران بر اين واقعيت که آهن از آسن، که در اوستا به معني آهن آمده و آن هم از اسمن (به معني آسمان) ريشه گرفته است، مشتق شده است.
از کاوشهاي گورستان سيلک، مربوط به هزاره اول قبل از ميلاد، آشکار شد که اسلحه براي سرداران و فرمانروايان از آهن و براي افراد معمولي از مفرغ بوده است. زاوش به نقل از پلين مي نويسد: بهترين فولاد که به رم وارد مي شود فولاد Seriqve پس از آن فولاد پارت است.
گمان مي رود ايرانيان در دوره هخامنشي در ساختن فولاد و بکار بردن آهن و فولاد مهارت داشته اند و مي دانستند که آهن در برابر هوا و رطوبت زنگ مي زند و به همين دليل آن را براي جلوگيري از زنگ زدگي قير اندود مي کرده اند.
آقايمصطفوي رئيس سابق باستان شناسي به نقل از دکتر کامرون مي نويسد: جغرافي دانان اسلامي ضمن توصيف نيريز از وجود معادن آهن و صنعت جوشن سازي در آن جا نام مي برند. بنابراين مي توان مسلم دانست که در دوره هخامنشي نيريز مرکز زره سازي بوده است.
شيوه فرآوري فولاد، در پيش از اسلام در ايران و از شکل کوره و آجرهايي که در ساخت آن بکار گرفته مي شده، اطلاعاتي در دست نيست.
بطور کلي آهن در دوره هخامنشيان از کانسارهاي آهن پيرامون نيريز برداشت مي شده و شايد، همانگونه که جغرافي نويسان پس از اسلام نوشته اند، پس از اين دوره نيز از اين کانسارها بهره برداري مي شده است.
جرجي زيدان در تاريخ تمدن اسلام مي نويسد: در دوره خلفاي عباسي کانسارهاي آهن فارس و شهر دمندان کرمان مشهور بوده شايد هم شهر دمندان نزديک دلفار بوده باشد که از کانسارهاي آن در دوره هاي بعد نام برده اند.
دمرگان، باستان شناس فرانسوي، در کتاب (تمدنهاي اوليه) ضمن بحث از صادرات ايران در دوره هخامنشي از صادرات آهن گيلان (شايد ماسوله) و مازندران و باختر درياچه اروميه نام برده است.
اصطخري در مسالک الممالک، از آهن کوههاي بارز در کرمان و اين حوقل در صوره الارض از کانسارهاي جبال قصص و کوههاي بارز و کوههاي اصطخر (استخر) خراسان نام برده است.
ابن بلخي در فارس نامه از کان آهن در قطره و صاهک (چاهک) ياد کرده و مارکوپولو در سفرنامه خود به معادن آهن کوه بنان و کارگاه گداز آهن آن اشاره کرده و نوشته است در آنجا آينه هايي از فولاد تهيه مي کنند.
حمدا... مستوفي در نزهت القلوب از کانسارهاي آهن خواف قهستان (احتمالا سنگان امروزي) کانه آهن جبال قارن کرمان، کانه صاهه در فارس، کانه قطره در فارس، کانه کوره به ولايت طارمين قزوين (طارم) و معدن هومن به کوه کرپوچک، معدن گنجه اران – معدن کلبير در آذربايجان ياد کرده است. در کتب گوناگون قديمي بطور کلي، از دو دسته آهن نام برده شده است: نرم آهن – شابر قان.
آهني که داراي سختي کمتري بوده است و نرم آهن ناميده مي شد و آنهايي که سختي بيشتري داشته اند به نامهاي اسطام – ذکر – شابورقان – شابرتان – شابورن – شابورگان – شابورک – شابران و شابرن بوده اند.
گمان مي رود اصل نامهاي شابورقان – شابرقان و غيره شاپورگان باشد و شايد در آغاز نيز نام معدني بوده باشد که در دوره شاپور ساساني بهره برداري از آن انجام مي شده است.
در دوره صفويه تقريباً تمام سياحان از معادن آهن ايران ياد کرده اند. OLEARIUS از فولاد تبريز که از کانه هاي آن ديار بدست مي آيد و همچنين از کانسارهاي آهن دماوند ياد کرده و مي نويسد بهترين آهن را از ماسوله بدست مي آورند.
در دوره قاجاريه بويژه پس از جنگلهاي ايران و روس بهره برداري از معادن آهن نسبت به دوره پيش، بويژه براي تهيه اسلحه، افزايش يافته است.
از آغاز قرن بيستم، دانش مواد نه با روش پيشين تجربي بلکه بر پايه شناخت شيمي آهن و فرآورده هاي آن و بر پايه پژوهشي سامان يافته و برنامه ريزي شده به فلزاتي با ويژگي هاي از پيش تعيين شده دست يافت و توانست آهنگ مصرف آهن را کُند کند. در اين زمان پيشرفت علم و سطح زندگي کاربرد و مصرف فولاد و آهن افزايش يافت. به گونه اي که در سده مياني قرن بيستم فرآوري و کاربرد آن 5000 برابر سده شانزدهم شد. بر اين اساس محاسبه شده بود که در هر 50 سال ميزان فرآوري آهن 2 برابر شود، اما چنين نشد زيرا جنگلهاي گرم و سرد، راه يابي و دستيابي به فلزات و مواد ديگر، پيشرفت الکترونيک و کامپيوتر، فروپاشي بلوک بنديها و نظم نوين جهاني، نوسان قيمت سوخت هاي فسيلي، آشفتگي هاي اجتماعي برنامه ريزي شده و نشده، آلودگيهاي زيست محيطي و قانون گذاري هاي گوناگون در کشورهاي مختلف توانست بر اين محاسبه اثرات مثبت و منفي گذارد.
اما در هر حال يک چيز در اين روند پايدار بوده است و آن رشدي برابر 6/0 درصد در فرآوري آهن براي خانواده بشري است. گفتني است ملاحظاتي چون: آلودگي هاي زيست محيطي، بالا بودن هزينه ها و دستمزد، آموزش، بهداشت، بيمه هاي اجتماعي، ماليات، ترابري، دستيابي کشورها به دانش و تکنولوژي سبب شده است تا بار گداختن آهن به دوش کشورهاي جهان سوم – صاحبان سنگ آهن و انرژي – نهاده شود

تاریخچه سنگ آهن

مطالب مشابه :

کاربرد آهن - آهن - تاريخچه آهن

کاربرد آهنربا

تاریخچه سنگ آهن

کاربرد آهن رباهای الکتریکی

آشنایی با برخی از فلزات ، نافلزات و شبه فلزات و کاربرد هایشان

کاربردهای آهن