کودک و نياز به بازي

طراحي بازي

در طراحي بازي بايد والدين به اين مسائل توجه کنند. بازي براي کسب نوعي مهارت طراحي شود. براي مثال، در سنين دبستان، هنگامي که کودکان براي يک بازي خاص يارگيري مي کنند، اول مي پرسند که اين بازي را بلد هستي يا نه. آن ها حاضر نيستند ياراني را که توانايي دارند با آن هايي که فاقد توانايي هستند، در يک سطح قرار دهند. پس در طراحي بازي بايد به توانايي و کسب مهارت ها توجه کرد. بازي بايد قانونمند باشد. اين امر از گرايش کودکان به منطق ناشي مي شود. بازي بايد گروهي باشد. کودکان دوست دارند همبازي داشته باشند. اين امر از علاقه به جامعه پذيري و روابط اجتماعي ناشي مي شود. بازي بايد خلاقيت پذير باشد. بهترين فرصت براي پرورش خلاقيت در کودکان، سنين ابتدايي است.

فوايد بازي

- بازي موجب رشد جسمي کودک است. عضلات را نيرومند و استخوان ها را محکم مي کند.
- بازي باعث مهارت در حواس لامسه و بينايي کودک مي شود.
- بازي حس کنجکاوي کودک را برمي انگيزد و قدرت ابتکار او را به حرکت وامي دارد.
- بازي کودک را در برابر مشکلات مقاوم مي کند و به او اعتماد به نفس مي بخشد.
- بازي موجب تعديل تمايلات عاطفي کودک مي گردد.
- بازي به کودک مي آموزد که براي رسيدن به هدف چگونه نقشه بکشد، به چه صورت طراحي کند و چگونه از عهده حل مشکل برآيد.
- بازي باعث مي شود که کودک بتواند با ديگران رابطه صحيح برقرار کند.
- بازي موجب آموختن همکاري، فعاليت هاي گروهي، تعاون و تمرين اين امور مي گردد.
- بازي باعث مي شود که کودک اصول انضباطي و اخلاقي را در زندگي جمعي فرا گيرد.
- بازي نشان دهنده افکار، تمايلات و عواطف کودک است.

بنابراين مربيان مي توانند کودک را هنگام بازي دقيق تر بشناسند. با توجه به اين موارد، مربيان و والدين حق ندارند از شيطنت و بازيگوشي کودک جلوگيري کنند. بلکه بايد با جهت دادن به بازي از اين انرژي به نفع کودک استفاده کنند. امروزه تکنيک بازي درماني، به طور فزاينده اي در دنياي پيشرفته، براي تشخيص مسائل و مشکلات کودکان و درمان آن ها مورد استفاده قرار مي گيرد.

چگونه مي توان بازي هاي کودکان را به سوي خلاقيت پروري سوق داد؟

1. کودکان بايد در انتخاب بازي آزاد باشند و مربي و والدين براي آنان بازي را انتخاب نکنند. در اين خصوص، بايد به نحوي عمل شود که تمايل کودک به انتخاب بازي حفظ شود.
2. بايد به فضاي بازي توجه کرد. مشخصات فضاي بازي عبارت است از رغبت، تخيل و تفکر و بايد اين ها را به گونه اي براي کودک فراهم آورد که براي رسيدن به زندگي سرشار از شادي و لذت(احساس نکردن زمان) مورد مساعدت قرار گيرد.
3. کودک بايد به سوي بازي هاي تخيل برانگيز سوق داده شود و در اين راه، بايد با ظرافت و غيرمستقيم عمل کرد.
4. شرکت کردن کودک فکور و متفکر به منزله همبازي، خود به خود زمينه فکري بازي را گسترش مي دهد و موجب نزديکي بازي به خلاقيت مي گردد.
5. بازي هايي که از قابليت هاي نمايشي بيشتري برخوردارند و داراي ريتم و کلام و حرکاتي موزون هستند در علاقه مند کردن و به شوق آوردن و پرورش خلاقيت کودکان موثرند.

چند توصيه به والدين و مربيان

مربيان و والدين بايد بازي کودک را يک تمايل طبيعي و نشانه اي از زندگي تصور کنند و آن را نشانه اي از طبيعي بودن و بازي نکردن را نشانه اي از غيرطبيعي بودن کودک تلقي کنند. بازي وسيله اي براي تجربه اندوزي و مهارت آموزي است. درست است که بازي هدف ندارد، غريزي است و ظاهرا حرکاتي غيرجدي است ولي در واقع کودک با بازي هم تجربه مي اندوزد و هم مهارت مي آموزد. تجربه آموزي در بازي براي يادگيري کودک آمادگي ايجاد مي کند. قانون آمادگي يکي از قوانيني است که در يادگيري مطرح شده است. تجربه، باعث پرورش حواس و پرورش حواس موجب باهوش شدن مي شود و باهوش شدن خود معلول بازي است. زيرا حواس را پرورش مي دهد و تربيت حواس يکي از راه هاي تربيت هوش و حافظه است. توجه به بازي کودکان از نظر ميزان بازي، برنامه ريزي در بازي، گرايش کودکان و همبازي هاي کودکان امري ضروري مي باشد. به منظور توفيق هر چه بيشتر مربيان و والدين در امر آموزش از طريق بازي رعايت موارد زير ضروري به نظر مي رسد؛ به کودک امر و نهي بي مورد نکنيد. رو در روي کودک قرار نگيريد و دليل انجام دادن و يا انجام ندادن کارها را به او توضيح دهيد. کودکان را نه از طريق زبان والدين و مربيان، بلکه از طريق قرار و مدار و قانون از انجام دادن بعضي کارها منع کنيد. رعايت آزادي و کنترل در بازي، متضاد هم نيست.

کودک و بازي

بازي وسيله طبيعي کودک براي بيان و اظهار«خود» است. در واقع بازي و اسباب بازي کلمات کودک هستند. براي درک بيشتر دنياي کودکان مي بايد آن ها را در هنگام بازي مورد مشاهده قرار داد. آن ها از طريق بازي احساسات، ناکامي ها و اضطراب هاي خود را بيان مي دارند. در نتيجه بازي ها براي درمانگران وسيله مناسبي هستند تا به دنياي کودک وارد شوند و آن ها را بيشتر و بهتر بشناسند. بازي در دنياي روان شناسي امروز نه تنها ابزار خوبي براي تشخيص است بلکه وسيله اي براي اجراي فرآيند درمان نيز هست. از اين رو بازي درماني به عنوان يک تکنيک قوي درماني براي حل مشکلات کودکان در دنياي امروز تجلي يافته و به صورت روز افزون مورد استفاده قرار مي گيرد. مشکلات کودکان اغلب به عدم توانايي بزرگسالان براي درک و پاسخ گويي موثر به احساسات و کوشش هاي آن ها جهت ارتباط بازمي گردد. اين شکاف ارتباطي زماني عميق تر مي گردد که بزرگسالان اصرار دارند تا کودکان شان وسيله بياني را که خود آن ها استفاده مي کنند، به کار ببرند.

بازي براي کودکان همانند کلام براي بزرگسالان و وسيله اي براي بيان احساسات، برقراري روابط، توصيف تجربيات، آشکار کردن آرزوها و خودشکوفايي است. فعاليت بازي در واقع تلاش کودک براي کنار آمدن با محيط است که از اين طريق او خود را مي يابد و دنيا را درک مي کند و در واقع اسباب بازي براي کودکان فرصت تجربه را فراهم مي آورد. کودکان در بيان احساسات و افکار خود درستکار و رک گو هستند. احساسات، نگرش ها و افکار کودک در بازي پديدار مي شود. به طور کلي بازي يکي از عوامل موثر در رشد کودکان است. کودکان از طريق بازي هاي گوناگوني که انجام مي دهند، مهارت هاي بي شماري کسب مي کنند. بازي، استعدادها، توانايي ها و قابليت هاي کودکان را پرورش مي دهد و موجب تقويت ذهن، جسم و روان آنان مي شود و روح سازگاري، تفاهم و همدلي، نظم و قانون حاکم بر زندگي اجتماعي را در کودکان رشد مي دهد. براي پرورش مهارت ها و توانايي هاي گوناگون کودکان و انتخاب نوع بازي هاي مورد نياز آنان بايد به ويژگي هاي رشدي آنان توجه کرد. بديهي است که براي شناخت اين خصوصيات مي توان بازي هايي براي کودکان طراحي کرد که تاثير بيشتري بر تقويت جسم و ذهن آنان داشته باشد. کودک از طريق بازي نقاط ضعف و قوت خود را مي شناسد. شيوه تعامل با همسن و سالانش را ياد مي گيرد، روش هاي سرپيچي يا اطاعت از قوانين را تمرين مي کند و احساسات و عواطف گوناگون را مي آزمايد. انواع بازي هاي کودکان شامل انواع متعددي است:

بازی هاي پرجنب و جوش

اين گروه از بازي ها موجب رشد حرکتي- جسماني کودکان مي شوند. آن ها در حين انجام اين بازي ها از سر، بدن، دست و پاي خود استفاده مي کنند، مي ايستند. مي دوند، از پلکان يا طناب بالا مي روند، به توپ ضربه مي زنند، توپ را مي گيرند و... اين بازي ها هم چنين براي پرورش هماهنگي بين اندام هاي مختلف بدن بسيار مفيدند.

بازي هاي اکتشافاتي و دستي

اين گونه بازي ها به طور معمول از سنين 3 ماهگي با بازي انگشتان آغاز مي شود و براي هماهنگي بين چشم و فعاليت هاي دستي بسيار سودمندند. از آن جا که کودک دوست دارد اشياي اطرافش را در دست بگيريد و آن ها را مدتي در دست هايش بچرخاند، نگه دارد، صدايش را درآورد، بو کند و به دهان ببرد، مي تواند موجب تقويت حواس پنجگانه کودک شود.

بازي هاي تقليدي

نوزادان و کودکان خردسال از طريق الگوبرداري از رفتارهاي نزديکان و تکرار کارهاي آنان، به ويژگي هاي ارتباطات و تعاملات بين افراد پي مي برند. بازي هاي تقليدي بازي اي است که کودک از طريق مشاهده اعمال ديگران و تشخيص نمادها آن را ياد مي گيرد و تکرار مي کند. بازي هاي تقليدي انعکاسي است از آن چه کودک در اطراف خود مي بيند و مي شنود. والدين و مربيان چنان چه قصدشان پرورش مهارت هاي اجتماعي گوناگون کودک است، مي توانند با ارائه الگوها و رفتارهاي افراد مختلف جامعه کودکان را با نقش ها، وظايف، مناسبات و روابط بين افراد آشنا سازند.

بازي هاي ساختني

بازي هاي ساختني موجب تقويت مهارت هاي ذهني و قوه خلاقه کودک مي شوند. او ياد مي گيرد که چگونه با روي هم گذاشتن مکعب ها، مهره ها، کارت ها و... خانه و برخي چيزهاي ديگر بسازد. او از طريق سر هم کردن ماکت ها و اجزاي مختلف اسباب بازي هايش مي تواند شناخت خود را بالا ببرد.

بازي هاي نمايشي

کودک از طريق مشاهده و تقليد شروع به کشف موقعيت ها و شرايط گوناگون مي کند. او به تدريج استعدادها و قابليت هاي خودش را بهتر مي شناسد و ياد مي گيرد چگونه بايد با ديگران رفتار کند. نقش بازي کردن شايد به حداقل امکانات احتياج داشته باشد. براي مثال، کودک مي تواند تنها با يک کلاه، نقش يک پزشک، يک پليس يا يک آتش نشان را بازي کند. اين بازي ها موجب آگاهي اجتماعي کودک مي شود.

بازي هاي با قاعده

اين بازي ها به کودک حس مشارکت، همدلي، همکاري، نوع دوستي و پيروي از قوانين بازي را ياد مي دهند. بيشتر کودکان از سنين 5 سالگي به بعد، يعني زماني که کودکان بازي در گروه هاي کوچک را شروع مي کنند به انجام اين نوع بازي ها مي پردازند. کودکان بزرگ تر که تحمل پذيري شکست و باخت را دارند، به بازي هاي تيمي- ورزشي مي پردازند.

بازي هاي خيالي

هم چنان که توانايي پاسخ گويي نمادين کودک به محرکات بيروني گسترش مي يابد، به تدريج به بازي هاي خيالي روي مي آورد که به نوبه خود موجب رشد قواي ذهني کودک مي شود. در اين گونه بازي هاي پيچيده، کودک طرح بازي خاصي را در ذهن خود مجسم مي کند، نقش افراد را مي آفريند و افکار و احساسات خود را درباره دنياي پيرامونش به آن ها منتقل مي کند. کودک از طريق اين گونه خيال پردازي ها سعي مي کند پيامدهاي رفتاري خود را بهتر بشناسد. رايج ترين موضوع هايي که کودکان براي انجام بازي هاي خيالي شان انتخاب مي کنند، ماجراهاي مرتبط با خانواده است. نقش هايي که کودک در بازي هايش انتخاب مي کند، مي تواند افکار و حالات احساسي گوناگون او را بازگو کند. گروهي از نقش ها مربوط به وظايف افراد است. کودکان هم چنين نقش هاي شخصيت هاي گوناگون اجتماعي، اعم از پرستار، آموزگار و ... را از طريق اطرافيان، کتاب ها، مشاهده فيلم و ... در ذهن خود بازسازي مي کنند. بازي هاي مرتبط با اين نقش، قدرت خلاقيت بيشتري طلب مي کند تا بازي هايي که از زندگي روزانه خانوادگي سرچشمه مي گيرند. در حدود 4-5 سالگي ايده هاي کودکان درباره بازي هاي اجتماعي و تقليد از نقش هاي اجتماعي رشد چشمگيري پيدا مي کند.

تعليمات ديني را با بازی به کودکان بیاموزید

بازي در دوران كودكي به منزله واكنش كودك در برابر عوامل محيطي و بروز استعدادهاي نهفته اوست كه تاثيرات آن در كنار تقويت جسم و افزايش بنيه كودك، قابل توجه است. هم چنين بازي، در پرورش نيروي ابداع و ابتكار كودك بي نهايت موثر است. بنا براين غفلت از بازي به هيچ وجه به صلاح كودك و والدين او نيست. هم بازي شدن رسول معظم اسلام(ص) با دخترش زهرا(س) بيان گر اين نكته مهم است كه بازي و تحرك كودك، يكي از لوازم تربيت صحيح محسوب مي شود. حضرت علي(ع) و فاطمه(س) در خانه به بازي بچه ها توجه كافي مبذول مي داشتند و همين امر موجب شادابي و نشاط روز افزون آن ها مي شد. حضرت فاطمه(س) از همان دوران كودكي با فرزندانش هم بازي مي شد و به اين نكته توجه داشت كه در بازي، نوع الفاظ و حركات مادر، سرمشق كودك قرار مي گيرد؛ بنابراين بايد از كلمات و جملات مناسبي استفاده كرد. علاوه بر اين بايد در قالب بازي و شوخي شخصيت كودك را تقويت كرد، اورا به داشتن مفاخر و ارزش هاي اكتسابي تحريك و تهييج كرد. اين ها همه مرهون در پيش گرفتن شيوه هاي صحيح در اين رابطه است.

انواع بازي هاي كودكانه

كودكان روحيات متفاوتي دارند و با توجه به ويژگي هاي خود، بازي هاي مختلفي را تجربه مي كنند. عواملي كه در انتخاب نوع بازي دخالت دارند عبارتند از: تفاوت هاي فردي، ميزان سلامتي، سطح رشد جسمي و حركتي، بهره هوشي، جنسيت، خلاقيت، فرهنگ خانواده و موقعيت جغرافيايي. بر همين اساس بازي به انواع گوناگون تقسيم مي شود.

بازي هاي جسمي

از قديمي ترين نوع بازي هاست، به ابزار مخصوص نيازمند است، هم به صورت انفرادي و هم به صورت گروهي انجام مي شود، براي مصرف انرژي اضافي بدن و نجات يافتن از خستگي و كسالت بسيار مفيد است و رفتارهاي نا آرام و پرخاشگري توأم با عصبانيت كودك را كاهش مي دهد، مثل نشستن، سينه خيز رفتن، ايستادن، دويدن، بالا رفتن، پريدن، پرتاب كردن، الا كلنگ، سرسره، تاب، طناب، دوچرخه، توپ و ... .

بازي هاي تقليدي

كودك به تقليد نقش هايي مي پردازد كه آن ها را باور كرده است. معمولا بهترين شخصيت ها براي شروع ايفاي نقش، والدين، برادران، خواهران و دوستان هستند. كودك از ايفاي نقش آنان لذت برده و تجربه كسب مي كند. در دوره دبستان بيشتر نقش معلمان را تقليد مي كند، در حالي كه در دوره نوجواني از تقليد رفتار بزرگسالان دوري مي كند و به تقليد رفتار همسالان مي پردازد كه اين خود آغازي است براي هماهنگي و هم سو شدن با گروه هاي اجتماعي و ايفاي نقش هاي واقعي زندگي مثل خاله بازي، دكتر بازي، حمام كردن عروسك، مهماني رفتن، پليس بازي، آتش نشاني و ...

بازي هاي نمايشي

كودك در تقليد از بزرگترها از لباس و وسايل مخصوص آن ها نيز استفاده مي كند، مانند پسر كوچكي كه كت پدر را به تن كرده، عينك او را به چشم مي زند و يا دختر بچه اي كه كفش پاشنه دار مادر را پوشيده و به زحمت راه مي رود.

بازي هاي نمادي

زماني كه كودك دستيابي به ابزار و وسايل مورد نياز خود را غير ممكن مي بيند، نيازها و آرزوهاي خود را با استفاده از وسايل نمادين و از طريق بازي بيان مي كند. براي مثال بر تكه اي چوب سوار شده، اين طرف و آن طرف مي رود، مانند اين كه سوار بر اسبي شده و آن را هدايت مي كند. اين نوع بازي ها يكي از بهترين شيوه هاي بازي درماني محسوب مي شوند.

بازي هاي آموزشي

مهم ترين وسيله آموزش كودك، استفاده از وسايل بازي مناسب است، مانند مكعب هاي چوبي كه كودك با جور كردن و دسته بندي كردن آن ها مي تواند با مسائل اساسي اما ساده و آسان رياضي آشنا شود. از خانه كوچك اسباب بازي براي آشنا كردن كودك با واقعيات هاي موجود زندگي مي توان استفاده كرد. بازي هاي آموزشي موجب تقويت حواس و رشد قواي ذهني و اجتماعي كودك مي شوند، به شرط آن كه سعي كنيم كنترل اصلي بازي در اختيار كودك باشد و جهت و مسير آن را تعيين كند.

بازي هاي خلاقيتي

كودك از طريق به وجود آوردن چيزي، عقايد و احساساتش را اظهار مي كند، مانند نقاشي، موسيقي، خمير بازي، شن بازي و يا استفاده از لغات كه او را قادر مي سازد تا در آينده داستان، شعر و نمايشنامه بنويسد خانه سازي با گل و گچ و خمير، خاك و ماسه، اسباب بازي هاي چند تكّه و ... هم از اين دسته هستند. بازي هاي قاعده مند كه كودك توسط آن ها رعايت قوانين را ياد مي گيرد مثل عمو زنجير باف، گرگم به هوا، قايم باشك، عمو رنگي، بالا بلندي و اخيراً هم سگا، پلي استيشن، رايانه...

کودک و نياز به بازي

مطالب مشابه :

هنر

آموزش کاردستی با وسایل دوریختنی

هنر

کار دستی

روشها و فنون ياددهي ، يادگيري در پیش دبستانی و دیگر دوره ها

محل بازی کودک

مربیان پیش دبستانی ها توجه کنند.

کودک و نياز به بازي

واكسيناسيون: آنچه لازم است بدانيد