بررسی تأثیر تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست

بررسی تأثیر تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست بر دامنه حرکتی و خشکی صبحگاهی مفصل زانو در بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو

● مقدمه: استئوآرتریت شایع ترین بیماری مفصلی در انسانها به شمار می‌رود کــــه در۹۰-۶۰ درصــد افراد بالای ۶۵ سال ایجاد می شود و در اکثر جوامع شایع ترین علت ناتوانی مزمن می باشد در آمریکا حدود یکصد هزار نفر به علت استئوآرتریت زانو یا ران بدون کمک قادر به رفت و آمد بین رختخواب و دستشوئی نیستند خشکی صبحگاهی و کاهش دامنه حرکتی مفصل از مشخصات مهم این بیماری می باشد هیچ داروئی یافت نشده است که باعث جلوگیری، تأخیر بیماری یا برگشت تغییرات پاتولوژیک ناشی از استئوآرتریت در انسان شود با این حال استئوآرتریت که شایع ترین وضعیت محدود کننده فعالیت در بین افراد مسن است، نسبت به تعداد زیادی از بیماریها که جدی تر تلقی می شوند مانند سرطان یا سکته مغزی، می توان آن را مسئول موارد بیشتری از ناتوانی کامل در افراد مسن در نظر گرفت شکیبی در سال ۲۰۰۴ با بررسی ۲۰۰ بیمار مبتلا به استئوآرتریت در کرمان به این نتیجه رسید که شاخص توده بدنی بالا، سن بالا و زندگی در روستا، عوامل مؤثر بر ناتوانی در این بیماران می باشد در سالهای اخیر علاقه و گرایش به سمت درمانهای غیر داروئی بیشتر از درمانهای داروئی بوده و روز به روز بر آمار داوطلبین استفاده از این روشها نیز افزوده می شود تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست یکی از روشهای درمانی غیر دارویی می باشد که قدمت و ریشه استفاده ازآن به یونان باستان و روم قدیم بر می گردد.

اولین تحریک الکتریکی ثبت شده به ۴۶ سال بعد از میلاد مسیح بر می گردد زمانی که یک پزشک ایتالیائی، اهل روم، به نام اسکری بوینرس لارگوس با گذاشتن ماهی های الکتریکی روی مفاصل به درمان بیماری نقرس پرداخت. مکانیسم اصلی اثر TENS (Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation) هنوز بطور کامل مشخص نیست ولی از جمله مکانیسم هایی که اکثر صاحبنظران بر آنها اتفاق نظر دارند این است که این جریان الکتریکی ریشه های اعصاب آوران زیادی را فعال می‌کند که به تحریک اعصاب مهاری شاخ خلفی یا رهایی آندورفین یا هر دو منجر می شود در سال ۲۰۰۳ Gaines تأثیر تحریک الکتریکی را بر توانایی عضله چهار سر ران در بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو بررسی کرد و نشان داد که تحریک الکتریکی باعث افزایش قدرت و توان این عضله شده بدون اینکه بر درد آنها تأثیری داشته باشد همچنین بکارگیری TENS تا ۷۰ درصد می‌تواند نسبت به عدم بکارگیری آن در کاهش درد بیماران مبتلا به استئوآرتریت مؤثر باشد از آنجا که استئوآرتریت زانو می تواند منجر به محدودیت فیزیکی و ناتوانی شدید شود و اهداف درمانی در این بیماری شامل کاهش ضعف، بهبود عملکرد، کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی، کاهش خشکی صبحگاهی مفاصل و تسهیل عملکرد فعالیت های روزانه می باشد و از آنجایی که تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست دارای مزایایی از جمله ساده بودن تکنیک کار، نداشتن عارضه جانبی، کاهش مصرف نارکوتیکها، ارزان و مقرون به صرفه بودن می باشد، ضمناً آماده کردن بیمار در این روش از روشهای دیگر درمانهای غیر داروئی مثل انحراف فکر و آرامسازی عضلانی راحت تر می باشد این مطالعه با هدف تعیین تأثیر TENS، به عنوان یک روش غیر دارویی، بر دامنه حرکتی مفصل زانو و میزان خشکی صبحگاهی در بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو انجام شد.

● روش بررسی:
مطالعه حاضر یک مطالعه نیمه تجربی از نوع یک سوکور می باشد که پس از کسب مجوز از کمیته اخلاق دانشگاه تربیت مدرس انجام گرفت. جامعه این مطالعه، کل بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو، مراجعه کننده به درمانگاه روماتولوژی بیمارستان امام خمینی تهران بودند. تعداد ۶۰ بیمار (۳۰ نفر برای هر گروه) که دارای شرایط ورود به مطالعه بودند با استفاده روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل، تایید بیماری آنها توسط پزشک متخصص، سلامتی پوست ناحیه مورد مطالعه، حداقل شش ماه و حداکثر ۵ سال از تشخیص بیماری استئوآرتریت آنها توسط پزشک متخصص گذشته باشد، محل زندگی آنها در شهر تهران و حداقل نزدیک به بیمارستان امام خمینی (ره) باشد تا امکان سه بار مراجعه به بخش فیزیوتراپی در طول هفته را داشته باشند و دادن گواهی کتبی مبنی بر رضایت انجام تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست، بود. معیارهای خروج از مطالعه شامل داشتن ضربان ساز قلبی، حامله بودن، نقص در درک حس و داشتن بیماری آرتریت روماتوئید و سایر بیماریهای عصبی- عضلانی- اسکلتی بوده اند.

در طی تحقیق دو نفر از گروه شاهد و یک نفر از گروه آزمون از مطالعه خارج شدند. پس از انتخاب نهایی افراد و تخصیص تصادفی آنها در دو گروه آزمون و شاهد و دادن توضیحات لازم به هر دو گروه، طی چهار هفته و هر هفته سه جلسه به گروه آزمون جریان الکتریکی ۱۰۰ هرتز توسط دو الکترود را بر با ابعاد ۸×۴ سانتی متر در دو طرف راست و چپ مفصل زانو، به مدت ۲۰ دقیقه با استفاده از دستگاه NEW TENSداده شد، شدت جریان با توجه به آستانه حسی خود بیماران تنظیم می شد. گروه شاهد هم دارای همین شرایط بود ولی دستگاه خاموش بود و از آن به عنوان پلاسبو استفاده می‌شد.

دامنه حرکتی مفصل زانو در وضعیت فلکشن در حالت خوابیده بر روی زمین توسط گونیا متر اندازه گیری شد و میزان خشکی صبحگاهی مفصل به کمک چک لیست خود گزارش دهی که توسط بیماران تکمیل می‌گردید بررسی شد. میزان خشکی صبحگاهی و دامنه حرکتی مفصل زانو در هر دو گروه در جلسه اول، ششم و دوازدهم اندازه گیری شد و مورد مقایسه قرار گرفت. پس از جمع آوری داده ها، تجزیه و تحلیل آماری با استفاده از آزمونهای آماری آنالیز واریانس با اندازه گیری مکرر، کروسکال والیس و t مستقل انجام شد.

● یافته ها:
۹۰ درصد بیماران در هر دو گروه زن بودند. میانگین سنی بیماران در گروه آزمون ۲/۶۱/۵۴ و شاهد ۱۸/۷۰۷/۵۷ سال بوده است. میانگین شاخص توده بدنی در گروه آزمون ۱/۲۷ و در گروه شاهد ۲/۲۶ بود که آزمون آماری t مستقل اختلاف معنی داری را بین میانگین متغیرهای فوق و سایر متغیرهایی دموگرافیک در دو گروه آزمون و شاهد قبل از مداخله نشان نداد. آزمون آنالیز واریانس (ANOVA) از نوع اندازه گیری مکرر نشان داد دامنه حرکتی مفصل زانو در گـــروه آزمون رو بـــه افـــزایش می‌بـاشــد ولی درگروه شاهد تغییر معنی داری از نظر آماری نداشته، بین میانگین دامنه حرکتی مفصل زانو در دو گروه قبل از مداخله، اختلاف معنی داری وجود نداشت ولی پس از شش هفته مداخله این میزان در گروه آزمون از ۲۶/۲۲/۸۲ به ۰۷/۳۱/۸۹ رسید (۰۰۱/۰p<) و پس از اتمام مداخله این میزان به ۵۲/۴۱۱۷ افزایش یافت (۰۰۱/۰p<). ولی در گروه شاهد این میزانها تفاوت معنی داری در زمانهای مشابه نداشت (نمودار شماره ۱).

سایر یافته های پژوهش نشان می‌دهد که میزان خشکی صبحگاهی مفاصل زانو در اندازه گیری مکرر در زمانهای مختلف در بین دو گروه اختلاف معنی داری وجود نداشت و بعلاوه در گروه آزمون نیز اختلاف معنی داری بین میزان خشکی صبحگاهی مفاصل زانو در زمانهای مختلف مداخله نبود (جدول شماره ۱).
نمودار شماره ۱: میانگین دامنه حرکتی مفصل زانو در دو گروه
۰۰۱/۰ p<در گروه آزمون درجلسه ششم و دوازدهم نسبت به قبل از مداخله.
گروه آزمون: تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست.
گروه شاهد: بدون تحریک الکتریکی پوست.

● بحث:
با توجه به نتایج این مطالعــه تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست بر دامنه حرکتی مفصل زانو اثر چشمگیری داشته ولی بر میزان خشکی صبحگاهی اثری ندارد. TENS با فعال کردن سیستم مهاری نزولی برای جلوگیری از انتقال درد عمل می‌کند، که این مسئله کاربرد بالینی تئوری کنترل دریچه‌ای درد را نشان می دهد، همچنین مکانیسم های بیوشیمیایی نیز می توانند دخیل باشند چون TENS سطوح ماده پی و ۵-هیدروکسی تریپنامین را در مایع مغزی نخاعی افزایش می دهد از سویی دیگر این تحریک ممکن است جریان خون نزدیک الکترودها را افزایش دهد که به طور غیر مستقیم به فرآیند التیام یا رفع اسپاسم و شل شدن ماهیچه ها کمک می‌کند .

در سال ۲۰۰۳ Gaines تأثیر تحریک الکتریکی عضله چهار سر ران را بر توانایی عضله چهار سر ران در بیماران مبتلا به استئوآرتریت زانو بررسی کرد. به همین منظور ۳۴ بیمار مبتلا به استئوآرتریت زانو را به دو گروه تقسیم نمود در گروه آزمون به مدت ۱۲ هفته هر هفته سه روز از تحریک الکتریکی استفـــاده کرد. نتایج نشان داد که در گروه آزمون قدرت و توان عضله چهار سر ران بیشتر از گروه شاهد افزایش پیدا کــرده بدون اینـکه
جدول شماره ۱: خشکی مفصل زانو در دو گروه آزمون و شاهد قبل و بعد از انجام مداخله بر درد آنها تأثیری داشته باشد

اعداد جدول بر اساس فراوانی مطلق آورده شده اند.
۰۵/۰p< بین دو گروه در هر دو مرحله.
گروه آزمون:تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست.
گروه شاهد: بدون تحریک الکتریکی پوست.
این نتایج را می توان به تأثیر تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست بر افزایش قدرت عضلانی، عضلات مفصل زانو ربط داد.

Thamsborg در سال ۲۰۰۵ در یک مطالعه دو سوکور تأثیر میدان مغناطیسی بر بیماران استئوآرتریت زانو را بررسی کرد ۸۳ بیمار روزانه به مدت ۲ ساعت به مدت ۶ هفته تحت بررسی قرار گرفتند. متغییرهای درد، فعالیت های روزانه و خشکی صبحگاهی بررسی شدند نتایج نشان داد که بیماران گروه آزمون بهبودی چشمگیری در فعالیت های روزانه، درد و خشکی صبحگاهی نسبت به گروه شاهد داشته اند نتایج تحقیق فوق تأثیر مثبت میدان مغناطیسی بر میزان خشکی صبحگاهی بعد از ۶ هفته مداخله نشان می دهد اما در این تحقیق تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست تأثیری بر میزان خشکی صبحگاهی نداشت. شاید یکی از دلایل آن مدت زمان مداخله باشد چون در این تحقیق مدت زمان مداخله ۴ هفته بود بنابراین پیشنهاد می شود تحقیقی به همین صورت اما با مدت زمان ۶ هفته یا بیشتر انجام شود.

میانگین سنی بیماران در این مطالعه ۵۵ سال بود. از آنجا که سن فاکتور مهمی در این بیماری و تحقیقات مربوطه می باشد، مقایسه میانگین سنی بیماران در مطالعات داخلی با میانگین سنی بیماران در مطالعات خارجی نشان می دهد که هم میانگین سنی و هم دامنه سنی بیماران در ایران پایین تر می باشد. یکی از دلایلی که می تواند روی پایین آمدن میانگین سنی بیماران در ایران تأثیر داشته باشد سبک زندگی آنها می باشد مثل استفاده نکردن از آسانسور به جای پله، استفاده نکردن از مبل برای نشستن و استفاده نکردن از توالت فرنگی و غیره که همه این موارد می تواند روند بیماری را تسریع نماید.این مطالعه نشان داد که میانگین شاخص توده بدنی در این بیماران بیشتر از میانگین نرمال می باشد.

افزایش وزن و به دنبال آن بالا رفتن شاخص توده بدنی می تواند از عوامل مؤثر بر استئوآرتریت زانو باشدالبته نقش پاتولوژی چاقی هنوز مورد بحث است بعضی مطالعات نشان می دهد که چاقی به خودی خود یک عامل در ایجاد بیماری نیست ولی تحقیقات اخیر افزایش شیوع استئوآرتریت را در بیماران چاق، بخصوص در مفاصل تحمل کننده وزن نشان می دهند. از طرف دیگر چاقی ممکن است یک پدیده ثانوی مربوط به کاهش فعالیت فیزیکی در اثر درد مفصلی و محدودیت حرکتی باشد (که منجر به ایجاد یک سیکل معیوب می شود) نتایج این تحقیق نشان داد که تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست باعث افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو در این بیماران می شود ولی تأثیری بر میزان خشکی صبحگاهی ندارد به همین دلیل پیشنهاد می شود تأثیر یکی از روشهای دیگر مثل سرما درمانی، گرما درمانی یا ورزش (شنا) بر روی این متغییر بررسی شود و همچنین تحقیقاتی در این زمینه و با طول مدت بیشتری انجام گیرد.

● نتیجه گیری:
با توجه به یافته های فوق می توان نتیجه گرفت که تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست بر دامنه حرکتی مفصل زانو اثر چشمگیری دارد ولی بر میزان خشکی صبحگاهی اثری نداشته و می‌توان با بکارگیری این روش به افزایش دامنه حرکتی مفاصل در بیماران مبتلا به استئوآرتریت کمک کرد.

منبع:سایت لیستر

بررسی تأثیر تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست

مطالب مشابه :

راهنماي طبقات ساختمان مركزي بیمارستان میلاد

لیست بیمارستان های تهران ، آدرسهای بیمارستانهای تهران ، Tehran's Hospitals

توصيه هاي ويژه سلامت زائرين حج 89 :

مطب های فوق تخصص و متخصصین کودکان و نوزادان شمال تهران-شریعتی،پاسداران و ظفر و میرداماد

بررسی تأثیر تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست

تومور استخوانی چیست ؟