طبيعت و معماري

در حضور طبيعت اكثرا با شگفتي به كاركرد بي نظير آن در شرايط مختلف پي مي بريم ، شايد پاسخ در قابليت هاي شگفت انگيز طبيعت در پاسخ دهي به موقعيت هاي بحراني باشد . اما در مقابل ، بعد از گذشت هزاران سال از شروع ساخت و ساز بنا آنچه انسانها مي سازند خود را در مقايسه با ساخته هاي طبيعت بسيار ناكارآمد و همينطور از نظر سازه اي با ميزان مصرف بسيار بالاي منابع طبيعي و ناتوان در مقابله با شرايط بحراني جوي و طبيعي نشان داده اند ، ساخت و ساز هايي مضر براي سلامت انسان و محيط و در بسياري موارد نازيبا از لحاظ بصري و ناسازگار با محيط اطراف .

در مقابل رويكرد تكاملي بر مبناي كارايي بهينه طبيعت بنا نهاده شده است كه به ايجاد گستره وسيع و جالبي از فرمها مي انجامد و هيچكدام بر پايه سليقه هاي عمومي ، فرم هاي آشنا و تطابق ها ساخته نمي شوند .

ارگانيزم هاي گوناگون طبيعي از بدو پيدايش ملهم از نوعي بينش و آگاهي دروني دقيق ،‌ به درستي مي دانند كجا بايد ساخت ، از چه مصالحي استفاده كرد و اين مصالح چگونه بايد با هم تركيب شوند ، در حاليكه انسانها ظاهرا فاقد اين دانش ذاتي در طراحي و ساخت هستند . آنها بايد فرا بگيرند . هر جزء طبيعت در ذات خود مشخصه و هويت ،ساختار و فرم و همچنين موجوديت و هدف مختص به خود را داراست كه همگي به گونه اي وحدت مي انجامد و تضمين كننده تجسم فرمال آنهاست كه به صورت مستقيم با ساير فرمها ارتباط مي يابند .

در دنياي ما هر ايده جديدي ريشه در كشف تعدادي از زواياي پنهان طبيعت دارد كه به گونه اي شگفت آور از طريق مشاهده و بازتابهاي طبيعي آشكار مي شوند . منبع موج خلاقيت بي وقفه و تكاملي انسان ريشه در آگاهي هاي عميق طبيعت دارد . هر اختراع زاييده تفكر انسان ، هر چند كه تنها كاربردي انساني داشته باشد اما ناخود آگاه رويكردي به سرچشمه نامتناهي نبوغ و قدرت طبيعت دارد . در حقيقت طبيعت و طراحي به نقاط پنهان ناخود آگاه انسان تبديل شده اند.

اكتشافات و پيشرفتهاي انساني همگي به گونه اي به جنبه هايي از پديده هاي طبيعي توجه داشته اند . هر اختراع ، روش درماني ، روش علمي نوين و هر اكتشاف فيزيكي و روانشناختي رويكردي به ذهن پوياي طبيعت دارد.

متأسفانه ارزش هاي معماري امروز با رويكردي مصرف گرا به ساخت ، فرمهاي قرار دادي و با دلمشغولي هاي شخصي و بدون توجه به محيط اطراف آن ، گستره متنوع فرمهاي طبيعي را به دست فراموشي سپرده اند .

معماري طبيعت روندي است كه ما آن را به صورت غريزي و دروني و به عنوان تكوين رشد و آفرينش درك مي كنيم . پايه اي ترين سطح آن التزام به زندگي است كه خود را در قالب شكل مصالح آشكار مي كند . معماري به ضربان ها و ريتم نامرئي حيات فرم و شكل مي دهد و در حقيقت جرياني است كه به طرح ساختار و به ساختار طرح مي بخشد .

نيروهاي اصلي به صورت ذاتي در همه چيز وجود دارد . اين نيروها به صورت تمايلي فزاينده در تبديل آن از حالت نامرئي و مرئي ظهور و تجلي مي يابند . اين تمايل و انگيزه قوي براي حياط و زندگي ضروري است . معماري فرآيندي است كه نيروهاي گوناگون مرتبط را در شكل كلي واحد سامان دهي و تركيب مي كند . اجزاي تشكيل دهنده يك كل ممكن است بدون توازن تركيب به نظر برسند ، اما هيچگاه بدون ارتباط جلوه نخواهد كرد . به هر ميزان كه بيشتر به مطالعه طبيعت ميپردازيم ، به همان ميزان بيشتر با عمق و قدرت تكاملي آن آشنا مي شويم . هر ارگانيسم زنده توسط نيرويي غير قابل تغيير هدايت مي شود .

يك موجود زنده براي بقا به قابليت هايش براي پاسخگويي به محيط وابسته است . چگونگي روابط تضمين كننده بقا عامل موثر در ايجاد فرم و تكامل آن است . و طبيعتا عملكرد به سمتي پيش مي رود تا رابطه خود را با محيطي گسترده تر و در محدوده صرف اطرافش تطبيق دهد .

به نظر مي رسد در ميان تمام موجودات ، انسان كمتر از بقيه از استعدادي دروني براي طراحي هوشمندانه برخوردار باشد . تمام موجوداتي كه به نوعي در طبيعت به ساخت و ساز مي پردازند ، به صورتي غريزي و با ميزان دقت و درك بسيار بالايي از سيستم هاي اين دنياي خاكي كه محدوده اي بس وسيعتر از موضعگيري آنها را شامل مي شود ، آن را انجام مي دهند .

ظاهرا مكانيزم هاي طبيعي از جريان نيروهاي نامريي اي بر روي سياره ما آگاهي دارند . ما انسانها از ميزان بسيار اندكي از اين توانايي اعجاب انگيز ساير موجودات برخوردار هستيم . ما تنها مي توانيم بياموزيم و به اين منظور كتاب گشوده طبيعت بهترين منبع ياد گيري براي ماست .

سالها تحقيق نشان داده است كه طبيعت اصول پايه اي در ايجاد فرم هاي خلاقه و متنوع خود دارد كه مي توان از آن ميان به مواردي اشاره كرد :

1 – استفاده بهينه از مصالح

2- بيشينه سازي توان سازه اي

3- بيشينه سازي حجم فضاي محصور

4- ايجاد بالاترين استحكام به وزن سازه

5- استفاده از تنش و كرنش به عنوان مبناي كارايي سازه اي

6- ايجاد محيط هاي كارا از لحاظ انرژي ، به خوبي عايق شده و راحت ، بدون نياز به استفاده از انرژي خارجي

7- ايجاد فرم هايي براي بهبود سير كولاسيون هوا

8- استفاده از مصالح موجود در محل براي ساخت

9- استفاده از فرم هاي منحني شكل براي پراكنده سازي نيروهاي وارده چند جهتي

10- افزايش كارايي آئروديناميكي توسط فرمهاي سازه

11- عدم توليد مواد سمي و مضر براي محيط

12- طراحي سازه هايي كه به تنهايي توسط يك ارگانيزم قابل ساخت باشند .

تدبير استفاده از مواد ، سيستم هاي اساسي سازه اي و استعداد فوق العاده در پاسخگويي به هر گونه نيروي جوي و محيطي ، ساختار هاي طبيعي را به بهترين مثالهاي برترين نوع نظم تبديل كرده اند .

آنچه هنوز ناشناخته باقي مانده است پاسخ به اين سوال است كه چگونه ارگانيسم هاي زنده همچون موريانه ها ، زنبور ها ، لارو ها ، سمورهاي آبي و هزاران گونه ديگر از چنين دانش دروني در نحوه ساخت سازه هايي با چنين قدرت تخيل ، دقت و مهارت فني برخوردارند . امري كه بيش از همه در اينجا اهميت دارد درك قدرت طراحي طبيعت براي استفاده عملي از آن در معماري انسان است .

1 - الگواره هاي معماري و طبيعت

در طول تاريخ تلاش هاي بسياري براي استفاده از طبيعت در معماري انجام شده است و از جهات گوناگوني انسان سعي در تقليد و استفاده از آگاهي عميق طبيعت در كارهاي خود را داشته است . در ميان تمام اين تلاشها يكي از مهمترين روشها رويكردهاي شبيه سازي و همانند سازي به محيط است . براي موجودات زنده روند شبيه سازي بر پايه تطبيق كاركردي و همانند سازي بر پايه تطبيق ساختاري در معماري بازتاب داشته اند و در روند هاي گونه شناسي ، رشد ساختارهاي مصنوعي و در مقياسي بزرگتر ، در زايش و رشد بافتهاي شهري ديده مي شوند . به نظر مي رسد در جست و جو براي يافتن حلقه گم شده بين طبيعت و معماري ، مطالعه روندهاي شبيه سازي و همانند سازي در طبيعت و معماري امري ضروري باشد .

1 – 1 - بدن انسان

شكل بدن انسان ، منحصر به فرد بودن آن و هويت تشكيل يافته آن از بخشهاي متمايز ، به انسان اولين قانون تركيب را آموخته است : وحدت در عين گوناگوني . استفاده از بدن انسان در طراحي چه آگاهانه باشد يا نه ، بخشي اساسي از تمام تمدن هاي معماري ، بدون توجه به دوره و زمان آنها را تشكيل مي دهد .

1 – 2 - استخوان بندي

ايده اسكلت به عنوان سازه باربر بدن ، حتي در ابتدايي ترين كلبه هاي ساخت بشر مشاهده مي شود كه با استفاده از شاخه هاي درختان ساخته و سپس با پوششي از پوست حيوانات و بوته هاي كوچك پوشانيده مي شدند . نه تنها سازه چوبي قابليت ايجاد اين رابطه بين كالبد باربر و پوسته خارجي را دارد ، بلكه اين رابطه دو گانه از زماني كه شروع به استفاده از فولاد و بتن مسلح در مصالح ساختماني شد معني تازه اي يافته است .

1 – 3 - حيوانات

استفاده از خصوصيات بدن حيوانات در تعداد زيادي از تمدنهاي بشري ، اين قابليت را براي معماران ايجاد كرده است تا از تقليدي سمبليك براي ايجاد ارتباط بين ايده هاي خود و ايجاد ارزش هاي جامع استفاده كنند . صفات مشخصه هر حيوان و هر كدام از اعضاي بدن آنها (بال ، پنجه ، منقار ، شاخ و پوست – مانند پوست بدن ببر ) در ساخت بناها به منظور دست يابي به قدرت جادويي استفاده مي شده است . از نمونه هاي استفاده شده فرم هاي بدن حيوانات در معماري مي توان از فرم دفاعي بدن لاك پشت ، فرم سيال و آزاد بدن پرندگان و فرم هاي محاطي حلزون نام برد .

1 -4 - كوهها

گفته مي شود براي آنها كه روياهايشان برخاسته از طبيعت است ، حتي كوچكترين تپه منبعي از الهام است . ستايش كوهها به عنوان نقاط عطف جهان ، الهام بخش تمايل سركوب ناپذير انسان براي ساخت كوههاي نمادين همانند زيگورات ها ، هرم ها ، و معابد و به همان شيوه در عصر امروز آسمان خراش ها و سازه ساختمانهاي مسكوني كه از منظر اطراف خود تبعيت مي كنند ، شمرده مي شود .

1- 5 - شكل زمين

شكل زمين كه از آن به عنوان ژئومورفيسم geomor phism)) هم ياد مي شود . بيان كننده گرايش هايي جديد در معماري است و اين حركت كاملا آگاه از نقش خود در اصلاح سيستماتيك رويكرد به منظر در عصر انقلاب صنعتي است. هر چند كه انسان گاهي از شكل زمين به صورتي نامناسب و يا بدون مراعات جنبه هاي طبيعي استفاده مي كند . ولي بايد با آن به گونه اي برخورد كه پايداري آرام آن مورد خدشه قرار نگيرد.

خاك به عنوان يك ماده ساختماني گاهي فرم هايي با خطوط منحني ايجاد مي كند كه ظريف و تحسين بر انگيز هستند و با دست انسان آنچنان شكل مي گيرند كه تداعي گر جريان آب مي شوند .

1 – 6 - كريستال

در آشوب سنگهاي بي فرم ، در دل كوهها ، زمين گنج خود ، كريستال ها ، را پنهان كرده است. اينجاست كه طبيعت آشكارا قصد دارد به انسان نظم، وضوح و اطاعت از قوانين آفرينش و تكامل را بياموزد .

پيروي اي كه نبايد كوركورانه و به تقليدي صرف تبديل شود .

1 – 7 - شاخه

انشعاب جزئي از طبيعت درخت است كه به انسان ايده رشد و تكثير را مي آموزد . انشعاب مظهر ايجاد است ، توليد مثلي كه در مقطع زماني خاص از رشد خود در طبيعت دوبرابر مي شود ، دقيقا عكس آنچه در مورد جريان آب اتفاق مي افتد مادامي كه حركت رو به جلوي آن شاخه هاي جدا شده از سرچشمه را به هم پيوند مي دهد.انشعاب به انسان قدرت تكرار را مي آموزد . دنباله اي ازتنه ، شاخه ها ، سربرگها ، رگ برگها و . . قانوني مشابه نظم حاكم بر معماري را به نمايش مي گذارد .

1 – 8 - درخت

درخت در بسياري از فرهنگ ها سمبلي از كل عالم ، پيدايش و تكامل آن است . همينطور رشد عمودي آن ، درخت را به مظهري انساني تبديل مي كند ، سمبلي از آنچه آن را مقياسي از كل جهان مي دانيم .

اولين بار قانون " treeness " توسط رايت در يكي از سخنراني هاي اوليه اش مطرح شده است .

گل آذين( inflor scene )

گل آذين نحوه استقرار گلها بر روي شاخه به عنوان محوري عمودي است . گل آذين سيستمي انشعابي دارد . در طول تاريخ ؛ تقريبا تمام سيستم هاي استقرار گل آذين ، معادلي در معماري بناها و به همان ميزان در تزئينات يافته اند .

1 – 9 - گلها

مدل هاي مركز گراي گل ها نه تنها به معماران ايده هاي بي پاياني از فرم هاي تزئيني را مي دهد ، بلكه اصول توزيعي و ارگانيسم هاي طبيعي شكل گرفته بر اساس محوري عمودي و با فرم هاي متنوعي از ساختارهاي لايه اي هم پوشاننده ، آرايشي از چيدمان گل برگها حول يك محور مركزي و گسترش عمودي آن از يك نقطه را به نمايش مي گذارد .

و در آخر آنكه ما بايد درك و آگاهي خود از طبيعت را با توجهي محتاطانه و از طريق تحقيقات و مطالعات دقيق براي دست يابي به بالاترين درجه كارايي ، انديشمندانه سازيم . تا كنون بيشتر توجه انسان به طبيعت رويكردي احساسي و شهودي بوده است اما در حال حاضر روش و شيوه اي متفاوت در نگاه به طبيعت بايد اتخاذ گردد.

طبيعت و معماري

مطالب مشابه :

دانلود جزوه انسان، طبیعت، معماری

انسان , طبیعت , معماری

درس انسان طبيعت معماري

موضوعات پیشنهادی برای پروژه درس انسان طبیعت معماری

مفهوم طبيعت در شرق و غرب

معماری پایدار، انسان، طبیعت، معماری

جزوه انسان،طبیعت،معماری رشته معماری دانشگاه پیام نور

طبيعت و معماري

نمونه سوال آزمون انسان، طبیعت و معماری

انسان، طبیعت، معماری