به بهانه زادروز چارلی چاپلین

سر چارلز اسپنسر چاپلین (Sir Charles Spencer Chaplin) در 16 آوریل سال 1889 (122 سال پیش) در لندن به دنیا آمد. چارلی مهمترین و تاثیرگذارترین شاگرد مك سنت و فرزند یك نمایشگر تالارهای محلی موسیقی انگلیسی به نام جرالدین چاپلین بود. والدین چاپلین هر دو هنرمندانی در سالن بزرگ شهر لندن بودند و هر دو بازیگر و آوازه‌خوان، اما پیش از آنكه وی 3 ساله شود از هم جدا شدند.

چارلی آواز خواندن را از مادرش آموخت. بعدها مادرش دچار بیماری روانی می‌شود و در یك آسایشگاه در حوالی لندن بستری می‌شود. اما پدرش زمانی كه چارلی ۱۲ ساله بود، فوت شد. زمانی كه مادرش در یكی از اجراهای زنده تئاتر كه برای سربازان اجرا می‌شد، جسمی به سر وی برخورد كرد و آسیب دید، چارلی 5 ساله روی صحنه رفت و تماشاچیان عصبانی را با خواندن آهنگی سرگرم و آرام كرد. با بستری شدن مادر، چارلی و برادرش رابطهٔ عمیق تری پیدا كردند و هر دو با استعداد بالایی كه داشتند در همین سالن قدیمی كه پدر و مادرشان در آن كار می‌كردند، مشغول به كار شدند.

چاپلین در سال 1910 به آمریكا رفت و با برادرانش استودیو چاپلین را تاسیس كردند. در سال ۱۹۲۸ مادر چاپلین، درست در زمانی كه ۷ سال از انتقال وی توسط پسران به هالیوود می‌گذشت، از دنیا رفت. بعدها چارلی از وجود برادری ناتنی از سمت مادر آگاه ‌شد به نام ویلر دریدن كه این برادر نیز به مابقی برادران در هالیوود و استودیو چاپلین ‌پیوست. چاپلین یهودی‌زاده فقیری بود كه دوران كودكی را در دشواری و تنگدستی گذراند و در نخستین سال‌های شكوفایی سینما در امریكا، با تكیه بر خلاقیت و استعداد خود به اوج شهرت رسید.

در سال ۱۹۱۳ بازی چاپلین در آمریكا مورد توجه یكی از فیلمسازان قرار می‌گیرد و از آن پس با شركت فیلمسازی كی استون همكاری می‌كند. وی نخستین فیلمش را با نام ساختن یك زندگی كه فیلم كمدی بود در سال ۱۹۱۴ آغاز كرد. در این كمپانی و با این فیلم چاپلین به شهرت رسید. به تدریج چاپلین به محبوب‌ترین هنرمند تاریخ سینما تبدیل شد و تهیه‌كنندگی آثارش را نیز بر عهده گرفت.

در 1913، هنگامی كه با دستمزد 150 دلار در هفته در كمپانی كی استون استخدام شد، یك بازیگر سیار نمایش‌های وودویل امریكایی بود. در نخستین فیلمی كه به نام در تلاش معاش (1914) برای مك سنت بازی كرد، نقش یك شیك پوش تیپیك انگلیسی به او محول شد، اما با فیلم دومش، مخمصه غریب مبیل 1914، كاركتر یك ولگرد كوچولو را معرفی كرد؛ كاركتری كه بعدها او را شهره آفاق ساخت و به یك نماد جهانی سینمایی از یك فرد عامی در دوران ما بدل كرد.

چاپلین در كمپانی كی استون در 34 فیلم كوتاه و 6 حلقه‌ای داستانی با عنوان رمانس ناكام تیلی (1914) به كارگردانی مك سنت بازی كرد و كاراكتر این دلقك ریزنقش محزون را به تدریج پرورش داد. شخصیتی با كفشهایی كه برایش بزرگ بودند، شلواری گشاد و كتی تنگ كه كلاه لبه‌دار دربی بر سر می گذاشت. شخصیت پردازی درخشان او، همراه با حركات پانتومیم كه چارلی تبحر بی‌مانندی در آن داشت، از ولگرد كوچولو انسانی ساخت كه با جهان پیرامون خود به كلی بیگانه است.

از جمله مشهورترین فیلمهایی كه چاپلین در كمپانی اسانی ساخت، می‌توان به ولگرد، شغل، بانك، شبی در نمایش اشاره كرد. این فیلم‌ها در سال 1915 ساخته شدند. این فیلم‌ها چندان مورد استقبال قرار گرفتند كه چارلی سال بعد درخواست هفته‌ای 10 هزار دلار به اضافه پیش پرداختی معادل 150000 دلاری پس از امضای قرارداد برای ساختن 12 فیلم برای كمپانی میوچوال را كرد.

معروف‌ترین فیلم‌های چاپلین در كمپانی میوچوال عبارتند از: بازرس فرودگاه (1916)، مامور آتش نشانی (1916)، ساعت یك صبح (1916)، سر سره بازی (1916)، سمساری (1916)، خیابان اوباش (1917)، مهاجر (1917)، ماجراجو (1917).

چاپلین در سال ۱۹۱۹ به همراهی تعدادی از دوستان سینمایی‌اش اتحادیه سینماگران را تاسیس كرد. آن زمان این فرصت برای او پدید آمده بود تا پس از سالها، به دلمشغولی‌های خود بپردازد و فارغ از نظام مافیایی حاكم بر هالیوود، حرف دل خویش را به زبان تصویر بیان كند.

بسیاری چارلی چاپلین را تنها یك كمدین موفق می‌دانند حال آنكه او در طول زندگانی خود در زمینه موسیقی نیز استعداد فراوانی از خود نشان داد. ساخت موسیقی فیلم كار عادی وی بود و توانست در مجموع موسیقی 23 فیلم را به پایان برساند. موسیقی فیلم لایم لایت ساخته چاپلین در سال 1972 برنده جایزه اسكار شد.

شخصیت چاپلین بیشتر به عنوان "آواره" شهرت یافت كه در زبانهای مختلف دنیا مفهومی به مانند فردی ولگرد با رفتارهای پیچیده اما بزرگ منشانه داشت. در سال ۱۹۱۵ چاپلین با یك كمپانی تازه قرارداد بست و مشغول ساخت فیلم‌های بلندتری شد.

در سال ۱۹۱۶ كمپانی فیلم موچوال مبلغ ۶۷۰ هزار دلار با چاپلین قرارداد بست و در مدت ۱۸ ماه وی ۱۲ فیلم بلندمدت كمدی برای آنها ساخت كه در این نوع از ویژگی ممتازی در تاریخ سینما برخوردار بودند. در واقع تمام فیلم‌های كه در این كمپانی ساخته شد، به یك اثر كلاسیك سینمای كمدی تبدیل شدند.

در پایان این سالها آمریكا وارد جنگ جهانی شد و چاپلین دورهٔ جدیدی از سینمای خود را با دوستانی آغاز كرد. از سال ۱۹۱۸ چاپلین در استودیو خود مشغول به كار شد. تمام فیلمهای پیشین دوباره ویرایش و كات شدند و در سال‌های مختلف موسیقی و تدوین جدید صورت گرفت.

دیكتاتور بزرگ نخستین فیلم كاملا ناطق چاپلین بود كه در اوضاع نابسامان جهانی در دهه 40، اثری ضد نازی بود. این فیلم در مورد دیكتاتوری اروپایی و در واقع تاریخچه زندگی آدنوید هینكل، دیكتاتور كشور خیالی تامانیا است كه دست به كشتار یهودی‌ها می‌زند و اروپا را درگیر جنگ می‌كند.

برخی این فیلم را نپسندیدند و برخی جنبه سیاسی آن را جدی و برخی آن را به قدر كافی جدی نگرفتند. با این حال این فیلم از نظر تجاری محبوبیت فراوانی پیدا كرد و چاپلین را همچنان به عنوان یك ستاره در اوج نگاه داشت. سرانجام، سر چارلز اسپنسر چاپلین، اسطوره سینمای صامت (1889- 1977)، 25 دسامبر سال 1977 در سن 88 سالگی درگذشت.

برخی از افتخارات چارلی چاپلین:

برنده جایزه اسكار بهترین موسیقی اورجینال برای فیلم لایم لایت در سال ۱۹۷۳
نامزد دریافت جایزه اسكار در رشته‌های بهترین فیلم، بهترین فیلمنامه اورجینال و بهترین بازیگر نقش اول برای فیلم دیكتاتور بزرگ در سال ۱۹۴۱
نامزد دریافت جایزه اسكار در رشته بهترین فیلم نامه اورجینال برای فیلم موسیو وردو در سال ۱۹۴۸
دریافت جایزه اسكار بهترین دستاورد هنری برای فیلم سیرك در سال ۱۹۲۹
دریافت جایزه افتخاری یك عمر فعالیت هنری در سال ۱۹۷۲
برنده جایزه افتخاری شیر طلایی از جشنواره ونیز در سال ۱۹۷۲

برخی از فیلم‌های چارلی چاپلین:

آتش‌نشان، ماجراجو، یك زندگی سگی، پسر بچه، دیكتاتور بزرگ، سیرك، شهر نورانی می‌شود، عصر جدید، مغازه وسیقه گذاری، دریا، غریبه، یك زن، بانك، سرسره بازی، خیابان آرام ...

نمایی از برخی فیلم‌های كمدی چارلی چاپلین

چارلی چاپلین، در كنار گاندی

چارلی چاپلین، در كنار آلبرت اینشتین