اینترنت، جهانی شدن و هویت فرهنگی جوانان در ایران

چکیده در این پژوهش اینترنت به عنوان یکی از ابزارهای مهم جهانی شدن، به ویژه جهانی شدن فرهنگی، در نظر گرفته شده است. فرضِ اساسیِ این پژوهش این بوده است که اینترنت، با توجه به زمینه هایِ اجتماعی و فرهنگیِ افراد، گروه ها و جوامعِ انسانی، می تواند پیامد های متفاوت برای هویتِ فرهنگیِ آن ها داشته باشد. برای آزمون چنین فرضی ابتدا ادبیاتِ نظریِ کلاسیک و جدید درباره ی جهانی شدن و اینترنت بررسی شده و سپس نتایج یافته هایِ تجربیِ پژوهش، در دو بخش پیمایشی و مصاحبه، ارائه شده است. در این پژوهش دیدگاه های استوارت هال درباره ی هویت و فرهنگ در عصر جهانی شدن و دیدگاه های آنتونی گیدنز درباره ی شکل گیری هویت در دوران مدرن، به عنوان چهارچوب نظری پژوهش انتخاب شده اند. در بخش پیمایشی با استفاده از روش نمونه گیری غیر احتمالی قضاوتی جمعیت نمونه انتخاب شده است. بخش مصاحبه ی این پژوهش نیز به شیوه ی پژوهش موردی انجام شده است. در این پژوهش دانشگاه تهران، به عنوان جامعه ی آماریِ پژوهش، انتخاب شده است. جمعیت نمونه نیز دانشجویانی بوده اند که دارای استفاده ی چشمگیر از اینترنت بوده اند. در بخش پیمایشی این پژوهش از میان 21 دانشکده ی دانشگاه تهران، 10 دانشکده به انتخاب پژوهش گر جهت انجام پژوهش انتخاب شده اند. حجم نمونه در بخش پیمایشی این پژوهش 719 نفر بوده است. در بخش مصاحبه ی این پژوهش نیز 30 دانشجو از 14 دانشکده ی دانشگاه تهران به طور تصادفی انتخاب شده اند. به طور کلی، نتایج پژوهش نشان می دهند که بین هفده متغیر و متغیر اصلی پژوهش (« گرایش دانشجویان به جهانی شدن») رابطه ی معنادار و مستقیم وجود دارد. این متغیرها، به ترتیبِ میزان یا شدتِ رابطه با متغیر وابسته ی پژوهش، عبارت اند از: تعلق به مفاخر ملی، مدیریت بهره گیری از اینترنت، تعلق به ملیت، رشته ی تحصیلی، مدت زمان استفاده از اینترنت، مهارت در بهره گیری از اینترنت، استفاده از رسانه های خارجی، تعدد موارد استفاده از اینترنت، هویت سازی خانواده، تعلق به هویت و فرهنگ قومی، تعلق به هویت و فرهنگ ملی، استفاده از سایت های فرهنگی، استفاده از سایت های سیاسی، چت کردن، وبلاگ نویسی، سن و مقطع تحصیلی. بین شش متغیر مستقل و متغیر وابسته ی پژوهش رابطه ای مشاهده نشد. این متغیرها عبارت اند از: قومیت، مذهب، پایگاه اقتصادی - اجتماعی والدین، جنسیت، محل سکونت و تعلق به دین. در تحلیل چند متغیره و تحلیل مسیر، از میان متغیرهایی که دارای رابطه ی معنادار با متغیر وابسته ی پژوهش بوده اند، چهار متغیر مدیریت بهره گیری از اینترنت، مدت زمان استفاده از اینترنت، استفاده از رسانه های خارجی و هویت سازی خانواده دارای تأثیر مستقیم، و دو متغیر مهارت در بهره گیری از اینترنت و تعدد موارد استفاده از اینترنت دارای تأثیر غیر مستقیم بر متغیر وابسته ی پژوهش بوده اند. یافته های بخش مصاحبه ی این پژوهش مؤید یافته های بخش پیمایشی پژوهش هستند. در همه ی مصاحبه های انجام شده با دانشجویان ملاحظه شد که در حوزه های مختلف زندگی برای آن ها خانواده، دین، ملیت، هویت و فرهنگ قومی، هویت و فرهنگ ملی و شخصیت ها و مفاخر ملی، جایگاه بسیار مهمی دارند. از نظر آن ها، تعلق به قومیت و ملیت و جهانی شدن منافاتی با هم ندارند. آن ها شدیداً مخالف طرد فرهنگ خودی و از خود بیگانگیِ فرهنگی هستند. بیش تر دانشجویان این عقیده را مطرح می کنند که نه تنها اینترنت باعث ایجاد اختلال در روابط اجتماعی شان نشده است، بلکه توانسته اند به طور چشمگیری از داده های گوناگون اینترنت در حوزه های علمی، اجتماعی و فرهنگی استفاده کنند. مصاحبه شوندگانِ این پژوهش غالباً به جهانی شدن، هویت و فرهنگ جهانی گرایش دارند و تبادلِ بین فرهنگی و ارتباطاتِ جهانی را لازمه ی پویایی و پیشرفت هر جامعه به شمار می آورند. واژه های کلیدی هویت، فرهنگ، هویت فرهنگی، جهانی شدن، جهانی بودن، غربی شدن، جهانی - محلی شدن، جامعه ی اطلاعاتی، رمزگذاری، رمزگشایی، ساخت یابی، مدیریت بهره گیری از اینترنت، مهارت در بهره گیری از اینترنت، هویت سازی خانواده، تعلق به دین، تعلق به ملیت، تعلق به هویت و فرهنگ قومی، تعلق به هویت و فرهنگ ملی، گرایش به جهانی شدن.

اسداله بابایی فرد