استانداردهای طراحی مجتمع مسکونی

استانداردهای طراحی مجتمع مسکونی
یک مرکز شهری موفق باید کانون معاشرت و تعاملات اجتماعی، تجارت و همچنین فعالیت*های فرهنگی باشد، نه صرفا ترکیب کاربری*های غیر مرتبط و گسسته. یک راه برای ایجاد مرکز شهری زنده و پویا گره*زدن نهاد*هایی مانند کتابخانه و موزه و... با فعالیت*های مدرن تجاری است و خرید به عنوان یک سیستم فعال شهری در تلفیق با سایر کاربری*ها باعث ایجاد ارتباطات عملکردی قوی تری با حضور مردم می*شود. به*عنوان مثال امروزه در دنیا کتابخانه*هایی طراحی می*شوند که به صورت چند منظوره دارای محل خرید،* باشگاه ورزشی،* سالن اجتماعات و... نیز هستند، یعنی علاوه بر این که مراکز شهری دارای کاربری*های چند منظوره هستند، هر کدام از اجزاء آنها نیز به نوبه خود می*توانند دارای فعالیت*های چند منظوره باشند.

برای ایجاد حس مکان در داخل مراکز شهری باید به نکات زیر توجه کرد:
• مشخص کردن ویژگی*های شاخص هر جامعه مانند تاریخ و ارزش*های موجود در آن.
• ایجاد ورودی*هایی برای مرکز شهری که به صورت سمبولیک نشان*دهنده ویژگی و کیفیت آن جامعه هستند.
• انتخاب یک سایت مناسب برای ارائه خدمات به تمام جامعه. این مطلب زمانی که قرار باشد ساختمان*های اداری و دولتی در آن قرار گیرند از اهمیت بیشتری برخوردار است.
• استفاده از المان*های هنری و جذاب که قابل تغییر باشند مانند مجسمه و آب و....
• برگزاری مراسم مختلف اجتماعی و مذهبی در مرکز شهری.
• تلاش برای برقراری تعادل میان اصول زیبایی شناختی و عملکردی.
• تشویق مردم به مراقبت از مکان و اجازه به حضور آنها در خلق و مراقبت از آن.
دسترسی*ها،* ترافیک و محل پارک
اگر بیشتر کالاها و خدمات، هم برای دسترسی با اتومبیل و هم برای افراد پیاده سهل*الوصول هستند، تراکم زیاد زمین منجر به کاهش نیاز به حمل و نقل عمومی* می*شود. با این وجود اگرچه توسعه مسیر*ها با در نظر گرفتن مقیاس پیاده، یک هدف مهم به شمار می*رود، نیاز به مسیر سواره و مدیریت ترافیک و محل پارک وجود خواهدداشت. چند روش برای برخورد با دسترسی*ها، ترافیک و محل پارک عبارتند از:
• طراحی مرکز شهری به عنوان یک هدف چند منظوره با سیستم حمل و نقل چند وجهی.
• ایجاد سهولت در درک علائم مربوط به مسیرها و عدم پیچیدگی در دسترسی*ها.
• باریک کردن خیابان در محل عبور عابر پیاده.
• طراحی پارکینگ در پشت ساختمان*ها.
• تقسیم*کردن محدوده*های پارک خیلی بزرگ به محل*های پارک منفرد کوچک پراکنده در داخل مرکز شهری.
• اضافه*کردن نماهای متناسب با ساختارهای معماری همجوار به ساختار پارکینگ*ها.
• طراحی سرعت گیر بین خیابان و محدوده پارک.
طراحی فضا*هایی برای مردم
اگرچه هدف جامعه پرورش دادن پتانسیل*های شهری، خلق حس مکان یا توسعه پیشرفت*های اقتصادی است، ولی در این میان مردم عامل اصلی و مهم به شمار می*آیند. همچنین انجام تدارکات لازم برای عابران پیاده عامل مهمی *در موفقیت تجاری به حساب می*آید. در ایجاد شرایط مناسب برای عابران و تشویق آنها به حرکت در فضا باید نکات زیر را در نظر گرفت:
• ایجاد خیابانهای باریک*تر.
• طراحی پیاده*رو*های فراخ*تر.
• استفاده از سرپناه*ها و طراحی پیاده*رو*های سرپوشیده.
• در نظرگرفتن مقیاس انسانی و رعایت ارتفاع متعادل برای ساختمان*ها.
• حذف کردن «فضا*های مرده». محدوده*های خالی و نماهای نامناسب، حرکت سیال عابران در مسیر را مختل می*کنند.
• ایجاد دسترسی به محدوده*های مجاور.
• ایجاد سیرکولاسیون ساده، منطقی و قابل فهم برای عابران و موتورسوارن.
• تدارک خدمات غذایی مانند رستوران یا کافه روباز با طراحی محل نشستن در هوای آزاد و محدوده*های خلوت و دنج.
• طراحی مبلمان مناسب برای فعالیت*های مورد نظر.
محل استقرار ساختمان در زمين
محل استقرار ساختمان در شرايط متعارف بايد در قسمت شمالي زمين باشد ، در موارد استثنائي مانند وجود درختان قطور و يا شرقي غربي بودن زمين و نظاير موضوع با توجه به وضعيت استقرار ساختمان هاي مجاور در شوراي معماري مطرح و تصميم لازم اتخاذ مي گردد .
نحوه احداث بنا در شرق ، غرب و يا جنوب ملک
چنانچه تراکم مجاز در ساختماني به عللي به مقدار صد در صد پر نشود يا مالک نخواهد تمام تراکم مجاز را در قسمت شمالي زمين بنا نمايد ، مي تواند مابقي تراکم را در ضلع جنوبي ، شرقي يا غربي و بصورت يک يا چند واحد مستقل يک طبقه احداث نمايد ، مشروط به اينکه :
1. فضاي حياط باقيمانده کمتر از 40 درصد کل زمين نباشد .
2. ارتفاع واحد مذکور از پاي کار تا لبه دست انداز بام به هيچ وجه از 5/3 متر تجاوز ننمايد ( ارتفاع از کف تا زير سقف بيشتر از 70/2نباشد )
3. چنانچه واحد مورد نظر در بر گذر قرار گيرد باعث جلوگيري از ورود ماشين به حياط يا پارکينگ مربوطه نگردد .
4. از واحد مورد نظر هر گونه استفاده تجاري به استثناء مواردي نظير دفتر مهندسي و مطب و ... که قانون شهرداري صريحا ذکر نموده است ممنوع مي باشد .
پيش بيني سرويس هاي بهداشتي و آشپزخانه در زيرزمين املاک کمتر از 120متر مربع
پيش بيني سرويس هاي بهداشتي و آشپزخانه در زيرزمين ، در زمين هاي کمتر از 120 متر مربع مساحت ، به شرطي که حالت تفکيکي نداشته باشد بلامانع است .
نحوه اقدام در خصوص باقيمانده املاک واقع در طرح هاي اجرائي شهرداري
چون از باقيمانده بعضي از املاک واقع در طرح هاي اجرائي شهرداري که به اداره کل املاک ابلاغ گرديده ، به علت کمي متراژ در صورت رعايت ضابطه 60% زيربنا به منظور ايجاد واحد مسکوني ، مناسب نمي باشد ، لذا براي اينگونه املاک و همچنين باقيمانده املاکي که مقدار جزء گذر را مجانا و بلا عوض بشهرداری واگذار می نمایند ، در صورتیکه از 70 متر مربع بیشتر نباشد ، با توجه به موقعیت محل و با رعایت کامل قاعده لا ضرر و مراعات حقوق مجاورین از 60% تا 100% پروانه ساختمانی صادر می گردد .
شرط افزایش سطح اشغال در املاک با مساحت کمتر از 120 متر مربع
سطح زیربنای 60% در طبقه همکف ، برای کلیه پلاک های واقع در مناطق مسکونی که مساحت شش دانگ آن ها حداکثر 120 متر مربع می باشد و در محدوده 5 ساله خدمات شهری و مناطق آزاد شده قرار دارند ، در صورت عدم مزاحمت برای مجاورین ، حداکثرتا 80% مساحت زمین افزایش داده شده است . ضمنا اراضی دارای مشخصات بالا که قبلا در آن ها تا حد 60% احداث بنا شده نیز مشمول مفاد این مصوبه خواهند بود .
موارد لزوم عدم رعایت بر اصلاحی
در مواردیکه مالکین عمارات به منظور تعویض سقف یا تعمیرات ضروری مشابه و یا اضافه اشکوب در حد فقط یک طبقه جهت ساختمان که مشرف بر کوچه ها یا خیابان هایی است که حداکثر عرض اصلاحی از دوازده متر تجاوز ننماید و دارای بر اصلاحی می باشد ، در خواست پروانه ساختمانی نمایند ، در صورتیکه این عملیات ساختمانی منجر به نوسازی کلی نشود ، بدون رعایت بر اصلاحی بلامانع است . مفاد فوق منحصرا مربوط به ابعادی که ساختمان مربوطه در بر تمام یا قسمتی از آن قرار دارد بوده و در مورد سایر ابعاد زمین در صورت داشتن بر اصلاحی باید عقب نشینی لازم رعایت گردد . مگر این که دیوار موجود اساسی باشد .
نحوه احداث بنا دراملاک دارای اصلاحی
احداث ساختمان در املاکی که با طرح های تعریضی برخورد دارند با رعایت 60% طول و مساحت سند قبل از اصلاحی درباقیمانده زمین و در حد تراکم مجاز بلامانع می باشد و پیش آمدگی بیش از 60% طول تحت زاویه 45درجه ، با رعایت 60% مساحت سند ( قبل از اصلاحی ) به شرط واگذاری رایگان مقدار جزء گذر بشهرداری بلامانع است .
نحوه پیش آمدگی ارتفاع معابر
حداکثر پیش آمدگی مجاز در قسمت پخ ساختمان هایی که در تقاطع معابر قرار گرفته اند ، به میزان 150 سانتی متر عمود بر پخ می باشد .
احداث بنا در حد 60 درصد به علاوه دو متر و چگونگی اجرای پخ 45 درجه ارائه نقشه های معماری ساختمان که با پیش آمدگی 60% طول زمین به علاوه 2 متر و بدون رعایت زاویه 45 درجه به شرط ارائه رضایت نامه محضری از مالکین پلاک های مجاور نمی باشد .
نحوه احداث بنا در حد 60% به علاوه 2 متر و عدم رعایت پخ 45 درجه در مجاورت گذر

احداث ساختمان در املاکی که با طرح های تعریضی و یا احداثی معابر شبکه برخورد دارند ، با رعایت 60% طول و مساحت سند ، قبل از اصلاحی در باقیمانده زمین و در حد تراکم مجاز بلامانع بوده و پیش آمدگی بیش از 60 % طول تحت زاویه 45درجه با رعایت 60% مساحت ( قبل از اصلاحی ) مجاز می باشد . بدیهی است مالکین املاکی که بازاء مساحت اصلاحی از شهرداری غرامت دریافت نموده اند ، می بایست پس از اصلاح سند ،با رعایت ابعاد سند جدید عمل نمایند .
رعایت پخ 45 درجه در املاکی که مجاوز گذر واقع می شوند الزامی نیست .
بدیهی است محدوده تعریف شده فوق محدوده احداث بنا بوده و طراحی ساختمان ترجیحا باید بدون پخ و یا ارائه راه حل های ابتکاری انجام گیرد .
نحوه کاهش سطح اشغال و استفاده از ارتفاع
به منظور ایجاد تسهیلات بیشتر در طراحی ساختمان ها و همچنین ایجاد فضای باز بیشتر و استفاده مطلوبتر از تراکم های ساختمانی مجاز در صورت کاهش سطح اشغال ، استفاده از تراکم مجاز طرح های تفصیلی در ارتفاع ، بدون پرداخت عوارض ناشی از ازدیاد ارتفاع بر خیابان های 12 متر و بیشتر بلامانع است . ضمنا احداث زیر زمین با حداکثر سطح مجاز ( ملاک عمل فعلی ) به منظور تامین پارکینگ تاسیسات انباری و فضاهای مشاع و عمومی بلامانع خواهد بود .
اعمال تسهیلات فوق در مورد املاکی که در معرض تعریض معابر با عرض بیشتر از 12 متر قرار می گیرند ، چنانچه مساحت باقیمانده آن ها کمتر از 60% مساحت کل ملک باشد نیز بلامانع است .
ارتفاع مجاز در تراکم 120 درصد
در اراضی با تراکم 120% احداث سه طبقه بنای مسکونی روی زیرزمین و یا دو طبقه روی پیلوت و زیر زمین ضمن رعایت سایر ضوابط و مقررات بلامانع می باشد .
ضوابط بالکن ها
1. احداث پیش آمدگی در خیابان های 12 متر تا 20 متر به عمق 80 سانتی متر و برای خیابان 20 متر به بالا به عرض 120سانتی متر مجاز می باشد .
2. ارتفاع پیش آمدگی نسبت به کف پیاده رو ، نباید از 5/3 متر کمتر باشد و سطح آن مطابق ضوابط مربوطه جزء تراکم محسوب خواهد شد .
3.پیش آمدگی ساختمان در همکف و طبقات ، در خارج از 60% طول مجاز و در داخل زاویه 45درجه ، حداکثر به میزان 2 متر بلا مانع است ( رعایت 60% مساحت الزامی است ).

4. پیش آمدگی روی پخ دو گذر در محدوده سند مالکیت ، به میزان حداکثر 5/1 متر عمود بر پخ و به شرط رعایت 5/3 متر ارتفاع از کف پیاده رو بلامانع است .
5. طریقه محاسبه زیربنا و تراکم پیش آمدگی ها در داخل فضای باز به قرار زیر است :
الف- پیش آمدگی آخرین سقف ساختمان ، به عنوان باران گیر ، جزء زیربنا محسوب نمی گردد .
ب- بالکن ها و تراس های مسقف ، تا عمق 3 متر ، چنانچه سه طرف آن باز باشد ، یک دوم مساحت آن جزء زیربنا محسوب می گردد ، بدیهی است مازاد بر عمق 3 متر تماما زیربنا محسوب می گردد .
ج- در صورتیکه پیش آمدگی سه طرف بسته باشد ، دو سوم مساحت آن جزء زیر بنا محاسبه می گردد .
نصاب ارتفاع و طبقات جهت نصب آسانسور
مالکین ساختمان های بیشتر از چهار طبقه و ساختمان هایی که ارتفاع آن ها بیشتر از 15 متر باشد ، ملزم به احداث آسانسور می باشند ، دراین زمینه کف ورودی ساختمان ملاک عمل بوده و کف طبقه همکف می تواند با حفظ مشخصات طبقه زیرزمین ، حداکثر 20/1 متر بالاتر از کف ورودی منظور گردد .
لزوم پیش بینی پله فرار
در کلیه ساختمان های شش طبقه و بیشتر علاوه بر پله های ورودی ، پیش بینی پله فرار که مستقیما به فضای باز ساختمان ارتباط داشته باشد الزامی است.

3-11- مجتمعهاي مسكوني*
3-11-1- در ساختمانهاي مسكوني كه تعبيه آسانسور اجباري است*، بايد يك آسانسور مناسب براي معلولان نصب شده باشد.
3-11-2 كليه مجتمع*هاي مسكوني با بيش از 1000 متر مربع سطح و بيش از 10 واحد مسكوني بايد ارتباطهاي*عمودي و افقي وفضاها عمومي قابل استفاده براي معلولان جسمي*- حركتي باشند.
شايد دليل عدم توجه كافي به موضوع مسكن در اين ضوابط و مقررات اين باشد كه*: "نميتوان همه ساخت و سازهاي*مسكوني را به دليل نياز گروهي خاص تحت تأثير قرار داد" و يا شايد اعتقاد شوراي عالي شهرسازي و معماري بر اين*باور بوده كه*: "بهرحال هر كس بنا به نيازهاي خاص خود، خانه مسكوني خود را انتخاب و يا با تغييرات لازم آنرا بانيازهاي خويش هماهنگ خواهد نمود".
از ديگر سو رفع بسياري از مشكلات موجود در ساختمانهاي فعلي براي استفاده آسيبمندان*،بسيار دشوار يا ناممكن است و لذا هر كس به راحتي نميتواند خانه مسكوني خود را در وضعيت آسيبمندان با توان*جسمي خود هماهنگ كند.
بنابراين ضرورت دارد كه در اين مجموعه ضوابط و مقررات توجه بيشتري به مسكن بعنوان يكي از نيازهاي اساسي*انسان بشود.
در اين رهگذر ضوابط و مقررات شهرداريها در ساخت و ساز مسكن نيز بايد با نيازهاي ذكر شده هماهنگ و سازگارگردد. اما آنچه در حال حاضر به عنوان ضوابط مسكوني در شهرداريها در مورد ساختمانهاي مسكوني اعمال ميشود،پيش از آنكه به رفع موانع كمك كند، يكي از عوامل مؤثر در ايجاد موانع فيزيكي براي آسيبمندان است*. نمونه*هايي كه*از اين پس به آنها اشاره ميشود، گواهي است بر اين مدعا.
...زيرزمين*! هر طبقه كه حداكثر ارتفاع سقف آن از كف متوسط گذر 90 سانتي*متر باشد يا اينكه 50% (50 درصد ارتفاع*)آن پايين*تر از سطح تراز خيابان يا معبر مجاور باشد.
...ـ در صورتيكه پاركينگ در طبقات زيرزمين ساختمان پيش*ب*يني شود سطح اين قسمت جزء تراكم محاسبه نخواهدشد.
...ـحداكثر ارتفاع پاركنيگ 2.20 متر و حداقل ورودي پاركينگ 1.80 متر ميباشد. چنانچه مساحت پاركينگ بيش از1000 مترمربع باشد، ارتفاع پاركينگ ميتواند تا 2.5 متر پيش*بيني شود.
...ـ حداكثر شيب رامپ 15% خواهد بود.
...ـ فضاي پيش*بيني شده جهت پاركينگ بايد به نحوي باشد كه هر اتومبيل مستقلاً به ابعاد 5×2.5 متر به انضمام*فاصله مناسب جهت مسير حركت داخل و يا خارج شود و يا هر طرحي كه مطابق استانداردهاي بين*المللي بتواندعمل كند.
در نتيجه اعمال اين ضوابط*، طبقه همكف حداقل 1.20 متر بالاتر و كف طبقه زيرزمين نيز حداقل 1.30 متر پايين*تر ازسطح متوسط گذر قرار ميگيرد. در چنين شرايطي براي دسترسي به طبقه همكف مي*بايست حداقل از شش پله 20سانتي*متري عبور كرد. استفاده از رامپ پاركينگ نيز به دليل شيب پانزده درصدي آن با مشكل توأم است*. ورودي باارتفاع 1.80 متري پاركينگ نيز اجازه ورود اتومبيل تجهيز شده با بالابر و يا اتومبيل*هاي با سقف بلند را نميدهد.عرض 2.5 متري هر واحد پاركينگ نيز سوار و پياده شدن آسيبمندان را دشوار ميسازد.
در مورد ارتباطات عمودي ضوابط شهرداري چنين ميگويد:
به منظور حفظ شرايط ايمني ساكنان ساختمانها در مواقع اضطراري مانند آتش*سوزي و غيره لازم است ساختمانهايي*كه ارتفاع آنها از كف زمين به شش طبقه و بالاتر برسد، جدا از پله اصلي*، پله ديگري بصورت باز جهت خروج*اضطراري پيش*بيني شود و يا پله اصلي به شكلي كه شرايط و ايمني پله فرار را دارا باشد طراحي گردد. مساحت پله*فرار جزء تراكم محسوب نميشود.
آسانسور:
كليه ساختمانهايي كه ارتفاع آنها از سطح گذر 15 متر به بالا و يا 5 اشكوب باشد ميبايست محل آسانسور به تعداد لازمدر نقشه*ها پيش*بيني نمايند. چنانچه ارتفاع ساختمان از كف ورودي اصلي كمتر از 15 متر و يا كمتر از 5 اشكوب باشد،آسانسور الزامي نيست*.
بعلاوه ضوابط شهرداري هيچ*گونه مقررات در مورد شكل پله*ها از حيث ايمني*- سهولت استفاده براي كودكان*،آسيبمندان و سالمندان*- جنس مصالح بكار رفته در كف و تيزي لبه پله*ها وضع ننموده*. در اين ضوابط اشاره*اي بهعرض درها- ارتفاع دستگيره و كف پنجره*ها- ابعاد سرويسهاي بهداشتي و اختلاف سطوح بكار رفته در كف طبقات وكنترلهاي برقي و تأسيساتي نيز نگرديده و مجموع اين نواقص باعث گرديده اكثر ساختمانهاي مسكوني فعلي غير قابل*دسترس و حتي غيرقابل مناسب*سازي باشند. اين وضعيت هم براي جويندگان مسكن مناسب و هم براي ساكنان*ساختمانهاي
بحران فعلي در مورد مسكن آسيبمندان را ميتوان در چند مورد خاص ريشه*يابي كرد:
الف*) عدم توجه طراحان و سازندگان ساختمانها، مجموعه*ها و شهركهاي مسكوني به استانداردهاي طراحي معماري*براي آسيبمندان*
ب*) بي*بهره بودن موضوع "تأمين دسترسي و رفع موانع معماري در محيطهاي مسكوني براي آسيبمندان*" از تسهيلات*تشويقي نظير آنچه در مورد رعايت "الگوي مصرف مسكن*" در مسكن اجتماعي و حمايت شده ارائه ميشود.
پ*) در دست نبودن ضوابط و مقررات معماري به شكل قانوني*، محكم و جامع در مورد رعايت استانداردهاي طراحي*معماري براي آسيبمندان در ساخت و سازهاي مسكوني*
ت*) عدم رسيدگي به امر رعايت معيارهاي طراحي معماري براي آسيبمندان در نظام كنترل ساختمان بطور متمركز و ياپراكنده در بخشهاي كنترل كننده نظير شهرداريها
ث*) پراكندگي و ناهماهنگي فعاليتهاي تحقيقاتي و اجرايي در زمينه تدوين معيارهاي طراحي براي آسيبمندان و اعمال*آنها در فعاليتهاي عمراني*، در بين سازمانها و نهادهاي مربوطه*.
براي رفع معضلات ذكر شده و به منظور ايجاد شرايط مناسب براي دستيابي به الگوهاي مناسب براي آسيبمندان به*ويژه در ساخت و سازهاي مسكوني*، پيشنهاد ميگردد:
1) به منظور ايجاد آگاهي و حساسيت لازم در طراحان و سازندگان محيط*، سمينارهايي بصورت علمي و آموزشي*بهمراه كارگاه*هاي عملي*، با مشاركت وزارتخانه*ها- سازمانهاو نهادهاي مسئول در امور عمراني*- دانشگاهها-سازمانهاي خوديار آسيبمندان*- جوامع*، اتحاديه*ها و سازمانهاي مهندسين و ... برگزار گردد. بدين منظور انتخاب روزهشتم خرداد ماه هر سال به عنوان روز ملي "محيط براي همه*" مي*تواند فرصت مناسبي براي اين همايش علميقلمداد گردد.
2) رعايت معيارهاي طراحي محيط براي آسيبمندان و يا حداقل استفاده از الگوهايي كه با كمترين تغييرات قابليت*مناسب*سازي براي افرا آسيبمند را داشته باشد جهت ايجاد امكان بهره*برداري از محيط براي همه و نيز يكي از عوامل*افزايش ضريب ايمني و پيشگيري از بروز آسيب*هاي جسمي*، جزء مشخصات الگوي مصرف مسكن محسوب گشتهو با ملحوظ داشتن اين معيارها بتوان از تسهيلات تشويقي و كمكهاي اعطايي استفاده نمود.
3) با توجه به اينكه طبق مصوبه شوراي عالي شهرسازي و معماري*، ضوابط و مقررات مصوب 68.3.8 آن شورا هرپنج سال بايد مورد بازنگري قرار گيرد، لذا به منظور ايجاد و گسترش مسكن قابل استفاده براي آسيبمندان توجه*بيشتري به مباحث مربوط به محيطهاي مسكوني در ضوابط بازنگري شده*، مبذول گردد.
4) ضوابط معماري در شهرداريها مورد بازنگري قرار گرفته و ضمن اعمال تغيير در ضوابطي كه براي آسيبمندان*،موانعي فيزيكي ايجاد مي*نمايد، با توان افراد آسيبمند و ضوابط مصوب شوراي عالي شهرسازي و معماري هماهنگ ومنطبق گردد. در اين راه استفاده از فرمهاي بازرسي (چك ليست*) ويژه معيارهاي طراحي محيط براي آسيبمندان درنظام كنترل ساختمانها و تغيير كاربري اماكن كه در مراحل صدور پروانه*- نظارت و پايان كار و امور كسب و كار توسط*شهرداريها انجام ميشود، ميتواند بسيار مثمر ثمر واقع گردد.
5) برقراري ارتباط و ايجاد همكاري مشترك در زمينه رفع موانع فيزيكي در محيطهاي ساخته شده براي آسيبمندان*ميان وزارتخانه*ها و نهادهايي كه مطالعات و تجربياتي در اين مورد انجام داده*اند بسيار ضروري و لازم است*. چنانكه*فعاليتهاي تحقيقاتي و انتشاراتي و آموزشي قابل توجهي توسط مراكزي نظير: وزارت مسكن و شهرسازي*- وزارت*كشور- شهرداري تهران*- مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي*- سازمان برنامه و بودجه*- جامعه معلولين ايران*-سازمان بهزيستي كشور- بنياد جانبازان*- جامعه مهندسين مشاور انجام شده و هم اكنون ضرورت همكاري و مشاركت*ميان كليه مراكز مزبور به خوبي احساس ميشود.

ارزیابی ساختمان در برابر زلزله

چگونه مقاومت ساختمان مسکونی خود را در مقابل زلزله های احتمالی ارزیابی کنیم؟
ارزیابی آسیب پذیری لرزه ای ساختمان های موجود، عملکرد آنها را در مقابل زلزله های احتمالی آتی پیش بینی می کند. شما می توانید با یک بررسی ساده و بر اساس مراحل ذکر شده در ذیل، ساختمان خود را ارزیابی و در صورت نیاز، با مراجعه به متخصصان مهندسی زلزله، تدابیری برای مقاوم سازی آن اتخاذ کنید.
در مناطق زلزله خیز، ساختمان باید به گونه ای طراحی و اجرا گردد که در مقابل زلزله های متوسط (مثلاً تا شدت VII مرکالی اصلاح شده) به اسکلت ساختمان آسیبی نرسد. البته همان طور که قبلاً نیز گفته شد آسیب های جزئی به اثاثیه ی منزل، شیشه ها، قاب عکس ها، ... قابل قبول است، اما در مقابل زلزله های شدید (مثلاً تا درجه XI مرکالی اصلاح شده) نباید ساختمان فرو بریزد، اگر چه احتمال وارد آمدن آسیب های قابل ملاحظه به اسکلت ساختمان وجود دارد.
* توجه
از احداث ساختمان در مناطق زیر پرهیز شود:
● در نزدیکی و روی گسل ها
● در زمین های سست و خاک های رسی و نخاله های ساختمانی
● در لبه ی شیب ها یا پرتگاه ها
● در زمین هایی با شیب تند و ناپایدار

معیارها و سئوال های شش گانه عبارتند از:
● شیب زمین
● نوع زمین
● نوع سیستم ساختمان
● نوع سقف طبقات
● پلان ساختمان
● کیفیت ساختمان
در جدول 1 برای هر کدام از موارد فوق نمراتی تعیین شده است که هر چه نمرات پایین تر باشد، بیانگر وضعیت بهتر موارد قید شده است. در صورتی که پاسخ به هر کدام از موارد فوق برای شما میسر نمی باشد، با یک مهندس عمران مشورت نموده و از ایشان کمک بگیرید.

جدول 1
با کمی دقت در جدول 1 پی می بریم که:
می بایست ساختمان در حداقل شیب احداث شود.
ساختمان در زمین های سخت بنا شود.
ساختمان می بایست دارای سیستم سازه ای مناسب باشد که این سیستم می تواند از نوع فلزی، بتونی یا در ساختمان های آجری حتماً با کلاف قائم و افقی باشد.
سقف ساختمان از نوع دال بتونی باشد.
پلان ساختمان متقارن و دارای حداقل بیرون آمدگی و تو رفتگی باشد.
نهایتاً اینکه ساختمان به نحو مطلوب و مهندسی ساز اجرا شده باشد.

جدول 2
ساختمان های مقاوم در مقابل زلزله
اگر اصول کلی و معیارهای ذیل در یک ساختمان به اجرا در آید، این ساختمان می تواند در برابر زلزله های شدید، مقاومت مناسبی را داشته باشد:
● تهیه ی نقشه های معماری و سازه ای همراه با دفترچه ی محاسباتی که به تأیید مهندسان سازمان نظام مهندسی کشور رسیده باشد.
● استفاده از مصالح استاندارد: مصالح استاندارد دارای کیفیت مطلوب بوده و باید به تأیید مؤسسه ی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران یا مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن، رسیده باشد.
● اجرای صحیح کلیه ی مراحل ساخت ساختمان: اجرای ساختمان می بایست توسط مهندسین صاحب صلاحیت به انجام رسیده و در تمام مراحل تحت نظارت مهندس ناظر به انجام رسد.

حداقل ضوابط همسان سازی نقشه های سازه
الف ) مواردی که ارائه آنها الزامی است
۱ -پلان فونداسیون بطور کامل با ارائه کد ارتفاعی.
۲-مقاطع و جزئیات کامل شناژها و فونداسیون ها و شمع های احتمالی
۳-مقاطع و جزئیات کامل دیوار حائل احتمالی.
۴- پلان آکس بندی و محور بندی ستونها همراه نامگذاری صفحه زیر ستون و ستوها و تیپ بندی مربوطه وتعیین جهت ستونها
۵-پلان آکس بندی تیرریزی و بادبندی هابا مقیاس و محور گذاری
۶-نقشه شمای ستونهای تیپ همراه کد ارتفاعی با مقاطع و جزئیات کامل.
۷-نقشه شمای بادبندی ها همراه مقاطع و جزئیات صفحات اتصالات و مشخصات جوشها بطورکامل.
۸-ارائه جزئیات کامل سقف ها و پوشش ها و دیوارهای سازه ای و غیر سازه ای.
۹-نقشه کامل راه پله شامل پلان و مقاطع و اتصالات رامپ ها و خستگی ها
۱۰-رعایت کامل تطبیق نقشه های سازه با نقشه های تشریحی معماری.
۱۱-ارائه جزئیات نازک کاری مربوط به سقفها و دیوارها.
۱۲- در تمام موارد فوق استفاده از آخرین ویرایش آیین نامه ها ۲۸۰۰و مقررات ملی ساختمان الزامی است.
ب ) مواردی که میبایستدر ارائه آنهاتوصیه می شود ( توصیه های پیشنهادی )
۱-ارائه درزهای انبساط و انقطاع و جزئیات آنها.
۲-ارائه نقشه های بناهای مجاور درسایت معماری.
۳- ارائه کامل جزئیات صفحات اتصال بادبندها در همسایگی ها، در تقاطع با صفحه زیر ستون، درپل های خورجینی و ارائه راه حل مناسب در نقشه ها.

۴- در طاق های ضربی ضوابط آئین نامه ۲۸۰۰ و مبحث هشتم مقررات ملی رعایت گردد.
معماری و پایداری ....قسمت اول
اصل اول : حفاظت از انرژی
هر ساختمان باید به گونه ای طراحی و ساخته شود که نیاز آن به سوخت فسیلی به حداقل ممکن برسد .

ساختمان هایی که در تعامل با اقلیم محلی و در تلاش برای کاهش وابستگی به سوخت فسیلی ساخته می شوند ، نسبت به آپارتمانهای عادی امروزی ، حامل تجربیاتی منفرد و مجزا بوده و در نتیجه ، به عنوان تلاشهای نیمه کاره برای خلـق مــعـــماری سبــز مطــرح می شوند. بسیاری از این تجربیات نیز بیشتر حاصل کار و تلاش انفرادی بوده؛ و بنابراین روشن است به عنوان اصلی پایدار در طراحی ها و ساخت و سازهای جامعه امروز لحاظ نمی گردد.
اصل دوم : کار با اقلیم
ساختمان ها باید به گونه ای طراحی شوند که قادر به استفاده از اقلیم و منابع انرژی محلی باشند .
شکل و نحوه استقرار ساختمان و محل قرار گیری فضاهای داخلی آن می توانند به گــونــه ای باشد که موجب ارتقاع سطح آسایش درون ساختمان گردد و در عین حال از طریق عایق بندی صحیح سازه ، موجبات کاهش مصرف سوخت فسیلی پدید آید. این دو فرآیند مذکور ناگزیر دارای هم پوشانی و نقاط مشترک فراوان می باشند
پیش از گسترش همه جانبه مصرف سوخت فسیلی ، چوب منبع اصلی انرژی به حساب می آمد که هنوز هم حدود 15 درصد از انرژی امروز را نیز تأمین می کند. هنگامی که چوب کمیاب و نایاب شد برای بسیاری از مردم امری طبیعی بود که در راستای کاهش نیاز به چوب ، برای تولید گرما از گرمای خورشید کمک بگیرند . شهرهای یونانی همچون «پیرنه» مکان شهر را به گونه ای تغییر دادند که از ورود سیل به شهر جلوگیری شود ، و شبکه ای مستطیل شکل با خیابانهای شرقی ـ غربی را احداث نمودند که به ساختمان ها اجازه جهت گیری به سمت جنوب و استفاده از نور مطلوب خورشید را می داد.
رومی ها نیز پیروی از اصول طراحی خورشیدی را با آموختن از تجربیات یونان ادامه دادند ؛ اما آنها پنجره های شفاف که اختراع قرن اول پس از میلاد بود را نیز برای افزایش گرمای بدست آمده بکار گرفتند، با افزایش کمبود چوب به عنوان سوخت ، استفاده از نمای رو به جنوب در ساخت منازل ثروتــمـنـدان و هـمـچنین حمامهای عـمومی شهـر نیز مـتـداول شــد .

.
اصول سوم : کاهش استفاده از منابع جدید
هر ساختمان باید به گونهای طراحی شود که استفاده از منابع جدید را به حداقل برساند و در پایان عمر مفید خود ، منبعی برای ایجاد سازه های دیگر بوجود بیاورد .
معماری و پایداری ... قسمت دوم
اصل پنجم : احترام به سایت
هر ساختمان باید زمین را به گونه ای آرام و سبک لمس کند.
معمار استرالیایی گلن مورکات این جمله عجیب را بیان می کند که: ساختمان باید زمین را به گونه ای آرام و سبک لمس کند. این گفته یک ویژگی از تعامل میان ساختمان و سایت آن را در خود دارد که برای فرآیند سبز امری ضروری است و البته دارای ویژگی های گسترده تری نیز می باشد. ساختمانی که انرژی را حریصانه مصرف می کند آلودگی تولید می کند و با مصرف کنندگان و کاربران خویش بیگانه است در نتیجه هرگز زمین را به گونه ای آرام و سبک لمس نمی کند.
تفسیری صریح تر از این گفته چنین است که نـمی توان هر ساختمان را از درون سایت ساخته شده در آن خارج نمود و شرایط قبل از ایجاد ساختمان را دوباره در سایت احیا کرد.
.
تعاریف ساخت و ساز پایدار
ساخت و ساز پایدار این چنین تعریف شده است: «مدیریت یك محیط پاك و سالم براساس بهره*برداری مؤثر از منابع طبیعی و اصول اكولوژیكی» که هدف از طراحی ساختمانهای پایدار کاهش آسیب آن بر روی محیط و منابع انرژی و طبیعت است، كه شامل قوانین زیر می*باشد:
1 – كاهش مصرف منابع غیر قابل تجدید
2 – توسعه محیط طبیعی
3- حذف یا كاهش مصرف مواد سمی و یا آسیب رسان بر طبیعت در صنعت ساختمان *سازی
بنابراین بطور خلاصه ساختمان پایدار را می*توان این چنین تعریف نمودد: ساختمانی كه كمترین ناسازگاری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در پهنه وسیع*تر با منطقه و جهان دارد.
تكنیك*های ساختمان*سازی در یك پهنه وسیع در جهت تأمین كیفیت یكپارچه از نظر اقتصادی، اجتماعی و محیطی می كوشند. بنابراین استفاده معقول از منابع طبیعی و مدیریت مناسب ساختمان سازی به حفظ منابع طبیعی محدود و كاهش مصرف انرژی كمك نموده (محافظت انرژی) و باعث بهبود كیفیت محیطی می*شود.
اهدف کلی ساختمان*های پایدار
• بهره*برداری مناسب از منابع و انرژی
• جلوگیری از آلودگی هوا
• مطابقت با محیط
اصول توسعه ساخت و ساز پایدار
برای ایجاد تعادل میان سطوح تنوع زیستی، سه اصل توسعه صنعت ساخت وساز پایدار كه در جهت و حفظ تنوع زیستی در شهر باید رعایت شوند، به شرح زیر است:
• استفاده پایدار از منابع زیستی: بدین معنا كه باید دقت شود كه منابع زیستی بهره*برداری شده در سامانه*های توسعه در كجا استفاده می*شوند، و چگونه می*توان آنها را پایدار نگهداشت، و از منابعی كه سریعتر جایگزین می*شوند استفاده شود.

• استفاده از منابع تجدید ناپذیر: استفاده عاقلانه از منابع غیر قابل تجدید باید به طور گسترده اعمال شود. به عنوان مثال؛ استفاده از منابع فسیلی برای سوخت غیر عاقلانه است. و یا در ساختن صندلی از چوبی استفاده شود كه در طبیعت از سرعت تجدید*پذیری و جایگزینی بالاتری برخوردار است.
• كاربرد معقول از چوب (به عنوان یک منبع تجدید ناپذیر) باعث می*شود كه به اصل منبع لطمه*ای نخورده و امكان جایگزینی آن در طبیعت وجود داشته باشد، و حتی در نوع رنگی كه در آن بكار برده می*شود از موادی كه كمتر كه برای محیط زیست ضرر دارد استفاده شود.

• حفاظت از تنوع زیستی: از منابع زیستی به خوبی نگهداری شود،*و مشاركت افراد جامعه در جهت بقاء و تنوع زیستی موجود الزامی باشد. طراحی پایدار و اصول اولیه آن
طراحی پایدار همكاری متفكرانه معماری با مهندسی مكانیك، برق و سازه است. علاوه بر فاكتور*های متداول طراحی مانند زیبایی، تناسب و بافت و سایه و نور و امكاناتی كه باید مد نظر قرار گیرند، گروه طراحی باید به عوامل طولانی مدت محیطی، اقتصادی و انسانی توجه نموده و اصول اولیه آنرا که به قرار زیر است، مد نظر قرار دهد:

• درك محیط:
طراحی پایدار با درك از محیط آغاز می*شود. اگر ما به امكانات محیطی كه در آن هستیم آگاه باشیم می*توانیم از صدمه زدن به آنها جلوگیری كنیم. درك محیط باعث مشخص شدن مراحل طراحی از جمله جهت قرارگیری نسبت به خورشید و چگونگی قرارگیری ساختمان در سایت و حفظ محیط پیرامون و دسترسی سیستم نقلیه و پیاده می*گردد.

• ارتباط با طبیعت:
چه ساختمان در داخل محیط شهری باشد و چه در یك محیط* طبیعی*تر، ارتباط دادن طبیعی به محیط طراحی شده روح و جان می*بخشد
• درك روندهای موجود در طبیعت: در سیستم موجود در طبیعت زباله موجود نیست. لاشه یك موجود، غذای یك موجود دیگر می*شود. به بیان دیگر موجب احترام بشر به نیازهای انواع گونه*های طبیعــــی می گردد. رونــــــدهایی كه باعث احیـــا می*شوند تا ضایع كردن، به بیشتر زنده مــاندن ما می انجامند.
• درك تأثیرات محیطی:
طراحی پایدار سعی در درك تأثیرات محیط از طریق ارزیابی و تحلیل سایت دارد:
ارزیابی انرژی مصرفی، سمیت مصالح و تكنیك*های ساختمان سازی
بطوریکه تأثیر منفی محیطی را می*توان از طریق استفاده مصالح ساختمان سازی پایدار، مصالح با سمیت كمتر و مصالح ساختمانی قابل بازیافت کاهش داد.
• روند مشاركتی طراحی:
طراحان پایدار، اهمیت توجه به هر نظری را می*دانند. همكاری با مهندسین مشاور و متخصصین دیگر در مراحل اولیه طراحی صورت می*پذیرد. طراحان همچنین به نظرات ساكنین محلی و همسایگان محلی نیز توجه می*كنند.
• درك مردم:
طراحان پایدار باید به فرهنگ و دین و نژاد مردمی كه قرار است برای آنها طراحی كنند، توجه كنند.

بنابراین معماری پایدار تركیبی چند ارزشی در بر دارد:
زیبایی شناسی، محیط، اجتماع، سیاست و بعبارتی طراحی و ساختمان سازی هماهنگ با محیط.
یك معمار باید زیركانه چند فاكتور را در نظر بگیرد: مقاومت و پایداری و طول عمر بنا، مصالح مناسب، و مفهوم و كانسپت. )
. معماران انگلیسی، برندا و روبرت ویل در کتاب خویش با عنوان «معماری سبز: طراحی برای آینده ای آگاه از انرژی» یکی از ساده ترین و صریح ترین چارچوب ها را برای معماری سبز مطرح نموده اند. آنها این اصول را با استفاده از مثال های مختلف از طراحی ساختمان در اروپا انگلستان و امریکا نشان داده اند. ایشان بر فراگیری از معماری بومی تأکید زیادی داشتند، معماری که در تجربه نسل های متمادی ساکن یک منطقه و اقلیم ویژه در آن نهفته است
فرآیند سبز در معماری فرآیندی کهن می باشد، برای مثال از هنگامی که انسان های غار نشین برای اولین بار پی به این مسئله بردند که انتخاب غاری رو به جنوب از لحاظ دمای محیط بسیار مناسب تر از غاری می باشد که دهانه آن به سمت شمال است. موضوع جدید درک این مهم است که معماری سبز برای محیط های مصنوع و انسان آفرینش بهترین فرآیند برای طراحی ساختمان هاست؛ به گونه ای که تمام منابع وارده به ساختمان، مصالح آن، سوخت یا اشیا مورد استفاده ساکنان، نیازمند پدید آوردن یک معماری پایدار هستند.
ساختمان گلن هاوس در سانتامونیکا کالیفرنیا بهترین نمونه از سازه های سازگار با محیط زیست است . اینساختمان برق و آب مصرفی خود را خودش تولید می کندو در آن برمصرف بهینه انرژی تأکید شده است.

چند آرشیتکت در پاسخ به سئوال «معماری سبز چیست؟»، در تربیون آزاد معماری اینترنت این گونه اظهار داشته*اند:
مهمتر و قبل از هر چیز یک ساختمان سبز:

-احتیاجات ساکنین آن را برآورده می*کند.
-سلامتی، رضایت و خشنودی، بهره*وری و نشاط ساکنین خود را تأمین می*کند.
-بهره*گیری سنجیده از راهکارهای تأئید شده معماری پایدار، ساخت و ساز با مواد غیر مسموم*کننده، استفاده مؤثر از مصالح به دست آمده از مواد طبیعی پایدار، اتکا و وابستگی به خورشید برای نور روز، انرژی گرمائی و الکتریکی و بازیافت مواد را ملزم می*کند.
-یک تلفیق معمارانه از این راهکارها در یک ساختمان که مایه افتخار استفاده*کنندگان آن و در خدمت جهان طبیعی است.
* توجه به موارد ذیل:
-استقرار ساختمان*های روی سایت شامل دسترسی*ها و مسیرهای تدارک دیده شده سودمند.
-جهت*یابی ساختمان*ها با توجه به خورشید و محیط اطراف.
-چیدمان اتاق*های داخلی و درها و پنجره*ها.
-ابعاد و وجوه ساختمان*ها و اجزاء تشکیل*دهنده محیطی.
-رنگ، نما، تزئینات ساختمان و محیط.
* ساختن خانه*ها و اماکن تجاری با انرژی مؤثر بیشتر
بعضی از جنبه*های معماری سبز عبارتند از:
-افزایش آسایش، قابلیت زندگی و بهره*وری.
-بهبود دوام، کیفیت و قابلیت نگهداری.
-ثبات وضعیت محیط داخلی.
-پس*انداز پول به وسیله کم کردن هزینه زندگی.
-پی*بردن به گزینه*های ساختمان*های با عملکرد بالای خورشیدی.
-انتخاب زمینه مصالح ساختمانی سبز جهت ایفای نقش شما برای کمک به حفاظت محیط*زیست.
دستـورالعمـل* اجـرائـی معمـاری سـبـز برای سـاختمـان*های مسکونـی ـ نحـوه استقـرار و کاربری اراضی سبز
- در مناطق توسعه یافته ساخت*وساز کنید: برخلاف پاشیدگی شهری، در توسعه فشرده، اراضی بایر و کشاورزی حفظ و تراکم مرتفع می*شود و به موجب آن مجاورت مغازه*ها و خدمات عمومی و حمل و نقل متناوب فراهم می*شود.
- پروژه ها* و نقشه*های چند منظوره طراحی کنید،* که در آن پروژه*ها، کاربری*های مسکونی و تجاری به منظور کمک به ایجاد اجتماعات زنده و با روح و همچنین کاهش بزرگترین منبع آلودگی یعنی استفاده از اتومبیل با هم تلفیق شده*اند.
- ساختمان*ها را به گونه*ای مستقر سازید که دست

استانداردهای طراحی مجتمع مسکونی

مطالب مشابه :

استانداردهاي طراحي مجتمع هاي تجاري

استاندارد های معماری و فضاهای ساختمان تجاری

استانداردهای طراحی مجتمع مسکونی

برخی نکات و ضوابط شهرداری برای طراحی معماری

استانداردهای طراحی هنرستان

مقررات مربوط به عملکرد های تجاری

ضوابط و دستور العمل های سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی در مورد ایمنی ساختمان ها

معرفی مجتمع تجاری الماس شرق

نکاتی درباره طراحی هتل

طرح پیشنهادی پژوهش (پایان نامه کارشناسی ارشد): طراحی مجتمع تجاری برمحوریت کاربرد مفهوم سرزندگی