نخستین طراح مد ایران!

همه چیز از وقتی شروع شد که بانوی ارشد فتحعلی شاه، یک مهمانی ترتیب داد و از «الیزابت مک نیل»، همسر «جان مک نیل»، دعوت کرد که در این مهمانی حضور داشته باشد . با میر محمد حسین زاده تولون همراه باشید.

الیزابت همسر فرستاده بریتانیا به ایران بود که در سال 1827 به دربار فتحعلی شاه آمده بود تا فصل جدیدی از روابط ایران با اروپا آغاز شود.

الیزابت مک نیل، قصد کرد لباس ساتن سپید، تزئین شده با چین های توری و همچنین ردای قرمز ابریشمی بر تن کند. لباس او در تضاد با لباس ها و جواهرات با شکوه و پر زرق و برق خانم های درباری بود. اما همین لباس ساده چشم بانوی اول دربار ایران را گرفت و نقطه شروعی شد بر تغییر لباس زنان دربار قاجار.

بعدها در سال 1850، «لیدی شیل» با «ملک جهان» مادر ناصرالدین شاه دیدار کرد. او شرحی شگرف از لباس های دربار نوشت و در یادداشت هایش آورد که چقدر لباس های ساده اروپایی اش خانم های قجری را همزمان مجذوب و متحیر کرده بود.

لباس های اروپایی در قاجار

جنیفر اسکارس متصدی پیشین فرهنگ خاورمیانه در موزه ملی اسکاتلند، چندی پیش در گفت و گو با «تاریخ ایرانی» درباره تاثیر مد اروپا بر زنان دربار قاجار صحبت کرده بود. او می گوید که چهارمین شاه قاجار و دخترش مهم ترین نقش را در دگرگونی لباس خانم های درباری داشته اند. ناصرالدین شاه بر شکل و اندازه دامن ها تاثیر گذاشته و تاج السلطنه در شب نامزدی و مهمانی عروسی اش، همراه با لباسی از ابریشم صورتی با ساتن سفید، توری به سبک عروس های اروپایی به سر داشته است.

به گفته این محقق، برخورد نزدیک با مد اروپا به اوایل قرن نوزدهم می رسد، زمانی که شاهان قاجار به دنبال توسعه روابط دیپلماتیک با قدرت های اروپایی، درباری رسمی در تهران ایجاد کردند. پیش از دوره قاجار اطلاع از لباس های اروپایی در میان زنان ایرانی محدود بود. عمده اروپائیان - دیپلمات ها، سربازان، تاجران- که به اصفهان پایتخت صفویان سر می زدند مرد بودند.
طبیعتا آن ها جامه اروپایی بر تن داشتند اما زمانی که لازم بود لباس ایرانیان را می پذیرفتند. جامه زنان اروپایی از طریق تصاویر وارداتی از زیبایی های مد روز شناخته می شد. تصاویری که همزمان توسط هنرمندان ایرانی که تخصصشان در نقاشی از چهره برای آلبوم مشتری هایشان بود گرته برداری می شد.

اولین طراح مد ایرانی- اروپایی

مد روز در سبک اروپایی اواخر دوره قاجار به ایران آمد. در زمان سلطنت ناصرالدین شاه به واسطه نفوذ دخترش تاج السلطنه که تحصیل کرده بود و از آزادی زنان ایرانی پشتیبانی می کرد، این مساله تسهیل شد. به طوری که می توان تاج السلطنه را اولین طراح مد لباس های ایرانی- اروپایی دانست. او در خاطراتش از لباس هایی سخن به میان آورد که در سبک و رنگ های روشن تجلی اروپایی ها بود. همچنین حدود سال 1900 با لباس اروپایی تنگ چسبان پارچه ای و گیسوان پوشانده نشده اش مدل نقاشی شد.

لباس زنان دربار، اوایل ترکیبی از نیم تنه (ژاکت) های تنگ با آستین های بلند با شلواری که به شکل زنگوله تا زانو ها می رسید، همه ساخته شده از پارچه زربفت ابریشمی و مخمل بود. یک شال معمولا صورت را در بر می گرفت و زیر چانه گره زده می شد. بسته به وضعیت پوشنده لباس مقدار زیادی از جواهرات آویخته می شد.
تغییرات در لباس های سنتی بصورت تدریجی از اواسط قرن نوزدهم شکل گرفت و شامل شلوارهای کوتاه تر، و دامن هایی در اندازه و ضخامت مختلف بود که روی شلوارهای تنگ یا جوراب های نازک پوشیده می شد. معرفی جامه اروپایی به زنان دربار تدریجی بود و از اواخر قرن نوزدهم شروع شد که شامل انطباق با سبک سنتی است.
برای نمونه کت ها با دکمه بسته شدند و خط یقه V شکل داشتند. لباس های بلند با کمر تنگ و دامن های زخیم که زیر کت پوشیده می شد. شنل ها روی کت پوشیده می شد و برخی مواقع رداهای طرح اروپایی به جای چادر در لباس های بیرون از خانه استفاده می شد.

اشتیاق ناصرالدین شاه به مد

ناصرالدین شاه فعالانه پوشیدن لباس های اروپایی را تشویق می کرد. دخترش تاج السلطنه نوشته است که ناصرالدین شاه به او - زمانی که هنوز بچه بوده - امر می کرده است که لباس های اروپایی ترجیحا صورتی و سفید بپوشد.

بعدها لباس هایی که وی در نامزدی و مهمانی های عروسی اش پوشید ساخته شده از ابریشم صورتی با ساتن سفید بود که با تور سر به سبک عروس های اروپایی کامل می شد. او به حمایت از پذیرفته شدن لباس های کاملا اروپایی در سال 1900 ادامه داد. همچنین عکس هایی از زنان درباری در لباس هایی برازنده با خط یقه دکولته (یقه باز) به سبک فرانسوی دهه 1870 موجود است.
اندازه دامن ها در لباس سنتی متفاوت بود تا آنکه در دهه 1860 کوتاه و خیلی ضخیم شدند. احتمال دارد ناصرالدین شاه بر شکل و اندازه این دامن ها تاثیر گذاشته باشد. در جریان اولین دیدار وی از اروپا در سال 1873 وی دامن های رقصندگان باله در پاریس را تحسین و در بازگشت آن مدل را به زنان دربار معرفی کرد.

مدپوش ترین زنان قاجاری

تاثیرگذار ترین پیش قراولان مد در میان زنان دربار قجر به طور مستقیم دارای خویشاوندی با شاه بودند، بنابراین در بالا ترین جایگاه اجتماعی بودند. ملک جهان مادر ناصرالدین شاه لباس های سنتی با زیبایی والایی می پوشید و مرغوب ترین ابریشم و مخمل را برای نیم تنه و شلوارها انتخاب می کرد. شالی از مروارید و الماس سر می کرد، در عین اینکه تعداد زیادی دستبند و گردن بند، بازو و گردنش را می پوشاند. بعدها، دختر ناصرالدین شاه، تاج السلطنه بسیار مد فرانسوی را تحسین کرد و لباس های مد روز اروپایی اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم را بر تن کرد.
واکنش به این تغییرات تا حد زیادی بسته به رویکرد شوهران نسبت به تحصیلات زنان و آداب اروپایی متفاوت بود. مردان محافظه کار دگرگونی در لباس ها را می توانستند بپذیرند اما به اصرار به زنان برای ماندن در خانه و دنبال نکردن حرفه ادامه می دادند. تاج السلطنه که از امتیاز ثروت و نفوذ برخوردار بود، بی وقفه با شوهرش مخالفت می کرد، آن چنان که لباس اروپایی را به عنوان نشانه رهایی بر تن می کرد و برای آزادی زنان ایرانی کار می کرد.

سرخاب سفیدآب

بعد از آن، آرایش ها تغییر کرد تا با لباس محلی گرانبهای زنان دربار همسانی بیشتری به وجود بیاید. لوازم آرایش آن دوران از محصولات طبیعی بودند که می توانستند در خانه ترکیب شوند یا از بازار خریداری شود. ایده آل آرایش در آن روزها، صورتی صاف و سفید بود که با لب ها و گونه های سرخ، چشمان و ابروهای تیره معلوم شود.
صورت با ماسکی از لایه های پودر که برخی مواقع به رنگ سرب بود پوشیده می شد. گونه ها با پودر رژ هماتیت قرمز یا قرمز مرمری که همچنین برای لب ها نیز استفاده می شد، رنگی می شدند. چشمان به شدت با سرمه یا کحل که از پودر توتیا ساخته می شد طراحی می شد. ابرو ها به شکل حلال ماه برداشته می شد و با ضخامت زیاد به رنگ نیلی جدا از هم یا بهم پیوسته به شکل منحنی ادامه می یافت. خال زیبای سیاهی در کنج لب گذاشته می شد. همچنین طرح ریز برگ و گل میان ابرو ها، روی چانه یا گردن نقاشی یا خال کوبی می شد.
حنای سرخ برای رنگ کردن پنجه دست و کف پا و همچنین رنگ کردن ناخن های دست و پا استفاده می شد. دستورالعملی هم برای لوسیون مراقبت از پوست وجود داشت، حاوی خیار برای رنگ صورت و هلو برای نرمی و رطوبت پوست.
آرایش مو هنری خانگی بود که استادانه و زمان بر بود. موی بلند مشکی انبوه خوشایند بود و در چند رشته تا کمر زنان بافته می شد. گیسو در جلو صورت گسسته و حلقه حلقه بود. موهای بافته می توانست با جواهر و روبان تزئین شود. حنا در هر دو مدل استفاده می شد و مو را رنگ می کرد.

آگاهی استفاده از لوازم آرایش مد روز اروپا در میان زنان دربار محدود بود و از این رو محصولات براحتی در دسترس نبود. تعداد اندکی از زنان بودند که با محصولات سنتی وداع گفتند. اینجا نیز باز دوباره تاج السلطنه پیشگام شد و حدود سال 1900 مد اروپا را به کار گرفت. پرتره وی در لباس اروپایی نشان می دهد که او همچنین از آرایش غلیظ حذر کرده و مدل موی ساده ای دارد.
گرچه لوازم آرایش اروپایی به طور گسترده ای جایگزین لوازم سنتی شد اما برخی از آنان همچنان مورد استفاده قرار گرفت - مانند حنا برای حالت و رنگ دهی به مو.
مدل مو در طی دهه 1920 و 1930 از بافتنی های استادانه به آرایش سبک اروپای معاصر تغییر پیدا کرد. سالن های آرایش مو در تهران و کلان شهرها باز شد چرا که مدل های جدید احتیاج به توانایی و آموزش حرفه ای داشتند که برای مشتری های گران قیمت خصوصی نیز کار می کردند.

میر محمد حسین زاده تولون

نخستین طراح مد ایران!

مطالب مشابه :

در غرب هم لباس سالن رقص را در خیابان نمی‌پوشند!!

دختر شیطان

سوالات رایج درباره پرورش ماهی

فستیوال ابتذال و بی بند وباری اخلاقی در تهران(+عکس) و توضیح فنی.....

نخستین طراح مد ایران!

عکسهای پورشه پانامرا در تهران - Porsche Panamera

کلمات پرجستجو برای افزایش بازدید ورزشهای آبی

روشهاي تشخيص سالم بودن پرده بكارت، پاره شدن پرده بكارت ، بكارت ، دختر زن، درمان پرده بكارت، دوخت، جن

صمدصباحی از پیشکامان تئاتر آذربایجان وایران