حسابداری علمی با پارادیم های گوناگون

آن طور كه در نظريه کوهن بيان شده اين است كه هر علمي در يك مقطع از زمان،پارادايم خاصی مسلط است.

اما اختلاف نظرها و مرحله بحران متعاقب آن ممكن است به تغيير ناگهاني منتج و پارادايم مسلط قبلي با پارادايم مسلط ديگر جايگزين كند. فرايند ارائه و توسعه پارادايمهاي مختلف حسابداري در سال1977توسط انجمن حسابداري آمريكا (AAA)با انتشار شرح تئوري حسابداري و پذيرش آن (SATTA)شروع شد.در اين بيانيه ،

سه رويكرد مسلط در حسابداري به شرح زيرمشخص شده اند:

1)رويكرد كلاسيك «سود حقيقي ـ قياس»: توسط پيروان رويكرد قياسي ـ دستوري و همچنين نويسندگان «رويكرد مثبت ـ استقرا»مورد استفاده قرار گرفته است.

2)رويكرد سود مندي در تصميم گيري: توسط پژوهشگراني كه مدلهاي تصميم گيري را مورد تاكيد قرار مي دهند مورد استفاده قرار مي گيرد. اين رويكرد حسابداري رفتاري و تحقيقات بازار سرمايه نيز ناميده مي شود.

3)رويكرد ارزش اقتصادي اطلاعات: كه بين موارد مرتبط با شخص يگانه و مجموعه اشخاص تمايز قايل ميشود .

تئوريها و رويكرد هاي در حال افزايش موجب اين استنباط ميشود كه در حسابداري پارادايمهاي چند گانه در حال رقابت به وجود بيايند اين پارادايمها به شرح زير است:

1)رويكرد انسان شناختي : روش هاي حرفه اي حسابداران را در حيطه تحقيقات مشاهده اي حسابداري مي داند . با پيروي از اين پارادايم،تئوري حسابداري تا توجيه و تعميم روشهاي موجود حسابداري تدوين مي شود.

2) رفتار بازار سر مايه : مبتني بر قلمرو تحقيقات مشاهدهاي حسابداري است كه بر اساس آن تئوري حسابداري تدوين و به كار گرفته مي شود.

3)در پارادايم ديگر فرايند هاي تصميم گيري اشخاص وتئوري هاي تصميم گيري ، حيطه تحقيقات مشاهدهاي تئوري حسابداري محسوب مي شود .

براي بر طرف كردن هر گونه ابهام بين مفاهيم تئوري و پارادايم لازم است تاكيد شود يك تعريف مناسب از پارادايم بايد:

1)تئوري يكي از اجزاي متشكله پارادايمها محسوب مي شود .

2)تمايز لازم بين پارادايم هاي رقيب قايل شود.

پارادایم یا الگوواره

الگوواره یا پارادایم، سرمشق و الگوی مسلط و چارچوب فکری و فرهنگی است که مجموعه‌ای از الگوها و نظریه‌ها برای یک گروه یا یک جامعه شکل داده‌اند. هر گروه یا جامعه، «واقعیات» پیرامون خود را در چارچوب الگوواره‌ای که به آن عادت کرده تحلیل و توصیف می‌کند.

الگوواره‌هایی که از زمان‌های قدیم موجود بوده‌اند از طریق آموزش محیط به افراد، برای فرد به صورت چارچوب‌هایی «بدیهی» در می‌آیند.

واژهء پارادایم (Paradigm) نخست در سده پانزدهم و به معنی «الگو و مدل» مورد استفاده قرار گرفت. از سال ۱۹۶۰ کلمه پارادایم به الگوی تفکر در هر رشته علمی گفته می‌شود.

لغت نامه مریام ـ وبستر این واژه را چنین تعریف می‌کند: «یک چارچوب فلسفی و نظری از یک رشته یا مکتب علمی در کنار نظریه‌ها، قوانین، کلیات و تجربیات به دست آمده که قاعده‌مند شده‌اند». به طور کلی چارچوب نظری و فلسفی از هر نوع.

بر اساس ایده کوهن، پارادایم آن چیزی است که اعضای یک جامعه علمی با هم و هر کدام به تنهایی در آن سهیم هستند. مجموعه‌ای از مفروضات، مفاهیم، ارزش‌ها و تجربیات که روشی را برای مشاهده واقعیت جامعه‌ای که در آن سهیم هستند (به ویژه در رشته‌های روشنفکرانه) ارائه می‌کند. بر اساس ایده کوهن، پارادایم اصطلاح فراگیری است که همه پذیرفته‌های کارگزاران یک رشته علمی را دربر می‌گیرد و چارچوبی را فراهم می‌سازد که دانشمندان برای حل مسائل علمی در آن محدوده استدلال کنند.

کوهن معتقد است پارادایم یک علم تا مدت‌های مدید تغییر نمی‌کند و دانشمندان در چارچوب مفهومی آن سرگرم کار خویش هستند. اما دیر یا زود بحرانی پیش می‌آید که پارادایم را درهم می‌شکند و دگرش علمی به وجود می‌آید که پس از مدتی پارادایم جدیدی به وجود می‌آورد و دوره‌ای جدید از علم آغاز می‌شود.

کوهن تئوری جاری را پارادایم نمی‌نامد، بلکه جهان‌بینی موجود را که آن نظریه در قالب آن شکل گرفته و همه کاربردهایی که از آن حاصل شده‌است را پارادایم می‌نامد.

بر اساس تعريفRitzer پارادايم تصويري بنيادي ازموضوع يك رشته علمي است.به اين كه چه پرسشهاي مطرح شود و چه قواعدي براي تفسير پاسخهاي دريافت شده مورد استفاده قرار مي گيرد كمك مي كند.

پارادايم: گسترده ترين ديد گاه مشترك صاحبنظران يك علم است.

اجزاي متشكله پارادايم:

1)الگوي مورد قبول اشخاص كه بر اساس پارادايم عمل مي كنند.

2)موضوع

3)تئوريها

4)روشها وابزارها

با توجه به بيانيه انجمن حسابداري آمريكا (AAA)تحت عنوان شرح تئوري حسابداري و پذيرش آن(SATTA) شش پارادايم زير را مي توان مطرح كرد .

1)پارادايم انسان شناختي –استقرا

2)پارادايم سود حقيقي- قياس

3)پارادايم سود مندي در تصميم گيري

4)پارادايم مدل تصميم گيري در كل بازار

5)پارادايم مدل تصميم گيري شخص استفاده كننده

6)پارادايم ارزش اقتصادي اطلاعات

پارادايم انسان شناختي –استقرا

الگو:

كارهاي مطالعاتي انجام شده توسط Hatfield،Gilman، Littletonنمونه‏هاي ازاين پارادايم است.پژوهشگران اين مطالعات، از رويكرد توصيف –استقرا براي تدوين تئوري حسابداري پيروي مي كنند.

براي مثال Ijiri، با تاكيد بر وظيفه حسابدهي، اهميت ارزشهاي تاريخي براي ايفاي اين وظيفه و همچنين تصميم گيري متذكر شده است. وي در دفاع از الگوي غالب خود و رد انتقاد طرفداران حسابداري مبتني برارزش جاري وبهاي تمام شده جاري يك الگوي اصلي يا بديهي از شيوه اجرايي يا عملي كنوني حسابداري ارائه ميكند.كه با استفاده از آن ميتوان درباره اهميت بهاي تاريخي ،از ديدگاه پاسخگويي وتصميم گيري به داوري نشست.

Littleton. اصول حسابداري مطروحه خود را با مشاهده روشهاي مورد عمل حسابداران و ارزيابي اهميت ارزشهاي تاريخي براي ايفاي وظيفه حسابداري و تصميم گيري استنتاج كرده است

موضوع:

كساني كه اين رويكرد را پذيرفته اند موضوع اصلي حسابداري را روشهاي موجود و مورد عمل حسابداران و طرز تلقي مديريت از اين روشها مي‏دانند. بنابراين هدف تحقيقات حسابداري از ديدگاه پيروان اين پارادايم، درك و بيان روشهاي موجود و پيش‏بيني روشهاي آتي است.

تئوريها:

1) ارزش اقتصادي اطلاعات

2) مدل تحليلي – نمايندگي

3) فرضيه هموار سازي و اعمال مديريت بر سود

4) تئوري مثبت حسابداري

روشها :

استفاده كنند گان از پارادايم انسان شناختي – استقرا معمولا به بكارگيري يكي از سه تكنيك حسابداري زير تمايل دارند :

1)تكنيك هاي بكارگرفته شده در تحقيقات هموار سازي سود

2) تكنيك هاي بكارگرفته شده در تحقيقات اعمال مديريت بر سود

3) تكنيك هاي بكارگرفته شده در تحقيقات تئوري مثبت حسابداري

پارادايم سود حقيقي –قياس

الگو:

كارهاي تحقيقاتي انجام شده توسط Paton ،caning،Sweeney،Macnel نمونه‏اي ازاين پارادايم است.

پژوهشگران در مورد پيروي از رويكرد قياسي- دستوري براي تدوين تئوري حسابداري و محاسبه يك رقم سود براي تمامي گروههاي استفاده كننده اتفاق نظر دارند. براين باورند كه ارزشهاي جاري در مقايسه با ارزشهاي تاريخي براي تصميم گيري اقتصادي – اطلاعات مربوط تري محسوب مي شوند.

موضوع :

1)تدوين تئوري حسابداري بر اساس استدلالات منطقي و دستوري در يك چار چوب نظري

2)پيروي از مفهوم سود ايده آل كه مبتني بر روشهاي ديگري غير از ارزشهاي تاريخي نيز باشد.

الكساندر،درباره مفهوم سود آرماني چنين مي گويد:

ما بايد مشخص كنيم كه آيا سود اقتصادي مطلوب است يا خير.

تفاوت سود اقتصادي تنها در ميزان مطلوبيتي است كه در مرحله عمل، قابل دستيابي نيست، يا اينكه سود اقتصادي مناسب است يا خير.

مثلا به نظر MacNeal درحسابداري تنها يك تعريف صحيح از سود حسابداري وجود دارد

سود:افزايش درخالص ثروت --- زيان: كاهش در خالص ثروت است .

اين تعريف اقتصادي است كه آشكار، و قابل درك و از لحاظ رياضي قابل محاسبه است.

تئوريها :

تئوريهاي كه از پارادايم سود حقيقي –قياس استنتاج مي شود راه حلهاي ديگري را نيز به جز سيستم ارزشهاي تاريخي ارائه مي كند . به طور كلي اين پارادايم پنج تئوري دارد :

1)حسابداري مبتني بر تعديل بر اساس تغيير سطح قيمت

2) حسابداري مبتني بر ارزشهاي جايگزين

3)حسابداري مبتني بر ارزش فقدان

4) حسابداري مبتني بر خالص ارزش بازيافتني

5) حسابداري مبتني بر ارزش فعلي

روشها :

پژوهشگراني كه پارادايم سود حقيقي –قياس را پذيرفته اند معمولا استدلالات تحليلي را براي توجيه وتدوين تئوري حسابداري به كار مي گيرند. مزاياي روشهاي ديگر ارزشيابي دارايئها و محاسبه سود در مقايسه با حسابداري مبتني بر ارزشهاي تاريخي بر مي شمرند.

پارادايم سودمندي در تصميم گيري

الگوها :

مناسب ترين الگو براي پارادايم سود مندي در تصميم گيري بررسي و تاكيد بر ضابطه توان پيش بيني اطلاعات است.در اين بررسي ارتباط توان پيش بيني با تسهيل تصميم گيري و مشكلات اجرایي مورد تاكيد قرار مي گيرد .

سيستم حسابداري بايد به گونه اي طراحي شود كه اطلاعات مربوط به مدلهاي تصميم‏گيري را فراهم و ارائه كند. چون سيستم حسابداري نمي تواند تمامي اطلاعات مورد نياز براي تصميم گيرندگان ارائه كند. با اين ترتيب مي توان آن نوع از اطلاعات را كانون توجه قرار داد كه براي دستيابي اثر بخش به اهداف تصميم گيرندگان سودمند است.

موضوع:

موضوع اصلي ،فايده اطلاعات حسابداري براي مدلهاي تصميم گيري است .يعني ابتدا اطلاعات مربوط براي هر مدل تصميم گيري تعيين سپس براي فراهم كردن آن بهترين روش حسابداري انتخاب مي شود .

مثلاSterlingبيان كرده است:

اگر ويژگي يك الگوي تصميم گيري مشخص شود ،آن گاه ويژگي مذبور به عنوان شاخص «مربوط» در مي آيد. اگردر يك الگوي تصميم گيري اين ويژگي مشخص نشود در آن صورت ويژگي مزبور «نامربوط »خواهد بود.

تئوريها:

در اين پارادايم دونوع تئوري مطرح است :

1)مدلهاي مختلف تصميم گيري واحدهاي انتفاعي را نظير:

تكنيك بازبيني و ارزيابي در پروژه

PERT (Program Evaluation Review Technique)

مقدارسفارش مقرون به صرفه

EOQ (Economic Order Quantity)

برنامه ريزي خطي

LP (Linear Programming)

را مد نظر قرار ميدهد

دومين نوع تئوري رويدادهاي مختلف اقتصادي موثر بر واحدهاي انتفاعي را نظيرورشكستگي ،ادغام ،رده بندي اوراق قرضه را مورد توجه قرار مي دهد .

تئوري هايي كه بتواند اطلاعات حسابداري را قبيل رويدادها مرتبط كند در حال حاضر موجود نيست .

روشها:

اشخاصي كه پارادايم سودمندي در تصميم گيري ها را پذيرفته اند براي تعيين توان پيش بيني اطلاعات منتخب حسابداري ،بر تكنيك هاي مشاهده اي (استقرا ) اتكا كنند.

پارادايم مدل تصميم گيري كل بازار

الگوها:

برخي از صاحبنظران ،سودمندي در تصميم گيري هاي افراد استفاده كننده از اطلاعات حسابداري را بسط و به بررسي واكنش كل بازار سرمايه تعميم داده اند .

براساس اين پارادايم ، واكنش بازار سرمايه ميتواند محتواي اطلاعاتي ارقام حسابداري را تعيين كند .

بر اساس استدلالهای مخالف نظر بالا:

1)روشهاي حسابداري بكار گرفته شده در محاسبه ارقام ميتواند موجب كاهش كارائي بازار شود

2)دريافت كنند گان اطلاعات نيز ممكن است به ابراز واكنش در برابر ارقام حسابداري عادت كرده باشد .

اگر اين موارد صحت داشته باشد و اطلاعات داشته باشيم موجب كسب بازده غير متعارف ميشود.

موضوع:

موضوع اصلي مورد علاقه ، واكنش كل بازار سرمايه نسبت به متغيرهاي حسابداري است اين اشخاص باور دارند فايده كلي متغير هاي حسابداري را براي تصميم گيري ميتوان از رفتار بازار سرمايه استنتاج كرد .

تئوريها :

ارتباط بين رفتار بازار سرمايه و متغير هاي حسابداري ،بر تئوري بازار كار آمد مبتني مي باشد بازار سرمايه درصورتي كار آمد محسوب مي شود كه:

1)قيمت هاي بازار اطلاعات منتشر شده را منعكس كند

2)قيمت هاي بازار فوراً نسبت اطلاعات جديد واكنش نشان ميدهد.

از اين تئوري ميتوان استنباط كرد كه به دليل در اختيار داشتن اين اطلاعات ،احتمال بازده غير متعارف در اين بازار ها نزديك به صفر ميباشد.

تئوريهاي پشتيبان پارادايم رفتار بازار سرمايه عبارتند :

1)مدل بازار كار آمد

2)فرضيه بازارمدل كار آمد

3)مدل ارزشيابي دارائيهاي سرمايه اي

4)تئوري قيمت گذاري آربيتراژ

5)تئوري تعادلي قيمت گذاري «برگهاي حق تقدم خريد»

روشها:

اين پارادايم به روشهاي زير اتكا دارد:

1)مدل بازار 2)مدلهاي برآورد فاكتور بتا

3)متدولوژي مطالعه رويدادها 4 )مدل هاي ارزشيابي تراز نامه تعديل شده بر اساس تغيير سطح قيمت

5)مدلهاي محتواي اطلاعاتي سود 6)مدلهاي تعيين كننده ارتباط بين سود و بازده

7)الگوي تعيين ارزش اوهلسان

پارادايم مدل تصميم گيري شخص استفاده كننده

الگوها :

كار تحقيقاتي Burnsرا ميتوان اولين الگو براي اين پارادايم به شمار آورد.در اين تحقيق ،اين فرضيه مطرح كه ميتوان اطلاعات مربوط حسابداري،درك تصميم گيرندگان از اطلاعات حسابداري ،و همچنين ساير اطلاعات در دسترس را با تاثير اطلاعات بر تصميمات اتخاذ شده مرتبط كرد.

تحقيقات رفتاري حسابداري نيز چگونگي تاثير حسابداري و گزارشگريهاي آن را بررفتار حسابداران و غيره حسابداران مورد بررسي و مطالعه قرار ميدهد.

موضوع:

موضوع اصلي آن ،واكنش شخص استفاده كننده نسبت به متغيرهاي حسابداري است .فايده متغيرهاي حسابداري را ازرفتار و واكنش هاي انساني استنتاج ميشود.هدف از تحقيقات رفتاري حسابداري نيز درك و بيان وپيش بيني رفتار انساني در محدوده حسابداري است.

تئوريها:

بيشتر تحقيقات انجام شده در اين پارادايم ،بدون بهره گيري از تدوين يك تئوري خاص بوده است.بجاي تدوين تئوري رفتاري حسابداري از تئوريهاي علوم ديگر استفاده شده است.اين تئوريها عبارتند از:

1)نسبيت گرايي ادراكي در حسابداري

2)نسبيت گرايي فرهنگي در حسابداري

3)آثار رفتاري اطلاعات حسابداري

4)نسبيت گرايي زبان شناختي در حسابداري

5)رويكردهاي شرطي در طراحي سيستمهاي حسابداري

6)مدلهاي قضاوتي پردازش اطلاعات

7)مفروضات تثبيت دادها و وظايف

8)مفروضات اطلاعات استقرايي

روشها:

روشهاي مرجح عبارتند از :

مصاحبه ،پرسشنامه و طرح تجربه كه شروع مناسبي براي اعتبار بخشيدن هاي بعدي محسوب مي شود.

پارادايم ارزش اقتصادي اطلاعات

الگوها:

كارهاي تحقيقاتي Felltham و Grandall راميتوان الگوهايي براي پارادايم ارزش اقتصادي اطلاعات محسوب كرد .

Felltham درمقاله اي كه براي اولين بارمنتشر كرد چار چوبي براي تعيين ارزش تغييردر تصميم هاي متخذه بر اساس اطلاعات ارائه كرد.اجزاي متشكله چار چوب ارائه شده عبارتند از :

1)مجموعه اي از اقدامات ممكن در يك دوره زماني

2)بازده رويدادهايي كه در هر يك از دوره ها رخ ميدهد .

3)ارتباط احتمالي بين رويداد هاي گذشته و آينده

4)رويدادها و علايم دريافت شده از سيستم اطلاعات

5)مجموعه اي از قواعد تصميم گيري به عنوان تابعي از علايم دريافتي از سيستم اطلاعات براساس چار چوب مورد بحث ، ارزش تغيير از يك سيستم اطلاعاتي به سيستم ديگر ،مساوي تفاوت بين بازده موردانتظار دو راه حل ميباشد .

Grandall در كار تحقيقاتي خود ،سودمندي پارادايم ارزش اقتصادي اطلاعات را براي توسعه آتي تئوري حسابداري مورد بررسي قرار داده است و بكار گيري آن رادرتدوين حسابداري توصيه كرده به اعتقاد اين پژوهشگر :براي تدوين تئوري حسابداري ،لازم است مقدمتا“تئوري سازنده اي از ارزش اقتصادي اطلاعات تدوين شود .تا براي بخشهاي با اهميت مدل بتوان الگوريتمي ارائه كرد كه بهترين نحوه طراحي سيستم را بر مبناي مجموعه اي از مفروضات نشان دهد.با طراحي و ارزيابي سيستمهاي اطلاعاتي مي توان مطلوبيت هر استفاده كننده را با توجه به محدوديتهاي هزينه سيستم ،قواعد تصميم گيري موجود،وضيعت تكنولوژي،امكان پذير بودن دريافت اطلاعات از دنياي واقعي به حداكثر رسانيد.

موضوع :

ازديدگاه اشخاصي كه پارادايم ارزش اقتصادي اطلاعات پيروي ميكنند

موضوع اصلي عبارت است از :

1)اطلاعات ،كالاي اقتصادي است

2)تحصيل اطلاعات نيز با مسئله انتخاب اقتصادي مرتبط است.

ارزش اطلاعات نيز از ديدگاه فزوني منافع بر مخارج وبا توجه به ساختار رسمي تئوري تصميم گيري و تئوري اقتصاد تعيين ميشود

تئوريها :

تئوري اصلي در پارادايم ارزش اقتصادي اطلاعات، تئوري تصميم گيري آماري و تئوري منتخب اقتصادي است .نتيجه پيروي از اين تئوريها ، بدست آوردن يك تئوري دستوري براي ارزيابي اطلاعات و تحليل سيستماتيك راه حلهاي گوناگون مبتني بر اطلاعات است .كانون اصلي پارادايم ارزش اقتصادي اطلاعات ،فرض سنتي اقتصاد درباره رفتار منطقي با ثبات تصميم گيرندگان مي باشد.

روشها:

اشخاصي كه پارادايم ارزش اقتصادي اطلاعات را قبول مي كنند معمولا“استدلالات تحليلي مبتني بر تصميم گيري آماري و تئوريمنتخب اقتصادي را بكار ميگيرد.اين رويكردشامل مشخص كردن ارتباطات كلي و آثار سناريو هاي مختلف و بكار گيري تحليل Bays وضابطه فزوني منافع بر مخارج براي بحث و تحليل در مورد رويه هاي حسابداري است .فرض اوليه اين رويكرد منطقي عمل كردن تصميم گيرندگان است.

علم حسابداري

وضعيت تحقيقات حسابداري در ساليان گذشته بهبود يافته است . اين تحقيقات موجب شده است كه حسابداري علمي تمام عيار شناخته شودكه در آن پيروان پارادايم هاي رقيب براي برتري و تسلط پارادايم خود تلاش ميكنند .تحقيقات حسابداري بر مجموعه اي از مفروضات مرتبط با علوم اجتماعي و جامعه مبتني بوده است و بحث هاي سازنده اي را درباره نحوه تقويت و توسعه درك حسابداري در تئوري و عمل به وجود آورده است .

اين تحقيقات شباهتهاي را بين علوم فيزيكي و اجتماعي و حسابداري مشخص كرده است با توجه به فرايند تدوين قياسي فرضيات وتائيد آنها از طريق تحقيقات استقرايي توجيه مي‏شود.

نخستين پرسشي كه در اين باره مطرح است كه آيا حسابداري يك رشته علمي است يا خير هيچگاه پاسخ مناسبي داده نشده است .

Buzzell تعريف خوبي از علم ارائه كرده است:

1-يك مجموعه منظم و طبقه بندي شده از دانش

2-حول محور يك يا چند تئوري مركزي و تعدادي از اصول كلي سازمان يافته است

3-معمولا برحسب مقادير كمي بيان ميشوند

4-دانشي كه امكان پيش بيني را فراهم مي آورد و تحت برخي شرايط مي تواند بر رويدادهاي آينده كنترل هاي اعمال كرد حسابداري داراي شاخص هاي بالا است .آن يك موضوع متمايز است در بر گيرنده نظام هايي است كه به رابطه تجربي بين مطالب تعميم يافته رسمي ،مفاهيم ،اصول ،قوانين و تئوريها مي انجامد .ترديدي نيست كه آنرا مي توان يك رشته علمي به حساب آورد.

+ نوشته شده در جمعه نوزدهم خرداد 1391ساعت 10:22 توسط اکبر زواری رضائی

حسابداری علمی با پارادیم های گوناگون

مطالب مشابه :

حسابداری علمی با پارادیم های گوناگون

آثار شایسته ی تقدیر جایزه ی کتاب سال معرفی شد

ادبیات و تحقیقات میان رشته‌ای

منابع کنکور معماری و معماری منظر

تئوری حسابداری 1 - حسابداری علمی با پارادایمهای گوناگون

سه پارادایم غالب در جامعه شناسی

منابع کنکور کارشناسی ارشد معماری

منابع کنکور ارشد از زبان آرتور امید آذری

خلاصه فصول11و12کتاب استراتژی دکتر علی احمدی پیام نور