نکات و توضیحات مهم کتاب ادبیّات فارسی(2) سال دوم دبیرستان
نکات و توضیحات مهم کتاب ادبیّات فارسی(2) سال دوم دبیرستان درس اول
درس اوّل:
1) خواجه عبدالله انصاری ملقّب به ...شیخ الاسلام... و معروف به ...پیر انصار... و ...پیر هرات... از دانشمندان و عارفان قرن پنجم است که در سال 481 ه.ق درهرات در گذشت.
2) آثار مشهور خواجه عبدالله انصاری را نام ببرید. الهی نامه، زادالعارفین، مناجات نامه، رساله ی دل و جان
3) مناجات های خواجه عبدالله انصاری چه ویژگی هایی دارند؟ مسجّع، لطیف، دلنشین، ساده و سرشار از مضامین عرفانی
4) سیّد محمّد حسین بهجت تبریزی، متخلّص به ...شهریار... (1367-1285 تبریز)از بر جسته ترین شاعران ...غزل سرای... معاصر است
5) آثار سیّد محمّد حسین بهجت تبریزی(شهریار) را نام ببرید. منظومه ی«حیدربابا یه سلام»(به زبان ترکی آذربایجانی) و کلیّات اشعار(در پنج جلد)
6)شعر«همای رحمت» سروده ی کیست؟ موضوع آن چیست؟سروده ی سیّد محمّد حسین بهجت تبریزی(شهریار) در وصف مولای متّقیان علی (ع)
معنی واژه ها:
مفتاح: کلید هما: نام پرنده(نماد سعادت) هله: آگاه باش
فتوح: گشایش ها ما سوا: همه ی مخلوقات توتیا: داروی چشم
صباح: صبح سحاب: ابر صبا: بادی خنک از جانب شمال شرق(نماد پیام رسانی)
صبوح: آن چه باعث سرخوشی و نیروی معنوی فرد شود شرار: آتش(شعله ی آتش) قضا: سرنوشت
مرهم: دارو قهر: خشم نای: نی
صمد: بی نیاز نگین: انگشتر نوا: آهنگ
هوا: عشق ابوالعجایب: شگفتی ساز
ضیا: نور علم کردن: برپا کردن، به شهرت رساندن
که: کوچک پاک باز: عاشق
مه: بزرگ
توضیحات پایانی درس:
1) سلام او در وقت صباح مؤمنان را صبوح است: سلام او(رحمت الهی) در صبحگاه، مؤمنان را سرمستی و نشاط می بخشد.
2) ما را مگذار به که و مه: ما را اسیر کوچک و بزرگ نکن(ما را جز به خودت به کس دیگر وامگذار).
3) عمر بکاست: پیر شد.
4) بر عیب های ما مگیر: ما را باز خواست نکن.
5) که به ما سوا فکندی همه سایه ی هما را: زیرا سایه ی خوشبختی و رحمت الهی را بر سر همه ی موجودات عالم افکنده ای.
6) برو ای گدای مسکین در خانه ی علی زن که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را : مقصود شاعر، بخشش فراوان علی(ع) است و به آیه ی 55 سوره ی مائده اشاره دارد که حضرت علی(ع)، انگشتر خود را به سائل(فقیر) بخشید.
7) به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدار؟ : در این بیت شاعر سؤالی را طرح کرده که به پاسخ نیاز ندارد و تنها برای تأکید بیشتر آمده است.(استفهام تأکیدی)
8) نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت متحیّرم چه نامم شه ملک لافتی را : اشاره به جمله ی مشهور« لافتی الّا علی لا سیف الّا ذوالفغار» است که ندایش هم زمان با رشادت های فوق العاده ی آن حضرت در غزوه ی احد در فضای آسمان پیچیده شده بود. معنی جمله این است: جوانمردی چون علی و شمشیری چون ذوالفغار نیست.
9) توتیا را: یعنی برای توتیا. «را» در اینبیت حرف اضافه و به معنی « برای» است.
10) چو تویی قضای گردان، به دعای مستمندان که ز جان ما بگردان ره آفت قضا را : ای علی، چون تو گرداننده ی قضا( تغییردهنده ی قضا و پیشامد های ناگوار) هستی، به حقّ دعای بی چارگان پیشامد های بد را از ما دور گردان.
11) چه زنم چو نای هر دم ز نوای شوق او دم که لسان غیب خوش تر بنوازد این نوا را : منظور از لسان غیب(لسان الغیب) حافظ شیرازی است.
12) ز نوای مرغ یاحق بشنو که در دل شب غم دل به دوست گفتن چه خوش است شهریارا : مرغ حق، نوعی جغد؛ که هنگام آواز خواندن گویی کلمه ی«حق» را تکرار می کند.
سجع چیست؟
آرایه ای است که از همراه آمدن کلمات هماهنگ(کلمات سجع) در آخر جمله های یک عبارت حاصل می آید. سجع در نثر مانند قافیه است در شعر.
نکته: کلمات سجع از سه جهت ممکن است با هم هماهنگی داشته باشند: الف) ازجهت اشتراک در حروف پایانی کلمات مانند:کلمات«روح» و«فتوح» درعبارت: به نام آن خدای که نام او راحت روح است و پیغام او مفتاح فتوح است. که دراین صورت به آن«سجع مطرّف»گفته می شود.
ب) ازجهت هماهنگی در وزن کلمات مانند: کلمات« باطل » و « ضایع » در عبارت: ملک بی دین باطل است و دین بی ملک، ضایع. که در این صورت به آن «سجع متوازن» گفته می شود. ج) هم ازجهت وزن و هم از جهت حروف پایانی کلمات: مانند کلمات« عطایی » و « خطایی » در عبارت: ای کریمی که بخشنده ی عطایی و ای حکیمی که پوشنده ی خطایی. که در این صورت به آن « سجع متوازی» گفته می شود.
توجّه: به نثری که در آن آرایه ی سجع به فراوانی بکاررفته باشد، نثر مسجّع(آهنگین) گفته می شود.
معنای عبارات درس اوّل:
به نام آن خدای که نام او راحت روح است. : کلام خود را با نام خدایی شروع می کنم که نامش مایه ی آرامش دل است.
پیغام او مفتاح فتوح است. : پیام خدا کلید گشایش مشکلات است.
سلام او در وقت صباح مؤمنان را صبوح است. :سلام او(رحمت الهی) در صبحگاه، مؤمنان را سر مستی و نشاط می بخشد.
ذکر او مرهم دل مجروح است. : یاد خدا داروی دل دردمندان است.
مهر او بلانشینان را کشتی نوح است. : محبت خدا، مانند کشتی نوح رهایی بخش گرفتاران است.
ای کریمی که بخشنده ی عطایی. : ای خدای بخشنده ای که سبب کرامت و بخشش هستی.
ای حکیمی که پوشنده ی خطایی. : ای خدای دانایی که اشتباهات انسان را نا دیده می گیری.
ای صمدی که از ادارک خلق جدایی. : ای خدای بی نیازی که انسان توان در ک تو را ندارند.
ای احدی که در ذات و صفات بی همتایی. : ای خدای یگانه ای که در سرشت و ویژگی ها بی مانند هستی.
ای خالقی که راهنمایی. : ای آفریدگاری که هدایت کننده هستی.
ای قادری که خدایی را سزایی. : ای خدای توانایی که سزاوار خدایی هستی.
جان ما را صفای خود ده. : خدایا پاکی خودت را به جان ما عنایت کن.
دل ما هوای خود ده. : خدایا عشق و علاقه ی خودت را در دل ما قرار بده.
چشم ما را ضیای خود ده. : خدایا نور خودت را به چشم ما عنایت کن.
ما را آن ده که آن به. : خدایا آن چیزی را به ما عنایت کن که شایسته باشد.
مگذار ما را به که و مه. : خدایا ما را اسیر کوچک و بزرگ نکن( ما را جز به خودت به کس دیگر وامگذار).
الهی، عبدالله عمر بکاست امّا عذر نخواست. : خدایا عبدالله انصاری پیر شد و فرصت توبه پیدا نکرد.
الهی عذر ما را بپذیر، بر عیب ها ی ما نگیر. : خدایا توبه ی ما را قبول کن و ما را به خاطر اشتباهتمان بازخواست نکن.
الهی، ترسانم از بدی خود؛ بیامرز مرا به خوبی خود. : خدایا از نتیجه ی گناهان خود ترس دارم؛ با رحمت خود مرا ببخش.
الهی، در دل های ما جز تخم محبّت خود مکار. : خدیا در دل های ما چیزی جز عشق به خودت قرار نده.
بر تن و جان های ما جز الطاف و مرحمت خود منگار. : خدایا تن و جان ما را فقط مشمول لطف و رحمت خودت قرار بده.
بر کشته های ما جز باران رحمت خود مبار. : خدایا اعمال و رفتار ما مشمول رحمت بی منتهای خودت قرار بده.
معنای ابیات شعر«همای رحمت» :
علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را که به ما سوا فکندی همه ی سایه ی هما را
ای علی ! ای پرنده ی رحمت و سعادت تو عجب نشانه ای(نشانه ای برجسته)برای وجود خدا هستی! زیرا سایه ی خوشبختی و رحمت الهی را بر سر همه ی مخلوقات افکندی.
دل اگر خداشناسی همه در رخ علی بین به علی شناختم من، به خدا قسم خدا را
ای انسان اگر در پی شناخت خدا هستی فقط به حضرت علی(ع) توجّه کن، به خدا سوگند که من با توجه به علی(ع) خدا را شناختم.
مگر ای سحاب رحمت تو بباری ار نه دوزخ به شرار قهرسوزد همه جان ماسوا را
علی ای ابر رحمت و شفاعت مگر تو بندگان را نزد خدا شفاعت کنی، در غیر اینصورت آتش خشم جهنم جان همه ی مخلوقات را خواهد سوزاند.
برو ای گدای مسکین در خانه ی علی زن که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا
ای انسان های محتاج شفاعت و مغفرت از علی(ع) یاری بخواهید زیر به دلیل بخشندگی بسیار دست رد به سینه ی هیچکس نمی گذارد و از با ارزش ترین چیزهای خود می گذرد.
به جز از علی که گوید به پسر که قاتل من چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدارا؟
چه کسی به جز حضرت علی(ع) تا این حد به موازین شرع پایبند است که از پسر خود بخواهد با ضارب او که نزد آن ها اسیر بود مدارا کنند؟
به جز از که آرد پسری ابوالعجایب که علم کند به عالم شهدای کربلا را
چه کسی به جز حضرت علی(ع) می تواند پسری شگفتی ساز به وجود آورد که مفهوم شهادت را به جهانیان تبیین کند؟
چو به دوست عهد بندد زمیان پاک بازان چو علی که می تواند که به سر برد وفا را؟
در میان یاران پیامبر چه کسی جز حضرت علی(ع) می تواند به این خوبی به عهد خود با او وفا کند؟
نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت متحیّرم چه نامم شه ملک لافتی را؟
به سبب وجود صفات فراوان خدایی در حضرت علی(ع) نه او را می توانم خدا بخوانم و نه می توانم به او بشر بگویم، در حیرت و سر گردانی مانده ام که این پادشاه سرزمین جوانمردی را چه بنامم!؟
به دو چشم خون فشانم، هله ای نسیم رحمت که ز کوی او غباری به من آر توتیا را
ای نسیم صبحگاهی چشمانم از دوری حضرت علی(ع) خون فشان شده اند مرحمتی کن و از محل زندگی آن حضرت غباری به عنوان داروی چشمان من بیاور.
به امید آن که شاید برسد به خاک پایت چه پیام ها سپردم همه سوز دل صبا را
با امید به این که شاید به خاک پای تو برسد پیام های بسیاری پر از سوز دل به باد صبا سپردم.
چو تویی قضای گردان، به دعای مستمندان که زجان ما بگردان ره آفت قضا را
چون تو با دعای مستمندان مانع پیشامدهای بد می شوی از تو می خواهم که پیشامدهای بد را از ما دور بسازی!
چه زنم چو نای هر دم، ز نوای شوق او دم که لسان غیب خوش تر بنوازد این نوا را
چرا هر لحظه مانند نی از شوق به او سخن بگویم؟ (بهتر است چنین نکنم) زیرا حافظ به زیبایی این مطلب را بیان کرده است.
« همه شب در این امیدم که نسیم صبحگاهی به پیام آشنایی بنوازد آشنا را»
تمام شب را با این امید سپری می کنم که هنگام صبح نسیم صبگاهی با آوردن پیامی از دوست جان مرا نوازش دهد.
ز نوای مرغ یا حق بشنو که در دل شب غم دل به دوست گفتن چه خوش است شهریارا
ای شهریارراز و نیاز با دوست را از مرغ حق بیاموز زیر او این کار را در میانه شب به خوبی انجام می دهد.
جواب خود آزمایی ها:
1)یک نمونه سجع در مناجات خواجه عبدالله بیابید. ما را آن ده که آن به .
2) در عبارت بر «کشته های ما جز باران رحمت خود مبار» مقصود از«کشته ها» چیست؟اعمال و کارهاي انسان.
3) بیت پنجم شعر همای رحمت به چه موضوعی اشاره دارد؟به ضربت خوردن حضرت علي(ع) و اسارت ضارب و تاکيد مولا بر مدارا کردن با وي.
4)شاعر در کدام بیت ناتوانی خویش را از وصف علی(ع) بیان می کند؟ نه خدا توانمش خواند، نه بشر توانمش گفت متحيّرم چه نامم شه ملک لافتي را.
5) در بیت سیزدهم مقصود شاعر از پیان آشنا و آشنا چیست؟ اگر شعر را از حافظ بدانيم منظور ازپيام آشنا"الهام الهي و الطاف رحماني"و مقصود از آشنا"خود حافظ"است و چنانچه شعر را گفتهي شهريار بدانيم پيام آشنا"پيامي از حضرت علي(ع)" و منظور از آشنا"شهريار است.
6) نمونه دیگر از تلمیح را که قبلاً خوانده اید، بیان کنید. آزاده و سرمستم،خود کرده به هامونم رانده است جنون عشق،از شهر به افسونم بيت اشاره به داستان ليلي و مجنون دارد.
7) نمونه ی دیگری از مناجات های خواجه عبدالله انصاری را در کلاس بخوانید.
الهی به حرمت آن نام که تو خوانی و به حرمت آن صفت که تو چنانی، دریاب که می توانی
الهی، عمر خود به باد کردم و بر تن خود بیداد کردم؛ گفتی و فرمان نکردم، درماندم و درمان نکردم.
الهی، اگر تو مرا خواستی من آن خواستم که تو خواستی.
الهی، بهشت و حور چه نازم، مرا دیده ای ده که از هر نظر بهشتی سازم.
الهی، در دل های ما جز تخم محبت مکار و بر جان های ما جز الطاف و مرحمت خود منگار و برگشت های ما جز باران رحمت خود مبار. به لطف، ما را دست گیر و به کرم، پای دار،
الهی حجاب ها از راه بردار و ما را به ما مگذار.
بیاموزیم:
1) تلمیح در لغت به چه معنی است؟ به گوشه ی چشم اشاره کردن
2) تلمیح چیست؟ اشاره به آیات، احادیث، داستان ها و وقایع تاریخی را در ضمن شعر یا نوشته «تلمیح» می گویند.
3) در عبارت زیر چه آرایه ای وجود دارد؟ به چه داستانی اشاره دارد؟ آرایه ی تلمیح، به داستان حضرت نوح اشاره دارد.
« مهر او بلانشینان را کشتی نوح است.»
4) در بیت« نه خدا توانمش خواند نه بشر توانمش گفت متحیّرم چه نامم شه ملک لافتی را» چه آرایه ای وجود دارد؟ به چه چیز اشاره دارد؟ آرایه ی تلمیح، به حدیث« لافتی الا علی لا سیف الا ذوالفغار» اشاره دارد.
5) در بیت « آسمان بار امانت نتوانست کشید قرعه ی کار به نام من دیوانه زدند » چه آرایه ای وجود دارد؟ به چه چیز اشاره دارد؟ آرایه ی تلمیح ، و به آیه ی« انّا عرضنا الامانه....انّه کان ظلوماً جهولاً»
6) در بیت« چنین گفت پیغمبر راست گوی ز گهواره تا گور دانش بجوی» چه آرایه ای وجود دارد؟ به چه چیز اشاره دارد؟ آرایه ی تلمیح، به حدیث«اطلبوا العلم من المهد الی اللحد» اشاره دارد.
7) در بیت« بیستون بر سر راه است، مباد از شیرین خبری گفته و غمگین دل فرهاد کنید» چه آرایه ای وجود دارد؟ به چه چیزی اشاره دارد؟ آرایه ی تلمیح، اشاره به داستان لیلی و مجنون.
توجه: در بیت های 4،5،6،7شعر همای رحمت آرایه ی تلمیح وجود دارد.
مطالب مشابه :
نکات و توضیحات مهم کتاب ادبیّات فارسی(2) سال دوم دبیرستان
نکات و توضیحات مهم نکات و توضیحات مهم کتاب ادبیّات فارسی(2) سال دوم دبیرستان درس اول.
نکات مهم و کلیدی ادبیات فارسی دوم دبیرستان
نکات مهم و کلیدی ادبیات پیش دانشگاهی و دبیرستان های اند که"ادبیات سال اول:
معنی و نکات مهم درس اول ادبیات فارسی2 سال دوم-شعر همای رحمت
زبان و ادبیات فارسی دبیرستان معنی و نکات مهم درس اول ادبیات فارسی2 سال دانلود کتابچه ی
نکات کلیدی و مهم دین و زندگی 1
سلام ُامروز براتون جزوه ای پر از سوالات و نکات مهم درس دین وزندگی اول دبیرستان اول | دانلود.
ادبیات فارسی اول دبیرستان نوبت اول
ادبیات فارسی اول دبیرستان نوبت اول ادبیات اول دبیرستان. نکات مهم درس زبان وادبیات
جزوه آرایه های ادبیات فارسی اول دبیرستان
زبان و ادبیات فارسی دبیرستان های ادبیات فارسی اول دبیرستان نکات مهم درس ادبیات
برچسب :
دانلود نکات مهم ادبیات اول دبیرستان