درنگی بر برنامه پنجم (4) درآمدهای نفت و گاز در نقشه راه جدید

روزنامه خراسان

از الزامات بنیادین برنامه پنجم توسعه ایران ، تغییر نگاه به نفت و گاز و درآمدهای حاصل از آن در سطح برنامه ریزی کلان اقتصادی است ، به نحوی که می‌توان این تغییر نگاه را «نقشه راه» جدید قلمداد کرد . بر اساس این نقشه راه ، نگاه تامین درآمد برای بودجه دولت به درآمدهای نفت و گاز به منابع و سرمایه های زاینده اقتصادی بدل خواهد شد.از این رو با انحلال حساب ذخیره ارزی به عنوان ضربه گیر نوسانات قیمت نفت در بازارهای جهانی ، صندوق توسعه ملی ایجاد خواهد شد که اساس نامه آن را مجلس شورای اسلامی تایید می کند و قرار است در سال نخست برنامه پنجم یعنی سال آینده ایجاد شود. یکی از دغدغه های کارشناسان به روند سیاست گذاری ها برای تغییر نگاه به درآمدهای ارزی نفت و گاز به التزام عملی دولت و مجلس نسبت به ماموریت های کلان صندوق توسعه ملی بر می گردد تا مبادا سرنوشت تلخ حساب ذخیره ارزی به گونه ای دیگر تکرار شود.از سوی دیگر این نگرانی وجود دارد که مدیریت حاکم بر این صندوق تا چه اندازه از استقلال واقعی در تصمیم‌گیری در برابر فشارهای دستگاه ها و شرکت های دولتی و عمومی برای دریافت تسهیلات برخوردار خواهد بود و از هزینه کردن منابع صندوق توسعه ملی در امور جاری و خرج کرد روزمره دولتها ممانعت خواهد کرد.نکته دیگر این که تفسیر آن که سیاست گذاری ها و جهت گیری‌های اقتصادی دولت و مجلس در برنامه‌ریزی های سالانه معطوف به سرمایه‌گذاری های واقعی و مولد خواهد بود یا خیر ، چگونه میسر است؟ وجه دیگر تغییر نگاه به منابع نفت و گاز کشور ، به برنامه ریزی برای استفاده از مزیت نسبی برآمده از این منابع خدادادی برمی گردد که در این باره دو نگاه متفاوت و گاه متناقض وجود دارد: نگاه نخست بر این باور است که منابع نفت و گاز و فرآورده‌های ناشی از پالایش نفت و گاز و سایر حامل های انرژی به دلیل برخورداری کشور از این مزیت نسبی خدادادی باید چون ثروت ارزان عمومی قلمداد شود و با تزریق آن به مجاری صنعتی ، خدماتی و نیز صنایع پایین دستی نظیر پتروشیمی و ... امکان و توان رقابتی فرادستی را برای اقتصاد ملی ایجاد کرد. اما نگاه دوم اعتقاد دارد نتیجه تمکین در برابر نگاه نخست مفت خوری انرژی است که باعث بهره وری پایین انرژی در صنایع ، غیر رقابتی شدن فضای اقتصادی ، توزیع رانت به جای ایجاد مزیت ، کاهش سطح کیفی کالا و خدمات ساخت داخل ، عرضه کالا و خدمات انرژی بر و ... می شود و در عمل منابع انرژی ایران به دلیل پایین بودن سطح عمومی قیمت حامل‌های انرژی به بهره وری نخواهد انجامید. ورای این دو نگاه افراط و تفریطی به نظر می رسد راه سومی برای یکی از مهم ترین سیاست های کلی برنامه پنجم نیاز است تا منابع انرژی کشور به مزیت واقعی در اقتصاد ملی تبدیل و از توزیع رانت ممانعت شود که برای این مهم دست کم دو اتفاق باید رخ دهد: اتفاق نخست این که ساختار کنونی شرکت های دولتی متکفل تولید انرژی و دارای تصدی گری های غیر ضروری باید تغییر یابد و بازار انرژی ایران در سطح تولید ، توزیع و مصرف از انحصار ناکارای دولتی خارج شود و دوم اتفاق این‌که اولویت ها و جهت گیری‌های اقتصادی به گونه ای شفاف و دقیق تدوین و به اجرا گذاشته شود تا در نتیجه سیاست های حمایتی با ایجاد مزیت نسبی در اقتصاد ، خلاءهای دیگر برطرف شده و علاوه بر کاهش میزان رانت به میزان صفر ، فضای رقابتی بازار حفظ شود.این مهم نیازمند یک برنامه ریزی مدون و زمان بندی شده است تا به تدریج یارانه های انرژی که با هدف ایجاد مزیت نسبی به طور مستقیم و غیر مستقیم به بخش تولید و سرمایه گذاری عرضه می شود ، هدفمند شود.بدون شک شفاف ترین وجه از سیاست‌های کلی برنامه پنجم در باب تغییر نگاه به نفت و گاز ، این است که سالانه درصد مشخصی از منابع ناشی از فروش نفت و گاز باید به حساب صندوق توسعه ملی واریز و وابستگی هزینه های جاری دولت به درآمدهای نفت و گاز تا پایان برنامه پنجم توسعه یعنی سال 1393 قطع شود .از سوی دیگر تسهیلات ناشی از این صندوق به 3 بخش خصوصی تعاونی و عمومی تعلق خواهد داشت که هدف آن تولید و توسعه سرمایه‌گذاری های داخل و خارج کشور با رعایت شرایط رقابتی و بازدهی اقتصادی است. اما ابهام این جاست که تا چه اندازه نظام بودجه ریزی کشور و ساختار درآمد و هزینه جاری دولت در راستای بستن شیر دلارهای نفتی بر روی سفره پرخرج دولت حرکت خواهد کرد و آیا در ابتدای برنامه توسعه ششم این امکان وجود خواهد داشت که تمام درآمدهای ارزی نفت و گاز ایران به حساب صندوق توسعه ملی واریز شود ؟ و پرسش جدی‌تر این که سهم بخش های مختلف دولتی ، خصوصی و تعاونی از منابع ریالی و ارزی صندوق توسعه ملی چگونه و چه اندازه خواهد بود؟ فروکاستن از عطش پایان ناپذیر دولت از یک سو و کاهش شدت تشنگی بخش خصوصی و تعاونی به سرمایه گذاری های مطمئن نیازمند تحمل دشواری های زیادی در اجراست.

درنگی بر برنامه پنجم (4) درآمدهای نفت و گاز در نقشه راه جدید

مطالب مشابه :

نقشه مناطق نفت و گاز ایران--برای دریافت اطلاعات وجستجو به سایت پایگاه اطلاعات علوم زمین مراجعه شود

گالری اختصاصی اطلس ایران

درنگی بر برنامه پنجم (4) درآمدهای نفت و گاز در نقشه راه جدید

متن کتاب جغرافی پایه پنجم ابتدایی

وضعیت صنعت گاز و گازرسانی در ایران

گزارش کارآموزی شرکت گاز ملی ایران

چگونگی تشکیل نفت و گاز ایران

گالری اختصاصی اطلس ایران

آخرین خبر استخدام شرکت ملی گاز ایران ۹۱ !!

دوره های آموزشی در شرکت ملی گاز ایران-نقشه خوانی و نقشه کشی