خلاصه کتاب مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، از دکتر حافظ نیا 3

بسم الله الرحمن الرحیم

درس سمینار

استاد : جناب آقای دکتر محسنی

خلاصه قسمت پایانی کتاب مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی – دکتر محمد رضا حافظ نیا

محمّد جواد آقاباقری

عناصر و ساختار طرح تحقیق

هر طرح تحقیقی دارای عناصری است که در ارتباطی منطقی با یکدیگر قرار می گیرند و این آرایش منطقی ، یک کلیت منتظم را تشکیل می دهد تحت عنوان ساختار طرح تحقیق علمی .

عناصر و اجزاء یک طرح تحقیق علمی به ترتیب عبارتند از :

- سوال اصلی تحقیق و بیان مسآله

- سوابق و ادبیات مربوط

- فلسفه و اهداف تحقیق

- فرضیه ها

- نوع تحقیق

- جامعه آماری

- حجم نمونه و روش نمونه گیری

- روشهای گردآوری اطلاعات

- ابزار گرد آوری اطلاعات

- روش استخراج و طبقه بندی اطلاعات

- روش تجزیه و تحلیل اطلاعات

- مدیر و عوامل اجرایی تحقیق

- زمان و طول مدت اجرای تحقیق

- هزینه های تحقیق

- ابزار ها ، وسایل و شرایط مورد نیاز برای اجرای تحقیق

- مشکلات و تنگناهای احتمالی تحقیق

- تعریف واژگان و اصطلاحات تخصصی و اختصاصی طرح

- فهرست منابع و مآخذ تحقیق

- ضمایم

تعریف هر یک از عناصر طرح

به دلیل آنکه در فصول قبلی ، تعریف هر یک از این عناصر به تفصیل آمده ، فقط اشاره ای گذرا و مختصر خواهد آمد .

1. سوال اصلی تحقیق و بیان مسئله : هر تحقیق علمی با طرح سوال یا مسئله ای آغاز می شود که تحقیق برای پاسخگویی به آن انجام می گیرد .

پس عنوان کلی تحقیق در قالب یک جمله ی استفهامی بیان می شود . با طرح آن به صورت جمله ی سوالی ، ذهن محقق متوجه هدف تحقیق و آن چیزی می شود که باید تحقیق را به خاطر آن انجام دهد .

محقق در بیان یا تعریف مسأله می بایست به تشریح موارد زیر بپردازد :

معرفی دقیق مسأله ، معرفی جنبه های مجهول و مبهم ، معرفی متغیرهای مربوط همراه با مدل نظری معرف روابط بین متغیرها ، تعاریف عملیاتی ، سوالات ویژه تحقیق ، منظور و مقصود تحقیق و سرانجام تشریح دقیق ابعاد و حدود مسأله تحقیق و تمیز آن نسبت به مسائل دیگر .

2. سوابق و ادبیات مسأله تحقیق : چکیده و خلاصه ای از گذشته موضوع تحقیق و کارهای دیگران در حدود یک تا دو صفحه بسته به تحقیق .

3. فلسفه و اهداف تحقیق : بیان چرایی و دلایل ضروری و توجیهی انجام دادن تحقیق و نیز اهداف علمی و کاربردی یا عملی آن ، همچنین بیان نتایج حاصل از تحقیق و سودمندی های آن برای گسترش دامنه ی علم و حل مشکلات و مسائل زندگی بشر و ... .

4. فرضیه ها : جملاتی خبری و کامل که به ترتیب اهمیت نوشته شده و ارتباطی منطقی با سوال اصلی تحقیق و بیان مسئله دارد .

به بیان دیگر ، فرضیه ها باید با سوالات ویژه تحقیق تناظر صوری و محتوایی داشته باشد .

5. نوع تحقیق : از حیث هدف ( مبنایی یا عملی یا کاربردی ) و روش ( توصیفی یا همبستگی یا تاریخی یا تجربی و... )

6. جامعه ی آماری : معرفی جامعه از حیث مشخصات و حجم و ... اگر تحقیقی موردی نباشد و جامعه ای را مورد مطالعه قرار می دهد .

7. نمونه گیری : در تحقیق جامعه ای وسیع ، لازم است . لذا توضیح حجم نمونه و روش نمونه گیری و...

8. روش گردآوری اطلاعات : کتابخانه ای یا میدانی ، به چه نسبت و در چه حدودی ؟

9. ابزار گردآوری اطلاعات : ظروف جمع آوری اطلاعات باید مشخص شود ، ابزار های استاندارد به کارگرفته خواهد شد یا خود فرد می خواهد آن را بسازد ؟ توضیح کافی نیز در رابطه با علت انتخاب ابزار پیشنهادی لازم است .

10. روش استخراج و طبقه بندی اطلاعات : روش دستی یا ماشینی یا هر دو ؟ برای بازبینی ، کدگذاری ، استخراج و طبقه بندی اطلاعات .

11. روش تجزیه و تحلیل اطلاعات : تعیین روشها و نیز حدود استفاده از این روشهای استدلالی و عقلی و نیز فنون و روشهای آماری ، همچنین بیان دلیل انتخاب آنها . لازم است میزان استفاده از روشهای دستی یا ماشینی یا هر دوی آنها نیز اشاره شود .

12. مدیر و عوامل اجرایی تحقیق : معرفی آنها به طور کامل / تحقیق های گروهی ، یک مدیر دارند و مابقی به شکلهای مختلف بیان می شوند مثلا مشاور ، محقق ، پرسشگر ، اپراتور ، برنامه نویس ، تحلیلگر و ...

مدارک و اسناد و یا استشهادهای ویژه ، نیز درصورت وجود ، پیوست می گردد .

13. زمان و طول مدت اجرای تحقیق : ذکر تاریخ شروع و پایان ، که به صورت تکمیل جدول زمان بندی مطرح می شود . جدول ها و نمودارهای زمان بندی امکان نظارت محقق بر چگونگی پیشرفت کار را فراهم می آورد .

14. هزینه های تحقیق : از جمله هزینه کارکنان ، مسافرت ، خرید ابزار و وسایل و ... . محقق باید هزینه ی هریک از این موارد و نیز هزینه ی کل را برآورد کند ، که برای این امر می تواند از جداول مربوط به برآورد هزینه ها کمک بگیرد .

بهتر است هزینه های ارزی نیز تبدیل به ریال کند تا یکدست شود .

15. ابزار و وسایل و شرایط مورد نیاز : به طور مثال می توان به دوربین عکاسی یا فیلمبرداری ، رایانه ، ماشین حساب و... اشاره کرد . همچنین اخذ مجوزهای قانونی و مواردی از این دست .

16. مشکلات و تنگناهای تحقیق : بیان مشکلات و موانع احتمالی تا کارفرما با علم به آنها نسبت به قبول یا عدم قبول طرح اقدام کند . مشکلاتی از قبیل بروز حوادث طبیعی ، عدم همکاری سازمانهای محلی ، مشکلات نمونه گیری و ... .

17. تعریف واژگان و اصطلاحات تخصصی و اختصاصی طرح : به جهت رفع ابهام احتمالی برای خواننده .

اگرچه محقق می تواند در پاورقیهای طرح تحقیق اینگونه واژگان را تعریف کند ، ولی بهتر است همه ی آنها را یکجا و در همین محل از طرح و به صورت متمرکز تعریف نماید .

18. فهرست منابع و مآخذ تحقیق : البته در این مطالعات اولیه ، لازم نیست کامل باشد چراکه در پایان گزارش تحقیق فهرست کاملی از منابع خواهد آورد .

19. ضمایم طرح تحقیق : مربوط به مواردی که امکان آوردن آن در داخل متن طرح تحقیق وجود ندارد . از جمله سوابق پژوهشی و تخصص ها برای جلب اعتماد کارفرما .

شیوه ی تنظیم و نگارش طرح تحقیق

تهیه فهرستی از عناصر و اجزاء طرح : که در واقع همین فهرست مذکور است .

چهار مرحله تعریف هر عنصر و اجزاء مربوط : تعاریفی مختصر ولی رسا و مفید .

ارائه طرح و عناصر تعریف شده برای نظر خواهی : بررسی و نقد به طور مثال توسط استاد راهنما .

لحاظ کردن نظرهای اصلاحی در طرح : ابتدا تصحیح و اصلاح ، سپس بازنویسی یا تایپ طرح تحقیق .

تهیه و تنظیم مقاله ی علمی

1. مقالات پژوهشی : این مقالات اعم از بنیادی یا کاربردی ، مستخرج از یک پروژه ی تحقیقاتی اصیل است که معمولا به تولید علمی منجر می شود .

دارای نوآوری علمی است و قابل چاپ در مجلات معتبر علمی پژوهشی .

معتبر ترین مجلات علمی جهان که با بیش از 8500 عنوان در رشته های مختلف علمی به وسیله موسسه اطلاعات علمی تحت عنوان isi نمایه می شوند . ( www. Isinet.com )

2. مقالات مطالعاتی و ترویجی : مقالاتی بر پایه ی تلفیق ، جابجایی و ترکیب دانش موجود که به روشن شدن زوایای مسأله ای کمک می نمایند .

از اینگونه مقالات می توان به مقالات مروری ، تدوینی ، ترجمه ای و تحلیلی اشاره کرد که در این میان مقالات تحلیلی ارزش و اعتباری بالاتر دارند .

ساختار مقاله ی علمی

ساختار یک مقاله ی علمی – پژوهشی با حدود 5000 تا 10000 کلمه دارای عناصر زیر می باشد :

- مشخصات مقاله : شامل عنوان مقاله ، نام نویسنده ، زمان و مکان تهیه مقاله ، نام دانشگاه یا موسسه مربوطه ، عنوان و رتبه نویسندگان و در نهایت نام نویسنده ی عهده دار مکاتبات و آدرس پستی ، الکترونیکی و نمابر وی .

- چکیده : در حد نیم صفحه ( 100 تا 200 کلمه ) ، با خط ریزتر و در فضای محدودتر از متن اصلی مقاله . اگر مقاله به زبان فارسی باشد ، چکیده ی انگلیسی هم لازم است .

در پایان چکیده ، واژگان کلیدی بین 3 تا 5 واژه درج می گردد . چکیده و واژگان کلیدی برای درج در بانکهای اطلاعاتی الکترونیکی کاربرد دارند .

چکیده مقاله باید شامل مطالبی درباره ضرورت پرداختن به موضوع ، فرضیه یا سوال تحقیق ، روش تحقیق و تجزیه و تحلیل و نتیجه گیری باشد .

- مقدمه : پرداختن به مبانی نظری موضوع مقاله .

- روش تحقیق

- اطلاعات و داده ها

- تجزیه و تحلیل

- نتیجه گیری

- شناسایی و تصدیق : ذکر نام و تشکر از حامیان تحقیق و نیز کسانی که هزینه ی آن را متقبل شدند .

- منابع

- ضمایم : مثل نقشه ها ، تصاویر ، آمارها و... با ذکر جای آنها ، اگر مربوط به بخشی در میان مطالب تحقیق است .

ملاحظات مربوط به تدوین مقاله ی علمی

1. پرداختن به اصل موضوع و پرهیز از حاشیه روی

2. خودداری از تکرار غیر ضروری مطالب

3. استفاده از منابع به روش مورد نظر مجله

4. رعایت آداب نگارش و نیز ویرایش مقاله

5. استفاده از تصاویر ، جداول ، نمودارها و ... به خوبی و در محل مرتبط .

6. ظاهر فیزیکی تمیز ، شکیل و زیبا برای مقاله

7. رعایت فاصله خطوط و تراز بندی و...

8. خودداری از چاپ مقاله در بیش از یک مجله

9. ارسال دیسکت متن تایپ شده همراه آن برای مجله ، و تایپ با ملاک های مورد نظر مجله

10. عنوان کتب و مقالات در فهرست منابع ، کج تایپ شود .

11. یکدست کردن مقیاس ها و تاریخ ها و ... در تمام مقاله ، ترجیحا استفاده از مقیاسها و سمبل های بین المللی .

12. ذکر معادل های لاتین در پاورقی .

13. استفاده از الگوی رایج در مجله های معتبر علمی جهان در ارجاع دهی ، یعنی : الگوی بین متن ( نام نویسنده ، سال نشر ، صفحه ) و فهرست انتهایی مکمل آن .

خلاصه کتاب مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، از دکتر حافظ نیا 3

مطالب مشابه :

خلاصه کتاب پژوهش فرهنگی

خلاصه فصل 4 کتاب لیندلف

خلاصه کتاب مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، از دکتر حافظ نیا 1

خلاصه کتاب روشهای تحقیق در علوم سیاسی

دانلود خلاصه کتاب روش تحقیق حافظ نیا

خلاصه کتاب مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی ، از دکتر حافظ نیا 3

خلاصه روش تحقیق

خلاصه ی فصل اول کتاب روش در روش دکتر محمد پور (درس روش تحقیق 1خ -دکتر عظیمی )

خلاصه فصل چهارم كتاب روش تحقيق كيفي در علوم ارتباطات