نکاتی در مورد نقشه،مقیاس و...

مقياس نقشه
نقشه ها قسمتي از سطح زمين را نشان ميدهد. در نقشه سطح زمين در مقياس بسيار کوچکتر است. مقياس، بيان کننده نسبت اجسام در زمين و نقشه است.
مقياس عددي نقشه نسبت فاصله افقي روي نقشه را با فاصله افقي همان قسمت در روي زمين بيان ميکند که معمولاً به صورت کسري نوشته ميشود و کسر نماينده (RF) ناميده ميشود. که از تمام اندازه گيري ها مستقل تر است.
مثلاً RF 50000/1 يا 1:50000 يعني که يک واحد اندازه گيري شده در نقشه برابر است با 5000 واحد يکسان در روي زمين.

فاصله روي زمين
فاصله دو نقطه روي زمين از طريق اندازه گيري فاصله همان دو نقطه در روي نقشه محاسبه ميشود و ضرب آن در مقياس نقشه ازطريق نسبت RF به دست مي‌آيد.

خط مستقيم در فاصله زمين:
براي معين کردن فاصله زميني مستقيم بين دو نقطه روي نقشه اين گونه عمل ميکنيد که:
لبه صاف يک تکه کاغذي را روي نقاط قرار دهيد. هرکدام از نقاط را بر روي کاغذ علامت بزنيد. کاغذ را به مقياس گرافيکي تبديل کرده و فاصله زميني بين نقاط را محاسبه کنيد.

فاصله زميني در امتداد جاده اي پيچ در پيچ
براي اندازه گيري فاصله جاده هاي پيچ در پيچ، رودخانه يا هر مسير مورب و منحني از لبه کاغذ استفاده کنيد. در روي کاغذ يا نزديک لبه کاغذ يک علامت بزنيد و در جايي که منحني اندازه‌گيري ميشود علامت دوم را بزنيد. کاغذ را تا نقطه اي که مسير مستقيم است ادامه دهيد و هم روي کاغذ و هم روي نقشه علامت بگذاريد. دو علامت ضخيم را روي هم قرار دهيد. نوک مداد را روي کاغذ بگذاريد و آن را نگه داريد و کاغذ را بچرخانيد تا مسير مستقيم ديگر بدست آيد. دوباره روي کاغذ نقشه علامت بگذاريد. اين عمل را ادامه دهيد تا اندازه گيري کامل شود. بعد کاغذ را روي مقياس گرافيکي قرار دهيد و فاصله آنها را محاسبه کنيد.

نقشه هاي توپوگرافي
نقشه هاي توپوگرافي شکل مناطق و نواحي را نمايش ميدهند. اين نقشه ها به خوبي موقعيتهاي افقي اجسام و موارد قابل اندازه گيري را نشان ميدهند.
موقعيتهاي عمودي معمولاً با خط فاصل نشان داده ميشود. دره ها، گودالها، ارتفاعات و contour ها روي نقشه از سطح دريا سنجيده ميشود.
دانش نقشه به صورت علامتها، گريدها، مقياسها و فاصله ها است که براي مشخص کردن دو نقطه، شناسايي آن، اندازه گيري بين آنها و تعيين فاصله بين دو نقطه اطلاعات کافي را به شما ميدهد. چه اتفاقي مي افتد اگر يک صخره 300 فوتي در مسير حرکت باشد؟ استفاده کننده نقشه با نگاه به نقشه توپوگرافي تنوع بي نظمي ها و تغييرات سطح زمين در اثر عوامل طبيعي را مي‌بيند همچنين بلندي ها و اختلاف ارتفاعات در نواحي مختلف مشخص ميشود.

سطح تراز: اندازه گيري هاي عمودي را نشان ميدهد.
سطح تراز در اغلب نقشه ها از ميانگين سطح دريا سنجيده ميشود.
ارتفاعات: مشخص کننده هاي ارتفاع (فاصله عمودي) اشياء و اجسام زير و بالاي سطح تراز است.
موانع عمودي: شکل و ارتفاع تغييرات زمين اثر عوامل طبيعي را نشان ميدهد.
استفاده از رنگها در نقشه هاي نظامي
سياه: نشان دهنده فرهنگ (بشر- مصنوعات) اشکال و خصوصيات (ساختمانها و جاده ها) است.
آجري رنگ: ترکيب قرمز و قهوه اي است نشان دهنده خصوصيات فرهنگي، خصوصيات موانع عمودي و ارتفاعات است مثل قرمز روشن منحني تراز نقشه هاي خواندني.
آبي: نشان دهنده هيدروگرافي يا خصوصيات آبي است مثل درياچه ها، باتلاقها، رودخانه ها و زهکش‌ها.
سبز: گياهاني با خصوصيات نظامي مثل جنگل ها، باغ ميوه ها، تاکستان ها.
قرمز: خصوصيات فرهنگي طبقه بندي شده مثل مناطق پر جمعيت، جاده هاي اصلي و مرزبندي نقشه هاي قديمي.
ديگر رنگها: هرکدام اطلاعات خاصي را نشان ميدهد. اين اطلاعات اکثراً جزيي و حاشيه اي است.

منحني هاي تراز
چندين روش براي شناسايي ارتفاعات و relief روي نقشه وجود دارد. معمولي ترين روش منحني تراز است.
منحني تراز خطوط فرضي روي زمين است با توجه به اينکه همه نقاط در ارتفاع يکسان هستند.
منحني تراز نشان دهنده فاصله عمودي بالا و پايين plane datum است.
شروع آن در سطح تراز سطح صفر است که نشان دهنده سطح درياست. هر منحني ترازي بيان کننده يک ارتفاع است.
فاصله عمودي بين منحني هاي تراز به نام تراز فرجه است. اندازه هر تراز فرجه اي در اطلاعات حاشيه نقشه نوشته ميشود.
منحني هاي تراز معمولاً با رنگ قهوه اي کشيده ميشود.
منحني شاخص: هر پنج منحني با يک خط ضخيم تر نشان داده ميشود و به نام منحني شاخص معروف است. ارتفاعات روي اين خطوط نشان داده ميشود.
منحني هاي مياني: منحني هاي تراز بين منحني هاي شاخص، منحني هاي مياني ناميده ميشود. آنها معمولاً با خطوط کم رنگ تر کشيده ميشوند و ارتفاعات در روي آن نوشته نميشود.

کاربرد منحني تراز
* فاصله منحني ها را از اطلاعات حاشيه اي روي نقشه پيدا کنيد.
* منحني تراز شماره گذاري شده (يا ارتفاعات ارائه شده) را به وسيله نزديکترين نقطه اي که ارتفاع به آن نسبت داده شده پيدا کنيد.
* جهت شيب را از روي تراز منحني شماره گذاري شده، پيدا کنيد.
* تعداد منحني هاي تراز را بشماريد.
* براي محاسبه تقريبي نوک ارتفاع يک کوه علامت گذاري نشده، نصف تراز فرجه به بلندترين تراز منحني اطراف کوه اضافه کنيد.
* براي محاسبه تقريبي عمق گودي ارتفاعات، نصف تراز فرجه را از کمترين مقدار منحني اطراف گودي کم کنيد.

توصيف خصوصيات زمين مشخص شده توسط منحني هاي تراز
خصوصيات زمين به تنهايي مدنظر نيست بلکه خصوصيات همجوار مشابه مدنظر است. اين نقشه ها از بالا به زمين نگاه ميکنند. ارتفاعات را با استفاده از منحني هاي تراز نشان ميدهند. منحني هاي تراز نشانه هاي گرافيکي هستند که خصوصيات و حالات ناحيه را دربردارند و داستان خود را ميگويند.
علائم و رنگهاي نقشه توپوگرافيک
هدف نقشه دادن آگاهي و ديدن يک ناحيه در روي زمين است. نقشه کش از علايم و نشانه براي نشان دادن طبيعت و خصوصيات ساخته بشر در روي سطح زمين استفاده ميکند.

علائم توپوگرافيکي
نشانه هاي توپوگرافيکي براي آسان شناختن خصوصيات و عوامل نقشه با رنگهاي مختلف کشيده ميشود. هر رنگ بيان کننده خصوصياتي است. رنگها در نقشه مختلف متنوع است اما در نقشه‌هاي استاندارد از رنگها و نمادهاي خاص استفاده ميشود مثل:

سياه: فرهنگ و دست ساخته هاي بشر را نشان ميدهد.
آبي: نماد آب است مثل درياها، رودخانه ها و باتلاق ها.
سبز: رستني ها و گياهان مثل جنگلها و باغات.
قهوه اي: نمادها و مشخصات اصلي مثل منحني هاي تراز.
قرمز: جاده هاي اصلي، مناطق ساختماني و مشخصات و نمادهاي خاص.
روند کشيدن نقشه به گونه اي است که همه چيزها بايد از مقياس اصلي خود به مقياس کوچک نقشه تبديل شود. گاهي لازم است که بعضي از نمادها واضح و روشن و دقيق نشان داده شود. اين نمادها بايد در مکان اصلي خود قرار گيرند. به استثناي شرايط قرار گرفتن اشکال در مجاورت راه اصلي مگر اين که عرض جاده اغراق آميز و بزرگتر از حد خود نشان داده شود.

مسير رشته کوه
توده پيچيده زمين از شرق به غرب يک خط رشته کوه است. مسير رشته کوه در امتداد مناطق مرتفع است. معمولاً با توجه به زمين هاي مرتفع و پست تغيير ميکند. تغييرات در ارتفاعات در 3 قله و 2 برآمدگي درامتداد رشته کوه وجود دارد. از بالاي هر تپه اي زمينهاي پست ارتفاع را ميتوان ديد. منحني هاي تراز انتهاي بسته U شکل دور از مناطق مرتفع هستند.

عوامل به وجود آورنده آب
شکاف: دره‌اي کوچک است که با گذشت زمان به دره اي بزرگ تبديل خواهد شد. منحني هاي تراز اينها شبيه به هم است. معمولاً موانع زياد در بستر آب جاري در شکاف وجود دارد.

دره: يک دره معمولاً از فرسايش رودخانه و نهر به وجود مي آيد. يک دره از دو طرف شيب‌دار است. يک شيب ملايم از منبع آب (با جايي که منبع آب بوده است.) و شيب ديگر به طرف جايي است که آب در آن جريان داشته است. در روي نقشه دره هاي V شکل يا منحني تراز U شکل را پيدا کنيد. آب در ته اين U و V جريان داشته يا جريان دارد.

آب باريکه: معمولاً از پيش رفتگي زمين به وجود مي آيد، زمينهاي بين دره هاي موازي که به وسيله رودخانه ها و نهرها شکل گرفته اند. آنها معمولاً از يک نوع هستند. آب باريکه ها غالباً به شکل U و V هستند.
هدف از يک بررسي کلي شناسايي نقاط ازطريق جهت يابي در جنگلها به وسيله نقشه و قطب نما. اين روش در گروهها حالت رقابتي دارد. هر تيمي سعي ميکند که تا حد ممکن سريعتر مسير را طي کند. هر مسير حدوداً 10 کيلومتر طول دارد.
هر مشاهده گري يک نقشه توپوگرافيکي و يک قطب نما با اختيارات مناسب و متنوع در حوزه کنترلي خود دارد. هر نقطه کنترل شده يک پرچم مخصوص دارد که با رسيدن به هريک از اين مناطق امتياز پرچم را صاحب ميشويد. رقابت orienteering مستلزم رفتن از يک نقطه امتيازدار به نقطه ديگر است.

مراقبت از نقشه ها
تمام نقشه ها بايد به درستي جمع شوند. نقشه ها بايد براي کوچکتر شدن و قابل حمل شدن، تا شوند تا به راحتي مورد استفاده قرار گيرند. لازم نيست که براي هر بار استفاده کل تاها را باز کنيم. پس از تا کردن، نقشه را در مکاني مطمئن بگذاريد تا خراب نشود. طوري آن را تا بزنيد که لبه ها و گوشه هاي نقشه در هنگام باز شدن صدمه نبيند.

نقشه هاي ضد آب
بيشتر نقشه ها چاپي هستند بنابراين بايد دربرابر آب، رطوبت و گل و لاي محافظت شوند. براي حفاظت بيشتر نقشه ها را در جلدهاي ضد آب بگذاريد. براي اين کار پوشش هاي مناسب و قابل حمل دردسترس هست. در گردشهاي پياده از نقشه هايي استفاده ميشود که روي کاغذ پلاستيکي که ضدپارگي و ضد آب چاپ شده باشند.
علامت گذاري نقشه

اگر لازم است که نقشه را علامت گذاري کنيد از ماژيک هاي روشن استفاده کنيد که بتوان، بدون اينکه نقشه کثيف يا لکه شود آن را پاک کرد. اطلاعاتي که لازم است بايد مرتب و تميز در حاشيه نقشه نوشته شود. اطلاعاتي مثل: اطلاعات گريد و اطلاعات خميدگي و مورب شدن مغناطيسي.

انواع شيب ها
مثالهاي زير نشان ميدهد که منحني هاي تراز شيب هاي مختلف چگونه است.
شيب ملايم: منحني هاي تراز جدا از هم و با فاصله هستند.
شيب محدب: فضاي منحني تراز در بالا عريض و در پايين نزديک به هم است. توجه داشته باشيد که جاده اي ممکن است در سرازيري باشد که اين جاده باعث بوجود آمدن منطقه اي مسطح در روي شيب ميشود.
تپه: تپه را با منحني هاي تراز متحدالمرکز نشان ميدهند. بالاترين نقطه تپه با کوچکترين دايره نشان داده ميشود. نوک تپه با X يا ارتفاع عددي آن نوشته ميشود.
دره ها: وقتي که منحني تراز دره را با A نشان ميدهند يعني اينکه همه منحني هاي تراز به هم رسيده و با هم سقوط کرده اند B يعني اينکه خط هاي به هم رسيده با خطي ضخيم و پر رنگ‌تر مشخص شده و بعد خطوط سقوط داشته اند. اين علايم کوچکتر از علامتهاي تو رفتگي ها هستند.
شيب با زاويه اي تند: منحني هاي تراز خيلي به هم نزديک هستند و به ندرت فاصله دارند. هرچه منحني ها نزديکتر باشند شيب تندتر است.
شيب مقعر: منحني هاي تراز از نوک تپه نزديک به هم هستند در ميانه تپه فضاي بين منحني‌ها کمي بيشتر از نوک تپه است و در پايين تپه فاصله منحني هاي تراز کاملاً باز و جدا از هم است.
برش ها و پرشدگي ها: ساخته دست بشر است در موارد زير کاربرد دارد:
1- ساختن راه آهن، 2- جاده ساختن، 3- ساختن تراس (بهار خواب)، 4- ساختمان سازي روي شيب.
برش زماني است که خاک از ارتفاع بلند برداشته شود.
پرشدگي زماني است که خاک به جايي اضافه شود. خط منحني هاي تراز در امتداد برشها و پرشدگي ها عريض و پهن ميشوند.
اگر برش و پرشدگي، 10 فوت يا بيشتر باشد نشان داده ميشوند

1- نوک تپه
2- دره يا ميان کوه
به سمت جنوب که برويم به دره مي رسيم. شيب دره رو به پايين از شرق به غرب است. به ياد داشته باشيد که نقاط U شکل منحني تراز به سمت شرق است که نشان دهنده ارتفاع بيشتر در اين ناحيه است و ارتفاع کمتر در غرب است. با نگاهي ديگر به دره مي‌فهميم که مناطق مرتفع به سمت شمال و جنوب دره است.

3- خط الرأس
چهار تا خط الرأس وجود دارد. در انتهاي خط الرأس يک خط الرأس و در جنوب آنها دو خط‌الرأس وجود دارد. در هر سه جهت تمام خط الرأس ها در مناطق کم ارتفاع هستند و هريک جهت در نواحي مرتفع.

4- ستيغ کوره
ستيغ داراي زمين پست در دو جهت و زمين مرتفع تر در دو جهت مخالف ميباشد. منحني تراز هر ستيغ به شکل يک نيمه ساعت شني است.
به خاطر اندازه هاي متفاوت نواحي مرتفع در طرفين مخالف ستيغ، شکل يک ساعت شني کامل امکان‌پذير نيست.

5- فرورفتگي
در سمت غربي دره يک فرورفتگي وجود دارد. در ته فرورفتگي، نواحي مرتفع در تمام جهات ديده ميشود.

6- گودي
بين خط الرأس ها و برآمدگي ها، گودي ها هستند. آنها به دره هايي شبيه اند. از سه طرف به مناطق مرتفع و از يک طرف به مناطق پست مي‌رسد. نقاط منحني تراز u و v به سمت مناطق مرتفع است.

7- برآمدگي ها
چندين برآمدگي وسيع در جنوب رشته کوه وجود دارد. مانند کوهها از سه طرف به مناطق پست و از يک طرف به مناطق مرتفع مي‌رسد. منحني هاي تراز u شکل از مناطق بلند دور است.

8- دره
سه منحني تراز شمالي نوک کوه تقريباً قابل لمس است. علاماتي روي آن است که نشان دهنده شيب يا دره عمودي يا تقريباً عمودي است.

9- شکاف cut
10- پرشدگي fill
مقطع جاده در قسمت شرقي شروع شده شکافها و پرشدگي آنها مشخص شده است.
برشها در منحني تراز نشان دهنده شکاف است و نقاط هاشورزده دور از بستر جاده نشانه پر شدن است.

نکاتی در مورد نقشه،مقیاس و...

مطالب مشابه :

نقشه توپوگرافي كرمان 1:2500000

جغرافیای طبیعی استان کرمان در یک نگاه

دانلود نقشه توپوگرافی ایران

دانلود نقشه DEM کل کشور به تفکیک استانها

نقشه توپوگرافی

دانلود رایگان نقشه های توپوگرافی 1/250000 کل ایران

نقشه های توپوگرافی

نمونه سوالات

راهنمای نقشه های زمین شناسی و توپوگرافی ایران

نکاتی در مورد نقشه،مقیاس و...