مشکلات مدیریت در مدارس کوچک

مقدمه

در ابتدای موضوع بايد به بررسی چالش (challeng) يا مشکل (problem) بپردازيم و در اصل بايد منظور از اين مقاله مشکل يابی (problerr finding) يعنی فرايند پيدا کردن يک گره يا مشکل به منظور تسهیل جريان کار يا فعاليت است.

و مورد بعدی مديريت که در اينجا مديريت آموزشی (Educational Administtation ) است که عبارت است از تصميم گيری و اجرای تصميمات درباره آموزش و پرورش است.

پس اگر ما بتوانيم مشکلات را شناسايي کنيم قطعاً بهتر می توانيم به رفع آنها بپردازيم زيرا از قديم گفته اند که درک و شناخت مسئله 50 درصد حل آن مسئله است. زيرا اگر ما ندانيم که مشکل چيست و در کجا قرار دارد مانند کسی می مانيم که يک خودرو دارد و ناگهان در جاده خاموش می شود. به طور مسلم اولين کاری که بايد انجام دهد کاپوت را بلند کند و به دنبال قطعی سيم برق يا اتصال و يا چيزهايي شبيه آن اما همين فرد اگر به دنبال مشکل نگردد مطمئناً عيب را هم پيدا نمی کند در نتيجه هيچ وقت به خودی خود اين خودرو روشن نخواهد شد و وقت و انرژی او بيهوده تلف می شود.

در يک سيستم آموزشی (Education system ) هم بدين صورت است اگر فردی که در اين سيستم فعاليت می کنند برای شناسايي مشکلات و رفع آنها اقدام نکنند هيچوقت نبايد انتظار داشت افرادی خارج از اين سيستم بتوانند در اين امر دخالت کنند و نسبت به رفع و برطرف کردن آنها اقدام کنند.

زيرا چنين انتظاری مثل اين است که ما از نجار توقع داشته باشيم راديو و تلويزيون را برای ما تعميير کنند که غير ممکن نشدنی است. يکی دیگر از مشکلات توقعات زياد از فردی است که در مقام مديريت اين کلاس ها انجام خدمت می کند بدين صورت که انتظار می رود اين فرد صبح زود وقتی که به مدرسه می رود نفت را از تانکر خالی کند و بخاری ها را روشن کند تا کلاس گرم شود آنگاه دانش آموزان که آمدند بايد مراقب باشد که با خود گل و لای با خود به کلاس نبرند چون مجبور است که در آخر کلاس خود کلاس را تميز کند. (مبادا بچه ها ببينند) آنگاه شروع به تدريس می کند آنهم به صورتی که از اين پايه به آن پايه در حرکت بودن (مانند آسانسور) و همزمان 5 نوع تدريس را در يک زنگ و 25 نوع فعاليت مختلف در يک روز را انجام دهد (پنج پايه * پنج ساعت درسی=25 ساعت درسی) بعد از آن هم بايد به امورات ديگر مدرسه خارج از وقت اداری بپردازد.

اموراتی همچون بررسی پرونده های دانش آموزان ثبت و بايگانی بخشنامه های ارسالی – تدريس جواب بخشنامه ها – ارتباط با ساير . . .

آموزش و پرورش ابتدايي (primary Education )

تحصيلات در اين دوره عمومی، اجباری و رايگان و طبق اصل 3 قانون اساسی جمهوری اسلامی ايران می باشد.

سن ورود به اين دوره 6 سال تمام می باشد. تعليمات دوره ابتدايي شامل پنج سال تحصيلی است. در اين دوره نکات مقدماتی موضوعات مختلف علوم به صورت ابتدايي به فراگيران آموزش داده می شود. و موضوعات اين دوره از آموزش عبارتند از فارسی، علوم، رياضی، علوم اجتماعی، تعليمات دينی، هنر – قرآن می باشد. برنامه موارد درسی و جدول ساعات درسی دوره پنج ساله ابتدايي در دفتر تحقيقات و برنامه ريزی درس تهيه و به مناطق آموزشی کشور ابلاغ می باشد و به صورت کاملاً متمرکز است که عبارت است . برنامه ريزی(، فعاليت های ياددهی – يادگيری به منظور ايجاد تغييرات مطلوب در رفتار يادگيرنده و ارزيابی ميزان تحقق اين تغييرات است (برنامه ريزی درسی مدارس – ترجمه فريده مشايخ –انتشارات یونسکو )

به چه مدارسی کوچک می گويند

مدارس کوچک به مدارسی گفته می شود که در حال حاضر کمتر از 20 نفر جمعيت دارند.

و براساس چارت سازمان ترسيمی به صورت پنج پايه ومدير آموزگار اداره می شوند يک نفر به عنوان مدير آموزگار چند پايه ، کل پايه هاي ابتدايي را همراه با مديريت آن مکان آموزشی را بعهده دارد.

همچنين کل پايه ها از اول ابتدايي تا پنجم در يک مکان و همزمان به صورت اختلاط دختر و پسر تحصيل می کنند. و اصولاً مديريت در اين مدرسه همان مديريت و برنامه ريزی درسی می باشد.

اهم مشکلات در مدارس کوچک

آموزشی:

1-ادغام پايه ها

2- کمبود وقت برای تدريس

3- کمبود کتابهای غير درسی

4-کمبود وسايل آموزشگاهی و کارگاهی

پرورشی:

1-نقص در اجرای مراسم های فرهنگی و هنری

2-عدم وجود نمازخانه و تشکيل نماز جماعت

3-ادغام دانش آموزان با سن های مختلف جهت بازی و ورزش

4-ادغام دانش آموزان ومشکلات طراحی رفتار مناسب

اداری و مالی:

1-کمبود هزينه برای خريد ملزومات مدرسه

2-کمبود وقت برای اجرای بهتر کارهای اداری

3-کمبود هزينه برای حمل و نقل (تغذيه – پوشاک رايگان – نفت)

مشکلات آموزشی

1-ادغام پايه ها

در مدارس کوچک به علت تعداد کم دانش آموزان بايد آنها را با هم ادغام کرد و به صورت چند پايه تدريس می شود و از اين لحاظ که بچه هايي با سن های متفاوت با هم هستند گاه مشاهده می شود که تا هفت سال با هم اختلاف سن دارند. مثلاً يکي پنجم است و دوازده – سيزده سال سن دارد و سابقه ی چند سال مردودی دارد و ديگری کودکی شش ساله است و تازه اولين سال حضورش در مدرسه است. اين اختلاف سن خود موجب تنش هايي می شود و رفتارهای مناسب خودش را طلب می کند.

2-کمبود وقت برای تدريس

اين موضوع گرچه از موضوعات مربوط به آموزش و تدريس است نه مديريت، اما به لحاظ اينکه در مدارس کوچک کار تدريس و مديريت به عهده يک نفر است بايد به آن پرداخته شود.

در اين مدارس وقت بسيار کمی برای تدريس آن هم برای چند پايه هست و حرکت کردن از اين پايه به آن پايه جهت تدريس به راستی کاری سخت، مشکل و ملال آور است. و اگر کسی بخواهد واقعاً کار کند بايد دو برابر وقت مقرر را صرف کند تا به اهداف مورد نظر دسترسی پيدا کند.

3-کمبود کتابهای غير درسی

در مدارس کوچک بدليل کمبود اعتبارات و يا هر دليل ديگر کتب داستان و يا غير درسی نسبت به مدارس بزرگ بسيار اندک است به طوری که اصلاً قابل ذکر نمی باشد.

برای تفهيم بهتر بايد گفت دانش آموز يک مدرسه بزرگ که کتابخانه ای معمولی هم دارند چند برابر دانش آموز يک مدرسه کوچک شانس برخورداری از کتاب های غير درسی را دارد.

برای مقابله رفع اين مشکل می توان با هماهنگی های لازم از کتابهای کانون پرورشی فکری کودکان به صورت امانت جهت مطالعه بچه ها استفاده کرد و بعد از مطالعه آنها را برگشت داد.

4-کمبود وسايل آزمايشگاهی يا کارگاهی

در اين مدارس برعکس مدارس بزرگ که دارای آزمايشگاه و کارگاه هستند حتی گاه از داشتن يک کيت علوم هم محروم هستند و تنها چند قطعه آن هم قديمی که از سال های قبل به صورت بلا استفاده باقی مانده است موجود می باشد که آن هم بيشتر جا را اشتغال کرده اند. در بيشتر مواقع اين معلمان و دانش آموزان هستند که با همکاری يکديگر وسايل بعضی آزمايشها را تهيه می کنند.

به نظر بنده بهترين کار اين است با استفاده از يک خودرو آزمايشگاهی سيار تهيه کرد و به مدارس کوچک فرستاد تا در طول سال دو – سه مورد به اين مدارس مراجعه شود و هر بار چند آزمايش، آن هم توسط متخصص آزمايشگاه انجام شود. بدين ترتيب هم صرفه جويي شده و هم بچه های مدارس کوچک هم از مشاهده آزمايشات استفاده ی لازم را می کنند.

مشکلات پرورشی

1-نقص در اجرای مراسم های فرهنگی و هنری

در چنين مدارسی به دليل تعداد کم دانش آموزان امکان برگزاری مسابقات فرهنگی، هنری- ورزش ممکن نيست گاهی اوقات پيش می آيد که تنها يک نفر در آن پايه تحصيل می کند و امکان رقابت وجود ندارد.

در حالی که می دانيم استعدادها و قابليت های هر فرد در هنگام رقابت آن هم در گروه شکوفا می شود و به خود باوری می رسند که متأسفانه چنين مدارسی فاقد آن هستند برای غلبه بر اين مشکل می توان با همکاری مدارس هم جوار برنامه هايي را ترتيب داد به صورتی که با يکديگر مسابقه ای را ترتيب دهند و از هر کدام کسانی که برتر هستند تشويق شوند.

2-عدم وجود نماز خانه و تشکيل نماز جماعت

در اين مدارس همانطور که قبلاً ذکر گرديد به علت کمی دانش آموز تا آنجا که چند نفر از آنها دانش آموزان اول و دوم و سوم هستند. تعداد بسيار کمی در کلاس های چهارم و پنجم قرار دارند در نتيجه اگر هم نمازخانه وجود داشته باشد امکان برگزاری نماز جماعت بسيار مشکل می باشد (گرچه می توان با 3 نفر هم نماز جماعت برگزار گرد)

برای اين مورد می توان همراه با دانش آموزان مشتاق را با رعايت ادب و پاکيزگی و اطلاع قبل به مسجد محل رفت و نماز جماعت را در آن مکان مقدس خواند.

3-ادغام دانش آموزان با سن های مختلف جهت بازی و ورزش

همانطور که می دانيم بازی های مورد علاقه يک 6 ساله با بچه ی 10 ساله تفاوت دارد و اصولاً توانايي هاي آنها هم با هم متفاوت است حال چگونه می توانيم که يک بازی برای زنگ ورزش اين بيچاره ها تدارک ديد حال اين تفاوت سن را با تفاوت در جنسيت در کنار هم قرار دهيم مشکل چند برابر می شود. راهکار مناسب برای غلبه بر چنين مشکلی تنها اين معلم هست و هنر خودش، و برای هر جلسه ای به تناسب موقعيت زمانی و مکانی به طراحی (planning) بپردازد.

4-ادغام دانش آموزان و مشکلات طراحی رفتار مناسب

همانند موارد قبل اين ادغام پايه ها مشکلات ديگر نيز دارد همچون سردرگمی برای رفتار معلم در کلاس می باشد بدين صورت که ما بايد برای يک بچه کلاس اول بايد درس را با شوخی و شعر و حتی حرکات موزون و آهنگين آميخته کنيم تا مدرسه برايش هر چه بيشتر شيرين تر و خاطره انگيزتر باشد و از حضور در مدرسه خوشحال باشد.

اما برای دانش آموز کلاس پنجم نمی شود چنين شيوه ای را بکار ببريم چون اصلاً وقت اين کار نيست و حجم درس هايشان بسيار بيشتر است و اگر در اين کلاس دانش آموز دختر هم باشد کار مشکل تر رخ می نمايد و رفتار ديگر را طلب می کنند که بيشتر بايد آميخته با احترام باشد و از جملات آقا و خانم استفاده کردن.

مشکلات اداری و مالی

1-کمبود هزينه برای خريد ملزومات مدرسه

در تمام مدارس سرانه ها بر اساس تعداد دانش آموز تعيين می شود فلذا برای تعداد دانش آموز کم سرانه کمی هم اختصاص داده می شود در حالی که بعضی هزينه ها که برای مدارس کوچک و بزرگ فرقی ندارد و مانند خريد دفاتر انجمن اوليا و مربيان – آمار – روزنامه – کل – بازديد معلم راهنما و . . .

و يا لوحه های آموزشی برای يک نفر و چندين نفر يک سری لازم است و همچنين گرم کردن کلاس ها که مثلاً 10 نفر دانش آموز در آن هست بسيار مشکل تر از کلاس هست که 30 نفر دانش آموز دارد و سوخت بيشتری لازم دارد.

2-کمبود وقت برای اجرای بهتر کارهای فردی

به دليل اينکه مديريت اين مدارس به صورت مدير آموزگار اداره می شود و تدريس و برنامه ريزی برای کلاس ها خيلی بيشتر از وقت موظف را به خود اختصاص می دهد در نتيجه اساساً وقتی برای رتق و فتق امور اداری و دريافت بخشنامه ها و نسبت نامه ها و جواب آنها باقی نمی ماند و بايد در خارج از وقت اداری و در هنگام اوقات فراغت بايد نسبت به انجام اين امور اقدام نمايد.

3-کمبود هزينه برای حمل و نقل (تغذيه – پوشاک رايگان- نفت)

باز هم به خاطر کمبود سرانه و همچنين کم بودن مقدار تغذيه امکان گرفتن ماشين برای حمل آنها وجود دارد و مدير بايد آنها را با وسيله شخص يا با آژانس به منزل ببرد و آنگاه با وسيله ديگر به مدرسه ببرد و تمام اين زحمات بر دوش خود او می باشد در حالی که در مدارس بزرگ ماشين دربست می گيرند تنها به اين دليل که مقدار تغذيه آنها زياد است و يا سرانه دارند.

برای حمل سوخت مصرفی مدرسه هم بايد دست به دامان مردم شود و يا اينکه بايد از دانش آموزان پول جمع آوری نمايد که در آن صورت هم به دليل تعداد کم آنها مثلاً (7 نفر) بايد هر نفر چند هزار تومان پرداخت نمايند تنها به اين دليل در يک مدرسه کوچک درس می خوانند در حاليکه همتايان آنها در مدارس بزرگ امکانات بهتری دارند و هزينه ای هم پرداخت نمی کنند.

منابع

فرهنگ تعلیم وتربیت ،دکتر سید داود حسینی-اصغر علی اقدم-انتشارات احرار

آیین نامه اجرایی مدارس ،مصوب شورای آموزش وپرورش

مشکلات مدیریت در مدارس کوچک

مطالب مشابه :

مشکلات مدیریت در مدارس کوچک

مشکلات رفتاری دانش آموزان از زاویه دید مدیریتی

مشکلات اجرایی مدیریت مدرسه محوری

مشکلات و چالشهای مدیریت آموزشگاهی در مدارس دورافتاده

مشکلات و چالشهای مدیریت آموزشگاهی در مدارس کوچک -

مشکلات و چالشهای مدیریت آموزشگاهی در مدارس کوچک - اسحق علی عزیزی

مشکلات آموزش پیش دبستانی و ابتدایی سازمان آموزش و پرورش اصفهان در سال تحصیلی 88-87

موانع و مشکلات مدارس چند پایه وراه حل های پیشنهادی

مشکلات سیستم مالی مدارس

جايگاه مشاوره در پيشرفت تحصيلي و رشد عاطفي و اجتماعي دانش آموزان