آشنایی با مناطق حفاظت شده ی استان یزد

مشخصات طبیعی استان یزد:

استان یزد با مساحت 131575کیلومتر مربع در قسمت مرکزی فلات ایران قرار دارد. این استان در 29 درجه و 35 دقیقه تا 37 درجه و7 دقیقه عرض شمالی و 52 درجه و 50 دقیقه تا 58 درجه و16 دقیقه طول شرقی واقع شده است و در برگیرنده نامناسب‌ترین عوامل طبیعی غالب بر فلات مرکزی ایران است.

استان یزد طبق آخرین تغییرات تقسیمات کشور در سال1386 دارای 10 شهرستان، 24 شهر، 20 بخش و 51 دهستان می‌باشد. این استان بوسیله استان‌های اصفهان، فارس ، خراسان ، سمنان و کرمان محدود شده است.

استان یزد از نظر پستی و بلندی دارای تنوع است و ارتفاع نقاط مختلف آن متفاوت و از حدود 660 متر از سطح دریای آزاد ( در اطراف کویر ریک زردین) تا 4055 متر ( شیرکوه) تغییر می‌کند.

تراکم ارتفاعات در سه رشته مجزا که عمدتاً رشته جبال مرکزی ایران را دنبال می‌کند دیده می‌شود که روند آنها شمال غربی – جنوب شرقی است. علاوه بر این، کوه‌های جنوبی و شمالی جدا مانده نیز در سطح استان به طور پراکنده وجود دارند.

بلندترین نقطه جنوب غربی یزد قرار داردکه از نظر اقلیمی نیز بر منطقه تاثیر می‌گذارد. وجود این بلندی‌ها، استان را از نظر ژئو مرفولوژیکی تنوع بخشیده و علیرغم کویری بودن، مناطق ییلاقی قابل ملاحظه‌ای در بلندی های استان وجود دارند.

نقاط ارتفاعی اطراف استان به ترتیب از منتهی الیه شمال غربی و در جهت حرکت عقربه‌های ساعت کوه سطان پیر 2771 متر، کوه بیخی سیاهکوه2050 متر، شمال کوه بیاضیه2330 متر، به طرف شرق کوه های چاه مگو دمترینگ 1983 متر، در شرق کوه‌های‌قلعه وگلرنگ 2084 متر و در جنوب نقاط ارتفاعی 1694 متر و 2354 متر و سپس در غرب کوه عیش1621 متر و کوه سیاه کوه 1725 متر تشکیل داده‌اند، در داخل استان نیز کوههای منفردی وجود دارد.

در شهرستان اردکان بلندترین نقطه کوه خونزا با ارتفاع 3158 متر از سطح دریا قرار دارد که به وسیله کوه‌های سفید، انجیرآوند باغی، نیوک و حوض جعفر احاطه شده است.

در شهرستان بافق کوه بن لخت با ارتفاع 3002 متر از سطح دریا بلندترین نقطه می باشد.در شهرستان تفت کوه گل سرخ با ارتفاع 3509 متر و کوه شیرکوه با ارتفاع 4055 متر از سطح دریا بلندترین نقطه و در شهرستان یزد کوه تلخستان با ارتفاع 2953 متر بلندترین نقطه در شهرستان می‌باشند.

- آب و هوای استان یزد:

در استان یزد به دلیل وجود شن های روان و تپه های شنی وزش باد اهمیت ویژه‌ای دارد جهت چیره باد در یزد در شش ماه اول سال یعنی فصل های بهار و تابستان شمال غربی و در چهار ماه از آبان تا بهمن در جهت جنوب شرقی می باشد. در دو ماه مهر و اسفند ، باد غالباً از غرب می‌وزد. وزش باد در استان به علت سخت بودن دشتها و کوهستان ها شدت دارد. سرعت باد به صورت طوفانهای سهمگین شنی می‌تواند تا 90 کیلومتر در ساعت برسد و حتی این سرعت در یزد تا 120 کیلومتر در ساعت نیز ثبت شده است. مقدار متوسط بارندگی سالانه در قسمت های مختلف استان متغیر و با ارتفاع افزایش می‌یابد ولی میزان تغییر یکسان نمی‌باشد. بر اساس نقشه های همباران سالانه، بارندگی استان یزد در مناطق کویری مانند کویر سیاهکوه ، ریگ زرین و دره انجیر از 50 میلی متر در سال کمتر وخط هم باران 100 میلی متر کوهپایه های استان را به طور متوسط در ارتفاعات 1300 تا 1500 متری محصور می‌سازد. بارندگی سالانه استان در بلندی‌های شیرکوه به 350 میلی متر در سال و در منطقه بوانات و باجگان به 300 میلی متر وبالاخره در کوه های انجیره و خرانق به 200 الی 250 میلی متر بالغ می‌گردد ولی وسعت مناطقی که این ارقام را دریافت می‌کنند بسیار محدود می باشد.

بخش اعظم بارندگی استان در زمستان رخ می‌دهد و پس از آن بارندگی های بهاره وسپس پائیزه ، بارندگی های تابستان در مناطق پست صفر و در مناطق مرتفع نیز بسیار ناچیز است.

نوسان درجه حرارت در زمستان و تابستان و حتی در شب و روز بسیار زیاد است درجه حرارت بیشینه و کمینه بین 45 درجه سانتی گراد بالای صفر و 20 درجه سانتی گراد زیر صفر متغیر است.

میانگین روزانه دما برای تمام سال ( میانگین سالانه) بر اساس آمار ایستگاه‌های مورد استفاده در بررسی های هواشناسی بین 9/11 تا 7/20 درجه سانتی گراد متغیر است.(ماخذ تمام مطالب این بخش:سالنامه های آماری 85و86و87)

- اقلیم استان یزد:

اقلیم استان یزد، متاثر از عوامل متعددی نظیر عرض جغرافیایی ، ارتفاع از سطح دریا، وضعیت توپرگرافی، تغییرات عناصر جوی و خصوصیات آنها در طی زمان شکل می‌گیرد.

قلمرو وسیعی از استان یزد از نظر تقسیمات اقلیمی، زیر پوشش اقالیم خشک و فراخشک قرار گرفته است. دور بودن محدوده استان از سفره آبهای زیرزمینی، کمی مقدار بارندگی و بالابودن ظرفیت تبخیر، عامل اصلی این خشکی به شمار می‌آید.

ارزیابی اقالیم استان یزد در سه سیستم طبقه بندی اقلیمی دومارتن، آمبرژه و کوپن انجام گرفته که منجر به ارائه تصویری از سیمای آب و هوایی استان در ابعاد فیتوژئو‌گرافی ، اقلیم شناسی زیستی و جغرافیایی می‌گردد.

در سیستم دومارتن که بر اساس اختلاف شدت خشکی نواحی مختلف استان شکل می‌گیرد. پهنه استان به سه اقلیم خشک، ومدیترانه ای تقسیم بندی می‌گردد. در سیستم آمبرژه پایه و اساس تقسیم بندی اقلیمی را میزان بارندگی در نواحی مختلف استان تشکیل می‌دهد و قلمرو استان در این نوع اقلیم شناسی به 4 پهنه با 4 اقلیم متفاوت مشتمل بر بیابانی، خشک ، نیمه خشک و اقلیم ارتفاعات فوقانی تفکیک می‌گردد. در تقسیم بندی اقلیمی به روش کوپن نیز قلمرو استان بر اساس خطوط ارتفاعی و وضعیت توپوگرافی آن به 4 اقلیم متفاوت شامل اقلیم خشک بیابانی ، اقلیم نیمه بیابانی، اقلیم معتدل و اقلیم سرد تقسیم می‌‌گردد.

ویژگی های زیست محیطی

استان یزد با وسعتی معادل 131575 کیلومتر مربع در بخش مرکزی فلات ایران واقع است که از نظر وسعت چهارمین رتبه را در بین استانهای کشور دارا می باشد. به لحاظ موقعیت جغرافیایی در 29 درجه و 35 دقیقه تا 35 درجه و 7 دقیقه ی عرض شمالی و 52 درجه و 50 دقیقه تا 58 درجه و 16 دقیقه ی طول شرقی واقع شده است. جمعیت استان بر اساس گزارش سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1385 به 990 هزار نفر رسیده می باشد.

استان یزد به دلیل واقع شدن در بخش مرکزی فلات ایران و نیز ساختار طبیعی و بوم شناختی خاص، وجود تنوع از نظر پستی و بلندی و تراکم ارتفاعات، وجود گستره های کویری در مجاورت گره های کوهستانی، تنوع ژئومورفولوژیک و ویژگیهای اقلیمی، در مجموع شرایطی را به وجود آورده که حاصل آن فقر منابع آب زیرزمینی و ایجاد شرایط خاص زیستگاهی و رویشگاهی است. بر اساس سیستم دومارتن پهنه ی استان به سه اقلیم خشک، نیمه خشک و مدیترانه تقسیم می شود. نظام بارندگی استان از نوع مدیترانه ای با حداکثر زمستانه تبعیت می کند و از سمت شرق و شمال به سمت غرب و جنوب، بر میزان بارندگی افزوده می شود. به طوریکه در مناطق کویری نظیرکویر سیاهکوه، ریگ زرین و دره انجیر میزان بارندگی سالانه نزدیک به 50 میلی متر و در ارتفاعات استان نظیر شیرکوه، باجگان وندوشن میزان بارندگی از 300 تا 450 میلی متر متغیر است. استان یزد از نظر پستی و بلندی دارای تنوع فراوان است، به طوریکه ارتفاع آن از سطح دریای آزاد در نقاط مختلف متفاوت و از حدود 850 متر در اطراف ریگ زرین تا حدود 4 هزار متر در شیرکوه متغیر است این گستره ی ارتفاعی موجب شده تا بوم سازگان متنوعی شامل بوم سازگان کویری و بیابانی، مرتعی و جنگلی در حوزه ی استان شکل گیرد. تراکم ارتفاعات در سه رشته مجزا که عمدتا رشته جبال مرکزی ایران را دنبال میکنند، دیده میشود که روند آنها شمال غربی – جنوب شرقی و شمالی – جنوبی است. علاوه بر این کوههای جدامانده نیز در سطح استان به طور پراکنده وجود دارند. بلندترین ارتفاعات در جنوب غربی یزد (ارتفاعات شیرکوه) قرار دارد که از نظر اقلیمی نیز بر منطقه تأثیر میگذارد. وجود این ارتفاعات، استان را از نظر ژئومرفولوژیکی تنوع بخشیده و علیرغم کویری بودن، مناطق ییلاقی فراوانی را در پهنه استان ایجاد نموده است. رشته کوه شیرکوه با راستایی شمال غربی – جنوب شرقی، استان را به دو قلمرو شرقی و غربی تفکیک کرده است. در قلمرو غربی کویرهای گاوخونی، ابرکوه و مروست و در قلمرو شرقی 8 کویر کوچک و بزرگ قراردارد. عمدهترین کویرهای استان یزد عبارتند از کویر سیاهکوه، کویر ریگ زرین، کویر الله آباد، کویر ساغند، کویر درانجیر، کفه مهدیآباد، کویر مروست، کویر ابرکوه و کفه طاقستان. استان یزد یکی از خشکترین مناطق حوزه داخلی کشور محسوب می‌شود که حدود 5/12 میلیون هکتار عرصه‌های منابع طبیعی را در برگرفته و در حاشیه کویر مرکزی ایران واقع شده است. سیمای منابع طبیعی استان شامل 9/5 میلیون هکتار اراضی کویری و بیابانی، 5/6 میلیون هکتار مرتع و تقریباً 200 هزار هکتار جنگل طبیعی و دست کاشت می‌باشد. آنچه حائز اهمیت است نقش مؤثر این منابع خدادادی در توسعه اجتماعی ـ اقتصادی استان است. لازم به ذکر است 1/20 درصد وسعت استان یزد به مساحت 3/2623294 هکتار با عناوین اثر طبیعی ملی،‌ پارک ملی، پناهگاه حیات وحش، منطقه حفاظت شده و منطقه شکار ممنوع تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد. استان یزد به دلیل دارا بودن عرصه های وسیع زیستگاهی و نیز وجود خرده اقلیم های متفاوت نظیر ارتفاعات شیرکوه، مجاورت با ناحیه رویشی زاگرس در جنوب و جنوب غرب تنوع اشکال توپوگرافی و غیرو به نسبت اقلیم خشک و بیابانی تنوع مناسبی از اشکال مختلف زیستی را در خود جای داده است . بطوریکه بر اساس اطلاعات موجود تاکنون 130 گونه پرنده، 50 گونه پستاندار ،40 گونه خزنده و بیش از 800 گونه گیاهی در استان شناسایی شده است . ناگفته نماند بطور قطع این ارقام کل فون و فلور استان را در بر نمی گیرد و هنوز گونه های معرفی نشده قابل توجهی در استان وجود دارد. علاوه بر این تنوع، آنچه که محیط زیست یزد را نسبت به بسیاری از زیستگاههای کشور ارزشمند تر ساخته، وجود گونه های بومی و یا دارای ارزش حفاظتی ویژه جانوری نظیر یوزپلنگ آسیایی، گورخر ایرانی، کاراکال، پلنگ، قوچ و میش، کل و بز، روباه شنی، جبیر، رودک عسل خوار ، هوبره، زاغ بور، باقرقره شکم سیاه، بالابان، بحری، عقاب طلایی، لاک پشت مهمیزدار، بزمجه بیابانی و ... می باشد. ناگفته نماند به عقیده بسیاری از کارشناسان بیش از نصف جمعیت یوزپلنگ آسیایی در استان یزد زیست می کنند. این در حالی است که وسعت زیستگاهی به همراه دست نخوردگی نسبی و نیز وجود جمعیت های مناسبی از طعمه ها ، شرایط را برای زیست این گونه ارزشمند تا حدودی مناسب ساخته است و در سایه حفاظت مستمر و زحمات و تلاشهای شبانه روزی محیط بانان زحمت کش، ‌سایر پستانداران در معرض خطر نیز حداقل در مناطق تحت مدیریت محیط زیست شرایط نسبتا" مناسبی را برای ادامه حیات دارند. به این ترتیب در گیرودار توسعه کنونی حفظ شرایط زیستی این گونه ها در طبیعت وظیفه سنگینی است که انجام بهینه آن در آینده مستلزم نگاه ویژه مسئولین به سازمان حفاظت محیط زیست از نظر تقویت تجهیزات، نیروی انسانی اجرایی و تخصصی است. بدیهی است نقش مردم بعنوان افرادی که به اشکال مختلف با طبیعت و زیستگاه گونه های حیات وحش ارتباط دارند در دستیابی به اهداف سازمانی بسیار مؤثر می باشد. بنابراین آموزش و ارتقاء سطح آگاهی مردم بویژه جوامع محلی می بایست از اولویت های کاری مسئولین و متولیان امر قرار گرفته و با تأمین پیش نیازهای آن، زمینه تحقق حفاظت پایدار از حیات وحش و زیستگاهها را فراهم نمایند.

نقاط ضعف و تهدید‌های فرآروی توسعه زیست محیطی در بخش محیط طبیعی استان

ü وجود تعارضات در برخی مناطق تحت مدیریت استان

ü پایین بودن سطح آگاهی مردم بویژه جوامع محلی در زمینه ارزشهای تنوع زیستی و ضرورت حفظ آن

ü خشکسالی‌های دوره‌ای و اثرات منفی شدید بر‌ اکوسیستم

ü عدم پشتوانه قانونی جهت حفاظت و ممنوعیت واگذاری مناطق شکار ممنوع

ü کمبود امکانات و تجهیزات مناسب ( نظیر موتورسیکلتهای تندرو و خودروهای کمک دار ) و پاسگاههای محیط بانی در مناطق

ü عدم بکار گیری فنون جدید مدیریت مناطق و دستیابی به شیوه های نوین حفاظت از طبیعت

ü شکنندگی اکوسیستم خشک استان در برابر تنش های محیطی

ü ضعف قوانین و مقررات حفاظت محیط زیست ایران و عدم بهنگام بودن آنها در برابر مقتضیات زمانی

ü عدم وجود ساختار تشکیلاتی منسجم و متناسب با وظایف دستگاه

ü کمبود ظرفیتهای پایش، مدیریت و اجرای قوانین

ü عدم وجود قوانین و مقررات زیست محیطی در زمینه خسارتهایی که به طبیعت وارد می شود

ü ضعف شدید اعتبارات جاری و عمرانی دستگاه که پیامد آن عدم انجام امرحفاظت به نحو مطلوب خواهد بود

ü ناچیز بودن پژوهش ها و مطالعات کاربردی در زمینه تنوع زیستی و زیستگاههای استان

ü پایین بودن شاخص استاندارد تعداد نیروی اجرایی لازم با وسعت مناطق تحت مدیریت (کمبود شدید نیروی حفاظتی

ü کمبود اعتبارات در بسیاری زمینه های به خصوص در زمینه آموزش و ترویج فرهنگ محیط زیستی واگذاری بی رویه و بدون نظارت معادن در استان یزد

ü تاثیر گذاری مسائل اقتصادی و اجتماعی بر روند اجرای پروژه های توسعه در استان

ü قطع ارتباط زیستگاهها و از بین رفتن یکپارچگی و جزیره ای شدن آنها

ü توجه یکسویه به گسترش صنعت و معدن و طرحهای توسعه ای بدون توجه به پیامدهای زیست محیطی و عدم توجه به توان اکولوژیک پهنه های محیط زیست استان

ü عدم رعایت ملاحظات محیط زیستی برخی سازمانهای مرتبط و دیگر سازمانها در اجرای طرحهای زیربنایی

ü عدم تعامل بین دستگاهی در سازمانهای مرتبط با محیط زیست نظیر منابع طبیعی

ü بخش نگری و عدم وجود استراتژی توسعه مبتنی بر دیدگاههای زیست محیطی و آینده‌نگری

ü بهره برداری بی رویه از برخی مراتع و عدم تعادل دام و مرتع

ü بهره برداری بی رویه از سفره‌های آب زیر زمینی

ü خشکسالی، کمبود بارندگی و فرسایش شدید بادی

ü پیشروی شنهای روان و افزایش بیابان زایی

نقاط قوت و فرصت ها

ü وسعت مناطق تحت مديريت و وجود اكوسيستم هاي متنوع

ü جاذبه هاي طبيعي منحصر به فرد موجود در مناطق وقابليتهاي اكو توريستي

ü تنوع گونه‌هاي حيات وحش در مناطق به نسبت اقليم استان

ü اجراي طرحهاي احياء حيات وحش ( گورخر- جبير- گوزن زرد) و تجربه اجراي طرحهاي تكثير در اسارت در استان

ü وجود گونه هاي بومي و داراي ارزش حفاظتي در استان به ويژه يوزپلنگ آسيايي

ü وجود مركز تحقيقات هوبره

ü انجام اقدامات عمراني قابل توجه به منظور كنترل بحران خشكسالي در مناطق تحت مديريت.

ü وجود 3 پناهگاه حيات وحش، 4 منطقه حفاظت شده، 1 اثر طبيعي ملي، 1 پارك ملي و 5 منطقه شكار ممنوع

ü وسعت قابل توجه زيستگاههاي بكر و يا داراي پتانسيل مطلوب تنوع زيستي در خارج از مناطق چهارگانه محيط زيست و امكان سرمايه گذاري بخش خصوصي در قالب قرق هاي اختصاصي و...

ü امكان اجراي برنامه هاي مناطق در قالب طرحهاي جامع مديريت مناطق

ü وجود تشكلهاي غير دولتي زيست محيطي در استان

ü امكان بهره برداي تفرجي از جاذبه هاي طبيعي متنوع استان ( اكوتوريسم)

ü گسترش طرحهاي مديريتي منابع طبيعي ( درقالب طرحهاي مرتعداري) در عرصه هاي فاقد طرح‌هاي مديريت با رويكرد جنبه‌هاي حفاظتي

ü تدوين و اجراي برنامه هاي جامع پيشگيري در مقابله با حوادث غير مترقبه و بلاياي طبيعي

ü اجراي طرحهاي تثبيت شنهاي روان و طرحهاي احياء و توسعه پوشش گياهي

ü امكان بهر‌ه گيري از مشاركت هاي مردمي ويژه جوامع محلي در مديريت تنوع زيستي استان ويژه در قالب قر‌ق‌هاي اختصاصي و....
جهت دریافت فایل منطقه حفاظت شده جنگل باغ شادی اینجا کلیک نمایید.