سازمان کنفرانس اسلامی
سازمان کنفرانس اسلامی
منبع: http://www.rasekhoon.net/article/Show-18505.aspx با اصلاحات و اضافات
سازمان کنفرانس اسلامی دارای 54 عضو اصلی و 5 عضو ناظر می‌باشد که در ۴ قاره جهان پراکنده‌اند. جز آلبانی که در قاره اروپا و سورینام که عضو آمریکایی سازمان است، دیگر اعضای سازمان از قاره آسیا یا آفریقا هستند از لحاظ جغرافیایی به سه گروه آسیایی و آفریقایی و عرب تقسیم می‌شوند. سازمان کنفرانس اسلامی دارای 54 عضو اصلی و 5 عضو ناظر می‌باشد که در ۴ قاره جهان پراکنده‌اند. جز آلبانی که در قاره اروپا و سورینام که عضو آمریکایی سازمان است، دیگر اعضای سازمان از قاره آسیا یا آفریقا هستند از لحاظ جغرافیایی به سه گروه آسیایی و آفریقایی و عرب تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
الف؛ اعضای ناظر:
1- بوسنی، 2- جمهوری آفریقای مرکزی، 3- فدراسیون روسیه، 4- تایلند، 5- جمهوری ترک قبرس شمالی.
ب، اعضای اصلی:
کشورهای آسیایی: که شامل 14 کشور می‌باشد: جمهوری آذربایجان، افغانستان، اندونزی، ایران، برونئی، بنگلادش، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکیه و مالزی.
گروههای آفریقایی: که شامل 17 کشور می‌باشد که عبارتند از: اوگاندا، بورکنیافاسو، توگو، چاد، تانزانیا، سنگال، سیرالئون، کامرون، کومور، گابن، گامبیا، گینۀ بیسائو، مالدیو، مالی، موریتانی، موزامبیک، نیجر و نیجریه.
گروه کشورهای عربی: که شامل 21 کشور می‌باشد که عبارتند از: اردن، الجزایر، امارات متحد عربی، بحرین، تونس، جیبوتی، سودان، سوریه، سومالی، عراق، عربستان سعودی، عمان، دولت فلسطین، قطر، کویت، لبنان، لیبی، مراکش، مصر، مورتیانی و یمن. کشور آلبانی تنها کشور اروپایی است که در سال 1993 به سازمان کنفرانس اسلامی ملحق شد. و سورنیام از قارۀ آمریکا نیز در سال 1996 به سازمان کنفرانس اسلامی پیوسته است.
نگاهی به چگونگی تشکیل و ساختار سازمان کنفرانس اسلامی
در پی به آتش کشیده شدن مجسد الاقصی نخستین قبله مسلمانان در ۲۱ ماه اوت سال ۱۹۶۹میلادی توسط رژیم اشغالگر صهیونیستی سران کشورهای اسلامی با هدف محکوم کردن این جنایت در سپتامبر همان سال در رباط پایتخت مغرب گردآمده و به طوررسمی در می ۱۹۷۱ تاسیس شد اما زمینه‌های سیاسی ـ تاریخی و فرهنگی که ایجاد چنین سازمانی را موجب گردید قابل تأمل می‌باشند و که به طور خلاصه به آنها اشاره می‌کنیم.
1ـ زمینه‌های فرهنگی، تاریخی
تاریخ اسلام منبع الهام اندیشمندان مسلمان و
مایه حرکت در میان نیرو های سیاسی جوامع اسلامی است .. اعتقاد به اتحاد که
از هنگام ظهور اسلام درشبه جزیره عربستان به عنوان یک اندیشه در جوامع
اسلامی حاکم بودکه از ارزش های سیاسی ریشه می گیرد و پایه ای دینی دارد .
در واقع ، قرآن کریم راهنمای جاودانه مسلمانان شامل اشارات و تصریحاتی است
که ارزش های سیاسی خاصی را در این زمینه منعکس می سازد. برای نمونه می توان
به این آیه توجه کرد: و اعتصموا بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا:" به ریسمان
الهی چنگ زنید و متفرق نشوید تأکید آیات قرآن در روایاتی که مسلمانان را به
وحدت و چنگ زدن به ریسمان الهی فرا می‌خواند و کوشش‌های افرادی همچون سید
جمال‌الدین اسد‌آبادی در جهت تحقق بخشیدن به این وحدت و اخوت اسلامی که با
سفرهای طولانی او به هند، مصر و سوریه. ... بقایای کشور عثمانی و ایجاد
مجله‌ای به نام «عروة‌الوثقی» تعقیب می‌گشت و ادامة راه او توسط افرادی مثل
شیخ محمد عبده و شیخ عبدالرحمان کواکبی، اقداماتی در راه احیای تفکر وحدت
اسلامی بود. پس از الغای خلافت عثمانی، رئیس دانشگاه الازهر شیخ محمد‌حسین
خضر برای تشکیل کنفرانس اسلامی ـ متشکل از علمای اسلام ـ اقدام نمود و در
بیت‌المقدس در همان زمان، کنفرانسی به نام «کنفرانس عمومی اسلام» تشکیل
گردید و راجع به مسائل جهان اسلام مذاکراتی انجام شد، همچنین «جمعیت تقریب
بین مذاهب اسلامی» در قاهره تشکیل شد که از جمله مؤسسین بیست و یک نفرة آن
آقای شیخ محمد‌تقی قمی از ایران و شیخ محمد‌حسین کاشف‌الغطاء (مجتهد شیعه
از عراق) بودند. در ادامه این تحرکات، کنفرانس بین‌المللی فرهنگ اسلام به
دعوت پاکستان با 130 نماینده از سی کشور در سال 1336 هـ . ش افتتاح گردید
که مباحثی همچون فرهنگ اسلامی و خطر عقائد جدید در جامعة اسلام و نظریات
اسلام در باب اقتصاد و حکومت و صلح جهانی را مورد بحث قرار داد.( 1) و
کنفرانس اسلامی دیگری تشکیل شد که خواستار ایجاد همکاری سران کشورهای
اسلامی در مبارزه با اسرائیل گردید. به دنبال آن کنفرانس دیگری در سال 1343
ه. ش جهت بررسی مسئله استعمار به وسیله تعداد زیادی از کشورهای اسلامی
برگزار شد. در نیمه اول دهه چهل شمسی به دستور ملک سعود کنفرانسهائی جهت
تبلیغ اسلام و شرح اصول و تفسیر تعالیم آن و مبارزه با عقاید ضد اسلامی و
جستجو برای راه حل مشکلات جهان اسلام برپا گردید. این گرد هم‌آئی‌ها
زمینه‌ساز شکل‌گیری «رابطة‌العالم الاسلامی» گردید که اعضای مؤسس آن را
علمای کشورهای مختلف اسلامی تشکیل می‌دادند و مقرر گردید که همه ساله چنین
گردهمائی‌هائی برگزار شود و مسائل مهم جهان اسلام در آنها مورد بحث و تبادل
نظر قرار گیرد. (2) در یکی از این تجمعات که با شرکت 115 شخصیت و عالم از
35 کشور اسلامی تشکیل شده بود ضمن حمله به جامعة دولتهای عربی خواستار
ایجاد جامعه دولتهای اسلامی شد. در این اجلاس پیشنهاد (آدم عثمان)
رئیس‌جمهوری سومالی مبنی بر لزوم تشکیل یک کنفرانس متشکل از کشورهای اسلامی
طرح و به تصویب رسید و در قطعنامة نهایی خود مسئولیت تعقیب فکر کنفرانس
سران اسلامی به عهده «رابطة‌العالم الاسلامی» و دبیرخانه آن قرار گرفت و از
ملک فیصل خواسته شد که امر انعقاد کنفرانس سران را به عهده بگیرد.
هر
چند زمینه‌های فوق بیشتر ناشی از تفکر علمای اسلامی مبنی بر بازگشت به اخوت
اسلامی و همکاری بین ملتهای اسلامی می‌گردید اما بالطبع زمینه‌ساز و یا
تسهیل کنده و فراهم آورندة شرایط ذهنی حرکت سیاسی برای تشکیل کنفرانس
اسلامی بین دولتهای اسلامی گردید.
2ـ زمینه‌های تاریخی ـ سیاسی
دولت ایران در سال 1335 ه. ش پیشنهاد تشکیل
کنفرانسی از کشورهای اسلامی و مخصوصاً خاورمیانه را نمود که مورد استقبال
کشورهای عضو پیمان بغداد قرار گرفت اما به دلیل عدم تمایل عربستان، این
مسئله نتوانست به صورت گسترده‌ای منعکس گردد.
در دهه 1340 ه. ش که
نهضت پان عربیسم ناصر گسترش یافت این تفکر بار دیگر در صحنة سیاسی مطرح
شد. به دنبال پیشنهاد آدم عثمان رئیس‌جمهور سومالی در سال 1343 ه. ش مبنی
بر تشکیل کنفرانس سران کشورهای اسلامی، ملک فیصل نیز در سال 1344 در
کنفرانس عمومی اسلامی که در مکه برپا شده بود درخواست برپایی کنفرانس سران
اسلامی را مطرح نمود. اما اولین قدمها جهت به عینیت درآوردن این تمایل در
ملاقات بین شاه ایران و ملک فیصل در 17 آذر 1344 در تهران برداشته شد و
طرفین در اعلامیه نهایی خود، تمایل خود را برای فراخوانی جهت ایجاد
کنفرانسی از سران کشورهای اسلامی که فرصتی را برای موضوعات مرتبط با جهان
اسلام فراهم کند مطرح ساختند.
طرح مسئله در شرایط آن روز جهان اسلام و
عرب بسیار جنجال برانگیز بود زیرا جهان عرب به دو بلوک تقسیم شده بود.
بلوکی مشتمل بر اردن، کویت، لیبی، مراکش و سعودی به عنوان جناح محافظه‌کار و
بلوک دیگری شامل الجزایر، مصر، عراق، سوریه، یمن به عنوان انقلابیون
افراطی در مقابل هم قرار داشتند. جناح افراطی به رهبری ناصر در 1345 ه. ش
اقدام اخیر را توطئه امپریالیسم و ارتجاع جهت مقابله با وحدت عربی و
فروپاشی ناسیونالیسم عربی دانست، وی در این باره چنین گفت:
«در 1336
ابن سعود پس از مسافرتش به آمریکا از قاهره دیدن کرد، به محض ورود، ابن
سعود ما را در جریان مذاکرات خود با آیزنهاور گذاشت و گفت که آیزنهار از او
خواسته است برای انعقاد کنفرانس اسلامی اقدام کند. ابن سعود خواست که ما
نیز همراه او در این پیمان شرکت کنیم در حال حاضر مااز دوران پیمان بغداد
به دوران اتحاد اسلامی می‌رسیم.(3)
با این همه، ناصر، کنفرانس اسلامی
را زائیده طرح‌های آمریکایی می‌دانست و آن را چهره دیگر پیمان بغداد
می‌شمرد. اما ملک فیصل پس از بازگشت به کشورش ضمن رد جواب ناصر چنین اظهار
داشت:
«خوشبختانه به عکس پاره‌ای از زمامداران مغرض عرب، اکنون ملل عرب
متوجه مضار کمونیزم و سوسیالیزم ادعایی اشخاص شده و به منویات بی‌غرضانه
شاهنشاه آریامهر و اینجانب پی‌برده‌اند( 4) به طور کلی در رابطه با کنفرانس
اسلامی، موافقین فیصل در صف موافقین کنفرانس و موافقین ناصردر صف مخالفین
کنفرانس قرار داشتند. در مورد کشورهای مخالف، بعد از مصر باید از سوریه و
الجزایر نام برد. در جهان عرب، کشورهایی همچون سودان و تونس طرفدار طرح
بودند و بقیه یا مثل عراق دو دلی نشان می‌دادند و یا اظهار نظر نمی‌کردند. (
5) این مسئله جنگ سردی را در تبلیغات طرفین ایجاد کرد. مطبوعات
سعودی،ناصر را دست نشاندة کمونیزم و ضد اسلام معرفی کرد و جو داخلی مصر
نیز کنفرانس اسلامی را طرحی جهت سلطه و نفوذ آمریکا بر جهان عرب و اسلام و
شکستن ناسیونالیسم عربی تلقی کرد. در این رابطه شیخ الازهر مفتی مصر،
کنفرانس را، بعنوان کنفرانس آمریکایی محکوم نمود و در بیانیه‌ای که در این
رابطه انتشار داد، نوشت: ( 6) «وقتی ستمکاران و ظالمان از مبارزة علنی و
همه جانبه با اسلام، مأیوس شدند درصدد برآمدند تا ظاهر اسلام را پذیرفته و
حتی برای آن دست به تبلیغ بزنند ولی در باطن همچنان بر کفر خویش مُصّر بوده
و در واقع کفر را با لباس اسلام به صحنه آورند.»
وی در این رابطه ضمن
اشاره به مسجد ضرار که توسط پیامبر خراب گردید از ملل مسلمان جهان می‌خواهد
تا با هوشیاری با سردمداران این پیمان برخورد کرده و سابقه آنان را کنکاش
نموده و علل چنین پیمان و کنفرانسی را بررسی کنند تا به واقعیت این پیمان
پی ببرند.
به دنبال این مسائل، تقسیم‌بندی جهان عرب به دو بلوک انقلابی
و محافظه‌کار، به صورت روشن در حمایت از همکاری اسلامی در مقابل حمایت از
ناسیونالیزم عربی عبدالناصر متجلی شد و سالهای بعد نیز ادامه پیدا کرد. اما
حوادث بعدی همچون جنگ اعراب و اسرائیل در 1346 ه. ش که ارتش اسرائیل را
با چهار ارتش مصر، سوریه، اردن، لبنان در جنگ 6 روزه درگیر ساخت سبب شد
صهیونیستها صحرای سینا را از مصر، ارتفاعات جولان را از سوریه و کرانه‌های
غربی و شرقی بیت‌المقدس را از اردن به اشغال خود درآورند. این امر باعث
استعفای عبدالناصر که طراح اصلی این جنگ بود گردید و مسئله انتقام از
اسرائیل بسیاری از تضادهای داخلی جهان عرب را تحت‌الشعاع قرار داد.
آتش‌سوزی
مسجدالاقصی توسط اسرائیل حادثه دیگری بود که خشم مسلمانان جهان را
برانگیخت (7 ) و هیجان اسلامی را که می‌توانست زمینه‌ساز تقویت تفکر وحدت
اسلامی در مبارزه با دشمنان باشد، به وجود آورد. روز 30 مرداد 1348 بخشی از
مسجدالاقصی در فلسطین اشغالی توسط افراد متعصب صهیونیست به آتش کشیده شد و
خسارات قابل توجهی به آن وارد آمد. دولت اسرائیل این حادثه را به یک
جهانگرد یهودی افراطی و استرالیائی نسبت داد. «دنیس مایکل روهان» سیاح
استرالیائی سپس در یک حرکت نمایشی محاکمه شد و متعاقباً منابع خبری اسرائیل
اعلام کردند که نامبرده دچار بیماری روانی بوده و لذا آزاد شده است. حادثه
آتش‌سوزی در مسجد الاقصی یک سال پس تصرف بخش شرقی بیت‌المقدس توسط
اسرائیل در جریان جنگ 6 روزه صورت گرفت. صهیونیستها از زمان اشغال بخش شرقی
بیت‌المقدس اقدامات فراوانی برای تخریب مسجدالاقصی به انجام رسانده از
جمله به دفعات در قسمتهای زیرین مسجد دست به حفاری با هدف یافتن ابنیه‌های
مقدس یهودیان که ادعا می‌شود در زیر مسجدالاقصی قرار دارد زده و ستونهای
اصلی مسجد را این طریق سست کرده بودند.
این زمینه‌ها باعث ایجاد شرایط
مطلوب برای محقق شدن طرح ایجاد سازمان کنفرانس اسلامی گردید. حتی عبدالناصر
نیز بعد از این جریان و تقویت جو طرفدار وحدت اسلامی با تشکیل کنفرانس
سران اسلامی مخالفتی نکرد. به دنبال این جریانات به دعوت شاه مراکش کنفرانس
فوق‌العاده‌ای جهت بررسی خطرهایی که مقدسات اسلامی را تهدید می‌کند در
مراکش با شرکت 24 کشور تشکیل گردید.( 8) و موضعگیری‌های متفاوتی را سبب شد.
روزنامة الاهرام مصر، تشکیل این کنفرانس را فی نفسه تحولی فوق‌العاده
ارزنده دانست، اما ناصر به بهانة بیماری در آن شرکت نکرد و رژیم انقلابی
لیبی نیز در سطحی پائین در آن شرکت نمود. چهار کشور سوریه، عراق، یمن
جنوبی و سودان نیز تصمیم به بایکوت آن گرفتند، وزیر دفاع اسرائیل (موشه
دایان) در موضع‌گیری در برابر این اجلاس گفت:
«حتی اگر کنفرانس اسلامی
اعلان جهاد بدهد وی تصور نمی‌کند که تشکیل این کنفرانس منجر به جنگ جدیدی
بین اعراب و اسرائیل بشود.»(9 ) در نتیجه باید گفت: جنگ اعراب و اسرائیل و
شکست اعراب و عدم کارآیی اتحادیه عرب که منجر به ضعیف شدن جناح ناصر گردید و
اشغال بیت‌المقدس و حریق مسجدالاقصی عواملی بودند که زمینه‌های تشکیل
کنفرانس سران کشورهای اسلامی را فراهم ساختند.
اهداف سازمان
منشور سازمان کنفرانس اسلامی طبق ماده ۱۰۲ منشور سازمان ملل در تاریخ اول فوریه ۱۹۷۴ به ثبت رسید. مواد این سند که شامل ۱۴ مورد است، به شرح زیر است: ۱. کشورهای عضو، سازمان کنفرانس اسلامی را تأسیس می‌کنند؛ ۲. اهداف و اصول؛ ۳. هیئت‌های کنفرانس اسلامی؛ ۴. کنفرانس پادشاهان و سران؛ ۵. کنفرانس وزیران امور خارجه؛ ۶. دبیرخانه؛ ۷. بودجه؛ ۸. عضویت؛ ۹. سازمانهای اسلامی؛ ۱۰. خروج از عضویت؛ ۱۱. اصلاحیه؛ ۱۲. تفسیر؛ ۱۳. زبان کنفرانس؛ ۱۴. تصویب.
بند 2 ( اهداف) سازمان کنفرانس اسلامی هفت مورد است که به ترتیب زیر در منشور آن مشخص شده است:
1ارتقاء همبستگی اسلامی میان کشورهای عضو.
.2حمایت از همکاری میان کشورهای عضو در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و دیگر موارد اساسی و مشورت میان کشورهای عضو در سازمان های بین المللی.
3تلاش در جهت محو تبعیض نژادی و خاتمه بخشیدن به استعمار در تمام اشکال آن.
4اتخاذ تدابیر لازم برای پشتیبانی از صلح و امنیت بین المللی مبتنی بر عدالت.
.5هماهنگ کردن تلاش ها به منظور حفاظت از اماکن مقدس و آزادسازی آنها و پشتیبانی از مبارزه ملت فلسطین و کمک به این ملت درجهت بازپس گرفتن حقوق [خود] و آزادنمودن سرزمینش.
6پشتیبانی از مبارزه تمام ملل اسلامی در راه حفاظت از کرامت، استقلال و حقوق ملی شان.
7ایجاد جوی به منظور ارتقاء همکاری و تفاهم میان کشورهای اسلامی و دیگر کشورها.
همچنین تصمیم گیری در سازمان، براساس رأی گیری اکثریت است اما در عمل، تصمیمات سازمان طی جلسات رسمی، با اجماع اتخاذ می شود..
ساختارسازمان کنفرانس اسلامی
این سازمان بین‌المللی متشکل از چندین نهاد وابسته و کمیته‌های فرعی است. کمیته‌های وابسته، به صورت دایمی و در زمینه‌هایی همچون امور خیریه، مسایل فرهنگی، اطلاع‌رسانی و مواردی از این دست به فعالیت مشغول هستند. علاوه بر کمیته‌های وابسته، 4 رکن اصلی و چند نهاد وابسته نیز وجود دارند. این نهادها با هدف تلاش برای تقریب آمال سازمان و گام برداشتن در جهت خدمت به مسلمانان ایجاد شده‌اند. این نهادها از یک نوع استقلال اداری و مالی برخوردارند.
ارکان سازمان این سازمان‌ها عبارتند از:
1ـ کنفرانس سران:
این کنفرانس هر سه سال یک بار و در پایتخت یکی از کشورهای اسلامی عضو برگزار می‌شود. کشورهایی که این کنفرانس را برگزار می‌کنند به مدت سه سال ریاست آن را بر عهده می‌گیرند. تاکنون 10 کنفرانس از این دست برگزار شده است. کنفرانس سران، عالی‌ترین رکن سازمان است که وظیفه انتخاب دبیر کل را بر عهده دارد. نکته جالب در مورد این کنفرانس، منظم برگزار شدن آن در موعد مقرر است.
2ـ کنفرانس وزرای خارجه:
این نشست هر سال یک بار برپا می‌شود. البته می‌توان در مواقع لزوم نیز آن را دایر نمود. هر ساله نیز یک اجلاس هماهنگی در نیویورک برگزار می‌شود. این جلسه برای هماهنگی اعضا در نشست مجمع عمومی سازمان ملل است. در این کنفرانس اکثراً وزرای خارجه و یا معاونان آنها شرکت می‌کنند.اگرچه نشست سران که هر سه سال یک بار تشکیل می‌گردد عالی‌ترین رکن سازمان است ولی بیشتر تصمیم‌های اجرایی و مهم در کنفرانس وزرای خارجه اتخاذ می‌شود. این کنفرانس علاوه بر این، مسوول وظایف کنفرانس سران در مدتی است که نشست آن برگزار نمی‌گردد.
3ـ دبیرخانه:
وظایف اداری سازمان بر عهده دبیرخانه است. هر
چند موقتاً شهر جده به عنوان مقر دبیرخانه و حتی کل سازمان انتخاب گردیده
ولی این انتخاب دائمی نبوده و شهر بیت‌المقدس به عنوان مقر اصلی کنفرانس
اسلامی انتخاب شده است. ریاست دبیرخانه همچون دیگر سازمانهای بین‌المللی
با دبیر کل است. وی که با انتخاب اکثریت کشورهای عضو تعیین می‌شود، برای 4
سال تصدی دبیرخانه را بر عهده می‌گیرد. مسوولیت پی‌گیری و اجرای تصمیم‌های
متخذه در دو کنفرانس سران و وزرا بر عهده دبیرخانه است.
4ـ دادگاه بین‌المللی عدالت اسلامی:
این رکن جدیدترین رکن سازمان و مقر آن در شهر کویت است. این رکن پس از اجلاس پنجم سران در کویت که در سال 1987 برگزار گردید تأسیس شد. هر چند این حرکت تحول جالبی است ولی اساسنامه آن هنوز به اسناد تصویب لازم دست نیافته است. در اساسنامه پیش‌بینی گردیده است که دادگاه عدل اسلامی از هفت قاضی تشکیل گردد. علاوه بر آن برخی شعبات فرعی نیز در آن وجود خواهند داشت. انتخاب قضات دادگاه در کنفرانس وزرا صورت می‌گیرد.
نهادهای وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی
از جمله آنها می‌توان به مرکز اسلامی توسعه تجارت، سازمان اسبوا، مرکز تحقیقات تاریخ هنر و فرهنگ اسلامی، مجمع فقه اسلامی، صندوق همبستگی اسلامی، بانک توسعه اسلامی و سازمان آسیکو اشاره نمود. در این نوشتار به معرفی چند نمونه از این نهادها بسنده می‌کنیم.
سازمان علمی، تربیتی و فرهنگی وابسته به کنفرانس اسلامی(آیسسکو )
این سازمان در سال 1361 هجری شمسی عملاً شروع به کار کرد. دو رکن اصلی آن عبارتند از مجمع عمومی که عالی‌ترین رکن تصمیم‌گیرنده آن است و جلسات این مجمع در سطح وزرا است و به طور منظم، هر سه سال یک بار دایر می‌گردد و شورای اجرایی که هر سال یک بار تشکیل جلسه می‌دهد. کشورهای عضو نمایندگانی در این شورا دارند. این نمایندگان بایستی در زمینه‌هایی مربوط به آیسسکو تبحر کافی داشته باشند. وظایف این شورا هماهنگی و ارائه پیشنهادهای لازم برای انجام وظایف آیسسکو است. علاوه بر آن، بودجه سازمان در شورای اجرایی تنظیم می‌شود و پیشرفت کارها نیز در آن بررسی شده و طی گزارشی به اطلاع مجمع عمومی می‌رسد. اداره عمومی و دبیرخانه نیز در آیسسکو وجود دارند. دبیرخانه رکن دائمی است. دبیر کل آن در مجمع عمومی برای سه سال انتخاب می‌شود. تاکنون دو نفر به این سمت برگزیده شده‌اند اینک این سمت به عهده دکتر التوجیدی از کشور عربستان است. مقر آیسسکو در کشور مراکش است. البته دو دفتر منطقه‌ای نیز در امارات عربی متحده و تهران مستقر هستند. فعالیت‌های آن به سه زبان عربی، فرانسه و انگلیسی است. این فعالیت‌ها بیشتر به صورت برگزاری همایش‌های علمی بوده است. علاوه بر آن توانسته است با 114 سازمان تخصصی و بین‌المللی در سطح جهان همکاری داشته باشد.
بانک توسعه اسلامی
در سال 1970 و در دومین نشست وزرای خارجه در شهر کراچی مقدمات آن فراهم شد و در سال 1975 فعالیت رسمی خود را شروع کرد. مقر اصلی بانک در شهر جده عربستان واقع شده است. البته شعباتی نیز در مراکش و مالزی دارد. هدف از تشکیل آن علاوه بر حمایت از شیوه بانکداری بر مبنای شریعت اسلامی، حمایت از پروژه‌هایی است که در کشورهای اسلامی به انجام می‌رسند. عضویت در آن برای همه کشورهای مسلمان آزاد است. چنانچه تاکنون 53 کشور به عضویت آن درآمده‌اند. در سطح بین‌المللی این بانک، یک مؤسسه عالی بین‌المللی به شمار می‌رود و توانسته است کم و بیش جایگاه خوبی در منطقه و جهان به دست آورد.
سازمان اسبوا (سازمان رادیو و تلویزیون و خبرگزاری بین‌المللی کنفرانس اسلامی.
این
سازمان مرکز اطلاع‌رسانی سازمان کنفرانس اسلامی است. البته به آن، عنوان
سازمان صداهای اسلامی نیز اطلاق می‌گردد. مقر آن در شهر جده است و در اجلاس
سران که در همین شهر برگزار گردید، تأسیس شده است. ریاست این سازمان بر
عهده وزیر اطلاع‌رسانی عربستان سعودی است. اهدافی چون تبادل برنامه‌های
رادیو و تلویزیون، نشان دادن چهره واقعی اسلام و تقویت برادری در میان امت
اسلامی از جمله برنامه‌های آن به شمار می‌روند.
خبرگزاری بین المللی اسلامی «اینا»
خبرگزاری بین المللی اسلامی (اینا) نهاد اطلاع رسانی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی است.
وزیران
خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی، در دومین نشست خود در کراچی
پاکستان اصل وجود یک نهاد اطلاع رسانی برای سازمان را ضروری دانسته و در
سومین اجلاس که در سال 1972 میلادی در بندر جده عربستان برگزار شد تأسیس آن
را تصویب کرده و مقر اصلی آن را در جده قرار دادند. خبرگزاری بین المللی
اسلامی از دو تشکیلات اصلی مجمع عمومی و شورای اجرایی تشکیل شده و رئیس آن
نیز از سوی دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی تعیین می شود.
دانشگاه های وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی
سازمان کنفرانس اسلامی دو دانشگاه مستقل در کشورهای مالزی و بنگلادش تأسیس کرده است.
در
دانشگاه اسلامی بین المللی مالزی که از سال 1983 فعالیت خود را آغاز کرده 7
هزار و 165دانشجو در مقاطع لیسانس، فوق لیسانس و دکتری به تحصیل اشتغال
دارند که یک هزار و 476 نفر از این تعداد دانشجویانی هستند که از 92 کشور
برای تحصیل به مالزی رفته اند. دانشگاه اسلامی بین المللی مالزی در رشته
های مهندسی، حقوق، علوم اقتصادی و اداری و معارف اسلامی و علوم انسانی
دانشجوی فوق لیسانس و دکترا دارد. وزیران خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس
اسلامی در چهاردهمین نشست خود که در سال 1985 میلادی برگزار شد، پیشنهاد
بنگلادش مبنی بر تأسیس دانشگاه اسلامی در این کشور را تصویب کردند.
دانشجویان دانشگاه اسلامی بنگلادش در دانشکده الهیات و علوم انسانی و
اجتماعی این دانشگاه به تحصیل اشتغال دارند.
کمیته های وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی
جایگاه سازمان کنفرانس اسلامی در عصر حاضر
کشورهای مسلمان عضو سازمان کنفرانس اسلامی که تعداد آنها به ۵۷ کشور می رسد، اکنون نزدیک به یک سوم تعداد کشور های عضو سازمان ملل را به خود اختصاص داده اند و این در حالی است میزان زیادی از مناطق استراتژیک جهان در قلمرو این کشور ها قرار دارد.به طوری که مرز جهان اسلام از سواحل آفریقای شمالی در اقیانوس اطلس تا شرق اندونزی امتداد می یابد. ۷۴ دصد ذخایر شناخته شده نفت جهان و ۵۰ درصد ذخایر گازی، ۲۰ دصد از گستره آبی و خاکی جهان ،۳۵دصدقلع،۲۰ درصد پنبه جهان و... در کشورهای اسلامی قرار دارد . حجم مبادلات کشور های اسلامی در سال ۱۳۸۳ بالغ بر ۸۰۰میلیارد دلار بوده است که قطعا با رشد زیادی که قیمت نفت در طی سالیان اخیر داشته است، این میزان بسیار بالاتر از این مقدار است. از سوی دیگر خاستگاه قدیمی ترین تمدن ها مانند سومر و اکد و عیلام و مصر و ایران و اسلام در این کشور ها قرار دارد . جمعیتی معادل یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر که در اقصی نقاط این کره خاکی ساکن هستند را مسلمانان تشکیل می دهند. یعنی میزانی معادل یک چهارم جمعیت جهان به مسلمانان تعلق دارد با توجه به چنین پتانسیل های موجود در جهان اسلام و شرایط جهانی که امروزه حاکم است نقش و جایگاه سازمان کنفرانس اسلامی بیش از پیش برجسته تر می شود اما این سازمان علیرغم در اختیار داشتن امکانات و قابلیت های زیادی که بر شمردیم تا کنون نتوانسته جایگاه مهمی را در مناسبات قدرت در نظام بین المللی داشته باشد . مهم ترین عوامل در این زمینه را می توان در زیر به اختصار این چنین بیان کرد:
1) اختلافات و منازعات میان کشور های عضو و ضعف ساختاری در سازمان:
در حالیکه ملت های مسلمان کشورهای اسلامی اختلافی با هم ندارند اما وجود اختلاف میان حاکمین کشور های اسلامی و بعضا وجود تضاد دیدگاه میان آنها که قطعا از نگرش های سیاسی تناقض در تامین منافع ایجاد می شود ، ازکارآیی سازمان کنفرانس اسلامی کاسته است . به طور مثال در مورد فلسطین، سازمان کنفرانس اسلامی فقط به صدور قطعنامه بسنده کرده است و در حقیقت کاری صورت نداده است این درحالی است که عده ای از کشور های اسلامی با اسراییل روابط دیپلماتیک برقرار کرده اند. در مورد عراق نیز سازمان اقدامات در خوری صورت نداده است . در زمان حمله آمریکا به عراق سازمان تنها به تشکیل یک جلسه اضطراری بسنده کرد . حمله آمریکا در شرایطی صورت گرفت که امیر قطر به عنوان رئیس دوره ای سازمان کنفرانس اسلامی ، کشورش را میزبان ستاد فرماندهی نیروهای امریکایی قرارد اد. و سایر کشور های عربی هم از حمله به عراق حمایت کردند. در بوسنی و هرزگوین و بحران بالکان هر چند سازمان دست به اقداماتی زد اما با دخالت های ناتو و امریکا به زودی به حاشیه رانده شد و همچنین در بحران های مسلمانان کشمیر در هند، تیمورشرقی در اندونزی و میندانائو در فیلیپین سازمان کنفرانس اسلامی بیشتر یک نظاره گر بود. وجود اتحادیه هایی مانند اتحادیه عرب و گروه کشور های عرب حوزه خلیج فارس نیز در پاره ای از موارد سازمان را از نیل به اهداف خود باز داشته است. این اتحادیه ها که خود در درون سازمان عضو هستند در بسیاری از موارد مسائل خود را از مسائل جهان اسلام جدا می کنند و به آن رنگ و بوی عربی می دهند که در تضعیف سازمان کنفرانس اسلامی نقش مهمی دارند . موضوع دیگر که بسیار حائز اهمیت است مساله نیروی نظامی و قدرت دفاعی جهان اسلام است . به غیر از ترکیه که جزو ناتو است و پاکستان که بمب اتمی دارد ، بقیه کشور های اسلامی از تحت پوشش قرار گرفتن از سوی یک نیرو یا قدرت نظامی که از آنها در برابر حملات قدرت های بزرگ محافظت کند محروم هستند . در حقیقت تشکیل یک نیروی نظامی اسلامی برای حراست از کیان اسلامی امت و جهان اسلام ضروری است .
2)فقدان ساختار اقتصادی مشترک
متاسفانه اکثرکشور های اسلامی، کشور های پیشرفته و یا ثروتمندی نیستند و بیش از نیمی از آنها جزو کشور های فقیر جهان محسوب می شوند. اکثر کشور های ثروتمند در دنیای اسلام در خاورمیانه قرار دارند . از این لحاظ کشور های اسلامی از ناهمگونی شدیدی رنج می برند. هنوز یک نهاد مرکزی هماهنگ کننده درباره سرمایه گزاری مشترک کشور های ثروتمند اسلامی به شکل منسجم و کارا وجود ندارد و در این میان بانک توسعه اسلامی دست به اقداماتی زده است ولی هنوز کافی به نظر نمی رسد.
3) فقدان ضمانت های اجرایی برای مصوبات و قطعنامه های سازمان :
یکی از نقاط ضعف اساسی سازمان کنفرانس
اسلامی، نبود ضمانت اجرا برای قطعنامه ها و مصوبات این سازمان است. به
عبارتی دیگر سازمان کنفرانس اسلامی مانند سازمان ملل متحد، ابزاری مانند
شورای امنیت را در اختیار ندارد که قطعنامه های لازم الاجرای خود را به
مرحله عمل برساند.
سازمان کنفرانس اسلامی فاقد یک نهاد نظارتی قدرتمند
است که بتواند در معادلات جهانی تایین کننده باشد. هم اکنون سازمان کنفرانس
اسلامی با آنکه تمام کشور های آن عضو سازمان ملل محسوب می شوند فاقد یک
کرسی دائم برای جهان اسلام در شورای امنیت است و این مساله بسیار مهمی بود
که آقای احمدی نژاد در اولین سخنرانی خود در کنفرانس سالانه مجمع عمومی
سازمان ملل به آن اشاره کرد.
4) فقدان روزآمدی ساختار و اهداف سازمان کنفرانس اسلامی .
هم اکنون نزدیک به دو دهه از فرو پاشی کمونیسم می گذرد و جهان با یک جانبه گرایی آمریکا روبه روشده است. تروریسم به پدیده غالب جهان تبدیل شده است . رویدادی به نام ۱۱ سپتامبر جهان را به شکل دیگری در آورده است. به بهانه تروریسم قدرت های بزرگ به خود اجازه می دهند به هر جای دنیا لشکر کشی کنند!! در تحت تاثیر نظریه جنگ تمدن ها لبه تیز جنگ با تروریسم به سوی جهان اسلام نشانه رفته است. با این اوصاف سازمان کنفرانس اسلامی هنوز دارای ساختاری بسیار اولیه است و توانایی و آمادگی برای رویارویی برای پدیده های قرن ۲۱ را ندارد . این سازمان هنوز دارای ساختار ۴۰ سال پیش است وبا این شرایط نمی تواند با تبعات بعد از ۱۱ سپتامبر روبه رو شود و نیازمند تجدید نظر در ساختار و عملکرد آن می باشد. تطبیق سازمان کنفرانس اسلامی با انتظارات جهان اسلام و همچنین تطبیق با تحولات نوین بین المللی ،همراه با ارائه یک راهبرد مناسب ، عرصه های مهمی هستند که ضرورت بازنگری و به روز رساندن اقدامات این سازمان برای تامین منافع ۵/۱ میلیارد مسلمان را ضروری می سازد . امروزه جهان اسلام با مسائل مختلفی دست به گریبان است. کشورهای غربی با تبلیغات بسیار سعی دارند که اسلام را دینی خشن معرفی کنند و تا آنجا پیش رفته اند که مسلمان را مترادف با تروریست دانسته اند و دم از جنگ های صلیبی می زنند و اهانت ها به مقدسات مسلمانان و ساحت پیامبر اسلام روا داشته اند . با بهانه مبارزه با تروریسم دو کشور اسلامی عراق و افغانسان را آماج وحشیانه ترین حملات خود قرار داده اند و روزی نیست که در عراق و افغانستان خون بی گناهی بر زمین ریخته نشود.فلسطین، این سرزمین اشغال شده بیش از نیم قرن است که در آتش صهیونیسم می سوزد و هیچ نهاد و سازمان به اصطلاح حامی حقوق بشری لب به اعتراض نمی گشاید!! و همه این ها در پیش چشمان یک میلیارد و ۵۰۰میلیون مسلمان در حال رخ دادن است. در داخل جهان اسلام اختلاف افکنی میان فرق و مذاهب اسلامی اعم از شیعه و سنی و ... توطعه ای خطرناک است به گونه ای که در عراق ما شاهد این توطئه هستیم و شیعه و سنی را در مقابل هم قرار داده اند و قصد دارند، این مساله را به کل جهان اسلام تسری دهند. در اینچنین وضعیتی جایگاه سازمان کنفرانس اسلامی به عنوان یک نهاد فراگیر بین المللی اسلامی بسیار حساس است و باید در این باره باید دست به اقداماتی زد و بیش از هرچیز این امر اقدامات نرم افزاری و فرهنگی را طلب می کند از جمله کار هایی که می توان در راستای انسجام و اتحاد بیشتر در میان کشور های اسلامی صورت داد ، ایجاد بازار مشترک اسلامی ، ایجاد مراکز تلوزیونی و رسانه ای مشترک ، ایجاد مراکز دانشگاهی و علمی مشترک تبادل فناوری میان کشور های اسلامی ، و گسترش راه های ارتباطی و مواصلاتی میان کشورهای اسلامی و از همه مهم تر دولت های اسلامی به جا ی اینکه در صدد با شند تا روابط خود را بر اساس روابط نابرابر با غرب بر قرار کنند ، با ملت های خود به ارتباط نزدیکی بیشتری برقرار کنند.
جایگاه ایران در سازمان کنفرانس اسلامی.
در حالی که عضویت در جنبش غیرمتعهد ها بیشترین نفع را عاید کشورمان کرده است، فعالیت دیپلماتیک ایران در سازمان کنفرانس اسلامی از دیگر پیمان های منطقه ای و بین المللی چشمگیر تر بوده است. اوج این مسئله به دوران ریاست ایران بر سازمان مذکور برمی گردد که نقطه عطفی در تاریخ سیاست خارجی کشور مان محسوب می شود. در این دوره تهران تلاش کرد تا سیاست تنش زدایی و رفع سوءتفاهم با کشورهای منطقه و جهان را پیاده نماید. فضای اطمینان و همکاری که طی این مدت ایجاد شده زمینه را برای موفقیت های دیگر از جمله افزایش بهای نفت نیز فراهم آورد. جا افتادن ایده گفت وگوی تمدن ها که یک پرستیژ دیپلماتیک محسوب می شد و تلاش برای ایفای نقش در بحران های بوسنی، کوزوو و افغانستان و نیز اقدام برای همبستگی در جهت مقابله با اسرائیل از دیگر دستاوردهای این دوران بود. ریاست ایران بر سازمان کنفرانس اسلامی از این جهت اهمیت داشت که این کار با وجود به رغم تفکرات خاص کشورمان در مورد امور بین المللی انجام شد. ریاست آقای خاتمی بر این کنفرانس نیز با توجه به افکار سیاسی نوین وی در عرصه داخلی و بین المللی تاثیر قابل توجهی بر سران شرکت کننده در هشتمین اجلاس سازمان بر جای گذارد. به هر حال می توان امور مذکور را از دستاوردهای سیاسی ریاست ایران بر سازمان کنفرانس اسلامی دانست: قبول ایده گفت وگوی تمدن ها؛ اعتمادسازی میان کشورهای اسلامی؛ افزایش همکاری سازمان کنفرانس اسلامی با سایر سازمان های بین المللی مانند سازمان ملل، اکو، اتحادیه عرب، سازمان وحدت آفریقا و جنبش عدم تعهد، تشکیل اتحادیه بین المجالس اسلامی؛ بررسی بحران کوزوو و برگزاری اجلاسی در سطح وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان کنفرانس اسلامی در ژنو و اعزام هیأت هایی به منطقه بحران؛ مشارکت در کاهش بحران در روابط سوریه و ترکیه و تلاش برای حل بحران های عراق و الجزایر و دست آخر مقابله دیپلماتیک با تجاوز به بیت المقدس از سوی اسرائیل. انتظار می رود که ایران در جریان تلاش های خود برای عضویت در اتحادیه عرب به نکات مثبت و منفی حضور در پیمان ها و سازمان های یاد شده توجه داشته و عملکر د مثمرثمر در جمع کشورهای عربی داشته باشد.
پی نوشت :
1ـ العالم العربی ـ رقم 1337، دسامبر 1986. به نقل از سازمان کنفرانس اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 23.
2ـ بنده مقدم ـ محمد‌مهدی ـ علل ایجاد سازمان کنفرانس اسلامی و نقش عربستان ـ ص 17.
3ـ به نقل از حمید روحانی، «سازمان کنفرانس اسلامی»، (کیهان 6 بهمن 1367).
4ـ بنده مقدم، منبع سابق.
5ـ میدل ایست، اکتبر 1969، ص 21.
6ـ بنده مقدم، سابق.
7ـ اسد همایون،نتایج کنفرانس سران اسلامی در رباط، تهران (بین)، 1348.
8ـ سازمان کنفرانس اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 26.
9ـ کیهان، 10/9/1336.
منابع
1محمد رضا ضیایی بیگدلی ، حقوق بین لملل عمومی ، نشر گنج دانش، ۱۳۸۱.
2سید داوود آقایی ، حقوق سازمان های بین المللی دانشگاه پیام نور، ۱۳۸۰ .
3سازمان کنفرانس اسلامی /اراده مجامع اسلامی منطقه ای و غیر متعهد ها ، انتشارات وزارت خارجه ۱۳۷۳.
4سوره آل عمران ،آیه ۱۰۳ .
.5سازمان کنفرانس اسلامی ۳۵ سال رکود" جمهوری اسلامی ۵/۷/۸۳..
.6عراقچی ،عباس ،سازمان "کنفرانس اسلامی و آینده ای نا امید کننده"سیاست خارجی ۳
.7ولایتی ،علی اکبر،" سازمان کنفرانس اسلامی ضرورت تحرک بعد از جنگ سرد" سیاست خارجی ۳
.8رویوران ،حسن،"سازمان کنفرانس اسلامی تهدید ها و فرصت ها "همشهری دیپلماتیک ۷۸.
.9عرشی ،مانیا،"سازمان کنفرانس اسلامی آخرین امید عراقی ها"آفتاب یزد ،۷/۲/۸۳.
10."سازمان کنفرانس اسلامی ،بیم ها و امید ها"جمهوری اسلامی ۱۷/۹/۸۴.
11. بعیدی نژاد ، حمید، "سازمان کنفرانس اسلامی تحولی جدید"همشهری دیپلماتیک ۷۸.
12. "سازمان کنفرانس اسلامی در ترازوی آمار"نشریه بورس ۵.
.13احمدی،کورش"سازمان کنفرانس اسلامی در شرایط جدید بین المللی"سیاست خارجی ۳
14."سازمان کنفرانس اسلامی در یک نگاه"مشکوه النور۳ .
.15سازمان کنفرانس اسلامی فقط محکوم می کند "رسالت ف۲/۹/۸۲.1
16."سازمان کنفرانس اسلامی قادر به حل مشکلات مردم نیست"راه مردم،۱۲/۳/۸۲
.17برهان محمد،" سازمان کنفرانس اسلامی گامی به جلو"کیهان هوایی ۱۳۷۸
18. " سازمان کنفرانس بین المللی مجموعه ای منفعل در عرصع بین المللی "جمهوری اسلامی ۲۳/۷/۸۲
19جوادی محمد،"سازمان کنفرانس اسلامی مجموعه ای ناهمگون"جمهوری اسلامی ۵/۷/۸۳.
20.پورعلی یوسف " سازمان کنفرانس اسلامی ملت ها پیشتاز تر از دولت ها"سیاست روز،۱۹/۹/۸۴.
.21فریده شریفی "سازمان کنفرانس اسلامی و بحران کشمیر "کیهان ۸/۳/۷۸.
22. سازمان کنفرانس و توقعات جهان اسلام گجمهوری اسلامی ۲۳/۷/۸۲
. 23رحمان .س.م . مشیر زاده" سازمان کنفرانس اسلامی و چالش های آینده"سیاست خارجی۳.
.24اردکانی ، عباسعلی " سازمان کنفرانس اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران"مطالعات دفاعی استراتژیک ۸
25علی قاسمی ،" سازمان کنفرانس اسلامی و مسائل بین المللی "رسالت،۴و۵/۳/۸۳.
.26خبر گزاری جمهوری اسلامی ایران ، ایرنا
.27 ؛ سازمانهای بین المللی، موسی زاده، رضا تهران، نشر میزان، 1382، چاپ سوم،
مطالب مشابه :
قالب پرسپولیس و استقلال
دیوان و فال حافظ برای قالب پرسپولیس و استقلال
آموزش وبلاگ نویسی(بلاگفا)
برای ارسال و نمایش همین به شما می گویم برای ورود به سایت بلاگفا استقلال;
مقالات ISI
نام این موسسه “در ایران” به خاطر ارزش گذاری بر اساس آن برای استقلال، در بلاگفا. آرشیو
ژئوپلیتیک تروریسم
به نام خالق هستی إِنَّ فِي اخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا خَلَقَ اللّهُ فِي
آشنایی با اصطلاحات و مکتب های سیاسی :
و این اصطلاح عنوان برای قدرت این اصطلاح را "جورج واشنگتن" در آغاز استقلال قالب بلاگفا.
سازمان کنفرانس اسلامی
راه حفاظت از کرامت، استقلال و برای هماهنگی اعضا در کدقالب-کدهای بلاگفا.
برچسب :
کدقالب استقلال برای بلاگفا