قابليت اعتماد(reliability) و اعتبار (validity) در تحقيق

قابليت اعتماد يا اعتبار (reliability) در تحقيق

دانيال حاتم پور

مقدمه:

سنجش قابليت اعتماد واعتبار درهرتحقيق اجتماعی برای تعيين معيارعلمي بودن آن وتكيه براطلاعات بدست داده شده از امور بسيارمهم است، قصد براين است كه دراين مقال به بررسی اين دومفهوم بپردازیم:

1. قابليت اعتماد: reliability

قابلیت اعتماد عبارتست ازاينكه آيا هرروش خاصی هرگاه چندين باردرمورد موضوع واحدی بكار برده شود هربارنتايج يكسانی بدست می دهد؟(ببی، 1384 ، 275) بنابراين می خواهيم بررسی كنيم كه آيا ابزار سنجش دارای ويژگی تكرار پذيری هست؟ يعنی در صورت تكرار عمليلات تحقيق مي توان به نتايج مشابهي رسيد ابزار تحقيق زماني از رواني برخوردار است كه از ضريب پاياني بالا برخوردار باشد يعني در صورت تكرار نتايج مشابه بدست دهد پس بايد معيارها بصورتي همساز به كار ايند يعني در جريان تحقيق هر اقدام در زمانهاي مختلف به صورت يكسان صورت پذيرد همچنين تا انجا كه ممكن است در جريان تحقيق از محققان كمتري استفاده شود تا همگني بعد انساني تحقيق حاصل ايد و در صورت تعدد،محققان چنان اموزش ببيند كه دقيقا هر شاخص را در سراسر كار بطور يكسان اعمال كنند يعني انحراف ناشي از پرسشگر به حداقل كاهش يابد (ساروخاني،1373،288)

موارد زيل مي توانند قابليت اعتماد يك تحقيق علمي را با چالش مواجه كنند :

· جمله بندی بد سؤالهای پرسشنامه: چه بسا پاسخگودرمواقع مختلف برداشت نامناسبی از پرسش بكند

· جنسيت، زمينه قومي وظاهر مصاحبه گر مي توانند برنحوه پاسخ دادن پاسخگو به سؤالات تأثير بسزايي داشته باشند

· كدگذاري مي تواند موجب عدم قابليت اعتماد شود بدين صورت كه كد گذاران مختلف پاسخ يكساني را به طرق مختلف كد گذاري كنند.

روشهاي سنجش قابليت اعتماد:

روشهاي متعددي براي سنجش قابليت اعتماد يك تحقيق وجود دارد كه مهمترين آنها عبارتند از:

1. روش آزمون- آزمون مجدد: دراين روش محقق سنجش را بيش از يكبار در همان شرايط تكرار می كند وچنانچه همبستگي بين نتايج هرچند آزمون بالا بود(80درصد يا بالا تر)مي توان فرض كرد سنجش مورد عمل داراي قابليت اعتماداست ، اما غال‍با‍ً تكرار آزمون در مورد افراد يكسان بسيار دشوار است راه كاستن از اين دشواري ارائه پرسشها به نمونه اي كوچك ومشابه نمونه اصلي تحقيق است بدين ترتيب استفاده از روش آزمون – آزمون مجدد امكان پذير مي شود . اما چنانچه آزمون دوم در مورد همان جامعه اول به طور يكسان صورت پذيرد ممكن است پاسخ گويان پا سخ هاي اول خود را به ياد داشته باشند كه در اين صورت قابليت اعتماد آزمون به طور مصنوعي بالا خواهد رفت .(دواس،1376، 63، 62)

2. روش دو نيم نگري : به منزله ي يك قاعده كلي هميشه بهتر است كه هر مفهوم حساس وبغرنج اجتماعي را دوباربسنجيم اين روش زمينه نظارت و بررسي بيشتري را فراهم مي كند (ببي،1384، 281)

در اين روش محقق شاخص هاي موجود براي سنجش يك متغير را به دو قسمت تقسيم كرده وهرقسمت رابطور جداگانه مورد بررسي قرار مي دهد چنانچه نتايج به دست آمده با هم همبستگي داشته باشند ومتغير را به يك صورت بسنجند روش سنجش از قابليت اعتماد بالابرخور دار خواهد بود .

3. استفاده از سنجه هاي تثبيت شده :

استفاده از سنجه هايي كه قابليت اعتماد آنها در تحقيقات گذشته به اثبات رسيده قابليت اعتماد روش سنجش را بالا ميبرد (ببي ، 1384 ، 281)البته در كاربرد سنجه ها دقت داشته باشيم كه از سنجه هايي استفاده نماييم كه بتوانند تغيير اجتماعي موجود را بخوبي منعكس نمايند و به روز باشد

4 – قابل اعتماد بودن دستياران محقق :

استفاده از مصاحبه كنندگان و پرسشگران ناآماده و آموزش نديده موجب غير قابل اعتماد شدن سنجش مي شود براي جلوگيري از اين كار مي توان با برگزاري كلاس هاي توجيهي پيش از اجراي طرح و آموزش كامل آنان در نحوه پرسشگري و به كار گماردن در پژوهش ها قابليت اعتماد روش مورد عمل را بالا برد.

در بررسي قابليت اعتماد بايد معيارهاي زير را مد نظر داشت :

1. معيار ثبات (stability) : يعني موقعيت هاي افراد پاسخگو از يك آزمون تا آزمون ديگر

2. معيار يكساني (equivalence) : موقعيت هاي افراد پاسخگو نسبت به ابزار هاي مختلف كه در اندازه گيري يك ويژگي به كار ميروند يا نسبت به يك ابزار اندازه گيري معين كه به وسيله پژوهشگران ديگر در يك زمان ضرورتا" معين انجام مي گيرد

3. معيار تجانس ( homogeneity ) : ميزان سازگاري و عدم تناقض پاسخهاي افراد پاسخگو به عبارات و سوالات مختلف يك سنجش .

اعتبار( validity ):

منظورازاعتباراينست كه مقياس ومحتواي ابزار يا سوالات مندرج درابزار دقيقاً متغيرها وموضوع مورد مطالعه را مورد سنجش قرار دهد يا به عبارت ديگر واژه اعتبار اشاره به اين نكته دارد كه اين سنجه تجربي تا چه حد معناي واقعي مفهوم مورد بررسي را به قدركافي منعكس مي كند(سببي، 1384، 282) في الواقع اعتباريا عدم اعتباربه خود سنجه مربوط نمي شود بلكه به سنجش آن براي موضوع مورد بررسي برمي گردد به طور مثال ممكن است از تحصيلات براي سنجش پايگاه اجتماعي استفاده نماييم دراينجا مسئله اين نيست كه تحصيلات را به طور مناسب سنجيده ايم يا خيربلكه مسئله اينست كه آيا سطح تحصيلات سنجه مناسبي براي پايگاه اجتماعي است يا خيرازاين رو اعتبارسنجه در وهله اول به نحوه تعريف مفهوم متغير مورد بررسي بستگي دارد.

شيوه هاي سنجش اعتبار:

1- اعتبار مرتبط با معيار:

گاهي اوقات به آن اعتبار پيشبينانه نيز مي گويند مبتني بر نوعي معيار دروني است (ببي ،1384، 283) در اين شيوه نحوه پاسخگويي افراد به پرسشهاي جديد براي سنجش يك مفهوم با نحوه پاسخگويي آنها به سنجه هاي موجود و جا افتاده آن مفهوم مقايسه مي شود اگر پاسخ افراد به سنجه هاي جديد و سنجه هاي جا افتاده از همبستگي بالائي برخوردار بود به معني متغير بودن سنجه جديد تلقي مي شود در اينجا سنجه هاي قديمي و جا افتاده معياري براي صحت معيار جديد محسوب مي شود. البته اين رويكرد با دوشكل روبه روست اول اينكه فرض براينست كه سنجه جا افتاده معتبر است وهمبستگي ضعيف بين سنجه جا افتاده وجديد به منزله عدم اعتبار سنجه جديد تلقي مي شود در حاليكه ممكن است سنجه قديمي فاقد اعتبار باشد ضمن اينكه غا لباً بدان علت سنجه جديدي ايجاد مي كنيم كه از سنجه موجود وجا افتاده راضي نيستم بنا بر اين اعتبار نبخشيدن به آزمون جديد بر حسب آزمون قديمي نوعي نقض غرض است. دوم اينكه براي بسياري از مفاهيم درعلوم اجتماعي سنجه هاي جا افتاده اي وجود ندارد كه بتوانيم سنجه جديد خود را با آن مورد سنجش قرار دهيم . (دواس ، 1376، 63)

2. اعتبار محتواcontentvalidary))

در اعتبار محتوا تاکید بر این امر است که معرفها تا چه میزان طیفی از فضاهایی را که در مفهوم گنجانده شده است در بر می گیرد(ببي،1384،285) به عنوان مثال ازمون مهارتهای محاسباتی که منحصر به تفریق باشد و توانایی جمع ،تقسیم وضرب راسنجد فاقد اعتبار محتوا است شاید این ازمون بهترین ازمون سنجش توانایی تفریق باشد ولی ازمون معتبری برای سنجش کلیه مهارتهای محاسباتی نیست بنابراین اعتبار محتوایی ازمون به استفادهای که از ان می شود بستگی دارد .................به خود ازمون توافق بر سر اعتبار محتوایی یک سنجشها به نحوه تعریف مفهومی بستگی دارد که برای ازمودن ان طراحی شده است .

3. اعتبار سازه ای contentruct validary))

در اعتبار سازه ای ارزیابی سنج بر حسب مطابقت ان با انتظارات نظری صورت می گیرد مثلا سنجه جدیدی برای سنجش مفهوم بیگانگی ساخته ایم و می خواهیم ان را ارزیابی کنیم در ابتدا بر پایه این نظریه که طبقه طبقه به بیگانگی مرتبت است می گوییم : هر چه طبقه اجتماعی پایینتر است بیگانگی نیز بیشتر است پرسشهای طراحی شده (مقیاس بیگانگی )را از پاسخ گویان می پرسیم و طبقه اجتماعی پاسخ گویان را نیز تعیین می کنیم .اگر نتایج ازمون نشان داد هر چه طبقه پایینتر باشد بیگانگی بیشتر است شاید بتوان گفت سنجه جدید از اعتبار سازه ای برخوردار است البته این شیوه به شرطی مناسب است که نظریه مورد استفاده کاملا جا افتاده باشد و در ازمون های متعدد مورد تایید قرار گرفته باشد .(دواس ، 1374 ، 64)

البته باید توجه داشت که ازمون های اعتبار سازهای بدون بدست دادن دلیل قاطع وزنی از شواهد را ارائه می دهد که ایا سنجه شما کیفیتی را که می خواهید بسنجید به خوبی می سنجد یا خیر . در بررسی اعتبار سازهای باید به تدوین فرضیه هایی درباره مفاهیم سنجیده شده ازمودن این فرضیه ها و محاسبه همبستگی نتایج با سنجش اولیه پرداخت اگر ضریب همبستگی حاصله بالات باشد اعتبار سازه ای افزایش می یابد ولی اگر همبستگی معنی دار انباشد علت را می توان به عوامل زیر نسبت داد:

1. جمع اوری داده ها با اشکال روبرو بوده است

2. پیش بینی و فرضیه ها غلط طراحی شده اند

3. ابزارحضيصه مورد نظر را نمی سنجند(ببي ، 1384 ، 284)

اما در اینجا لازم است گفته شود که هیچ راه کاملا مطلوبی برای تعیین اعتبار یک سنجه وجود ندارد انتخاب روش بستگی به وضعیت حاکم بر روند پژوهش دارد اگر معیار خوبی وجود دارد از روش اعتبار معیار استفاده کنید اگر مفهوم به خوبی تعریف شده یا اتفاق نظر زیادی درباره ان وجود دارد از اعتبار محتوا سود ببرید اگر نظریه های جا افتاده ای در زمینه مفهوم مورد بررسی وجود دارد از اعتبار سازه استفاده کنید و اگر نمی توان هیچ یک از این روشها را مورد اغستفاده قرار داد ضمن تعریف دقیق مفهوم مورد بررسی و طراحی سنجه ها انها را به سایر محققان داده تا نظر خود را در این خصوص اعلام نمایند (دواس ، 1376 ، 64)

ارتباط بین اعتبار و قابلیت اعتماد :

مفاهیم اعتبار و قابلیت اعتماد لزوما با هم همبسته نیستند به این معنی که یک ازمون می تواند قابلیت اعتماد داشته باشد اما سنجه ها ان برای سنجش موضوع مورد بررسی معتبر نباشند و همینطور برعکس .شکل زیر نمودار گرافیکی تفاوت بین اعتبار و فابلیت اعتماد را نشان می دهد اگر سنجش را به شلیک به سمت خال یک هدف تشبیه کگنیم قابلیت اعتماد مانند برخوردهایی است که صرف نظر از محل اصابت بطور فشرده در کنار هم قرارگرفته اند زیرا قابلیت اعتماد تابعی از همسازی است از طرف دیگر اعتبار تابعی از شلیکهایی است که در اطراف خال اصابت کرده اند نبود قابلیت اعتماد در این شکل یک خطای اتفاقی است و نبود اعتبار یک خطای سیستماتیک ضمن اینکه باید توجه داشت که نه سنجه غیر قابل اعتماد را خیلی مفید میتوان داشت و نه سنجه نا معتبر را (ببي ، 1384 ، 285)

معتبر و قابل اعتماد معتبر اما غير قابل اعتماد قابل اعتماد اما نامعتبر

براي دريافت منابع مكاتبه فرماييد

قابليت اعتماد(reliability) و اعتبار (validity) در تحقيق

مطالب مشابه :

نمونه گیری در تحقیقات اجتماعی

روش تحقیق در علوم اجتماعی

روش تحقیق در علوم اجتماعی

روش تحقیق در علوم اجتماعی

روش تحقیق در علوم اجتماعی

روش تحقیق در علوم اجتماعی

دانلود جزوه روش تحقیق در علوم اجتماعی

پاور پوینت روش تحقیق در علوم اجتماعی - ریمون کیوی

قابليت اعتماد(reliability) و اعتبار (validity) در تحقيق

روشهای تحقیق در علوم اجتماعی _تکنیک مشاهده