بارون درخت نشین ؛ ایتالو کالوینو

ویژگی اصلی ادبیات لاتین چیست ؟ روایت داستان در قالبی از کلمات ساده و فریبنده که شما را در بطن ماجراهایی قرار می دهد که فقط با کمی تامل می توانی پی به واقعیات نهفته در آن ببری . سردسته ی این نویسندگان بورخس بود که واقعیات را با افسانه در آمیخت و به نتایجی در این زمینه رسید و مکتبی را بوجود آورد که بعدها رئالیسم جادویی نامیده شد . در این حین نویسنده ها به دو گروه تقسیم شدند :

گروهی به راه بورخس رفتند و بیش از همه چیز به روایت داستان پرداختند و به سمبل ها روی آوردند که از میان می توان به امبرتواکو و ایتالو کالوینو اشاره کرد که نویسنده های اخیر بیشتر سعی کردند با روَایتی داستانی و ساده از حوادثی تاریخی و آمیختن آن با واقعیت معجونی زیبا و دل چسب را به خورد خوانندگان دادند . آلنده نیز به این دسته تعلق دارد . اما گروه دوم با تمهیدات مشترک این مکتب به مسائل سیاسی پرداختند . در راس این نویسندگان مارکز ، کورتاسار و یوسا ست که ادبیات سیاسی آمریکای لاتین را بوحود آوردند . در این میان نویسندگانی چون ساراماگو سبک خاص خود را دارند و در این تقسیم بندی ها نمی گنجند . او نیز همان طور که در گذشته مورد بررسی قرار دادیم ، شاهکاری چون بالتازار و بلموندا را در این سبک دارد . رئالیسم جادویی اوبیشتر به سورئال نزدیک است .

خواندن این رمان از ادبیات ایتالیا برای من که عاشق سینمای روشن فکری ایتالیا هستم ، لذت بخش بود . سینمایی که با سینمای تورناتوره ، فیلم های بی نظیر فلینی ، روشن فکری ها و تصویر و فتوگراف های بی نظیر بوتولوچی والبته داستان پردازی ها و آزادی گرایی های جنسی و ولنگاری های ایتالیایی که در آثار پازولینی رخ نمایی می کند ( به خصوص در قصه های کانتربوری ، دکامرون و سالو ) و البته استاد مسلم همه ی این ها یعنی آنتونیونی ، در تاریخ سینما بی بدیل است .

بارون درخت نشین روایتی کلاسیک از تاریخی ست که آن را بسیار دوست دارم . اواخر قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم ، زمان نزاع فیلسوفان فرانسوی ، زمان انقلاب فرانسه ، ناپلئون و نزاع فرقه های مختلف مسیحیت با هم و در کل ، زمان ، زمانه ی تغییر و عبور از گذشته و کم کم گام نهادن در دنیای مدرن بود . اما در این حال ، کسی را می بینیم که از طبقه ی اشراف است و روزی از روزهای کودکی با یک قهر ساده به روی درخت می رود و هرگز به روی زمین بازنمی گردد.حتی به هنگام مرگ نیز به زمین بازنمی گرددو با بالونی به آسمان می رود و بازنمی گردد . این روایت زیبا همان طور که گفتم باز هم شاخصه ی اصلی ادبیات لاتین است که این بار در قالب ادبیات ایتالیا خودنمایی می کند .

او به روی درخت می رود و زندگی از را از دریچه ای دیگر ادامه می دهد و می بیند ، اما او از دنیای اطرافش غافل نیست و در بطن تمامی جریانات منطقه ی خویش قرار دارد و از جریانات روشن فکری اروپا اطلاع کامل دارد . عاشق ولتر است و تمامی رمان های روز اروپا را می خواند ولی علی رغم تمامی این، همیشه تنها می ماند .

رمان روایتی در روایت است . راوی اول شخص است ولی نویسنده خود داستان را روایت نمی کند .

نویسنده از زبان برادر بارون این ها را روایت می می کند پس حاصل کارش گزارش گونه ای ست که سعی کرده دیالوگ های برادرش را به صورت درون نگرانه و فاعل گونه بنویسد تا رمان را از حالت مستند خارج کندکه حاصل این تکنیک به رمان، زیبایی و سادگی خاصی داده است .

اما بارون درخت نشین را می توانیم را با توجه به دوره های سنی بارون کوزیمو روندو به چند دسته تقسیم کرد :

نخست زمانی است که کوزیمو در دوازده سالگی از خانه قهر می کند ، به روی درخت می رود ، با ویولتا دختر همسایه آشنا می شود .با ولگردان منطقه آشنا می شود و به طور کلی مقدمات یک زندگی جدا از مردم و بر روی درخت را آغاز می کند . در این قسمت حوادثی که بعضا ً جالب است و در ابتدای زندگی بر روی درخت او برایش اتفاق می افتد . این دوره با رفتن ویولتا به مدرسه ی شبانه روزی و تصمیم درونی ناگفته ی کوزیمو برای ادامه ی زندگی اش بر روی درخت پایان می یابد .

دوره ی دوم دوره ی نوجوانی و بلوغ اوست . علاقه ی او به شکار و یافتن راز های تازه و نو برای یک زندگی خوب بر روی درخت مهم ترین ویژگی این دوره است . در این میان است که رمان ما را به یاد رابینسن کروزوئه می اندازد با این تفاوت که کوزیمو از روی اختیار این راه را برگزیده و به یک زندگی عجیب و اختیاری دور از انسان ها و شاید بالاتر از آنها در یک حالت معنوی خاصی که در اطوارهای او مستتر است ، می پردازد .

اما دوره ی سوم که شاید بخشی از دوره ی دوم زندگی او باشد بلوغ فکری و بیدارشدن تمایلات جنسی دراوست که با سکس های شباهنگام خویش بر روی درختان و شاخ و برگ ها ارضا می شود . در بلوغ فکری او بیش از همه چیز کتاب نقش دارد . علاقه ی او به کتاب او را به تنهایی شادی بخشی هدایت می کند وبدین طریق تنهایی های خویش را پر می کند . اما یکی از زیباترین و فانتزی ترین بخش های کتاب در همین قسمت است که او با جووانی خلنگ آشنا می شود ؛ کسی که بزرگترین راهزن منطقه است با او آشنا می شود ، کتاب خوان می شود و چون سگی که گیاه خوار شده باشد ، چنان استحاله ای می یابد که برای کتابش به آخرین دزدی اش می رود تا آخرین جلد رمان کلاریسای ریچاردسون را بخواند . این پارادوکسی که در شخصیت جووانی دیده می شود طنزی زیبا و تلخ از انسان را به تصویر می کشد که در نوع خود بی نظیر است . در پایان این قسمت است که او به سفری می رود تا عشقی بیابد اما زندگی او بر روی درخت و ایدئولوژی اش ( دوست ندارم این واژه را به کار ببرم ولی مجبورم !!!) او را از زمینیان جدا می کرد و در نهایت تلاش او به جایی نمی رسد .

اما می رسیم به درخشان ترین بخش رمان که رابطه ی عاشقانه ی او با ویولتایی ست که به منطقه بازمی گردد و هر دو با هم می دانستند که زمان ، زمان عشق آنهاست . کالوینو روی این فصل رمان بسیار کار کرده و به نظر من در این قسمت یک رابطه ی عجیب عاشقانه و تازه را که در کم تر رمانی دیده می شود ، خلق کرده است . رابطه ی این دو سرشار از دیالوگ هایی ست که از نظر ادبی بسیار زیبا و ارزشمند و در عین حال ساده است . جذابیت و همچنین غرابت این بخش ، برای خواننده بسیار شنیدنی ست . این رابطه به هم می خورد . به دلایلی که کم تر کسی از خوانندگان آن را می فهمند . هردو نفر مغرور و عاشق یکدیگر ، این برای وصال آنها چون مانعی سخت و مقاوم خودنمایی می کند . ویولتا می رود ، ازدواج می کند ولی هرگز او را فراموش نمی کند ولی فکر می کنید برای یک مرد فقط این که به یادش باشند ، کافی ست ؟ سرانجام ... تلخی پایان این دوره ، بر شیرینی رمان غلبه می کند . شاید زیباترین جمله ی این بخش ، جمله ای ست که کوزیمو می گوید :

عشق فقط زمانی رخ می دهد که انسان خودش باشد ؛ با تمامی نیرویش .

دوره ی پایانی زندگی او در تنهایی مرگباری سپری می شود که برای او گاها ً زجرآور است . دیگر مثل سابق بسیاری از سرگرمی هایش رنگ و بوی سابق را ندارند . این باز تداعی گر جمله ای است که می گوید: بازگشت به تنهایی از خود تنهایی به مراتب سخت تر است . با این حال او در جنگ های استقلال از همان بالای درخت شرکت می کند ، ناپلئون را می بیند و سقوطش را نظاره می کند . دوره ی فرتوتی او فرا می رسد و سرانجام در یک عروج سمبولیک و شاعرانه به آسمان می رود . جایی که او همیشه خواسته است به آن نزدیک باشد . جایی که او را از آدمیان و ملالشان جدا می کند . پس از اوست که درخت ها و جنگل هایی که روزگاری ماوای او بود از بین می روند و جهان به سمت مدرنیته ای خشن پیش می رود . مدرنیته ای که آخرین انسان های متفاوت هستی را به کمک زمان از بین می برد و در راستای اهداف خویش پیش می رود .

اما به راستی هدف او از این کار چه بود ؟ این سوالی ست که همیشه و همه حالی که کتاب را می خوانید ذهنتان را مشغول می کند . پاسخ به آن نیز مشخص نیست . هرکسی پاسخی می دهد . به فراخور درکی که از روحیات کوزیمو پیدا می کند .

بارون درخت نشین روایتی ست کلاسیک با واژگانی ساده و فریبنده که سراسر جملاتش معنا و مفهموم و زیبایی است . ترجمه ی عالی استاد مهدی سحابی نیز به زیبایی آن می افزاید .

کتاب نامه :

بارون درخت نشین ، ایتالو کالوینو ، مهدی سحابی ، انتشارات نگاه

بارون درخت نشین ؛ ایتالو کالوینو

مطالب مشابه :

بارون درخت نشین

بارون درخت نشین ؛ ایتالو کالوینو

بارون درخت نشین / ایتالو کالوینو / ترجمه ی مهدی سحابی

مسخ، فرانتس کافکا، ترجمه ی صادق هدایت

ویکنت دو نیم شده

خشم و هیاهو، ویلیام فاکنر، ترجمه ی صالح حسینی

زندگینامه ایتالو کالوینو