رهیافت های جدیدآموزش ریاضی

تعلیم و تربیت مهمترین فرایندی است که جوامع مختلف در گیر آن هستند زندگی بشر و اعتلای آن بدون آموزش و پرورش غیر ممکن است . امروزه بخش عمده آموزش و پرورش حاصل تعامل افراد با یکدیگر یا حاصل زندگی اجتماعی است. انسان موجودی اجتماعی است و برای زندگی در جامعه که لزوما" سرشتی اجتماعی دارد از همان اوان کودکی آمادگی های لازم را کسب می کند. افراد از رفتار های اطرافیان خود به طور مستقیم و یا غیر مستقیم متاثر شده و در مجموع منش اجتماعی خود را پی می ریزند.

روش های تدریس مستقیم یادگیری جریانی یک سویه بوده و وظیفه ی معلم انتقال مجموعه ای از دانش و اطلاعات از پیش تعیین شده به دانش آموز و وظیفه ی دانش آموز منفعل بودن وعدم مشارکت در تصمیم گیری برنامه ها و فعالیت های آموزشی می باشد . در چنین فضای آموزشی دانش آموزان هیچ گاه فرصت تمرین و مهارت های گروهی را پیدا نکرده و پیامد آن عدم رغبت به مشارکت و همکاری با دیگران و فردگرایی توسط فراگیران می باشد.{5}

در این راستا جهت توسعه فرایند یاددهی – یادگیری توجه خاصی به رویکردهای فعال تدریس شده است بر طبق نظر انجمن بین المللی معلمان ریاضی( NCTM ، 1991 ) محیط های آموزشی باید یادگیری فعالی را در گروه های کوچک ایجاد نماید . یادگیری مشارکتی نمونه ای از آموزش هایی است که می تواند جهت گسترش یادگیری فعال مورد استفاده قرار گیرد.{9}

امروزه با توجه به اهمیت فوق العاده ی ریاضی و تاثیر آن در زندگی روزمره ی افراد، لازم است در برنامه های درسی ریاضی دوره های مختلف آموزشی و موانعی که بر سر راه یادگیری ریاضی وجود دارد، توجه ویژه ای به روش های تدریس ریاضی داشته باشیم. لذا این مقاله بر آن است به این سوال پاسخ دهد که با چه روش های ابداعی می توان تدریس مباحث وتمرین های برنامه درسی ریاضی را اثر بخش نمود و الگوی ارائه شده دارای چه مراحلی می باشد و چه تاثیراتی در اثربخشی و یادگیری آسان آن خواهد داشت؟

تدریس مشارکتی و روشهای اجرای آن

تدریس مشارکتی یک راهبرد تدریس در گروه های کوچک است اما هر تدریسی که با استفاده از گروه صورت می گیرد لزوما" نمی تواند تدریس مشارکتی تلقی گردد . زیرا تدریس مشارکتی الزامات و روش های مخصوص به خود را دارد و تا زمانی که این الزامات در جای خود وبه صورت درست انجام نگیرد نمی توان گفت تدریس مشارکتی صورت پذیرفته است.

وظیفه اصلی معلم ایجاد زمینه ی مشارکت ، همکاری ، همیاری و رفاقت گروهی میان دانش آموزان می باشد. کاراو ایجاد رقابت نیست، بلکه ایجاد رفاقت و همکاری و صمیمیت میان آنهاست. فلسفه وجودی تدریس مشارکتی دقیقا" به همین سبب است .اگرچه، به خاطر وجود برخی ویژگی های فردی از جمله ویژگی های هوشی، شخصیتی، زمینه خانوادگی و... رقابت میان دانش آموزان ایجاد خواهد شد. اما وظیفه ما به عنوان یک معلم حرفه ای این نیست که به آن دامن بزنیم . بلکه همان طوری که در قبل آمد معلم باید تمام تلاش خود را معطوف به این هدف نماید، که دانش آموزان موفقیت خود را منوط به موفقیت دیگران بدانند. در واقع به این شعار اعتقاد پیدا کنند که یا ((همگی غرق می شویم و یا همگی نجات پیدا می کنیم)). در این صورت است که دانش آموزان قوی تر، دست دیگردانش آموزان را خواهند گرفت. لذا اگر به چند تعریف تدریس مشارکتی نظری بیافکنیم این ایده را در همه تعریف های مربوط به تدریس مشارکتی ملاحظه خواهیم کرد. به عنوان مثال؛کرامتی به نقل از گوکال{3} یادگیری مشارکتی را یک شیوه ی آموزشی می داند که درآن دانش آموزان در قالب گروههای کوچک برای رسیدن به یک هدف مشترک با یکدیگر کار می کنند و علاوه بر این که مسئول یادگیری خود هستند، در برابر یادگیری دیگران نیز احساس مسئولیت می کنند. به اعتقاد کوهن {3} یادگیری مشارکتی به معنای گروه بندی دانش آموزان براساس توانایی های مشابه نیست، بلکه بر عکس هر اندازه نا همگونی اعضای گروه از نظر نژاد ، زبان، فرهنگ، هوش و پیشرفت تحصیلی بیشتر باشد کارایی رویکرد یادگیری مشارکتی بیشتر خواهد بود.

نوروزی{6} دوتعریف از تدریس مشارکتی ارائه می کند ایشان عقیده دارند که ((هر شكلي از كار دسته جمعي را كه با رقابت و تضاد متباين باشد تدریس مشارکتی گويند )) و یا در تعریف دیگری تدریس مشارکتی را ((‌نوعي رابطه ي بين فردي كه نه تنها با همكاري ، بلكه با حساسيت نسبت به نيازهاي ديگران مشخص است معرفی می کند همچنین صادقی{2} تدریس مشارکتی را به معناي وسيع كلمه عبارت از اتحاد و هماهنگي منابع و كوششهاي هر فرد در تلاش مشترك براي نيل به نتايجي كه توسط همگان جستجو مي شود ارزیابی می کند.

با توجه با تعاریفی که ارائه شد در مجموع می توان به این نتیجه دست یافت که تدریس مشارکتی یک راهبرد توصیه شده برای یادگیری فردی و جمعی است که نه تنها فرد در مقابل یادگیری خود مسئول است بلکه در مقابل یادگیری دیگران نیز مسئول است و معلم می تواند با انعطافی که در ترکیب و اندازه گروه ها بوجود می آورد به یک تدریس اثربخش دست یابد. به طوری که نه تنها دانش آموزان بتوانند با هم کار کنند بلکه یادگیری خود و دیگران را به حداکثر رسانده و از این یادگیری لذت ببرند. {3}

با این مقدمه لازم است به ملزومات تدریس مشارکتی نظری بیافکنیم:

اولین وظیفه معلم در تدریس مشارکتی گروه بندی دانش آموزان درگروه های کوچک است اما آنچه که مهم است این است که در گروه بندی دانش آموزان بایستی ، قواعدی را رعایت نمود تا حداکثر نتیجه حاصل شود وگرنه ممکن است نتوانیم از تشکیل گروه به نتایج دلخواه خود دست پیدا کنیم.

تعداد دانش آموزان عضوهر گروه

تعداد اعضای تشکیل دهنده ی هرگروه از قانون علمی " آستانه تحمل" پیروی می کند. {7} آستانه تحمل کودکان با نوجوانان و بزرگسالان کاملا" متفاوت است. کودکان آستانه تحمل کمتری نسبت به بزرگسالان دارند. زود خسته می شوند، در یک زمان واحد نمی توانند با تعداد بیشتری از افراد رابطه برقرار ساخته و آن را تا مدتی حفظ نمایند . لذا باید در گروه بندی دانش آموزان، این عوامل را مورد توجه قرار داد. یعنی تعداد اعضای هر گروه، رابطه مستقیمی با سن دانش آموزان دارد. هر چه سن دانش آموزان کمتر ، تعداد اعضای گروه نیز کمتر و هرچه سن فراگیران بالاتر ، تعداد اعضای گروه نیز می تواند بیشتر باشد. بهتر است، تعداد اعضای گروه دانش آموزان دوره ی ابتدایی 2تا 3 نفر، دانش آموزان دوره راهنمایی 3 تا 4 نفر و دانش آموزان دوره های متوسطه و بالاتر 4 تا 7 نفرباشد .

تذکر: معمولا" گروه های بیش از 7 نفر، حتی برای بزرگسالان نیز مناسب نیست و توصیه نمی شود.

ترکیب اعضاء گروه

برخی از معلمان، دانش آموزان هم سطح را در یک گروه قرار می دهند مثلا" دانش آموزان زرنگ را در یک گروه ، متوسط را در گروه دیگرو...

یا اجازه نمی دهند دانش آموزان خود دست به انتخاب بزنند و اعضای گروه خود را تعیین کنند. هیچ کدام از روش های فوق مورد تایید نبوده و پایه و اساس علمی ندارد. پس باید :

الف: تا جایی که ممکن است اجازه دهید دانش آموزان خود اعضای گروه را تعیین کنند . اما اگر این کار به درستی انجام نشد معلم حق دارد که درتعیین اعضای گروه دخالت کند.

ب: معلم باید توجه داشته باشد که در هر گروه ، دانش آموزانی ازهر سه طیف ضعیف ، متوسط و زرنگ حضور داشته باشند. اگر دانش آموزان اینگونه عمل ننمایند؛ معلم می تواند با استفاده از روش هایی، آنها را سرو سامان دهد.

روابط درون گروهی و برون گروهی

روابط درون گروهی

منظور از روابط درون گروهی فعالیت و ارتباط هرعضو با اعضای درون گروه خود می باشد. و معلم وظیفه دارد هنگام بحث گروهی به این مهم توجه نماید. چون اغلب مشاهده شده است که بحث را اعضای زرنگتر گروه به دست گرفته و اجازه فعالیت به دانش آموزان ضعیفت تر داده نمی شود.

لذا برای ازبین بردن وضعیت فوق روش های زیر ارائه می شود :

الف: ابتدا از اعضای گروه خواسته می شود تا درمورد موضوع مورد بحث به تنهایی فعالیت کرده ، سپس حاصل فعالیت خود را در گروه عرضه نماید.

ب: پس از آنکه همه اعضای گروه، نتایج کار خود را ارائه نمودند، نوبت به جمع بندی آنها و ارائه به کل کلاس می رسد.

روابط برون گروهی

دراین مرحله سخنگو ویا نماینده گروه موظف است نتایج فعالیت گروه خود را به نحو احسن به کلاس ارائه نماید.

انتخاب سخنگو ویا نماینده گروه

در تدریس های گروهی و مشارکتی به هیچ وجه هدف ما نخبه پروری و قهرمان پروری نیست. پس همه اعضای گروه باید به ترتیب به عنوان سخنگو ویا نماینده گروه انتخاب شوند. واین وظیفه را نباید برای همیشه به دست دانش آموزان زرنگ سپرد.

تعیین نام گروه

بهتراست اسامی گروه را خود دانش آموزان پیشنهاد دهند اما از گذاشتن اسامی تکراری و کلیشه ای پرهیزنمایید. اسامی را انتخاب نمایید که نشان دهنده هویت گروه باشد.

آموزش ریاضی

چهارصد سال قبل از میلاد شمارش به عنوان یک موضوع در یونان تدریس می شده است . افلاطون فلسفه را از طریق مفاهیم ریاضی تعلیم می داده است. بعدها چهارصد سال بعد از میلاد رومی ها هم به آموزش حساب و هندسه رو آورده اند. بعد از انقلاب علمی نیز افرادی همچون کپلر و نیوتن ضرورت آموزش ریاضیات جدید را آغاز نمودند. {3}

امروزه دیدگاه های نوین آموزش ریاضی یادگیری را فرایندی فعال، سازنده و حاصل تعامل موثر معلم با شاگردان و شاگردان با یکدیگر می داند به همین دلیل کاربرد رویکرد یادگیری مشارکتی در آموزش ریاضی اهمیت ویژه ای پیدا کرده است.

موانع پیشرفت تحصیلی در آموزش ریاضی

معمولا" مهمترین سوالی که برای دست اندرکاران آموزش ریاضی و معلمان این درس مطرح می شود عواملی است که مانع پیشرفت تحصیلی شاگردان در درس ریاضی می شود که می توان به عواملی مانند پیچیدگی های عمل تفکر و یادگیری در انسان، اضطراب شاگردان ومهمتر از همه عدم آمادگی لازم معلمان برای تدریس مباحث فوق با روش های نوین اشاره کرد. {3}

تاثیر تدریس مشارکتی بر اثر بخشی آموزش ریاضی

با توجه به این که مسائل ریاضی می توانند چندین راه حل داشته باشند لذا شاگردان در قالب گروه بهتر می توانند به راه حل های مختلف فکر نموده و به یکدیگر کمک کنند تا روش های محاسباتی ضروری و پایه را فرا بگیرند. {3}بنا براین مفاهیم ریاضی به گونه ای است که از طریق بحث و همکاری گروهی بهتر فرا گرفته می شود. {3} طی پژوهش های انجام شده تاثیر تدریس مشارکتی بر اثربخشی آموزش ریاضی تایید شده است.

الگوی پیشنهادی تدریس مشارکتی برای دروس ریاضی

مراحل اجرای تدریس :

معلم با توجه به ماهیت و رعایت پیش نیازهای هر درس می تواند از این روش در تدریس دروس ریاضی یا حداقل در حل تمرین های هر بخش استفاده نماید.

پس از تشکیل گروه های نا متجانس، به هر گروه یک قسمت از درس یا تمرین را واگذار کند تا به آن پاسخ دهند.

دانش آموزان داخل گروه موظف هستند ابتدا خود به تنهایی آن به آن سوال پاسخ داده ، سپس آن را داخل گروه بیاورند.

اعضای گروه موظف هستند، آنچه را که انجام داده اند به اعضای گروه خود توضیح دهند. ارائه جواب قابل قبول نیست . بلکه باید توضیح دهند که چگونه به جواب رسیده اند.

درمرحله آخر، از نمایندگان گروه ها به ترتیب درخواست می شود تا پاسخ سوال خود را پای تابلو نوشته و مراحل انجام آن را به کل کلاس توضیح دهند. این کار با نماینده بقیه گروه ها هم ادامه پیدا می کند

همان طوری که مشاهده می شود در این روش چون دانش آموزان خود به تمرین عملی می پردازند ، یادگیری آنها عمیق تر می شود . ضمن اینکه با راه حل تمارین متفاوتی نیز آشنا شده واز همه مهمتر خود را در یادگیری دیگران شریک می دانند.

پیامدهای استفاده از روش تدریس مشارکتی

عزت نفس دانش آموزان افزایش پیدا می کند.

تمايل دانش آموزان به مدرسه، بیشتر می شود. {3}

دانش آموزخود را نسبت به سرنوشت خویش و دیگران سهیم می داند.

استفاده به جا و صحیح از این روش، در دراز مدت ممکن است در زندگی آنها نهادینه شده و تاثیر بسیار شگرف ومثبتی را به دنبال داشته باشد. {3}

تقویت مهارت های سطح بالای تفکر{3}

ضمن اینکه روابط درون گروهی و برون گروهی دانش آموزان افزایش پیدا می کند، مهار تهای تحمل یکدیگر و با هم زیستن را، عملا" تجربه می کنند. در واقع وابستگی گروهی مثبت پیدا می کنند. {4}

جمع بندی و نتیجه گیری

یادگیری مشارکتی یک راهبرد آموزشی موفق در گروههای کوچک است.محققین بر اساس مطالعات انجام شده به معلمین توصیه کرده اند که آموزش مستقیم و یادگیری مشارکتی در مکمل هم می توانند در آموزش ریاضی مفید واقع شوند.

در این مقاله ضمن بررسی اهمیت و مولفه های اصلی یادگیری مشارکتی به صورت کلی، برای تدریس مشارکتی در دروس ریاضی الگویی پیشنهاد شده است که معلم می تواند با توجه به ماهیت درس از این الگودر پیاده سازی روش تدریس مشارکتی درکلیه دوره های تحصیلی استفاده نماید.

مراجع

1- رستگار ، طاهره .ملکان ، مجید. آشنایی با یادگیری از طریق همیاری. نشر نی ، تهران ، 1376.

2-صادقی، علیرضا . چگونه معلم حرفه ای باشیم،مجله ی رشد تکنولوژی ، شماره های 6، 7، 8 ،1385.

3- کرامتی، محمدرضا . نگاهی نو و متفاوت به رویکرد یادگیری مشارکتی، آئین تربیت ، مشهد،1382.

4 -گیلک، مهناز .مریم، رشتچی. یادگیری مشارکتی در آموزش ریاضی، سی و پنجمین کنفرانس ریاضی کشور.

5- مهرمحمدی ، محمود . الگوهای نوین تدریس و خلاقیت ، مجله پژوهش در مسائل تعلیم و تربیت ، شماره چهارم ، 1374،

6 - نوروزی، داریوش . انواع یادگیری مشارکتی، سخنرانی در دانشگاه علامه طباطبایی ،1382.

7-Cooper.M.james,Classroom Teaching Skills, Fifth Edition.1997.

8-L.B.Curzon.Teaching In Further Eduction, Sixth Edition.2003.

9-Rivera, Diane.Using Cooperative Learning To Teach Mathematics To Students With Learning Disabilities. The university of Texas at Austin L.D Forum:Council for Learning Disabilities. 1996.

10-Sugrue Ciaran. Complexities Of Teaching , First Published.2004

رهیافت های جدیدآموزش ریاضی

مطالب مشابه :

توزیع کارت طلایی بازنشستگان محترم آموزش و پرورش استان اردبیل

‌مدیرکل آموزش و پرورش استان اردبیل : ما ‌از وضعیت معیشتی فرهنگیان نگرانیم

از دانش آموزان نخبه قرآنی ، علمی، فرهنگی و ورزشی استان تجلیل شد

رهیافت های جدیدآموزش ریاضی

اسامی معلمان نمونه کشوری استان اردبیل در سال تحصیلی 91-90 اعلام شد

انگوت، بزرگترین بخش استان اردبیل