معرفی رشته مامایی

هدف و ماهیت
در هر تیك تاك ساعت، نوزاد یا نوزادانی در گوشه و كنار دنیا متولد می‌شوند. حادثه‌ای كه كثرت و قدمت آن باعث شده است تا عظمت این بزرگترین معجزه خلقت از چشم ها پنهان بماند. آری! تولد بزرگترین ، باشكوه‌ترین و بحرانی‌ترین لحظه زندگی و قدیمی‌ترین تجربه بشری است و در میان مشاغل نیز مامایی( در شكل سنتی آن) یكی از قدیمی‌ترین مشاغل است .
زیرا از قدیم، عده‌ای از زنان بودند كه به دلیل تجربه بسیار و اطلاع‌ از داروهای گیاهی و تاثیرات آنها، به زنان دیگر كمك می‌كردند تا وضع حمل آسان‌تر و ایمن‌تری داشته باشند.
البته نباید تصور كرد كه آنچه امروز به نام حرفه و دانش مامایی معروف است، ادامه و دنباله همان مامایی سنتی است بلكه امروزه مامایی دانشی است كه بر مشاهده ،‌ آموزش، پیشگیری ، تحقیق، تشخیص و درمان استوار شده است.
مامایی یكی از زیرمجموعه‌های علوم پزشكی است كه نقش های بسیار گسترده‌ای اعم از نقش مشاوره‌ای، آموزشی ، مراقبتی ، حمایتی،‌درمانگری و تحقیقاتی است. البته تمامی این نقش ها در ارتباط با مادر و كودك مفهوم پیدا می‌كند یعنی ماما به مشاوره قبل ،‌بعد و هنگام ازدواج ، آموزش نحوه تنظیم خانواده، مراقبت در دوران بارداری، زایمان طبیعی و مراقبت بهداشتی مادر و كودك و آموزش به دختران در زمینه بهداشت دوران بلوغ و بعد از آن می‌پردازد. ‌
حیطه رشته مامایی از دوران قبل از حاملگی شروع می‌شود و تا پس از زایمان و 6 سالگی كودك ادامه پیدا می‌كند.
در دوران قبل از حاملگی ماما بررسی می‌كند كه آیا یك مادر توانایی حامله شدن را دارد و اگر حامله شود خطری برای خودش یا جنینش بوجود می‌آید یا نه؟ برای مثال مادران دیابتی، مادرانی كه بیماری قلبی پیشرفته دارند، مادرانی كه سابقه خانوادگی واضحی از ناهنجاری های ژنتیكی دارند و مادرانی كه قبلا بچه معلول به دنیا آورده یا چندبار سقط كرده‌اند، باید قبل از حاملگی با ماما مشورت كرده و آزمایش های لازم را انجام دهند.
در واقع در این مرحله ماما به مشاوره با زنان علاقه‌مند به بارداری و شناسایی زنان پر خطر از نظر بارداری و زایمان می‌پردازد و آن ها را به متخصص مربوط ارجاع می‌دهد. مرحله بعد حاملگی است كه در این مرحله مراقبت از باردار در درمان گاه ها یا كلینیك‌های مراقبت از بارداری بر عهده ماما است.
در این دوران خانم باردار در فواصلی معین كه ماما مشخص می‌كند به كلینیك مراجعه كرده و معاینه می‌شود تا ماما ضمن معاینه ، مشاوره و آزمایش از سلامت مادر و جنین مطمئن گردد و در صورتی كه خطری مادر یا جنین را تهدید می‌كند زود تشخیص داده و از عواقب جدی و وخیم آن جلوگیری نماید.
برای مثال مادری كه دچار فشار خون حاملگی شده است اگر زود تشخیص داده نشود به قیمت جان مادر و جنین تمام خواهد شد. گفتنی است كه در این مرحله ماما می‌تواند در زمینه‌های مختلف مانند تغذیه، بهداشت فردی‌، ورزش، تكنیك‌های تنفس و اطلاع از سلامت جنین به مادر آموزش داده و او را برای زایمان آماده سازد.
مرحله بعد مرحله زایمان است كه از پذیرش مادر در اتاق درد شروع شده و به وضع حمل در اتاق زایمان خاتمه پیدا می‌كند. در این مرحله ماما بررسی ‌های اولیه را انجام می‌دهد و پس از اطمینان از آمادگی مادر برای زایمان و سلامت مادر و جنین همچنین اطمینان از یك زایمان طبیعی مسوولیت زایمان را برعهده می‌گیرد.
در این مرحله اگر زایمان با مشكلی روبرو باشد مثلا جنین در حالت طبیعی نبوده یا مادر بیماری خاصی مثل بیماری قلبی پیشرفته داشته باشد یا اینكه نیاز به سزارین باشد، این وظیفه پزشك زنان و زایمان است كه مسوولیت زایمان را در بیمارستان یا زایشگاه بر عهده بگیرد.
در مرحله بعد از زایمان نیز كنترل سلامت نوزاد و مادر و آموزش نحوه رسیدگی و چگونگی نگهداری فرزند بر عهده ماما است.
مرحله بعد نیز واحد بهداشت مادر و كودك است كه در این مرحله تعیین وضعیت رشد و تكامل كودك شامل رشد فیزیكی و تكامل‌های اجتماعی، رفتاری و گفتاری از 5 روزگی تا 6 سالگی و واكسیناسیون كودك بر عهده ماما است. از سوی دیگر بخشی از كار ماما به زنان بر می‌گردد. در این بخش ماما در درمانگاه های زنان یا در مطب‌های خصوصی به پیشگیری های اولیه از سرطان دهانه رحم و پستان پرداخته یا در مراكز نازایی به عنوان مشاور نازایی فعالیت می‌كند.
توانایی های مورد نیاز و قابل توصیه
رشته‌های علوم پزشكی بویژه سه رشته پزشكی ، پرستاری و مامایی نیاز به علاقه و احساس مسوولیت بسیار دارد . برای مثال یك ماما بدون عشق و علاقه لازم نمی‌تواند فریادهای ناشی از درد یك زائو را تحمل كند و پاسخگوی نیازهای او باشد.
رشته مامایی عشق و علاقه و صبر و حوصله بسیار بالا می‌خواهد چون یك خانم در حال زایمان، شرایط بسیار حساسی دارد و بسیاری از حرف ها یا حركاتش در اختیار خودش نیست و یك ماما باید در حد امكان با صبر و حوصله بسیار به او آرامش و قوت قلب بدهد و توجه داشته باشد كه مسوولیت جان دونفر یعنی مادر و جنین او را بر عهده دارد. همچنین یك ماما باید بسیار باهوش و نكته‌سنج باشد و از مقابل مسائل هرچند كوچك به سادگی نگذرد ، زیرا خیلی از مسائل یا علائم كوچكی كه در هنگام بارداری یا زایمان ظاهرمی‌شود، در صورت عدم توجه می‌تواند خطرات جانی برای نوزاد یا مادر به دنبال داشته باشد.
همچنین دانشجوی این رشته باید تحمل خون و خونریزی، شب‌كاری و در كل كار در محیط بیمارستان را داشته باشد و به كار عملی نیز علاقه‌مند باشد چون دروس این رشته بیشتر عملی است و كمتر جنبه تئوری دارد.
در سال های اخیر دانشجویان مستعد و خوبی وارد رشته مامایی می‌شوند، اما متاسفانه بسیاری از دانشجویان شناخت دقیقی از این رشته ندارند. برای مثال نمی‌دانند كه در ترم‌های اول باید در بیمارستان‌ كارها و خدمات ابتدایی پرستاری را انجام دهند و حتی گاهی اوقات به همین دلیل سرخورده می‌شوند و انصراف می‌دهند، در حالی كه اگر با علاقه و عشق لازم وارد این رشته شوند، متوجه می‌شوند كه مامایی رشته با ارزش و پراهمیتی است كه از نظر معنوی می‌تواند انسان را به معنای واقعی كلمه راضی كند.
دانشجوی مامایی باید از نظر جسمی و روحی سلامت كامل داشته و از روابط اجتماعی خوبی برخوردار باشد چون مشاوره و آموزش بخش مهمی از كار یك ماما است. گفتنی است كه رشته مامایی تنها از بین داوطلبان زن دانشجو می‌پذیرد.
وضعیت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر
كارشناسی ارشد مامائی ناپیوسته به اولین مقطع تحصیلی پس از كارشناسی گفته می‌شود. طول دوره كارشناسی ارشد حداقل 2 سال و حداكثر 3 سال است. دوره دكترای مامایی كه پس از اتمام تحصیلات در مقطع كارشناسی ارشد، می‌توان به آن راه یافت به تازگی در شورای عالی برنامه‌ریزی تصویب شده است.
آینده شغلی و بازار کار
در مورد فرصت‌های شغلی رشته مامایی نظرات متفاوتی وجود دارد. عده‌ای معتقدند كه در حال حاضر فرصت‌های شغلی مامایی مانند بیشتر رشته‌های علوم پزشكی محدود و بسیار اندك است و از همین رو تعداد بی‌شماری از فارغ‌التحصیلان این رشته بیكار هستند یا در شغل های نامربوط با رشته تحصیلی خود فعالیت می‌كند.
به همین دلیل بهتر است كه این رشته محدود شده یا حتی حذف شده و به جای آن همچون گذشته نرس ماما  تربیت گردد. (پرستارهایی كه دوره تخصصی مامایی را نیز آموزش دیده‌اند.) به هر حال از مراكزی كه یك ماما می‌تواند در آنها مشغول به كار شود، می‌توان به بیمارستان ها، زایشگاه ها، درمانگاه ها و مراكز بهداشتی اشاره كرد. همچنین ماما طبق قوانین حاضر در صورت داشتن مدرك كارشناسی می‌تواند مطب دایر كرده و در آن به ارائه خدمات بهداشتی و درمانی بپردازد.

 اسامی برخی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی دارای رشته مامایی