آموزش‌ ساخت تار به روش سنتی

"بنام آنکه آدمی را در نهایت هنرمندی خلق و خود استاد و هنرمندی والاست"
با سروران عزیزی هستم که به میراث و فرهنگ ملی وطن‌مان ایران علاقه ای وافر دارند و در تلاشند که خود از باب هنر وارد و بساختن سازهای سنتی همت گمارند، هنر ودیعه ای است الهی و این در ذات و نهاد بشر است. موسیقی یعنی نظم و اگر نظم در ذات و نهاد آدمی نباشد زندگی روزمره او مختل می شود.
هنر ساز تراشی کاری بسیار ظریف و محتاج دقت و سلیقه و حوصله بسیار است. هنر ساز سازی چنین نیست که همه کارها بدست ماشین اتوماتیک بسپاریم و اسمش را هنر بگذاریم این نوع هنر و هنرمندی بوی زحمت دستان طاول زده هنرمند را نمی دهد.
هنرمند کسی است که بتواند با ابزاری ساده در هر جایی که هست سازی را بتراشد و به مرحله پایان برساند آنوقت است که صدای روح افزای سازش تمام زحمتها و طاول دستانش را التیام می بخشد.
باید برای ماندگاری این میراث، جوان امروزی را که در حسرت داشتن و یا ساختن سازی است در یابیم و به آن که سرشار از استعداد و علاقه است انتقال دهیم تا میراث ملی ما در مخروبه های تاریخ مدفون نشود و به آیندگان بماند.
از تاریخچه تار خبر موثقی در دست نیست اما آنچه از بزرگان هنر شنیده می شود شکل اصلی خود را در دوره قاجار گرفته است تا به تکامل امروزی رسیده است و از چند قسمت کاسه، و نقاره و دسته و سرپنجه تشکیل یافته است و با مضراب نواخته می شود. تاریخ شاهد هنرمندان ساز تراش بسیاری بوده است که با هزاران خون دل توانسته اند راه را تا به امروز به دیگران هرچه تعدادشان اندک بسپارند. بر رفتگان درود و برماندگان آرزوی سلامتی و طول عمر کرده و مختصرا بذکر نام اساتیدی که ذهنم یاری می کند اشاره می نمایم.
1.استاد فرج اله که از نوابغ زمان خود بوده و در ساختن تار وسه تار و کمانچه استادی بی نظیر بوده است.
2. استاد یحیی که ارمنی بوده و پدرش خاچیک و عمویش هامبارسون از خانواده ای هنرمند در جلفای اصفهان و یحیی نزد پدرش با استعداد ذاتی که داشته تمام فنون را فراگرفته و در ساختن تار و سه تار شیفه کار استاد فرج اله بوده تارهایی از استاد یحیی با چنان زیبایی و خوش صدایی و رنگ آمیزی هایی با لاک و الکل بیادگار مانده که تماشایش به عالمی می ارزد.
3. برادران صنعت بنامهای عباس و جعفر که مدتی شاگردی یحیی را کرده و کارشان گلچینی از کارهای استاد و فرج اله یحیی بوده و شاگردانی چون مفتح السلطان نیز تربیت کرده اند و کارشان از نظر زیبایی و صدا و دقت بسیار عالی است.
4. استاد ملکوم که او نیز اهل جلفای اصفهان بوده و شیوه کار خود را از هامبارسون عموی یحیی اقتباس کرده است.
5. استاد حاجی آقا و پسرانش رمضان شاهرخ و علی که هنرمند و سازهای خوبی از این استادان در دست نوازندگان محترم می باشد.
6. استاد ابراهیم قنبری مهر که در ساختن تار و سه تار و ویلون که واقعا زرین دست و مایه افتخار فرهنگ ملی ایران هستند که ساخته هایشان بسیار زیبا و دقیق و در خوش صدایی همتا ندارد برایشان طلب عمر با عزت دارم.
7. استاد حسین مسعود- یوسف پوریا- رامین جزایری- شهرام میر جلالی- فرهمند- روزبهانی و سکوتی که آرزوی موفقیت به هم دارم.
در قدیم تار تو دسته نیز ساخته می شده که از دستان (پرده) بیشتری برخوردار بود ولی اکنون کمتر سازنده ای تار تو دسته می سازد.
"برای شروع و آموزش ساخت تار یا سه تار حتما باید شخص به حرفه نجاری در حداقل آشناباشد و گرنه در طول کار با مشکلات مواجه می شود."

"اندازه تار"
چون توضیح کلی در مورد ساخت تار و سه تار از حوصله این مقاله خارج و در چند ورقی نمی گنجد لذا به توضیح مختصری درمورد اندازه و ساخت تار وسه تار اکتفا می نمائیم تا بلکه اطلاعاتی جزئی باشد برای کسانیکه می خواهند هنر ساز تراشی را فرا گیرند.
1- طول تار از سر پنجه تا لبه کاسه 85 سانتی متر.
2- طول دسته از لبه نقاره تا شیطانک 46 سانتی متر.
3- طول دسته از شیطانک تا لبه کاسه 71 - 5/71 سانتی متر.
4- پهنای دسته در پایین 38 و در بالا 36 میلی متر.
5- طول کاسه یا بدنه از انتهای بیخ دسته یعنی نقاره تا لبه کاسه 25- 5/25 سانتی متر
6- طول نقاره 5/8 - و عرض 5/9 سانتی متر و طول كلي كاسه با احتساب قسمت بيخ دسته 36 سانتي متر.
7- طول دهانه 16 سانتیمتر و عرض نیز شانزده و اساتید 15 الی 5/16 سانتی متر نیز ذکر کرده اند و شاید بستگی به ساختمان و سیله شخصی هر سازنده داشته باشد.
8- اندازه كاسه تار به قرار زير است 34 الي 36 طول در 22 بلندي در 24 پهنا

"نوع چوب"بهترین نوع چوب برای ساختن تار و یا سه تار شاه توت یعنی همان توت سیاه است که بندرت یافت می شود بهمین خاطر از توت سفید- سنجد و گاهی نیز از ون- نارون و ملج ساخته می شود.
فصل بریدن درخت
بهتر آنست که چوب را در آخر فصل پاییز که شیره و آب در آوندهای آن جریان ندارد قطع کرد.
"از چگونه چوبی استفاده کنیم که مرغوب باشد"
1- کرم خوردگی و ترک نداشته باشد.
2- میخ و یا اجسام سخت در آن کوبیده نشده باشد.
3- دایره های آن متحدالمرکز بوده و ریز رگ باشد.
"برش چوب برای آماده کردن در ساخت تار"
چوب را به قطعات 26*15*45 برش می دهیم و تمام آبخورها را از مغز چوب برش داده که هیچ گونه ترکی نداشته باشد از قسمتی که در زمان رویش به طرف آفتاب بوده و رگهایش ریز و محکمند استفاده می کنیم. اگر از طرف سایه که رگها درشت و بین آنها سست هستند استفاده شود هنگام خشک شدن قطعه کار خود را بیشتر جمع کرده و سیستم لنگه ها (لپه ها)
را بهم خواهد زد، اکنون دو مکعب مستطیل داریم و می خواهیم بیاری خدا شروع به ساخت کنیم، در ابتدا نیاز به ابزار و قالبهای زیر داریم:
1- قالب دهانه بزرگ 15*5/16
2- قالب نقاره 5/9 *5/8
3- قالب سر پنجه 5/9 *12
4- قالب بدنه یا فرم اولیه کاسه.
5- سیمگیر 5/4* 5/4

"ابزار مورد نیاز"
1- تیشه نجاری بزرگ، متوسط و کوچک برای تراش فرم اولیه تار.
2- تیشه های گلویی با زوایای مختلف جهت تراش داخل تار.
3- اره و اره کمانی.
4- رنده دستی
5- کولیس- گونیا- پرگار فلزی و ضخامت سنج.
6- متر.
7- خط کش فولادی و نجاری.
8- انواع چوب ساب.
9- لیسه و قید.
10- گیره رومیزی نجاری
11- دریل دستی.
12- مکار
13- سوهان آهنی
14- چکش پلاستیکی و فلزی و ابزارات و غیره.

"طرز ساخت"
ابتدا دو مکعب مستطیل را که آماده ساخته ایم در کنار هم قرار می دهیم بطوریکه تمامی رگها در یک امتداد و پس و پیش نشود سپس قالب بدنه را روی هر دو لنگه چپ و راست قرار داده و اطراف آنرا خط می زنیم، بیرون از قالب را با تیشه که قسمت زائد قطعه کار است می تراشیم بدین طریق فرم اولیه بدست می آید سپس دو لپه را کنار یکدیگر قرار داده و قالب کاسه و نقاره را روی هر دو می کشیم بدین وسیله قسمت بیخ دسته نیز روشن می شود. از هر طرف به اندازه سه سانتیمتر از بیخ نقاره بطرف بالا بصورت زاویه 90 درجه برش و قسمت بیخ دسته نیز از دو طرف مشخص می شود بعد کاسه و نقاره و شیار بین کاسه و نقاره را تراش و با سوهان چوب ساب هر دولبه را با هم قرینه می کنیم بعد از فراغت از فرم بیرونی تار نوبت داخل تراشی است که باید از لبه کاسه تا پشت نقاره حدود 2 سانتی متر خط زده و بقیه را به استثنای دهانه کاسه و نقاره به شکل فرم بیرونی خالی می کنیم، بعد هر دو را به هر وسیله ممکن کنار هم قرار داده و موقتا جفت کرده و تراشه ها را دوباره داخل تار می ریزیم و در کیسه پلاستیکی قرار داده و هر روز حدودا یک و یا دو ساعت در معرض کوران هوا قرار می دهیم و دوباره داخل کیسه پلاستیکی می گذاریم که بدین وسیله از سرعت خروج رطوبت و ترکیدگی آن جلوگیری می کنیم. پس از خشک شدن کامل وسیله بست را باز کرده وضمن بیرون ریختن تراشه ها تمیز کاری داخل و بیرون را بطور دقیق انجام و با دقت پس از جفت کردن بطوریکه در وسط دو لپه فقط خط موئی دیده شود وهیچ گونه درزی نداشته باشد با چسب سریشم و یا چسب نجاری دو لنگه را بهم می چسبانیم. پس از اندازه کردن یخ دسته بطول 6 سانتی متر که در بعضی مواقع7 سانتی متر نیز دیده شده، ایجاد زبانه در دسته و کان در بیخ دسته و با چسب چوب دسته را به کاسه وصل می کنیم بطوریکه کاملا در محور اصلی کاسه باشد سپس نوبت نصب سرپنجه نوبت به دسته و نصب چوب فوفل یا عناب در وسط دسته و استخوانهاست که پس از طی این مراحل تمیز کاری نیز در این قسمت انجام می گیرد پس از اتمام از کاسه و دسته و سرپنجه دست اندازگیری و سمباده کشی دقیق است که باید با چنان مهارتی انجام گیرد که کاملا سطحی صاف و صیقلی داشته باشیم، حال نصب سیمگیر و شیطانک و سپس کار رنگ آمیزی با لاک و الکل است که پس از اتمام از این مرحله نیز نصب پوست و پرده و جاسازی گوشیها و سیم و خرک گذاری روی پوست است و مرحله نهایی کوک و تنظیم پرده و شنیدن صدای روح نواز تار است.

آنچه گذشت مختصری بود جهت آشنایی که هرمرحله جای بحث مفصلی دارد و گرنه:
جگرها خون شود تا یک پسر مثل پدر گردد.

جا دارد از مشاهیر و بزرگان موسیقی که در نوازندگی تار و سه تار نوابغ روزگار بوده و هستند جهت آشنایی اشخاص با آنان یادی کرده باشم.
استاد میرزا علی اکبر خان فراهانی، از فرزندان ایشان میرزا حسینقلی و میرزا عبدالله و برادرش آقا غلاحسین.
استاد عبادی، فرزند میرزا عبدالله (و فرزند میرزا حسینقلی، حاج اکبر خان شهنازی است)، فخام دوله بهزادی، غلامرضا شیرازی، درویش خان، نی داود، اکبر خان نوائی، محمد حسن هان شهنازی ئ عبدالحسین شهنازی، بیگجه خانی که همگی به رحمت ایزدی پیوسته اند طلب رحمت می نمایم.
نوازندگان معاصر: جلیل شهناز، فرهنگ شریف، حسین علیزاده، لطفی، کیوان ساکت، داریوش طلائی، لطف اله مجد، داریوش پیرنیاکان، (داود آزاد، محمود نامدار) که مکتب تار تبریز را زنده نگه داشته اند- مهرداد دلنوازی، شهریار فر یوسفی، بهروز همتی و علی صمد پور که برای آنان طول عمر با عزت را از درگاه خداوند منان مسئلت دارم.

به نقل از : http://www.arturmia.ir/Default.aspx?page=4762&section=litem&id=64614

آموزش‌ ساخت تار به روش سنتی

مطالب مشابه :

طرز ساخت آب نما یا آبشار مصنوعی

طرز ساخت شيشه

طرز ساخت لعاب

آموزش‌ ساخت تار به روش سنتی

آموزش ساخت وبلاگ در بلاگفا

طرز ساخت موشک آبی

عروسک و کاردستی های زیبا!!!!

آموزش ساخت آی دی در یاهو