راهنمای تدریس علوم سوم ابتدایی

درس هشتم: آب در روي زمين<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

درس در يك نگاه:

دانش آموزان با صورت هاي مختلف آب در طبيعت آشنا مي شوند و از طريق مشاهده ي تصاوير و گفت و گو درباره ي آن ها، چرخه ي آب و مراحل مختلف آن را مي شناسند.

آن چه دانش آموزان در مورد «جانوران» مي دانند:

سال اول: قسمتي از سطح زمين را آب پوشانيده است؛ از آب بايد به طور صحيح استفاده كرد، گياه به آب مناسب نياز دارد تا رشد كند.

سال دوم: آب سطح زمين را تغيير مي دهد.

سال سوم: آب در طبيعت به سه حالت جامد، مايع و گاز وجود دارد و مي تواند در شرايط مناسب از حالتي به حالت ديگر درآيد.

هدف ها: انتظار مي رود در فرآيند آموزش اين درس هر دانش آموز به هدف هاي زير برسد:

مهارت ها ، دانستني ها

1- براي حالت هاي مختلف آب در محيط اطراف مثال بزند.

2- با مشاهده ي طرح چرخه ي آب، اين چرخه و مراحل آن را توضيح دهد.

3- در مورد تبخير آب هاي جاري در سطح زمين و نقش آن در چرخه ي آب مثال بزند.

4- تشكيل ابر را به عنوان يك مرحله در چرخه ي آب بداند و توضيح دهد.

5- با مشاهده ي تصاوير مرتبط و محيط اطراف طرز تشكيل رود را شرح دهد.

6- با مشاهده ي محيط اطراف ، اطلاعاتي در مورد آب هاي زير زميني جمع آوري كند و منابع آن ها را نام ببرد.

7- از طريق ساختن مدل از يك چاه در باره ي تشكيل آب هاي زير زميني و جمع شدن آن ها در چاه ها، اطلاعات جمع آوري كند.

8- با توجه به اطلاعاتي كه در مورد آب منابع جمع آوري مي كند به لزوم تصفيه ي آب پي ببرد.

9- مدلي از يك دستگاه تصفيه آب بسازد و به كمك آن مقداري آب گل آلود را صاف كند.

10- در باره ي راه هاي صرفه جويي در مصرف آب تحقيق نمايد و در يك جدول گزارش كند.

نگرش ها

1- در انجام فعاليت ها با افراد گروه همكاري كند.

2- در تهيه ي وسايل لازم احساس مسئوليت كند.

3- در تميز نگه داشتن آب حساس شود.

4- در مصرف آب صرفه جويي كند.

دانستني هاي براي معلم

آب فعال ترين ماده ي موجود در روي زمين به حساب مي آيد كه به صورت مايع قسمت اعظم سطح زمين را مي پوشاند. مقداري از آن به صورت يخ در قطب ها و نقاط مرتفع زمين متمركز است و مقداري هم به صورت بخار جذب اتمسفر است. بر اثر تغيير دما، هميشه بين سه حالت فوق مبادله صورت مي گيرد. به طور كلي به مجموعه آب هاي موجود در كره ي زمين «هيدروسفر» (آب كره) گويند.

آب به طور مداوم در اتمسفر و روي خشكي ها در حركت است . يعني انرژي تابشي خورشيد سبب تبخير آب دريا مي شود، باد بخار آب را به مسافت هاي دوردست مي برد و اين بخار آب بالاخره به صورت باران دوباره به سطح زمين باز مي گردد. آب حاصل از بارندگي هم به صورت هاي مختلف در روي زمين جاري مي شود و باز به دريا مي رود. پس آب به طور دائم در چرخه اي دور مي زند، در جايي انرژي را جذب مي كند و در جاي ديگر آن را آزاد مي سازد و موادي را در سطح زمين به حركت در مي آورد.

اقيانوس ها را بايد منبع عظيم آب در سطح زمين دانست، زيرا قسمت اعظم آب موجود در كره ي زمين در آن ها ذخيره شده است.

وجود اين آب در روي زمين نتايج زير را دربر دارد:

1- آب، وضع هواي زمين را در كنترل دارد. اگر آب وجود نداشت، تغييرات دماي شب و روز، يا فصول مختلف بسيار زيادتر مي شد و در عين حال تفاوت دماي نقاط قطبي و استوايي هم بيش تر بود.

2- آب عامل فرسايشي مهمي است و مي تواند مواد مختلفي را تخريب يا حمل كند، يا آن كه در يك محل رسوب دهد بدون وجود آب شايد سطح زمين به سطح كره ي ماه شباهت داشت.

3- وجود آب براي حيات ضروري است و در هر كجا آب فراوان تري باشد جمعيت بيش تري از جانداران زندگي مي كنند. گذشته از آن، بيش تر گونه هاي جانداران روي زمين ساكن آب اند.

از نظر حمل و نقل ، به دست آوردن غذا و برخي از مواد خام هم وجود آب دريا و رودخانه و درياچه براي انسان اهميت حياتي دارد.

وقتي كه آب تبخير مي شود، مولكول هاي آب خود به صورت جزئي از تركيبات هوا در مي آيند،‌و هرچه مقدار بخار آب در واحد حجم هوا زيادتر باشد مي گوييم فشار بخار آب بيش تر است. در بعضي شرايط،‌هوا ديگر نمي تواند مقدار بخار آب بيش تري را دريافت دارد در اين صورت مي گوييم هوا از بخار آب اشباع شده است. دمايي كه در آن رطوبت هوا به درجه ي اشباع برسد به «نقطه ي شبنم» موسوم است. نقطه ي شبنم هوا مهم است زيرا در دماي پايين تر از آن ابر تشكيل مي شود. درجه ي اشباع بخار آب در هواي گرم بالاتر از هواي سرد است.

ابر هنگامي تشكيل مي شود كه هوا سرد شود و دماي آن به زير نقطه ي شبنم برسد. شكل ابر بستگي به جريان هوا دارد، اگر جريان هوا افقي باشد ابرها لايه لايه مي شوند و اگر جريان هوا به طور قائم باشد، ابرها، توده اي شكل خواهند شد. ابرها داراي سه گروه اصلي «سيروس» (پر مانند)، «استراتوس» (لايه لايه) و «كومولوس» (توده اي) هستند. البته مخلوطي از اين ابرها مانند «سيرواستراتوس» و «استراتوكومولوس» هم وجود دارد. براي ارتفاعات زياد پيشوند «آلتو» (بالا) و براي قدرت بارندگي كلمه «نيمبوس» به معني ابر باران دار را به نام ابرها اضافه مي كنند، مانند «كومولونيبوس» و «نيمبواستراتوس».

آب هاي جاري كه در حقيقت مهم ترين عامل فرسايش سطح زمين اند، آب هايي هستند كه به صورت باران و برف به سطح زمين مي رسند و در سرازيري ها جريان مي يابند. جريان هاي اب را به نام هاي مختلفي مانند جوي، نهر و رود مي نامند،‌ولي هيج معياري وجود ندارد كه بتوان گفت تا چه اندازه آب را بايد مثلاً رود ناميد.

آب هاي جاري سه نوع عمل تخريب، حمل و نقل و رسوب گذاري را در قسمت هاي مختلف مسير خود انجام مي دهند. در عمل تخريب، بستر آب هاي جاري در جهت قائم و پهلو حفر مي شود. در عمل حمل، آب مواد كَنده شده را با خود جابه جا مي ند و در عمل رسوب گذاري، موادي كه جابه جا شده اند از آب جدا و ته نشين مي شوند. چگونگي اين فعاليت ها بستگي به انرژي جنبشي جريان آب دارد و مقدار اين انرژي خود وابسته به حجم و سرعت جريان آب است.

آب هاي جاري به هر شكلي در روي زمين جاري مي شوند. آن ها ابتدا در سطح زمين شيارهايي حفر مي كنند، اين شيارها كم كم به صورت دره هايي درمي آيند كه برش عرضي آن در سنگ هاي سست به شكل حرف V است. تشكيل اين قبيل دره ها به اين ترتيب است كه آب در ضمن حفر كردن كف بستر خود، مقداري از ديواره ها را نيز خراب مي كند. عوامل ديگر فرسايش ديواره هاي بستر را عوامل هوازدگي انجام مي دهند. اگر اين عوامل نباشند دره اي تنگ و عميق به شكل حرف U ايجاد خواهد شده. در مناطق داراي آب و هواي خشك كه اثر عوامل هوازدگي مختصر است،‌ معمولاً دره ها تنگ و عميق اند. در ضمن دره بيش تر در نقاطي تنگ و عميق مي شود كه در سنگ هاي نسبتاً سخت حفر شده باشد، زيرا اثر عوامل تخريب بر سنگ ها و خاك هاي نرم خيلي شديدتر از زمين هاي سخت است.

آب زير زميني بخشي از آب كره است كه منافذ خالي سنگ ها و خاك ها را در زير زمين اشغال مي كند. آب زير زميني نيز مانند رودها و ديگر عوامل طبيعي با فرسايش سنگ ها، جابه جايي مواد حاصل و ته نشيني آن ها در نقاط ديگر در تغيير شكلي سطح و بخش هاي خارجي زمين دخالت مي كنند. عمل فرسايش اب هاي زير زميني عموماً به صورت انحلال است.

بخش بزرگي از آب مورد استفاده انسان از زير زمين تامين مي شود. حجم آب زيرزميني قابل بهره برداري اگرچه فقط حدود 3/0 درصد آب كره را تشكيل مي دهد ولي همين مقدار آب بزرگترين ذخيره ي آب شيرين و تقريباً معادل 35 سال بارندگي در سطح خشكي هاي زمين است(با فرض اين كه تمام بارش به زمين نفوذ كند). به همين جهت امروزه بهره برداري از آب زيرزميني ، به ويژه در كشور ما كه با كمبود آب هاي سطحي مواجه است، براي مصارف مختلف گسترش زيادي يافته است.

منبع: كتاب معلم (راهنماي تدريس) علوم تجربي سوم دبستان ، سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي وزارت آموزش و پرورش ، چاپ اول 1381

http://hamyari200.mihanblog.com

راهنمای تدریس علوم سوم ابتدایی

مطالب مشابه :

راهنمای تدریس علوم سوم ابتدایی

كتاب علوم تجربی پایه اول دبستان (پنج فصل دوم)

تحقیق صبا حسن پور دانش آموز کلاس دوم دبستان فرهنگان 2 در مورد شکل های مختلف آب(برای استفاده ی دانش آ

تحقیق بخش دوم علوم

مراحل تصفیه آب+علوم+دوم+سوم

علوم دوم ابتدایی جدید

علوم سوم ابتدایی

بررسی کتاب علوم سوم دبستان

دانلود آزمون های ریاضی ، فارسی و علوم دوم دبستان

کار تحقیق علوم جشن میوه و دانه