با انبوهی از زباله چه کنیم ؟

شب هنگام زمانی که هنوز ماشین های حمل زباله برای جمع آوری زباله ها نیامده اند ، سر هر کوی و برزن و یا در کنار هر آپارتمانی با زایدات زندگی شهری روبرو خواهید شد که ، هم اکنون به یکی از مشکلات مدیریت شهری بدل شده ، تا بدانجا که برای ساماندهی این مشکل، قانونی به نام " قانون مدیریت پسماندها " تدوین شده است .

با سرعت یافتن روند زندگی شهری و صنعتی ، نوع و حجم زباله ها نیز تغییر یافته ، زباله هایی که به راحتی و در مدت زمان اندک به طبیعت بازمی گردند به پسماندهایی تبدیل شده است که زمانی بس دراز زمین و منابع آن را در خطر می افکند . امروزه حجم بسیار قابل توجهی از زباله ها را مواد غیر قابل بازگشت به طبیعت تشکیل می دهد که در صورت رها سازی در طبیعت ممکن است تا صدها سال به همان شکل باقی بماند. به عنوان مثال " بطری شیشه‌ای از روزی كه دور انداخته می‌شود، تا یك هزار سال در طبیعت بصورت زباله باقی می‌ماند." (1)

زمین در حال حاضر تنها زیستگاه آدمی است و متاسفانه انسان بسیار سهل انگارانه با یگانه زیستگاه خود روبرو شده، منابع آن را به دست آلودگی می سپارد و غافل از آن است که طبیعت چرخه ای است که انسان نیز در آن قرار دارد و آلودن طبیعت به طور قطع زندگی انسان و سلامت او رانیز به مخاطره می اندازد. آب ، خاک ، هوا ، دریا و تمام اکوسیستم های طبیعی به یکدیگر مرتبط اند و اگر آلاینده ای به یکی از این اکوسیستم ها وارد شود ، می تواند در طول زمان به دیگر محیط های طبیعی نیز سرایت کند . " روز زمین پاک " علاوه بر اینکه پاسداشت زمین و منابع آن است ، روزی است که طی آن انسان به یاد می آورد که نه سلطان و فرمانروای طبیعت ، که جزء بسیار کوچکی از آن است و باید نهایت تلاش خود را در صیانت از طبیعت و زمین به کار گیرد.

هم اینک یکی از مشکلات روزانه شهرداری ها، جمع آوری زباله و دفع آن است ، که اگر روش های صحیحی برای این امور در نظر گرفته نشود ، می تواند خطرات بسیاری برای انسان ، محیط زندگی و سلامت او به بار آورد . " حجم تولید زباله در شهر تهران مطابق بررسی های انجام شده به میزان 9/0 تا 5/1 كیلوگرم به ازای هر نفر در هر روز برآورد می شود "(2) درشهر تهران در مجموع بالغ بر هفت هزار و در کل کشور در حدود 40 هزار تن زباله جمع آوری می شود که می تواند منشا آثار سودمند و یا مخرب فراوانی باشد . اگر این میزان زباله در اطراف شهرها پراکنده شود ، بوی نامطبوع ، بیماری و آلودگی آب ، خاک و هوا را به همراه می آورد و بالعکس اگر با روش های علمی دفع و یا بازیافت شود لقب " طلای سفید " خواهد یافت . " نرخ زباله به عوامل متعددی از قبیل موقعیت جغرافیایی محل، شرایط آب و هوایی، فصول سال، وجود یا عدم وجود سیستم بازیافت، آداب و رسوم، فرهنگ مردم، وضعیت اقتصادی، سطح آموزش و سطح بهداشت جامعه بستگی دارد." (3)

زباله ها را به طور کل از نظر منشا می توان به گروههای زیر تقسیم کرد.:

" - زباله های شهری شامل زایدات غذایی و آشغال (آشغال در زباله معمولا شامل كاغذ، پلاستیك، قطعات فلزی، شیشه، چوب و موادی از این قبیل می شود. آشغال را می توان به دو بخش قابل اشتعال و غیرقابل اشتعال تقسیم كرد.) خاكستر، زایدات ناشی از تخریب و ساختمان سازی و زایدات ویژه که شامل مواد حاصل از جاروب كردن خیابان ها و معابر، برگ درختان، اجساد حیوانات مرده و موادی كه از وسایل نقلیه به جای مانده است می شود.

ـ زباله های صنعتی : مواد زاید ناشی از فعالیت های صنعتی هستند .

ـ زباله های خطرناك : مواد زاید جامد یا مایعی هستند كه به علت كمیت، غلظت و یا كیفیت فیزیكی، شیمیایی و یا بیولوژیكی می توانند باعث افزایش میزان مرگ و میر و یا بیماری های بسیار جدی شوند و اغلب تحت عنوان مواد زاید رادیواكتیو، پس مانده های شیمیایی، زایدات قابل اشتعال، زایدات بیولوژیكی و مواد منفجره دسته بندی می شوند .

ـ زباله های بیمارستانی ."(4)

این حجم از زباله به ویژه زباله های بیمارستانی می تواند آسیب های فراوانی رابه همراه داشته باشد ، پس شایسته است اندکی به جنبه های آسیب رسان زباله نظر کنیم: " زباله ها نه فقط باعث تولید بیماری، تعفن و زشتی مناظر می گردند، بلكه می توانند به وسیله آلوده كردن خاك، آب و هوا خسارات فراوانی را ببار آورند. به همان اندازه كه تركیبات زباله مختلف است، خطرات ناشی از مواد تشكیل دهنده آن ها نیزمی توانند متفاوت باشند...( به عنوان مثال ) تعداد باكتری های مختلف موجود در خاكروبه خیابان ها از 2 تا 40 میلیون به صورت خاص و از 50000 تا 10 میلیون به طور عموم در هر گِرم برآورده شده است. این تعداد باكتری می توانند به سادگی موجب بروز بیماری های گوناگونی گردند. مخصوصا اینكه در این مواد انواعی از باكتری های مولد وبا، تیفوس و كزاز به طور مسلم و صریح تشخیص داده شده است " (5)

این میزان آلودگی تنها در خاکروبه کنار خیابان ها یافت می شود ، ولی پسمانده مواد غذایی در حال فساد علاوه بر آلودگی محیط ، حیوانات موذی و حشرات را جذب کرده و این موجودات خود آلودگی بیشتری را نیز به همراه می آورند . رها سازی زباله در طبیعت و یا دفن غیر اصولی آن باعث به وجود آمدن خسارات زیر است :

" مگس : خطرات ناشی از وجود مگس برای انسان و عموم حیوانات اهلی بر همه روشن است ،... بر اساس مطالعات انجام شده در صحرا و آزمایشگاه انتشار بسیاری از امراض همچون اسهال های آمیبی و باسیلی، تراخم، حصبه و شبه حصبه، وبا، سِل، جذام، طاعون و سیاه زخم به وسیله مگس امكان پذیر است.

جوندگان : سالم سازی محیط بخصوص كنترل زباله ها چه در امر جمع آوری و چه در دفع بهداشتی آن ها ، مفیدترین راه مبارزه با جوندگان می باشد و بدیهی است كه یكی از خطرناكترین مضرات عدم توجه به دفع زباله ، نشو و نما و انتشار موش در شهرهاست ، خطر ازدیاد موش در شهرها را نمی توان به سادگی با هیچ بودجه ای جبران نمود. موش های خانگی و جوندگان دیگر به طرز وسیع و دامنه داری در جهان پراكنده و در جوار انسان ها زندگی می كنند. از این نظر این گونه موجودات بالقوه ناقل بسیاری از بیماری های انسانی هستند. ناراحتی های حاصل از موش از یك گاز گرفتگی ساده تا تب تیفوس و طاعون متفاوت است." (6)

آلودگی های آب و خاك از دیگر ارمغان های دفع غیر بهداشتی زباله است ، شیرابه های زباله پس از رها سازی در طبیعت ، یا به سفره های زیر زمینی راه یافته و یا توسط ریشه گیاهان همجوار جذب می شود ، ولی در هر دو صورت حاصلی یکسان دارد ، این آلودگی دوباره به انسان بازگشته و سلامت او را به خطر می افکند. آلودگی خاک نیز به همین ترتیب رخ می دهد و زباله ها به ویژه آن دسته که غیر قابل بازگشت به طبیعت هستند تا مدت های مدید ، در زمین و یا در کنار ریشه گیاهان باقی مانده و باعث از بین رفتن ریشه گیاهان می شوند.

برای آنکه زیان های دفع غیر بهداشتی زباله به حداقل برسد ، روش هایی برای این مهم معمول شده که در زیر به برخی از آنها به اختصار اشاره می کنیم:

" روش های معمول كه تاكنون برای دفع زباله به كار گرفته شده است شامل بازیافت، سوزاندن، دفن بهداشتی و تهیه كمپوست با استفاده از سیستم های سنتی، نیمه صنعتی و مدل های پیشرفته هوازی و غیرهوازی است. با توجه به موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی شهرهای كشور و زمین های بایر فراوان در اطراف شهرها و همچنین ویژگی های خاص زباله های شهری در ایران كه بیش از 70% آن ها را مواد آلی تشكیل می دهد، روش های سوزاندن، كمپوست و دفن بهداشتی به صورتی كه در ابتدا با اجرای سیستم های بازیافت از مبدأ تولید همراه باشد از اهمیت خاصی برخوردار است .

ـ سوزاندن :... از آنجا كه آلودگی بیولوژیكی و عفونی زباله های بیمارستانی معمولا بیش از انواع دیگر زباله است، كارشناسان، بهترین روش برای دفع زباله های مراكز درمانی را سوزاندن در كوره های زباله سوز، توصیه كرده اند.

ـ كمپوست یا كودگیاهی : تهیه بیوكمپوست از فضولات شهری در مقایسه با سایر روش های دفع زباله، بخصوص سوزاندن، ارزان تر و اقتصادی تر است، بطوری كه در حوالی شهرها با سرمایه گذاری كمی می توان كود مناسبی جهت توسعه فضای سبز شهری و یا به منظور فروش تهیه نمود.از آنجا كه بیش از 70% از زباله های شهری در ایران را مواد آلی تشكیل می دهند تولید بیوكمپوست می تواند به خوبی در صدر برنامه های بازیافت و دفع بهداشتی زباله در كشور ما قرار گیرد.

كمپوست ،عبارت است از تجزیه كنترل شده مواد آلی در حرارت و رطوبت مناسب بوسیله باكتری ها، قارچ ها، كپك ها و سایر میكروارگانیسم های هوازی و یا غیر هوازی. كمپوست دارای درصد زیادی هوموس است. هوموس ،اصلاح كننده خاك بوده و باعث بهبود شرایط زندگی و عملكرد موجودات خاك می شود. نكته مهم اینكه هوموس حاوی مقدار زیادی مواد اَزُتِه می باشد كه بتدریج در خاك آزاد شده و در اختیار گیاه قرار می گیرد ." (7)

البته باید در نظر داشت که در دفن زباله برای آنکه از نفوذ شیرابه های زباله به سفره های زیر زمینی جلوگیری به عمل آید باید سطح تحتانی و فوقانی زباله با لایه هایی از رس که در برابر مایعات نفوذ ناپذیر است ، پوشانده شود .

" ـ باز یافت مواد: یكی از مهمترین اهداف در پردازش مواد زاید جامد، بازیافت و جداسازی تركیبات با ارزش از داخل زباله و تبدیل آن به مواد اولیه می باشد. امروزه تكنیك های مختلفی در جهان برای تفكیك و جداسازی اجزای تركیبی مواد زاید جامد توسعه یافته اند كه از مهمترین این تكنیك ها می توان به دو روش عمده تفكیك از مبدأ تولید و تفكیك در مقصد اشاره كرد:

الف ـ تفكیك از مبدأ تولید :روش جداسازی و تفكیك در مبدأ یكی از مهمترین و كم هزینه ترین روش های جداسازی و تفكیك مواد زاید، محسوب می شود. در این روش زایدات قابل بازیافت پس از جداسازی در منزل جهت ذخیره سازی به ظروف ویژه ای كه بدین منظور در محیط های مسكونی نصب گردیده اند، منتقل و سپس توسط سرویس های ویژه و منظم از محل تولید به محل تبدیل، حمل می گردند.

ب ـ تفكیك در مقصد :روش جداسازی و یا تفكیك در مقصد نیز یكی دیگر از روش های بازیافت و جداسازی مواد زاید به حساب می آید. در این روش زایدات قابل بازیافت پس از ورود به مراكز انتقال و یا دفع به توسط روش سنتی و با صرف نیروی انسانی و یا توسط انواع سیستم های مكانیزه همانند سرند، آهن ربا، تونل باد و . . . از داخل مواد تفكیك و جداسازی می گردند. " (8)

بازیافت و تهیه کمپوست از زباله است که این مواد زائد رابه طلای سفید تبدیل می کند ، شیشه ، کاغذ ، مقوا ، ظروف پلاستیکی و آلومینیومی در صورت بازیافت به مواد قابل استفاده تبدیل می شوند و باید از دور ریختن آنها به شدت احتراز جست . البته بازیافت از زباله های بیمارستانی و مراكز بهداشتی به دلیل آلودگی هایی که در آنها موجود است ممنوع می باشد.

هم اینک در کشور ما با افزایش سطح مصرف ، میزان زباله نیز افزایش یافته است ، و بار تفکیک و یا حمل و نقل بهداشتی زباله را نمی توان بر دوش شهرداری نهاد ، جداسازی در مبدا چنانکه گفته شد بهترین و کم هزینه ترین روش برای جداسازی انواع مواد دور ریختنی است که می تواند بازیافت شود . برای صرفه جویی در منابع طبیعی و برای پاک نگاه داشتن محیط زیست و زمین این تنها راه ممکن است که همه ما ناگزیر به انجام آنیم.

منابع :

1- گفتگوی ایرنا با دبیر ستاد زمین پاک ، HTTP://WWW.IRNA.IR

2-HTTP://FAIR.MOI.IR

3 تا 8 - دكتر قاسم‌علی عمرانی دانشكده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی دانشگاه علوم پزشكی تهران، HTTP://WWW.ELIB.HBI.IR

با انبوهی از زباله چه کنیم ؟

با انبوهی از زباله چه کنیم ؟

منابع :

مطالب مشابه :

با اندک سرمایه ام چه کار کنیم؟

با سرمایه کم کسب و کار کنیم!

با انبوهی از زباله چه کنیم ؟

مصداق هایی از کسب و کارهایی که با سرمایه اندک 5 میلیونی شروع شده

با 20 میلیون سرمایه چه کارهایی می توان انجام داد؟

چگونه در بازار سهام سرمایه گذاری کنیم

بورس چیست و چرا در بورس سرمایه گذاری کنیم؟

امکان کار آفرینی با سرمایه کم مثلا سقف 5 میلیون وجود دارد ؟ چقدر ریسک دارد ؟

آقای دکتر اگر جوان بی تجربه با سرمایه کم باشد چه راهنمایی و توصیه ای برایش دارید ؟

چگونه از صفر شروع کنیم؟33 راز تجربی یک مدیر