قواعد طراحی سوالات امتحانی

قواعد طراحی سوالات امتحانی

امتحانات برای همه معلمان ودانش آموزان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و هردو گروه در این ایام به دنبال کسب نتایج ماه ها کار وتلاش خود می باشند.

با توجه به این که گاهی بعضی از سوالات طرح شده در هنگام ارزیابی فاقد استاندارد کامل بوده و نواقص و اشکالاتی دارد،برای رفع این اشکالات هرچند جزیی، قواعد اصلی طراحی سوال که باید مورد توجه قرار گیرد بیان می شود.

1ـ قواعد مرتبط با شکل و ظاهر سوال

الف)رعایت مشخصات سربرگ، نام طراح، زیبایی وخوانایی خط،عاری بودن سوال از غلط املایی ونگارشی وتایپی،داشتن راهنمای سوال،ترتیب سوالات از ساده به مشکل وقراردادن سوالات از یک نوع در کنار هم.

ب)در هر نمونه سوال باید از تمام سوالات استفاده شود: سوالات عینی که قدرت باز خوانی دانش آموز سنجیده شود،مانند سوالات چند گزینه ای ـ صحیح غلط ـ جورکردنی وسوالات غیرعینی که به دو دسته کوتاه پاسخ (کامل کردنی ـ نام بردنی)و گسترده پاسخ(تشریحی) تقسیم می شوند.

2ـ قواعد مرتبط با بارم

الف)رعایت بودجه بندی:رعایت نمره اختصاص یافته به هر بخش،طرح سوال از تمام قسمت هاوفعالیت ها

ب)بارم سوالات باید در قسمت چپ برگه امتحانی در ستون جداگانه درج شودوجمع نمرات مشخص باشد.

ج)انطباق بارم با پاسخ:میزان بارم برای هرسوال باید طوری باشد که بتوان بارم را بطور منطقی به هر بخش از پاسخ اختصاص دادونیز زمان برای پاسخگویی به تمام سوالات مناسب و مشخص باشد.

3) قواعد مرتبط با محتوی سوال

الف)سوالات باید اهداف اصلی را ملاک قرار دهدواز یک مفهوم نباید چند سوال طرح شود.

ب)متن سوال باید واضح باشد وابهام نداشته باشد طوری که نیاز به رفع اشکال باحضور معلم نباشد،سوالات باید مستقل از یکدیگر بوده و متن یک سوال نباید راهنمای پاسخ سوالات دیگر باشد.

ج)سوالات تکراری و کلیشه ای نباشدومعلم باید خلاقیت وتوانمندی خود را نشان دهد.

د)استفاده ازسطوح مختلف حیطه های شناختی: یکی از مشکلات تمام سوالات،عدم رعایت حیطه ها و طرح سوالات متعدد در سطح دانش ودرک و فهم می باشد. نمونه استفاده از حیطه ها در پایان مطلب ذکر شده است.

*سطوح مختلف حیطه های شناختی

1)سطح دانش:هدف کلی آموزشی(اصطلاحات متداول و مفاهیم اساسی وروش ها را می داند)،فعل های رفتاری (تعریف کردن،توصیف کردن،نام بردن،جورکردن)

مانند:پیامد های تعارض نقش را نام ببرید. گروه را تعریف کنید.

2)درک و فهم: هدف کلی آموزشی(اصول وقوانین و نظریه ها را می فهمد)،

مثال زدن،خلاصه کردن، توضیح دادن،تعمیم دادن،پیش بینی کردن)

مانند:یک نمونه تحرک افقی و صعودی را مثال بزنید. چراپدران گاهی دچار فشار نقش می شوند؟

3)کاربرد: هدف کلی آموزشی(اصول ومفاهیم و نظریه هارادر موقعیت جدید و عملی به کارمی برد)

فعل های رفتاری(تغییر دادن ،محاسبه کردن،به کاربردن)

مانند:4ویژگی برای خود نام برده و مشخص کنید چه امری مبنای شناخت شما قرار گرفته است؟

4)تجزیه وتحلیل: هدف کلی آموزشی(مطالب خوانده شده وساختار یک متن یا جدول ونمودار را تجزیه و تحلیل

می کند) فعل های رفتاری(تجزیه کردن،بانمودار نشان دادن،تقسیم بندی کردن وتحلیل کردن)،مانند:تاثیر باور های مشترک را در شکل گیری هویت ملی تجزیه وتحلیل کنید.

5)ترکیب: هدف کلی آموزشی(مطالب واصول را با یکدیگر ترکیب می کندوطرح جدیدی ابداع می کند)

فعل های رفتاری(طبقه بندی کردن،گروه بندی و تجدید نظر کردن)،مانند:چند موقعیت را به ترتیب اهمیت طبقه بندی کنید.

6)ارزشیابی: هدف کلی آموزشی(قوانین یادگیری روش های تدریس مطالب آموخته شده را ارزشیابی می کند)

فعل های رفتاری(ارزیابی کردن،مقایسه کردن،نتیجه گیری وانتقاد کردن،تفسیر و قضاوت کردن)

مانند:نحوه توزیع مزایا در نظام کاستی و صنعتی را مقایسه کنید. واکنش ایرانی ها نسبت به غرب را ارزیابی نموده و نقد نمایید.

تعريف ارزشيابي پيشرفت تحصيلي: سنجش عملكرد يادگيرندگان ومقايسه ي نتايج حاصل با هدفهاي آموزشي از پيش تعيين شده به منظور تصميم گيري در اين باره كه آيا فعاليت هاي آموزشي معلم وكوشش هاي يادگيري دانش آموزان به نتايج مطلوب انجاميده اند وبه چه ميزاني

بنابراين در ارزشيابي پيشرفت تحصيلي دو اقدام اساسي ضروري است :

1) تعيين هدفهاي آموزشي 2) سنجش يا اندازه گيري عملكرد يادگيرندگان

هدف های رفتاری (اهداف دقیق ، عینی ،آموزشی )

اهداف رفتاری بیاناتی هستند که یادگیریهای گوناگون دانش آموزان را برحسب تغییرات حاصل در رفتار یا عملکرد آنان نشان می دهند این هدف ها از آنرو رفتاری نامیده می شوند که فعل های جملات تشکیل دهنده ی آنان ها ، بر حسب اعمال و رفتار یادگیرندگان بیان می شوند .

مثال : دانش آموز بتواند اصل انتقال نیرو در رابطه با کار ماشین ها راتوضیح دهد

اهداف رفتاری قابل مشاهده و اندازه گیری هستند : مثل نام بردن ، مقایسه کردن ، نشان دادن ، توضیح دادن و....معلمین به کمک هدف های رفتاری ، منظور و مقصود خود را از آموزش موضوع های درسی به طور دقیق مشخص می کنند . عملکرد یادگیرندگان با توجه به این گونه هدف های دقیق سنجش می شود وملاک قضاوت و موفقیت معلمان و یادگیرندگان نیز همین هدف ها هستند. برای تهیه یک آزمون روا ابتدا باید نمونه ای از مهمترین اهداف را برگزید که موضوعات گوناگون و انواع توانایی هایی که برنامه آموزشی ،دست یابی دانش آموزان به آنها را خواستار است به بهترین وجه تحت پوشش خود قرار دهد.

طبقه بندی اهداف رفتاری

بلوم هدف ها را به سه حوزه تقسیم کرده است : شناختی ، عاطفی ، روانی – حرکتی

هد ف های حوزه شناختی به جریان هایی که با فعالیت های ذهنی و فکری انسان سرو کار دارند ، مربوط می شوند .

در این حیطه ، یادگیری در ذهن دانش آموز از ساده ترین توانایی ذ هنی تا پیچیده ترین مهارت عقلی را شامل می شود. مهم ترین وسیله سنجش هدف های حوزه ی شناختی ، آزمونهای توانایی شناختی هستند

که معمولاًً به صورت کتبی تهیه و اجرا می شوند .

هدف های حیطه شناختی بر اساس طبقه بندی بلوم در شش سطح قرار می گیرند.

1- طبقه اول – دانش

دانش ، تکرارپاسخهایی است که قبلاًً در موقعیت های یادگیری تمرین و آموخته شده اند . این پله شامل یادآوری (بازخوانی و باز شناسی ) امور است. بازشناسی و یادآوری آموخته ها ، مانند مفاهیم ، اصطلاحات ، قواعد و اصول ، از مطالب جزئی تا کلی را شامل می شود .در این سطح ، کسب دانش و گسترش اطلاعات و آگاهی ، یکی از متداول ترین و مهم ترین هدف های آموزشی به شمار می رودشناخت در این مرحله شامل دانش اصطلاحات ، دانش طبقه بندی ها ، دانش اصول و قوانین ، دانش نظریه ها و ساخت ها ، دانش روش ها و ملاک ها ، و...است.

مثال :یادگیرنده بتواند نام نویسندگان مشهور را تشخیص دهد یا تاریخ جنگهای مهم جهانی رانام ببرد؟

2- طبقه دوم - فهمیدن

توانایی درک منظوریا مقصود یک مطلب را گویند بنابراین ، فهمیدن به پاسخ هایی بیشتر از آنچه قبلاًً تمرین و آموخته شده اند ، نیاز دارند این پاسخهای اضافی عبارت اند از ترجمه کردن یا برگردان ، تفسیر کردن ، خلاصه کردن ، کشف شباهتها وتفاوتها

فهمیدن عبارت است از درک و دریافت معنا و مفهوم ظاهری و پنهان در یک مطلب و نیز بیان آن با عبارات و جملاتی که خود دانش آموز می سازد.

مثال : بتواند دلایل جنگ جهانی دوم را توضیح دهد و یا بتواند یک صفحه متن انگلیسی را به فارسی ترجمه کند یا مثالهایی برای غذاهای پر کالری و کم کالری ذکر کند .

1- طبقه سوم - سطح کاربرد

توانایی استفاده از امور انتزاعی ،قواعد و قوانین ، اصول ، اندیشه ها ، روشها در موقعیت های عینی و عملی

به کار بستن آموخته های پیشین در موقعیت های نوین و حل مسائل جدید و یا استفاده از مطالب و مفاهیم نظری در موارد و موقعیت های عملی زندگی ، در سطح کاربرد قرار دارد.

به بیان دیگر، هدف در سطح کاربرد عبارت است از توانایی استفاده از مفاهیم انتزاعی ، اصول علمی ، قوانین ، اندیشه ها ، فرضیه ها ، قضایا و روش ها در موقعیت مناسب و جدید ، بدون این که هیچ گونه راه حلی ارائه شود .کاربرد فراتر از فهمیدن است در این سطح ، وقتی به دانش آموز مسئله ی تازه ای داده می شود ، او از مفاهیم انتزاعی مناسب بهره می گیرد و مسئله را حل می کند بدون اینکه لازم باشد به اوگفته شود ، از کدام مطالب انتزاعی یا اصول و قوانین استفاده کند.

مثال :دانش آموزمسئله تازه ای را با استفاده از مفاهیم انتزاعی حل می کندبتواند یک رژیم غذایی مناسب برای خودش تعیین کند یا بتواند مسائل ریاضی مربوط به درس خود را حل کند .

4- تحلیل و تجزیه

تحلیل ، توانایی شکستن یک مطلب یا یک موضوع به اجزا و عناصر تشکیل دهنده است.

تحلیل به معنای تقسیم مطالب کلی به اجزای تشکیل دهنده ی آن ها ، تعیین اجزا و کشف و بیان روابط بین قسمت های متفاوت یک مطلب ، و نحوه ی سازمان بندی آنها ، و شناخت اصول حاکم بر ساخت آن مطلب است . در این سطح از دانش آموز انتظار می رود که الف - موضوع را به اجزای تشکیل دهنده آن تجزیه کند ب- روابط میان عناصر را مشخص کند ج- اصول سازمانی را شناسایی کند یعنی شناخت آرایش و ساخت موضوع است .که آن را به صورت یک کل یک پارچه نشان می دهند.

مثال : یادگیرنده بتواند اجزای مختلف یک گزارش تحقیقی را مشخص سازد

یادگیرنده بتواند هدف اصلی یک مطلب داستانی را تشخیص داده و آن را بیان کند

5- ترکیب

ترکیب ، توانایی پهلوی هم گذاشتن عناصر و اجزا برای ایجاد یک الگو یا ساختار نو ترکیب نامی است که بلوم و همکارانش برا ی آفرینندگی یا خلاقیت به کار برده اند

ترکیب به معنای ابداع و ساختن طرحی نو با استفاده از دانسته های پیشین و خلق یک اثر علمی ، ادبی، هنری و یا فنی است در ترکیب ،از دانش آموز خواسته می شود درمحدوده ی تعیین شده ، به وسیله ی مسائل یا مواد در چارچوب نظری و روشی خاص ، از خود خلاقیت نشان دهد .

مثال :خاطرات تابستانی خود را به صورت یک داستان بنویسد

6 - ارزش یابی

توانایی قضاوت یا داوری کمی و کیفی درباره ی امور با توجه به ملاک های معین.

در این سطح دانش آموز می تواند به طور آگاهانه درباره ی ارزش کارها ، اندیشه ها ، راه حل ها و روش ها ، داوری کند.

آندرسون طبقه بندی بلوم را تغییر داده و ارزشیابی را در طبقه 5و ترکیب را در طبقه6 اهداف شناختی قرار داده است هر سطح از سطوح شناختی در بر دارنده سطوح پایین تر از سطح خود می باشد

به دلیل نزدیکی بیش از حد طبقات حیطه ی شناختی به استثنای پله ی دانش ، مجزا کردن طبقات شناختی از یکدیگر کار بسیار سخت و تخصصی و دشوار است و به ندرت معلمان در مورد آن به اتفاق نظر می رسند . پیشنهاد گردیده است که طبقات حیطه ی شناختی به دو طبقه ی دانش و فراتر از دانش تقسیم گردد«دو پله ای موسوی » به این مفهوم که هر هدف رفتاری که فقط جنبه های یادآوری دارد در سطح دانش و اهداف رفتاری دیگر شامل سطوح فهمیدن تا ترکیب همگی در طبقه ی فرا دانش قرار می گیرد در این صورت، پرسش های معلم یا در سطح دانش طراحی می شود یا در سطح فرادانش (فهمیدن ، کاربرد ، تجزیه و تحلیل ، ارزشیابی ، ترکیب )

مقدمه

یکی از عوامل بسیار مهم در فرآیند آموزش و یادگیری موثر و همچنین حفظ و تداوم آن ارزشیابی از آموخته های دیگران است و این ارزشیابی زمانی اثر بخش و پایدار می باشدکه مجموعه سوالات هر آزمون بر اساس معیارهای صحیح علمی و استاندارد تهیه شود و با توجه به ناهمگونی های متعدد و دخالت سلایق فردی و احتمالا عدم آشنایی بعضی از طراحان سوالات امتحانی با ابعاد فنی مسئله و عدم رعایت حیطه های شناختی و استفاده از تمام فصول کتاب در طراحی ، پیامدهای منفی حاصل از آن بر امر ارزشیابی آثار سوئی به همراه داشته است که مورد توجه متخصصین فن و اساتید علوم تربیتی و سنجش و اندازه گیری قرار گرفته است . لذا در این مقاله سعی شده اصول طراحی سوال در سه محور 1- ملاک های فنی سوالات 2- ادبیات سوالات 3- مشخصات ظاهری سوالات به تفصیل شرح داده شود و برای یادآوری همکاران عزیز حیطه های شناختی در جدولی( جدول 1/1 ) ضمیمه گردد.

ملاک های فنی سوالات {لازمه اینکار ، مشخص بودن نوع سوال و سطح یادگیری مورد سنجش سوال و ... است . یعنی رعایت سطوح حیطه های شناختی ، عاطفی ، روانی – حرکتی و در بخش حیطه شناسی بر رعایت طبقات دانش – درک و فهم – کاربرد –تجزیه و تحلیل- ترکیب و ارزشیابی توجه شود }

1- سوالات از ساده به مشکل تنظیم شود .

2- از انواع سوالات استفاده شود .( حداقل 5 نوع)

از جمله سوالات امتحانی می توان عینی و انشایی را بر شمرد.

در سوالات عینی ارزشگذاری یا تصحیح آنها ، به دور از حب و بغض قضاوت و نظارت شخص مصحح انجام می گیرد.

مانند سوالات چند گزینه ای – صحیح و غلط- کامل کردنی – جور کردنی – تلفیقی صحیح و غلط تصحیح کردنی

در سوالات کامل کردنی باید :

1- کلمه یا عبارت حذف شده از مفاهیم با ارزش جمله باشد.

2- در سوال بیش از یک جای خالی گنجانده نشود و جای خالی در وسط یا آخر جمله باشد.

3- فقط یک پاسخ معین ومشخص داشته باشد.

در سوالات جور کردنی باید:

1- تعداد پاسخ ها بیش از سوالات باشد.

2- سوال و پاسخ بصورت مختصر نوشته شود .

3- به منظور اینکه پاسخ سوال ها به راحتی پیدا نشود ، سوالات باید با یکدیگر متجانس باشند .

تلفیقی : در این نوع سوال از دانش آموزان خواسته می شود در صورت غلط بودن عبارت صحیح را در قسمت مربوطه بنویسد.

سوالات انشایی نیز به دو دسته کوته پاسخ و گسترده پاسخ تقسیم می شوند.

در سوالات کوته پاسخ

پاسخ سوال تا حدی محدود است و بر مبنای الگوی تعیین شده مشخص و تهیه می شود.

در سوالات گسترده پاسخ

آزمایش شونده به پیروی از الگوی مشخصی موظف نیست و در نحوه تنظیم و ارائه پاسخ ، آزادی کامل دارد .

در اینگونه سوالات طول پاسخ و زمان لازم برای آن از طرف طراح تعین می شود

3- سوالات همنوع (مانند چند گزینه ای و جور کردنی و...) پشت سرهم قرار گیرند و دستور کار لازم را داشته باشند .

4- هر سوال به طور مستقل فقط یک هدف آموزشی خاص را مورد سنجش قرار دهد . ( و در نوشتن سوالات پایانی ، باید اهداف مهم تر آورده شود) یعنی پاسخ به سوال و یا بخشی از سوال مشروط بر پایان سوالات دیگر نباشد.

5- هر سوال در سنجش یک هدف آموزشی بدون تکرار طرح شود (یعنی هر سوالی باید برای یک هدف خاص طراحی گردد)

6- بارم هر سوال با جواب مورد انتظار متناسب باشد.

باید نمره داده شده به سوالات با پاسخ های مورد پیش بینی ، هم سنگ باشد . بعبارت دیگر بارم سوال با توجه به اهمیت هدف مورد سنجش و میزان پاسخ پیش بینی شده هم ارزش باشد . بنابر این به سوالی که هدف آموزشی مهمی را می سنجد ومیزان پاسخ مورد نظر هم نسبتا زیاد است باید نمره بیشتری تعلق بگیرد و بالعکس.

نمره گذاری و بارم بندی بر دو نوع است.

1- نمره گذاری تحلیلی که بر نکات یا اجزای خاص پاسخ تکیه می کند.

2- نمره کذاری کل نگر که تمامیت پاسخ را بصورت یک کل در نظر می گیرد.

7- در تدوین سوالات بودجه بندی کتاب رعایت شود .

8- متن سوال راهنمای پاسخ آن سوال یا دیگر سوالات نباشد .(هر پرسش باید از پرسش های دیگر مستقل باشد و پاسخ هیچ پرسشی نباید از روی متن یا گزینه های پرسش های دیگر حدس زده شود .)

9- سوالات با عبارتی دقیق گویا و دور از ابهام طرح شوند.

اصول ساده نویس و روشنی در بیان سوال اهمیت خاصی دارد . طرز بیان سوال باید چنان باشد که آزمایش شوندگان کاری راکه باید انجام دهند را بفهمند . به بیان دیگر عدم پاسخ گویی دانش آموزان باید صرفا به دلیل نداشتن دانش و مهارت لازم در مورد فرآیند یادگیری مربوط به سوال باشد نه عدم توانایی در درک مفهوم سوال .

10- در طراحی سوالات به متن کتاب و محتوای اصلی درس تاکید شود . تا میزان پاسخگویی دانش آموزان بیانگر درجه توان و عملکرد تحصیلی وی در آن باشد و دانش آموزان را از حفظ طوطی وار محصور شدن در قالب مطالبی که فهم و یادگیری او را در حد ضعیفی نگه دارد خودداری شود . چنانچه نیاز به انعکاس سوال یا سوالاتی که تمرین کتاب یا .... باشد ، تغییراتی جزیی در آن ضرورت دارد و هیچ سوالی نباید خارج از کتاب باشد.

11- برای سوالات انشایی دامنه و حد در نظر گرفته شود .

زمان و رشد سنی دانش آموزان را باید در نظر گرفت و حدود و اندازه تقریبی و طول هر پاسخ سوال انشایی از طرف طراح مشخص و تعیین شود .

12- در توزیع بارم هر سوال به قسمت های مختلف پاسخ آن دقت شود .

نمره اختصاص داده شده به هر سوال می بایست با اجزای تقسیم شده اش متناسب باشد . مثلا برای یک سوال 3 جزیی نمیتوان 1 نمره در نظر گرفت.

13- سوالات از نظر علمی صحیح طرح شوند.

سوالی از نظر علمی صحیح است که در مورد صحت و سقم پاسخ آن بین مصححان اتفاق نظر وجود داشته باشد و سوالی که بدنه ( صورت مسئله) آن غلط باشد ، یک سوال علمی نیست.

14- سوالات از قوه تمییز و مناسب برخوردار باشند .

حساسیت سوالات طراحی شده باید به گونه ای باشد که دانش آموزان موفق را از دیگر داننش آموزان جدا سازد.

15- سوالات باید از اعتبار لازم برخوردار باشد.

اعتبار یعنی اگر یک آزمون دو بار در مورد یک آزمودنی بکار رود نتایج تقریبا یکسانی به دست می آید می توان گفت که اعتبار یکآزمون ثبات و پایایی نتایج آن در اجراهای متعدد است.

16- نوع سوالات با سطح یادگیری مورد سنجش و اهداف امتحان ، هم خوانی داشته باشد.

17- سوالات از روایی لازم برخوردار باشند .

روایی یعنی آزمون چیزی را اندازه بگیرد که برای آن ساخته شده است . مثلا آزمونی که برای اندازه گیریمعلومات دانش آموزان در درس ریاضی ساخته شده نباید معلومات آنان را در ادبیات فارسی اندازه بگیرد.

انواع روایی : 1- روایی ظاهری 2- روایی محتوایی 3- روایی هم زمان 4- روایی پیش بین 5- روایی سازه (روایی مفهومی) شاید توضیح بیشتری بخواهد..

18- در سوالات چند قسمتی باید سوالات به گونه ای طرح شوند که هر قسمت دارای پاسخ مجزا باشد و عدم پاسخگویی به یک قسمت دانش آموزان را از پاسخ به قسمت های دیگر محروم نکند.

19- زمان اختصاص داده شده به پاسخگویی به سوالات یکامتحان توسط طراح بر اساس سطح دشواری سوالات و بار در نظر گیری تمام عوامل فیزیکی و شرایط برگزاری امتحان اختصاص داده شود .بدیهی است که زمان منظور شده در یک امتحان از مجموع زمان های محاسبه شده تک تک سوالات بر اساس پیش بینی زمان لازم شده توسط دانش آموزان برای پاسخ به هر سوال طبق راهنمای تصحیح سوالات انجام می شود .این زمان شامل: زمان لازم برای خواندن سوال + زمان لازم برای تفکر و یادآوری پاسخ + زمان لازم برای نوشتن پاسخ +بازنگری آن خواهد بود .(متناسب با توانایی دانش آموز متوسط است)

20- از دادن سوالات اختیاری خودداری شود.

21- چنانچه پاسخگویی به سوال یا سوالاتی نیاز به دستورالعمل جداگانه یا استفاده از ابزار خاصی دارد ، طراح نسبت به درج نکات لازم قبل از سوال یا سوالات مورد نظر ترجیحا در ابتدای سوالات امتحانی بعد از مندرجات سر برگ با رعایت قوانین مربوطه در این زمینه اقدام نماید.

22- چنانچه برای پاسخگویی به سوالی نیاز به مقیاس – درجه – تعداد و یا بیان ویپگی خاصی است حتما در دنباله سوال آورده شود .

23- چنانچه پاسخ سوالی از منبع خاصی مد نظر است در متن سوال بهمنبع مورد نظر اشاره شود .

24- سقف حداقل و حداکثر تعداد سوالات امتحانی با توجه بهنوع درس – حجم و اهمیت محتوا- سطوح یادگیری مورد سنجش نوع سوال- زمان مناسب پاسخ به سوالات و شرایط سنی دانش آموزان تعین گردد.

بدیهی است سقف حداقل و حداکثر سوال در امتحانات دروس مختلف یکسان نخواهد بود ولی حداقل تعداد 12 و حداکثر 25 سوال پیشنهاد می شود . ( کم بودن تعداد سوالات باعث بالا رفتن بارم و از دست دادن نمره و زیاد بودن تعداد باعث خستگی دانش آموزان و تصحیح مشکل اوراق امتحانی می شود)

25- فهم نهایی سوالات امتحانی قبل از ارسال توسط طراحبازنگری و چنانچه نیاز به اصلاحات داشت ، به موقع اقدام شود .

26- ارزش نمره ای هر سوال با توجه به سطوح یادگیری مورد سنجش حداقل 25/. برای سوال آسان و حداکثر 4 نمره برای سوالات سطوح بالاتر منظور گردد . در مواردی که سوال چند قسمت دارد نباید ارزش نمره ای هر قسمت از 25/. کمتر تعین شود.

27- تقسیم بندی سطح دشواری سوالات بر اساس ملاک های مهم از جنبه سطوح یادگیری مورد سنجش در حیطه شناختی صورت گیرد . بعنوان مثال در یک امتحان برای تعین سطح دشواری امتحان ممکن است پیشنهاد شود :

1- سوالات طبقه دانش (آسان )2- سوالات طبقه درک و فهم (متوسط پائین)3- سوالات طبقه کاربرد و تجزیه و تحلیل(سطح بالا) 4- سوالات طبقه ترکیب و ارزشیابی (دشوار) بدیهی است این تقسیم بندی بنابرماهیت محتوا در دروسی مختلف تغییر می کند.

سطوح ارزشیابی / سطوح حیطه شناخته / توزیع درصد سوالات دامنه نمره

آسان	دانش	25/. 40/. 30/. 35/. 40/. 35/.	8-5
متوسط	درک فهم- کاربرد	55/. 40/. 50/. 45/. 50/. 50/.	11-8
دشوار	تحلیل و ترکیب و ارزشیابی	20/. 20/. 20/. 20/. 10/. 15/.	4-2
		100/. 100/. 100/. 100/. 100/. 100/.

نکته: در امتحان 15 نمره ای دامنه نمره را در 3 ضرب می کنیم

28- سطح دشواری سوالات امتحانی ، از قبل توسط طراح سوال بصورت نظری و مطابق با اهداف امتحان و با توجه به موارد زیر تعین می گردد. 1- سوالی دشوار است که تا 25/. دانش آموزان بتوانند به آن پاسخ صحیح دهند .2- سوالی متوسط محسوب می شود که 26 تا 50 درصد دانش آموزان بتوانند به آن پاسخ صحیح بدهند. 3- سوالی آسانمحسوب می گردد که بیش از 75/. دانش آموزان بتوانند به آن پاسخ صحیح بدهند.

29- فرم کلی سطح دشواری سوالات امتحانی بر اساس 20/. آسان 30/. متوسط پائین و 30/. متوسط بالا و 20/. دشوار طراحی می شود بدیهی استکه این فرم می تواند بر اساس اهداف امتحان و .... تغییر یابد.

سطح دشواری سوالات را می توان بصورت زیر تعین کرد:

عامل حدس + 1 = P یا درصد احتمالی پاسخ تصادفی + 100/.پاسخ های دست به سوال = P

2 2

نوع سوال	2 گزینه ای	3 گزینه ای	4 گزینه ای	5 گزینه ای	کوتاه پاسخ و کامل کردنی (تشریحی)
درصد احتمالی پاسخ درست	50/.	33	25	20	0

مثلا برای سوال صحیح و غلط احتمال اینکه جواب درست یا غلط بدهند 50/.

پس ضریب سختی 75/. = 50/. + 1

ادبیات سوالات

1- متن سوالات از غلط املایی محفوظ باشد.

یک ورقه امتحانی ضمن اینکه وسیله ای برای برآورد میزان یادگیری دانش آموزان می باشد ، بطور غیر مستقیم خود نیز یک وسیله آموزشی محسوب می شود . وجود غلط املایی در متن سوالات ارزش غیر مستقیم ورقه امتحان را کم خواهد کرد.

2- از نشانه ها و نقطه گذاری ها و رسم الخط صحیح استفاده شود :

برای بیان دقیق طرح لازم است از نشانه ها مثل علامت سوال ویرگول ، تعجب ، پرانتز،خط تیره و غیره استفاده کرد.

3- از جملات کوتاه و روان استفاده شود . به طوری که دانش آموزان آگاه بهمحتوای درس با صرف حداقل زمان ممکن به منظور و هدف سوالی پی ببرند متن سوال با بیانی کاملا ساده و روشن و دور از ابهام نوشته شود و از بکار بردن کلمات و عبارات دشوار در سوال و طولانی نمودن سوال که باعث می شود دانش آموزان نتوانند مهارت و توانایی خود را ظاهر سازند خودداری شود.

4- نکات دستوری در تهیه و تنظیم سوالات رعایت شود .

رعایت نکات دستوری به فهم بهتر سوال کمک خواهد کرد . برای درک معنا و مفهوم و منظور طرح علاوه بر رعایت نشانه گذاری نکات دستوری مثل بکار بردن ارکان صحیح جمله (فاعل + مفعول+ فعل) (مسندالیه + مسند + فعل ربطی) و غیره ..... مد نظر قرار گیرد.

مشخصات ظاهری سوالات

1- مشخصات سربرگ رعایت شود .

1- نام و نام خانوادگی 2- شمارهدانش آموزی 3- نام درس 4- پایه 5- آموزشگاه 6- استان 7- ناحیه 8- نوبت امتحانی 9- مدت امتحان 10- تعداد صفحات سوالات 11- تاریخ امتحان 12- نام طراح

موارد 7-1 موجب راهنمایی و تسریع در امور می گردد.

10-8 باعث سهولت در رسیدگیبه اعتراضات دانش آموزان می شود

مورد 10- باعث می شود دانش آموزان با اطلاع از زمان مربوط طوری وقت خود را تنظیم کنند که حداقل دچار کمبود زمان پاسخگویی نشوند.

مورد 11 – صفحه بندی مرتب ، توجهدادن آزمودنی در پائین صفحه به صفحه بعد و درج عبارتی مانند پایان یا موفق باشید در انتهای صفحه آخر – تعداد صفحات سوالات دقیقا مشخص شود تا اگر صفحه ای کم یا تکراری قرار داده شده باشد ، دانش آموز یا مسئولین برگزاری مطلع و نسبت به رفع آن بکوشند.

2- فضای کافی و مناسب برای پاسخ سوالات در نظر گرفته شود .(در صورت نداشتن پاسخنامه) باید فضای لازم متناسب با پاسخ هر سوال در نظر گرفته شود تا مشکلاتی برای دانش آموزان و مصصحان ایجاد نشود . چنانچه پاسخ سوالی می بایست به صفحه دیگر انتقال یابد حتما دستور کار مربوط به انتقال پاسخ سوالات در زیر هر سوال باید در سر برگ سوالات آزمون قید گردیده باشد.

3- سوالات خوانا باشد. کیفیت تایپ ، خوانایی خط و شیوایی سوالات مطلوب باشد.

4- سوالات باکیفیت بالا تکثیر شود . کم رنگ بودن سوالات ، چاپ نشدن ابتدا و انتهای سوالات اثرات منفی در پاسخگویی دانش آموزان دارد( لذا ضرورت دارد طراح نظارت و کنترل لازم را بر کیفیت تکثیر سوالات قبل از برگزاری امتحان داشته باشد)

5- بارم سوالات در سمت چپ ورقه قید گردد. بارم هر سوال فقط در سمت چپ ورقه امتحان نوشته شود . چنانچه در زیر سوال یا بالای سوال درج گردد مشکلاتی در آزمون پدیدار خواهد کرد خصوصا درس ریاضی.

6- مجموع نمرات سوالات با نمره اختصاص یافته به ورقه مطابقت داشته باشد. باید بارم تک تک سوالات با جمع بارم کلیه سوالات هم خوانی و مطابقت داشته باشد.

جدول 1/1 ، سطوح حیطه شناختی

نمونه هدف های کلی آموزشی و فعل های رفتاری هر طبقه در حیطه شناختی

طبقات	تعریف هر طبقه	هدف کلی آموزشی (نتایج یادگیری	فعلهای رفتاری (به صورت زمان حال ساده و سوم شخص مفرد)
دانش	در این طبقه از دانش آموز انتظار می رود تا چیزهایی را که آموخته است عینا پاسخ دهد و شامل یادآوری بازشناسی آموخته ها می شود	اصطلاحات متداول را میداند. مفاهیم اصلی را می داند. روشها را می داند	تعریف می کند . نام می برد. بازگو می کند . فهرست می کند . نسخه برداری می کند . بیان می کند. تکرار می کند. فکر می کند. مشخص می کند . جور می کند . توصیف می کند.
درک و فهم (فهمیدن)	آن دسته از هدف ها ، رفتار ها یا پاسخ هایی است که با فهمیدن و درک کردن همراه است و لازمه آن فهم معنی ظاهری یا تحت اللفظی پیام ها یا منظورهای موجود در سوالات است مانند ترجمه کردن ، تفسیر کردن ،استخراج (درک اطلاعات ناشناخته از اطلاعات شناخته شده) خواندن نقشه ، جدول ، نمودار ، فرمول های ریاضی و ...	اصول را می فهمد تئوریها را می فهمد قوانین را می فهمد	مثال می زند .حل می کند .ترجمه می کند .تخمین می زند .توضیح می دهد .خلاصه می کند .تمیز میدهد .برگردان می کند .بسط می دهد مطابقت میکند. پیش بینی می کند. تعمیم می دهد. بازنویسی می کند
کاربرد	. کاربرد یعنی استفاده از آموخته های پیشین در موقعیتهای جدید و حل مسایل جدید	مفاهیم و اصول را در موقعیت جدید به کار می برد . قوانین و نظریه ها را در موقعیتهای عملی به کار می برد.	تغییر می دهد. محاسبه می کند . نمایش می دهد . کشف می کند . اندازه گیری می کند .کنترل می کند . با مهارت انجام می دهد . اصلاح می کند . به کار می برد . تهیه می کند . تولید می کند . نشان می دهد . تولید می کند . آماده می کند .
تجزیه و تحلیل	به معنی تقسیم مطالب کلی به اجزا تشکیل دهنده آن و تجزیه و تحلیل یعنی تعین اجزا و کشف و بیان روابط بین قسمتهای مختلف یک مطلب و نحوه سازمان بندی آنها و شناخت اصول حاکمبر ساخت مطالب	ساختار یک اثر هنری را تجزیه و تحلیل می کند . جداول و نمودارها را تجزیه و تحلیل می کند . یک متن ادبی را تجزیه و تحلیل می کند .	به اجزا تقسیم می کند . با نمودار نشان می دهد . مجزا می کند . تجزیه می کند . تفکیک می کند . هجی می کند . به تصویر در می آورد . استفاده نمی نماید . می شکافد.
ترکیب	توانایی به هم پیوسته عناصر و اجزا به منظور تهیه یک صورت یا کل جدید ترکیب را می توان توانایی آفرینندگی و تولید دانست که با استفاده از دانسته های پیشین انجام می گیرد.	اصول و قواعد را با یکدیگر ترکیب می کند . طرح جدیدی ابداع می کند . مطالب را با یکدیگر ترکیب می کند .	طبقه بندی می کند . درهم می آمیزد . انشا می کند . تجدید نظر می کند . سخنرانی می کند . داستان می نویسد . شعر می سراید. تجدید سازمان می کند . مدون می کند . نمودار تهیه می کند . گروه بندی می کند . ترکیب می کند .
ارزشیابی	بالاترین هدف فرآیند ذهنی است که در آن شخص قضاوتی مبتنی بر هدف و منظوری خاص درباره ارزشها ، عقاید ،کارها،راه حل ها ، روش ها .مواد و غیره	یک اثر هنری را ارزشیابی می کند . روشهای تدریس را ارزشیابی می کند . قوانین یادگیری را ارزشیابی می کند

قواعد طراحی سوالات امتحانی

مطالب مشابه :

دستور العمل هفدهمین دوره ثبت نام و شرکت در آزمون های المپيادعلمی بسيج

لیست کامل از جزوه های درسی

آموزش ابتدایی در شکل گیری مفاهیم ریاضی

خلاقیت و ریاضیات

سوالات آمار و احتمالات کاربردی دانشگاه پیام نور

فرمول اعداد اول کشف شد!

قواعد طراحی سوالات امتحانی

نحوه ي مطالعــه درس عربی دوره دبيرستان