درس پژوهی 2

درس پژوهي شماره 2

رويكردي جديد در حوزه تعليم وتربيت

درس پژوهي

مقدمه

درس پژوهی (Lesson Study) نوعی پژوهش مشارکتی است که فرصتی فراهم می آورد تا معلمان به تبادل تجربه، برنامه ریزی گروهی، یادگیری مشارکتی، بحث های حرفه ای و بازاندیشی بپردازند. این فعالیت به معلمان امکان می دهد بصورت حرفه ای در روابط خود با دانش آموزان و فعالیت های کلاس درس وارد شوند و بر یادگیری در حین عمل، بهبود محیط تلاش و ارتقای کیفی فعالیت های یادگیری متمرکز شوند براین اساس گروهي از معلمان موضوعي خاص از برنامه درسي را بر مي گزينند، آن را به عنوان واحد كار طراحي، اجرا و ارزشيابي مي كنند و از محصول آن درتدريس بهتر استفاده مي برند.يكي از اعضا برنامه را اجرا و ديگران درجهت نيل به الگويي مشترك آن را نقد و اصلاح مي كنند.

اهداف و کار کردهای درس پژوهی:

1- درس پژوهي به گسترش فرهنگ يادگيري در مدارس ياري مي‌رساند و محيطي را فراهم مي‌سازد تا معلمان از يكديگر بياموزند ، دانش حرفه‌اي خود را ارتقا دهند، در رفتار خود بازانديشي كنند و در تحول مستمر آموزش مشاركت كنند.

2- معلمان از طريق درس پژوهي، به عنوان مدلي اثربخش براي پژوهش در مدرسه، ياد مي‌گيرند كه چگونه از يكديگر بياموزند،در تجارب آموزشي و تربيتي يكديگر سهيم شوند. آنها بدين ترتيب مي‌توانند با بازانديشي در رفتارهاي آموزشي خود، راه‌هاي بهتري براي ياددادن و يادگرفتن بيابند و به‌توليد دانش حرفه‌اي بپردازند.

3- درس پژوهي، با درگير ساختن معلمان در فرآيند تبيين مساله، طرح نقشه، عمل، مشاهده، بازانديشي و بازنگري، فرهنگ مشاركتي حرفه‌اي را ارتقا مي‌دهد.

4- فرآيند درس پژوهی، به تغيير فرهنگ مدرسه كمك مي‌كند و محيط انعطاف‌پذير براي دستيابي به يادگيري سازماني را توسعه مي‌بخشد.

5- درس پژوهي به معلمان‌اجازه مي‌دهد كه مسووليت بيشتري در اداره مدرسه احساس كنند و آن را عاملي براي فراهم‌ آوردن يادگيري از طريق مشاهده، بازانديشي در عمل انجام شده و خود ارزيابي مي‌دانند.

6- معلمان در اين فرآيند به همكاري با محققان در حمايت از ترويج تفكر سيستماتيك و تفكر انتقادي تشويق مي‌شوند و هنگامي كه توجه‌ اصلي معلمان به فرآيند ياددهي، يادگيري است، علاقه بيشتري در زمينه توجه به يادگيري دانش‌آموزان در كلاس درس پيدا مي‌كنند.

7- در اين فرآيند معلمان در محيطي شوق انگيز و مسوولانه به بهسازي فرهنگ مدرسه كمك مي‌كنند ، ظرفيت خود را براي تبديل از نقش آموزگار به يادگيرنده و رهبري فرآيند يادگيري تغيير مي‌دهند"، و به توسعه مهارت‌هايشان به عنوان رهبران تحول در مدرسه ادامه مي‌دهند. توليد دانش حرفه‌اي، گسترش فرهنگ يادگيري و رهبري اثر بخش از طريق توسعه مشاركت، همكاري و بازانديشي گروهي است.

8- درك عميق‌تر مديران آموزشي از درس پژوهي، بكارگيري استراتژي‌هاي اثر بخش‌تر در ارتقاي مديريت آموزشي را محقق مي‌سازد، ياددهنده را به ياد يادگيرنده تغيير مي‌دهد، مدرسه را از جايي براي آموزش به مكاني براي يادگيري متحول مي‌كند و آن را به مثابه سازمان يادگيرنده بازسازي مي‌كند.

مراحل درس پ‍ژوهي

1- تبيين مسأله وانتخاب موضوع

q دانش آموزان دردرك كدام مباحث ودروس مشكل دارند ؟

q مسأله می تواند یافتن روشی برای انتقال یک مفهوم جدید درکلاس درس باشد.

q مسأله می تواند یک سوال جزئی مانند بهبود فهم دانش آموزان ازچگونگی جمع کردن کسرهایی با مخرج های نامساوی باشد.

الزامات تبیین مسأله

q طرح مبانی نظری موضوع

q بهره گیری از یافته های پژوهشی

q توجه به ویژگی ها و شرایط خاص مسأله

q شواهد ومستندات

2- برنامه ريزي درس پژوهي

q ضرورت واهمیت پرداختن به موضوع ازطریق درس پژوهی

q اهداف

q کاربردهای عملی ونظری

q تهیه وتدوین الگوی طرح درس مبتنی بر روش های فعال تدریس

q ( تعيين اعضاي گروه، وظایف ومسئولیت ها ونقش هریک، امكانات موردنياز مجري درس، زمان انجام، فيلمبردار، تعیین دبیرتیم و... تهيه طرح درس توسط گروه)

3- آموزش درس

q براي تدريس تاريخي معين مي گردد. هنگام شروع درس معلمان در قسمت عقب كلاس مي نشينند.

q یک نفر فیلمبرداری می کند.

q یک نفرتدریس معلم را براساس طرح درس تهیه شده نظارت می کند .

q یک نفر واکنش ها،عملکرد دانش آموزان را زیر نظردارد و ضمن تهیه گزارش میزان علاقه و فعالیت های آنان را زیر نظر دارد.

4- ارزشيابي تدريس وبازتاب تأثيرآن دربرنامه ریزی مجدد درس

ابتدا معلم مجري طرح درمورد تدريس خود اظهار نظر مي كند ونظر خود را درباره چگونگي اجراي درس ومسائل عمده آن بيان مي كند.سپس معلمان عضو گروه معمولا با ديدگاه انتقادي درباره قسمت هايي ازدرس كه به نظر آنها مشكل داشته صحبت مي كنند.بايد توجه داشت كه تمركز بردرس است نه معلمي كه آن را آموزش داده درس محصول گروهي است وهمه اعضا درمورد نتيجه برنامه خود،احساس مسئوليت مي كنند.درواقع آنها ازخود انتقاد مي كنند.دبیرتیم تمام نقطه نظرات را یادداشت می کند.

5- تجديد نظر درتدريس:

معلمان گروه درس پژوهي باتوجه به مشاهدات وبازخوردها دردرس تجديد نظر مي كنند( تجديد نظر درمواد آموزشي فعاليت ها،سوال ها،و...) يك سوال اساسي دراين بخش وجود دارد وآن عبارت است از :

«چگونه مي توان برنامه را بهتر اجرا كرد؟ » دراین مرحله باتوجه به مشاهدات ویادداشت های معلمان،واکنش های دانش آموزان ونظرات معلم مجری،طرح درس تجدیدنظرمی شود.ممکن است روش تدریس، فعالیت ها، سوال ها،مسائل مطرح شده،مواد ورسانه انتخاب شده یا همه اجزای درس تغییرکند تا دوربعد تدریس نتایج بهتری عاید شود.

6- آموزش درس تجديد نظر شده:

دراین مرحله درس تجدید نظرشده یک بار دیگر با رفع نواقص و براساس اصلاحات انجام شده تدریس می گردد ( تدریس نهایی) این تدريس ممکن است درهمان كلاس يا كلاس ديگر باشد . ممکن است تدريس توسط همان معلم يا يكي ديگرازاعضاي گروه باشد. دراین مرحله اعضاي شوراي معلمان درتدريس حضوردارند.( ممکن است تعداد معلمان واعضاي حاضر بيشتر از تعداد دانش آموزان باشد)

7- ارزشيابي وبازانديشي:

چه چیزی ازدرس پژوهی واجرای آن آموخته شد؟ این سوالی است که دراین مرحله درجلسه درس پژوهی مطرح می شود.یادگیری و فهم دانش آموزان و مسأله ای که به خاطر آن پژوهش انجام شد در این مرحله بررسی می شوند و تیم از خود می پرسد، تاچه اندازه خوب عمل کردیم . بطور کلی میزان تحقق اهداف بیان می شود. دراین مرحله ممکن است از افراد دیگری مانند معلمان مجرب،مولفان کتب درسی، اساتید دانشگاه،انجمن های علمی مرتبط با موضوع درس پژوهی دعوت به عمل آید. همه اعضاي شوراي معلمان به همراه يك فرد متخصص خارج ازمدرسه تدريس را نقد وبررسي وتغييراتي پيشنهاد مي كنند.

8- سهيم شدن در نتايج ودستاوردها

- نوشتن گزارش پاياني: (تشریح فرایند درس پژوهی و یافته ها همراه با مستندات،گزارش ها،فیلم ها وعکس ها صورت جلسات،نقطه نظرات معلمان ودانش آموزان واولیا)

- بازديدهاي افراد متخصص ومسئولين.

- بازديدهاي معلمان ازمدارس يكديگر.

- تبادل تجربيات.

- برگزاری جشنواره وهمایش ارائه نتایج درس پژوهی.

نکات مهم:

1. متوسط تعداد اعضای گروه 3 تا 5 نفر می باشد. که حداقل دو نفر از اعضا از معلمان باشند.

2. مدیر مرکز آموزشی یا در همه گروه ها و تیم های درس پژوهی مرکز مربوطه عضویت داشته باشد یا در هیچکدام. بدیهی است انتظار میرود مدیران با حضور در همه تیم ها موجب افزایش غنای طرح های درس پژوهی باشند.

3. سایرنیروها ازجمله سرپرست آموزشی،دبیرراهنما، مشاور ونیروهای توانبخشی میتواننددرچندتیم عضوباشند.

4. مدارسی که فاقد نیروهای توانبخشی هستند می توانند از نیروهای توانبخشی سایر مراکز استفاده نمایند.

5. معلمان فقط مجاز به عضویت در یک تیم در مرکز آموزشی مربوطه هستند.

6. عضویت معاون در یکی از تیم ها بلامانع است.

7. عضویت همکاران بدون داشتن نقش مهم و قابل توجه در گروه موجب کسر امتیاز کلی خواهد شد.

8. رعایت چرخه درس پژوهی ضرورت تام دارد و گزارش نهایی درس پژوهی شامل هشت بخش به شرح ذیل تدوین گردد:

1- تبیین مسأله وانتخاب موضوع 2- برنامه ریزی درس پژوهی 3- آموزش درس 4- ارزشیابی تدریس و بازتاب تأثیر آن دربرنامه ریزی مجدد درس 5- تجدیدنظر درتدریس 6- آموزش درس تجدیدنظر شده 7- ارزشیابی و بازاندیشی 8- ضمائم و مستندات

9. گزارش نهایی طرح درس پژوهی در دو جلد (تایپ شده با جلد گالینگور (رنگ آبی)، مانند پایان نامه) همراه با یک حلقه دی وی دی، شامل: فایل گزارش نهایی، عکس ها و فیلم (فیلم مرحله سوم و ششم) تهیه و یک نسخه از آن به اداره آموزش و پرورش استثنایی استان ارسال و نسخه دوم در مرکز آموزشی بایگانی گردد.

10.تهیه و تدوین الگوی طرح درس مبتنی بر روش های فعال تدریس و اجرای مطلوب آن از امتیاز ویژه ای برخودار خواهد بود.

11.مدت زمان تدریس 40 دقیقه می باشد.

12.از انجام هزینه های غیر ضروری خودداری گردد.

13.از بیان و درج مطالب غیر ضروری که صرفاً حجم گزارش نهایی را افزایش می دهد خودداری گردد.

14.عکس و فیلم های درس پژوهی با رضایت همکاران و اولیاء دانش آموزان ذیربط تهیه و ارسال گردد. زیرا در نظر است منتخب آنها به سایر استانها و مراکز آموزشی استان ارسال گردد.

15.عنوان درس پژوهی براساس هدف کلی نوشته شود.

16. از اعضای گروه های برتر و منتخب بصورت شایسته تقدیر به عمل خواهد آمد.

فهرست منابع و مآخذ

1- استیپانک و همکاران (1389) «درس پژوهی راهنمایی عملی برای مدیران و معلمان» (ترجمه رضا ساکی و داریوش مدنی)، تهران، حکمت علوی

2- ساکی، رضا (1388) «سواد پژوهشی معلم» تهران، انتشارات دانش آفرین.

3- حوریزاد، بهمن (1388) «درس پژوهی پژوهش مشارکتی کارکنان» تهران، لوح زرین

درس پژوهی 2

مطالب مشابه :

درس پژوهی- lesson syudy -دکتر ابوالفضل بختیاری

درس پژوهی چیست ؟

درس پژوهی- علوم

درس پژوهی 2

درس پژوهی

نمونه طرح درس پژوهی