آسیب شناسی تعاملات نخبگان قومی با دولت با تاکید بر نخبگان قوم کرد

مقدمه :

امروزه با توجه به فرآيند جهاني شدن و گسترش ارتباطات و پخش سريع اطلاعات در جوامع مي طلبد با روشي نوين جامعه را اداره کرد . در اداره جامعه ضروري است به کليه کنش هاي اجتماعي پاسخ در خور و مناسب داد . مبحثي که دراينجا به آن پرداخته مي شود توجه و رسيدگي دولت به مطالبات و خواسته هاي نخبگان قومي است و عدم رسيدگي به اين امر مي تواند پيامدها و آسيب هاي فراواني را براي جامعه به دنبال داشته باشد . اين پژوهش به دنبال پاسخ براي اين سوال است که چگونه مي توان آسيب هاي رابطه دولت با نخبگان قوم کرد را کاهش داد ؟

فرضيه :

در روابط دولت با نخبگان قوم کرد آسيب هايي وجود دارد .

کليد واژه ها :

آسيب شناسي ، تعامل ، نخبه ، قوم ، دولت

چارچوب نظری :

در این تحقیق سعی شده است براساس نظریات طرح شده در حوزه های سیاسی ، اجتماعی ،روان شناختی و روابط بین الملل روابط بین نخبگان قوم کرد با دولت مورد بررسی قرار گیرد .در حوزه سیاسی از رویکرد مطالعات نهادی استفاده شده است . در این رویکرد دیدگاه سنتی کنار گذارده شده و نقش قوی برای دولت در سیاست متصور است . در حوزه اجتماعی وضعیت اجتماعی اقوام مورد توجه بوده است . در حوزه روان شناسی از نظریه تشدیداحساسات قومی استفاده شده است و نهایتاً در حوزه روابط بین الملل از شناخت نظام بین الملل و تاثیر آن بر جایگاه قومیت ها استفاده شده است .

تعریف مفاهیم

1- آسيب شناسي يا پاتولوژي :

از جمله اصطلاحات زيست شناسي و پزشكيمي باشدكه در علوم سياسي وجامعه شناسي بكار گرفته شده است. اين اصطلاح حاصل تشبيه جامعه به يككالبدزيستي و بررسي موضوعات اجتماعي همانند موضوعات زيستي مي باشد. آسيبشناسي اجتماعيبه مطالعه بي نظمي ها و نابساماني هاي اجتماعي و اعمال ورفتاري مي پردازد كه دراجتماع غير طبيعي تلقي مي گردد و نيز شرايطي رامورد بررسي قرار مي دهد كه اصول وهنجارهاي ارزشمند جامعه مورد بي توجهي ويا تخطي قرار مي گيرد و اهداف متعالي زندگيفردي و اجتماعي انسان تحققنمي يابد.
اكثر جوامع كنوني با مشكلات و معضلات متعدد اجتماعي دست بهگريبانند كه حيات جوامعبشري را با تهديد مواجه مي كند. از ديدگاه جامعهشناسان، مسائل اجتماعي شرايط ياوضعيتي است كه جامعه آنها را به منزلهخطري براي راه و رسم زندگي مي داند و ناگزيردرصدد رفع يا تعديل آنها برميآيد.(1)

2- تعامل اجتماعي :

هرگاه عملي ازشخصي سرزندکه باپاسخ ازسوي فردديگرهمراه باشداصطلاحاًبهاين عمل متقابل دوسويه تعامل اجتماعي يا کنش متقابل اجتماعي گفتهمي‌شود.دراين صورت ميان اين دوشخص يک رابطه اجتماعي برقرارمي گردد.همچنينلازم به ذکراست که درزمينه ايجادوشکل گيري تعامل اجتماعي حضورووجوداشخاصديگرضروري ومهم مي‌باشدبه طوري که شخص دررابطه بادیگران بایدحضورآنهارامدنظرقراردهد.مثلااگردوکودک درکناريکديگربه فعاليتي کاملامستقلبپردازنددراين وضعيت بين اين دوشخص هيچگونه رابطه اجتماعيبرقرارنگرديده‌است.ازطرف ديگرلازم به ذکراست که درهنگام پاسخ به کنشاجتماعي لازم است که مخاطب معناي کنش فردرابه نحومطلوب فهميده باشد.بهعبارت ديگرفرد بارفتار خودنشان مي‌دهدکه انتظارات فرداول رامتوجهشده‌است.(2)

3- تعريف نخبه:

نخبه به فرد برجسته و کار آمدي اطلاق مي شود که اثر گذاري وي در توليد و گسترش علم و هنر و فن آوري و فرهنگ سازي و مديريت کشور محسوس باشد و هوش، خلاقيت، کارآفريني و بلوغ فکري وي در راستاي توليد و گسترش دانش و نو آوري موجب سرعت بخشيدن به رشد و توسعه علمي و اعتلاي جامعه انساني کشور گردد.

نخبه قومی : علاوه بر روشنفکران و افراد موثر در تولید و گسترش علم ، نخبه قومی شامل خوانین ، سرداران و رهبران مذهبی نیز می باشد .(مقصودی ،1382)

4- قوم :

قومعبارتست از گروهي از انسانها کهسه ويژگي مشترک دارند : 1- ريشه نژادي مشترک 2-زبان مشترک 3- سرزمينمشترک .

قوميتآن وجه از قوم است که داراي دوويژگي مهم است : ۱-سازمان اجتماعي و فرهنگي منحصر به فرد ۲-وجود گرايشسياسي مشخص نسبت به حکومت مرکزي

يک قوم از يک نژاد مشترک و اصل و نسبي يکسان سرچشمه گرفته است . داراي زبان مشترک قومي و نيز در بسياري از موارد ، مذهب مشترک است .

به لحاظ فرهنگي "فرهنگ قومي" زير مجموعه اي از فرهنگ ملي محسوب مي شود که اگرچه در ذات و سرشت خود با آن مشترک است ، اما داراي مشخصه هايي است که آن را از فرهنگ ديگر اقوام تشکيل دهنده ملت متمايز مي سازد .

قومگروهي از انسان‌هاست که اعضاي آن داراي ويژگي‌هاي نيايي واصل و نسبي يکسان يا مشترک هستند. هم‌چنين گروه‌هاي قومياغلب داراي مشترکاتفرهنگي،زباني،رفتاري ومذهبي هستند که ممکن است به آبا و اجدادشان برگردد و يا بر اساس عوامل ديگري بهوجود آمده‌باشد. بنابراين يک گروه قومي مي‌تواند يک جامعه فرهنگي نيز باشد.

قوم در جوامعبرده‌داري وفئودالي نوعي ديگر از اشتراک افرادي است که داراي پيوندهاي خوني هستند و سرزمين وزبان و فرهنگ مشترک دارند، ولي اين اشتراک هنوز به اندازه کافي پايدارنيست و در مقياسکشوري نيز اشتراک اقتصادي هنوز کامل نيست.

5- دولت :

در حال حاضر اتفاق نظري در محافل دانشگاهي براي تعريف دولت وجود ندارد. اصطلاحدولتبه مجوعه‌اي از نظريه‌هاي متفاوت، اما مرتبط و گاهي متداخل، درباره محدوده خاصي از پديده‌هاي سياسي اشاره مي‌کند. تعريف اين اصطلاح گاهي به عنوان بخشي از يک درگيري ايدئولوژيک مي‌تواندباشد، چرا که تعاريف مختلف منجر به نظريه‌هاي مختلف براي عملکرد دولت و درنتيجه مشروعيت بخشي به رفتارهاي مختلف سياسي خواهد شد.

طبق فرهنگ لغت آکسفورد دولت به زبانانگليسي: State الف. يک نهاد سازمان‌دهي شده سياسي تحت يک حکومت؛ با يک نفع مشترک؛ و يکملت. ب. نهادهايي که بخش‌هاي جمهوري فدرال را تشکيل مي‌دهند بخصوص درايالات متحده امریکا. با اين حال، متداول‌ترين تعريف براي دولت از آنماکس وبر است. او دولت را يک نهاد سياسي ازحکومت مرکزي که انحصار استفاده از قدرت مشروع را در يک واحد ارضي دارد، تعريف کرده‌است.

نهادهاي دولتي به طور کلي عبارت‌اند ازبوروکراسي اجرايي،دستگاه‌هاي قضايي، سازمان‌هاي مذهبي يا نظامي. ]

ممکن اين طور به نظر برسد که دولت در بافت جديد اقتصاد جهاني نقش کمتريدارد. با اين وجود بايد متذکر شد که اگر در دوران اقتصاد جهاني دولت را فاقدقدرت بدانيم به بيراهه رفته‌ايم. در عوض، قدرت دولتي آگاهانه به گونه‌ايبازسازي شده‌است تا به منافع شرکت‌ها خدمت کند و نه به شهروندان. سياست‌هايدولت‌ها براي خدمت به کارکردهاي جهاني شدن از طرف سرمايه فرامليتي تجديدسازمان يافته‌است.

دولتدر زبان عامّه مردم به معناى «هيأت دولت»، «كابينه» يا «تشكيلات واداره‏هاى‏ دولتى» مى‏باشد. هنگامى كه گفته مى‏شود: «دولت در برابر مجلس،مسؤوليت سياسى دارد» يا «دولت خدمتگزار ملّت است» و يا «دستگاههاى دولتىنيازمند اصلاح ساختارى هستند»، در همه اين موارد، مراد از واژه دولت، همانمعناى عام و رايج در ميان مردم مى‏باشد.

مفهوم دولت در علم سياست و روابط بين‏الملل، داراى معنايى فراتر از آنچه كهگذشت مى‏باشد. دولت، بزرگترين سازمان‏بندى گروه انسانى است؛ قدرت سياسى درآن به جريان مى‏افتد و عاليترين تجلى قدرت نيز نام گرفته است. اين اصطلاحدر نزد علماى علوم سياسى و علم روابط بين‏المللى، چنين معنايى را مى‏رساند:

دولتعبارت است از عده‏اى از مردم كه در سرزمين مشخص بطور دائم اسكان دارند وداراى حكومتى هستند كه به وضع و اجراى قانون اقدام مى‏كند و از حاكميتىبرخوردارند كه به صورت روح حاكم و قدرت عالى آنها را از تعرضات داخلى وخارجى مصون مى‏دارد.

اينتعريف، متضمن چهار ركن «مردم»، «سرزمين»، «حكومت» و «حاكميت» است كه ازعوامل متشكلّه دولت محسوب مى‏شوند. مفاهيم متداول و رايج در متون سياسى وبين‏المللى كه اشاره به همين معنا داشته و با دولت مترادف مى‏باشد، عبارتنداز: «دولت- كشور»، «دولت ملى»، «دولت- ملت»، «سيستم كشورى ملى» و «نظامدولت» .

دراينجا ذكر اين نكته مفيد است كه به رغم تشابه بين مفهوم دولت و مفاهيمحكومت و كشور ، بايد ميان آنان تفاوت گذاشت. دولت، چنانچه گذشت، به كلّيتى. شامل چهار عنصر مردم، سرزمين، حكومت و حاكميت گفته مى‏شود. حكومت، بهعنوان بخشى از دولت، به نحوه توزيع قدرت و چگونگى روابط ميان قواى عمومىاطلاق مى‏شود. بطور معمول، معطوف به مسائل جغرافيايى است؛ هر چند بعضىاوقات‏ به جاى مفهوم دولت- كشور نيز به كار مى‏رود.

یافته ها :

1- حوزه سیاسی :

در این حوزه بررسی ها بر اساس رویکرد نهادی صورت گرفته است . بر اساس این رویکرد دیدگاه سنتی کنار گذارده می شود و اهمیت روش شناسی به این رویکرد نقش مستمر می بخشد . نقش آینده قوی به علت شناسایی مرکزیت دولت در سیاست متصور است . اگر از ديدگاه مارکس دولت را مد نظر داشته باشيم مي دانيم که دولت از نظر ايشان ابزاري در دست سرمايه داري است و عملکرد و تعامل دولت با نخبگان در واقع برخورد نظام سرمايه داري با نخبگان است . (3)

اما بحث ما در اينجا دولت مايشاء فعال است که با اتکا به درآمدهاي نفتی بزرگترین نقش را در اجتماع ایفا می کند . همه ما میدانیم که اکثر امور فرهنگی و اقتصادی و زیربنایی متاثر از برنامه های کوتاه مدت یا بلند مدت دولت هستند . دولت های کشور ما در یکصد سال اخیر تمرکز گرا بوده و سیاست های فرهنگی و حمایت از نخبه گان فقط بر محور قومیت فارس بوده است . باتوجه به اینکه قانون اساسی زبان رسمی را زبان فارسی می داند سایر زبان ها در حاشیه قرار گرفته اند . اگر یک نخبه قومی قصد ارائه هنری یا قابلیت خاصی را داشته باشد دو راه پیش روی اوست :

1 – راه اول این است که هنر یا قابلیت های خود را در خدمت فرهنگ و زبان قومی دیگر قرار دهد و در جامعه فعالیت داشته باشد که نتیجه آن چیزی جز مسخ فرد نیست . فردی که این راه را انتخاب می کند عملاً پیشینه زبان مادری ، هویت خود را به فراموشی می سپارد تا بتواند موفقیت هایی در زندگی شخصی خود حاصل کند .

2 – راه دوم ارائه هنر و توانایی فرد در خدمت قومش می باشد که با توجه به سیاست زدگی اکثر امور در کشور ما، بزودی فرد به اتهام تجزیه طلبی و قومیت گرایی تحت فشار قرار می گیرد . در این موارد اکثر نخبگان قومی راهی دیار غربت شده تا بتوانند در آن سوی مرزها به فعالیت بپردازند . نتیجه چنین امری بریدن از جامعه و انزوا را به همراه دارد .

شایان ذکر است برخی از نخبگان که دارای برنامه های منسجم بوده توانسته اند حد وسطی را در پیش بگیرند و اصطلاحاً سیاست یکی به نعل و یکی به میخ را در پیش بگیرند تا بتوانند خدمات قومی وملی را توامان انجام داده باشند . در این خصوص می توان به گروهای موسیقی کامکارها و عندلیبی ها و در دنیای فیلم و سینما به آقای بهمن قبادی اشاره کرد . این ها توانسته اند هم در خدمت قومشان باشند و هم برای کشور مثمر ثمر واقع شوند .

دولت به عنوان یک راهکار سیاسی است که جوامع در عصر تقسیم کار به آن توسل جستند .(5)

دولت اگر تاکنون دوام آورده است به واسطه ایجاد نهادهای خاص و در نظر گرفتن حقوق عمومی برای خود و امکان مداخله در مکانیسم های اقتصادی بوده است . (6)

دولت در کشورهای جهان سوم و علی الخصوص ایران عاریت گرفته از دولت کشورهای اروپایی است . در صورتی که دولت در غرب یک نیاز بود اما در کشورهای جهان سوم وارداتی است و عملاً دولت به عنوان یکی از عوامل شکست ، تنش و خشونت هایی تبدیل شده که در حال حاضر ملت های جوان را به لرزه در آورده است . کشور های جهان سوم جز یک اسم بی مسمی نمی توانند نصیب دیگری از دولت غربی برده باشند . (7)

در گذشته نیازمند دولت اقتدارگرا بودیم ولی اکنون به واسطه تنوع فرهنگی و قومی و گسترش ادعاهای ملی گرایانه و رواج الگوهای خود گردانی و بحران های پیش روی دولت ها نیازمند آنیم که انحصار قدرت سیاسی از بین برود که لازمه این امر توجه به نخبگان قومی و هدایت آنها جهت ارتقا فرهنگ های بومی می باشد.

دولت ابزار عقلانیت سیاسی است اما نباید انحصار این کارویژه را رد دست داشته باشد . دولت باید بتواند امور فرهنگی و اقتصادی و سیاسی هر قومی را توسط همان قوم به مرحله اجرا در آورد . عدم تعامل دولت با نخبگان عنوان بحث اصلی این مطلب بود ولی به علت اینکه بررسی ها به طول نینجامد آسیب شناسی تعاملات نخبگان قومی با دولت مورد بررسی قرار گرفت .

با توجه به اینکه همه افراد دولت به نحوی در جامعه زندگی می کنند و کم و بیش دولت های ما برآمده از ملت های ماست می توان گفت که دولت بخشی از جامعه است و در واقع رفتارهای دولت با رفتارهای جامعه مشابهت کامل دارد . هدف از آوردن این بحث اشاره به کتاب جامعه شناسی نخبه کشی است که در آن علی رضا قلی با قلم شیوای خود ابراز می دارد که جامعه ایران پذیرای نخبگان خود نیست و آن ها را در کوتاه مدت از دم تیغ می گذراند. از آنجا که نخبگان و علی الخصوص نخبگان قومی همیشه جلوتر از جامعه خود می باشند و سیستم دولت سیستم کند و عقب افتاده ای است همیشه تعامل این دو با سختی هایی همراه است و به نوعی می توان گفت که دولت در اساس نخبه کش است .

2- حوزه اجتماعی :

ظهور جنبش های اعتراضی در میان گروه های قومی و نژادی غالباً به عنوان معلول محرومیت های اقتصادی و اجتماعی شناخته شده است . وجود ایدئولوژی های محرک غالباً چپ گرا موجبات پیدایش جنبش های اعتراضی را در میان اقوام مختلف پدید آورد . (مقصودی ، 1382 )

نخبگان قومی با دامن زدن به محرومیت های عینی افراد باعث ایجاد احساس محرومیت نسبی در جامعه شده و این امر نیز زمینه بروز نارضایتی ها را به صورت فراگیر در پی داشت .

دولت ها با مشاهده این امر مقصر اصلی نارضایتی ها را نخبگان قومی دانسته و باعث کاهش تعامل میان نخبگان قومی با دولت شده است .

3- حوزه روانشناسی :

در این حوزه ویژگی های روحی و روانی توده های قومی مهم ترین عنصر بررسی های روانشناختی اجتماعی و ویژگی های روحی و روانی نخبگان قومیت ها ، مهم ترین عنصر بررسی های روان شناسی فردی را تشکیل می دهد .

ناکامی ، که می توان آن را معلول عواملی همچون عدم ارضای نیازهای اساسی روانی و احساس محرومیت نسبی دانست ، همچنین پیش داوری که معلول وجود خصومت دیرینه و تصورات قالبی نشات گرفته از سنت ها ، آداب و رسوم و عقاید مرسوم در جامعه است و نیز عوامل دیگری همچون ناهماهنگی یا ناهم سازی شناختی ، تصورات معکوس ،تسلیح و برون فکنی ، هر یک به نوبه خود نقشی اساسی در تشدید احساسات قوم گرایانه ایفا می کنند . از سوی دیگر نخبگان قومی نیز از دو طریق به برانگیختن احساسات قومی دامن می زنند . این روش ها عبارتند از اول- مطرح ساختن نظریات برتری طلبانه نژادی دوم – بزرگ جلوه دادن احساس حقارت و سرخوردگی در میان یک گروه نسبت به سایر گروه های قومی . (مقصودی ، 1382 )

به این ترتیب ، معضلات روانشناختی را می توان جزء آن دسته از عواملی دانست که از نقش آنان در بسیج اقوام و بروز تنش های قومی نباید غفلت ورزید .

یکی از آسیب های اساسی میان تعامل نخبگان قومی با دولت موارد یاد شده می باشد .

4- حوزه بین الملل :

جهت بررسی رابطه میان وقایع گوناگون سیاسی و نظام بین الملل ، پیش از هر چیز نیازمند آن هستیم که نوع ساخت حاکم بر نظام بین الملل را مورد بحث قرار دهیم .

در دوره های تاریخی مختلف دولت های حاکم با نظام دو قطبی یا تک قطبی سر ناسازگاری داشته اند و این امر باعث دخالت بیگانگان در کشور و حمایت از نخبگان قومی شده است .

در زمان جنگ جهانی دوم روسیه با حمایت از نخبگان اقوام آذری و کرد موجبات تشکیل دو جمهوری خودمختار در آذربایجان و کردستان را فراهم آورد . در طول جنگ تحمیلی رژیم بعث عراق حمایت همه جانبه از احزاب اپوزیسیون کرد به عمل آورد . در دوران بعد از جنگ تحمیلی نیز به علت تیره بودن روابط ایران با کشور های غربی ، احزاب اپوزیسیون کرد ایرانی و نخبگان آن ها به طور مستقیم یا غیر مستقیم مورد حمایت غرب بوده اند.

یکی دیگر از آسیب های میان تعامل دولت با نخبگان قومی ناشی از همین امر می باشد .

نتیجه گیری :

نتیجه بررسی ها حاکی از آن است که آسیب های فراوانی میان تعامل دولت با نخبگان وجود دارد که از آن جمله می توان ساختار دولت و عدم انتقاد پذیری دولت ، تحریک اقوام در مواقع حساس توسط نخبگان ، القاء روحیه یاس و دلسردی در میان اقوام توسط نخبگان و حمایت نظام بین الملل از نخبگان جهت ایجاد آشوب و ناامنی در کشور را نام برد . جهت از بین بردن بی اعتمادی ها و ایجاد تعامل باید با یک تحقیق همه جانبه کلیه عوامل دخیل را شناخت و در راستای ایجاد تعامل به صورت ریشه ای مشکلات را واکاوی و حل کرد . حرکت در این راستا نیاز به زمان و روشنگری اقوام و همچنین ایجاد همکاری با نخبگان میانه رو دارد.

پیشنهادات :

جهت ایجاد جامعه ای آرام و منسجم دولت ناگزیر است حقوق قومیت ها را به رسمیت بشناسد و در راستای پرورش نخبگان قومی و شناخت استعدادها و توجه به خرده فرهنگ ها تلاش کند . دولت باید بدنه خود را کوچک و نیروهای منجمد را از خود دور کند .

در جهان کنونی که اینترنت و فرستند ه های ماهواره ای به همه منازل رسوخ کرده است عدم توجه به نخبگان پیامدهای منفی به بار می آورد و نخبگان قومی به دلیل نداشتن محیط برای رشد ، جذب رسانه های مخالف شده و کنترل جامعه به دشمنان کشور واگذار می شود .

در راستای سیاست های نظام که مبتنی بر جذب حداکثری و دفع حداقلی است ضروری است بنیاد نخبگان کشور اقدام به شناسایی نخبگان قومی کرده است و در جهت ارتقا سطح فرهنگ ، معیشت و استحکام بنیان جامعه آن ها را به کارگیری نماید .

منابع و ماخذ :

(1) مرتن، رابرت، مشكلات اجتماعي و نظريه هاي جامعه شناختي، ترجمه نوين تولايي،انتشارات اميركبير، سال 1376، صص26- 25- 33

(2) زندگي وانديشه بزرگان جامعه‌شناسي : ليوئيس کوزر ـ محسن ثلاثي

(3)برتران بديع ، پير بيرن بوم جامعه شناسي دولت ؛ ترجمه احمد نقيب زاده ص 18

(4)آشوري، داريوش. دانشنامه سياسي (فرهنگ و اصطلاحات و مکتب‌هاي سياسي).تهران: انتشارات مرواريد

(5) برتران بديع ، پير بيرن بوم جامعه شناسي دولت ؛ ترجمه احمد نقيب زاده ص 201

(6)همان ص 202

(7) همان ص 202

(8)مقصودی ،مجتبی ،قومیت ها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمد رضا پهلوی ،انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی

آسیب شناسی تعاملات نخبگان قومی با دولت با تاکید بر نخبگان قوم کرد

مطالب مشابه :

اینترنت و ارتباطات سیاسی

جشن نخبگان و نفرات برتر کنکور 89

آسیب شناسی تعاملات نخبگان قومی با دولت با تاکید بر نخبگان قوم کرد

تولید نرم افزار دریافت و ارسال پیامك (SMS) بر مبنای "استاندارد سایروس" در کرمانشاه

لیست نخبگان علمی ایرانشهر که در همایش از آنها تجلیل شد

دانشگاه رازی؛ قدیمی ترین دانشگاه کرمانشاه

آینده اینترنت؟

برخی از پایگاه های مفید اینترنتی: