اشتباه من و سلحشور در مورد تاریخ و زمان حضرت یوسف

چند روزی است که بحث های زیادی پیرامون داستان حضرت یوسف و همزمانی آن با آمون و آتون در گرفته است که من نیز از این حیرانی بی بهره نبودم. به ناچار به سراغ منابع تاریخی و مذهبی رفتم تا پاسخی برای این سوالات بیابم. حال احساس میکنم بتوانم جوابی درخور به این سوالات بدهم. برای شروع از تاریخ خالص شروع کنیم.

جدول زیر سلسله های تاریخی حاکم بر مصر را به تصویر می کشد:

Dynasties	Dates BCE (approx.)	Period	Some Royal names associated with Period
	4500-3150	Predynastic
1 & 2	3150-2700	Thinite Period	Narmer-Menes, Aha, Djer, Hetepsekhemwy, Peribsen
3 - 6	2700-2200	Old Kingdom	Djoser, Snofru, Khufu (Cheops), Khafre (Chephren), Menkauhor, Teti, Pepy.
7 - 11	2200-2040	First Intermediate	Neferkare, Mentuhotpe, Inyotef
11 & 12	2040-1674	Middle Kingdom	Ammenemes, Sesostris, Dedumesiu
13 - 17	1674-1553	Second Intermediate	Salitis, Yaqub-Har, Kamose, Seqenenre, Apophis
18 - 20	1552-1069	New Kingdom	Ahmose, Amenhotep (Amenophis), Tuthmose (Thuthmosis), Hatshepsut, Akhenaten (Amenhotep IV), Tutankhamen, Horemheb, Seti (Sethos), Ramesses, Merenptah
21 - 23	1069-747	Third Intermediate	Smendes, Shoshenq, Osorkon, Takelot
24 - 26	747-525	Late Period	Piankhy, Taharqa, Psammetichus
27	525-404	First Persian Period	Cambyses, Darius, Xerxes, Artaxerxes
28 - 30	404-343	Dynasties 28 - 30	Amyrtaeus, Nepherites, Nectanebo
	343-332	Second Persian Period	Artaxerxes, Arses, Darius, Khababash
	332-395 CE	Greco-Roman	Alexander the Great, Ptolemy, Cleopatra, Augusts, Tiberius, Nero, Domitian.

اما در مورد حضرت یوسف و تاریخ واقعی حضور او ابتدا سراغ منابع یهودی رفتم. در منابع یهودی چندین نظریه برای تاریخ واقعی این رخداد وجود دارد.

عده ای از محققان بر این باورند که یوسف همان ایمهوتپ ( Imhotep ) است. ایمحوتپ یا ایمهوتپ معمار، پزشک و ایزد انسان مصری است که معاصر با پادشاهی زوسر از سلسله سوم می زیسته و معمار قدیمی ترین اهرام پلکانی است. ظاهراً او برای اولین بار از ستون های سنگی برای معماری استفاده کرده است. این ایزد انسان در سالهای بعدی به دلیل علاقه وافری که مصریان به او داشتند وار اساطیر مصر شده و چونان یک خدای باستانی پرستیده می شد. اما چرا او را معدل یوسف می دانند : به سه دلیل. اول اینکه او پزشک بود و طبق روایت تورات یوسف دستی در طبابت مردم داشته است. دوم اینکه طبق اسناد مصری ایمهوتپ دارای قدرت تعبیر خواب بوده است و سوم اینکه هر دو نفر قبری در مصر ندارند. اما این نظر یه کمی دور از ذهن است. چون سلسله سوم یعنی حدوداً 2600 تا 2700 سال پیش از میلاد که با روایات تورات از حضرت موسی و تعداد نسل ها از حضرت یوسف تا حضرت موسی خوانایی ندارد.

یک نظریه هم آمن هوتپ یا آمنحوتپ (amenhotep) را برابر با یوسف می داند که در پستهای قبلی به آن پرداخته ایم . نظریه سومی هم هست که طرفدارانی چون جان آلدر نویسنده کتاب باستانشناسی کتاب مقدس و ویل دورانت نویسنده تاریخ تمدن دارد. و آن این است که حضرت یوسف در زمان سلسله هیکسوس ها (Hyksos) در دوره سلطنت میانه در حدود سالهای 1550 تا 1700 قبل از میلاد، به قدرت رسیده است. به چند دلیل: اول اینکه نامهای مندرج در تورات درباره اطرافیان یوسف نظیر بوتیفار یا پوتیفار مصری نیست. دوم اینکه در متون مصری از قحطی و خشکسالی نام برده شده که در آن مصریان فرزندان خود را از گرسنگی می خوردند و آن مقارن با پایان حکومت هیکسوسها بوده است. سوم اینکه در دوره زمامداری پادشاهان مصر نظام اجتماعی اجازه به قدرت رسیدن فردی غیر مصری را نمی داده است. اما در دوره هیکسوسها یا چوپانان که خود غیر مصری بوده اند به قدرت رسیدن یک غیر مصری دیگر نیز چندان عجیب نخواهد بود.

نظریه دیگری هم در منابع غیر اسلامی وجود دارد و آن داستانی بودن وجود حضرت یوسف است. به این معنی که حضرت یوسف و ماجرای ایشان در مصر را (همچون داستانهای دیگری در عهد عتیق) غیر واقعی دانسته و هیچ یک از فرضیات بالا را قبول ندارند.

در منابع اسلامی گزینه جدیدی در این باره وجود ندارد و بیشتر محققان اسلامی بر اساس منابع غیر اسلامی تحلیل های خود را ارایه کرده اند. حتی برخی با استناد به احسن اقصص داستانی بودن وجود حضرت یوسف را تایید نموده اند.

آمنهوتپ به روایت تاریخ، یک داستان جالب:

حضور آمنهوتپ چهارم در تاریخ مصر بیانگر یک داستان جالب است. پادشاهی که با به قدرت رسیدن خود به دلیل مخالفت با نفوذ معبد آمون در قصر خدایی دیگر انتخاب کرد. آتون یا اتون. خدایی نادیدی و واحد و همیشه حاضر. او معبد آمون را از قدرت انداخت و شهری را در شمال تبس به نام آمارنا، کارمانیا یا آختاتون (افق اتون) ساخت و پایتخت خود قرار داد. او کلمات نام آمون را در کتیبه ها پاک کرد و اولین سرکوبگر مذهبی در تاریخ مصر لقب گرفت. او در جوانی مرد یک مرگ ناگهانی به طوری که ساخت آرامگاههای نزدیکانش متوقف گردید.

چون پسر رسمی نداشت پسری از یکی از زنان غیر رسمی اش به عقد دختر او درآمد و توت آنخ آتون نام گرفت. چون پسر کوچکی بود نیابت سلطنت به هورنهوپ رسید. او سعی کرد دین آمون را باز گرداند. با به قدرت رسیدن آمون نام این فرعون جوان به توت آنخ آمون یا همان توتانخامون معروف تغییر کرد. این فرعون نیز در 19 سالگی به مرگی مشکوک در گذشت. او را با دستپاچگی فراوان و در نهایت مخفی کاری دفن کردند. سرنخها برای یافتن جای قبر این فرعون به قدری کم بود که تا قرن حاضر محل آن نامکشوف ماند و از دسترس دزدان مقبره در طول تاریخ نجات یافت.

دلیل این عجله در تدفین این فرعون معروف را می توان در دیوار نگاره پشت این مقبره یافت. نقش خدار آتون به نشانه پیروی او از خدای یگانه. می توان احتمال داد طرفداران آمون پس از آگاهی از موحد بودن او، ترتیبات مرگ او را فراهم کرده باشند. بعد از او هورمهوپ به قدرت رسید.

در شعرهایی که از آمنهوتپ چهارم یا آخناتن به دست رسیده است، ازآتون خدای مهربان، پدر همه مصریها و غیر مصریها نام برده شده است. خدایی واحد، همیشه حاضر و قدرت مند.آتون خدایی است که مجسمه نداشته و نشانگر آن خورشیدی است که بر سر همه یکسان می تابد. این کلمات نشانگر آموزه هایی الهی است. آخناتن خود را پادشاهی عادل نامید . ادعایی که بعد ها توسط تاریخ نگاران مصری رد شد و او را یک سرکوبگر دانستند.

جمع بندی

به نظر می رسد بتوان به یک جمع بندی در این زمینه دست یافت. با توجه به دلایل ذکر شده در بالا می توان یوسف را همدوره با پادشاهان هیکسوس دانست. برای این مساله دو دلیل اسلامی و غیر اسلامی دیگر نیز هست. اول اینکه در تورات آمده است که یوسف پادشاه خود را به دین خدای یکتا دعوت نکرد. بنا براین دلیلی ندارد پادشاه همدوره حضرت یوسف یکتا پرست باشد. دوم آنکه در قرآن از فرعون برای پادشاه همدوره حضرت موسی به صراحت یاد می شود. اما پادشاه همدوره حضرت یوسف را تنها ملک می خواند که این امر شاید بیانگر غیر مصری بودن این پادشاه است.

بنا بر این می توان داستان حضرت یوسف را اینگونه بیان نمود:

ایشان در عصر هیکسوسها به قدرت می رسد و به رغم یکتاپرستی، این پادشاهان را به خدای یکتا دعوت نمی کند ولی زمینه ایجاد این دین را فراهم می سازد. به دلیل سرعت کم تغییرات در جوامع انسانی حدود سیصد سال طول می کشد تا یکتا پرستی در این سرزمین نهادینه شود. این نهادینه شدن همزمان با گسترش قلمرو مصر به سمت آسیا در دوران آمنهوتپ سوم و آشنایی با خدای آدون (Adon) در سوریه و آدونای (Adonai) در میان یهودیان کنعان به اوج خود می رسد. در نهایت آخناتن از آن به عنوان ابزاری بر علیه معبد آمون استفاده می کند و این تاثیر به قدری شدید است که برای حذف آن طرفداران آمون مجبور می شوند فرعون بعدی نیز نابود کنند.

قبر حضرت یوسف نیز تاییدی بر این امر می تواند باشد. بر طبق تورات جسد حضرت یوسف در زمان خروج بنی اسرائیل از مصر توسط حضرت موسی برداشته شده و پس از کش و قوس فراوان در فلسطین دفن می شود. اما جسد ایشان چگونه بعد از حدود 300 سال دوام آورده است. دلیل آن این است که ایشان را به سبک مصریان مومیایی نموده بودند. نبش قبری منتسب به حضرت یوسف در شکین یا شکیم در فلسطین اشغالی موید این امر است. در درون این قبر جسدی مومیایی شده وجود داشت که به سبک مصریان باستان دفن شده بود. بنابراین حضرت یوسف در دورانی زندگی می کرد که اطرافیانش به سبک یکتاپرستان زندگی نمی کردند. بنابراین همزمانی آخناتن و ایشان کمی غریب و این جمع بندی به نظر دقیقتر می رسد. در یک نگاه کلی می توان به این جدول به عنوان بهترین زمانبندی تاریخی اتفاقات کتاب مقدس و قرآن اشاره نمود:

Dynasties	Dates BCE (approx.)	Period	Patriarch
3 - 6	2700 - 2200	Old Kingdom	-
7 - 10	2200 - 2040	First Intermediate	Abraham (2000 BCE)?
11 - 12	2040 - 1674	Middle Kingdom	Abraham (2000 - 1800 BCE)? Jacob, Joseph (1800 BCE)?
13 - 17	1674 - 1553	Second Intermediate	Jacob, Joseph
18 - 20	1552 - 1069	New Kingdom	"Pharaoh" first applied to the king around middle of the 14th century BCE, 1352-1348 BCE.
Moses born around the beginning of the 13th century BCE.

راستی شما چه فکر می کنید؟

اشتباه من و سلحشور در مورد تاریخ و زمان حضرت یوسف

مطالب مشابه :

اشتباه من و سلحشور در مورد تاریخ و زمان حضرت یوسف

شهید حسن هداوند میرزایی...

تاريخ پيامبران به همراه تصاوير استثنائي

مدفن سر حسین بن علی کجاست؟

کرامات شهدا (قسمت سیزدهم)

تحقیقی درباره حضرت رقیه (ع)

بررسي قصهٔ " يوسف(ع)"

اهميت ماشين عروس

مدفن سر امام حسین کجاست؟ و دو مطلب دیگر