ابزارهای هفتگانه كنترل آماری فرایند(بخش نخست)

برگه ثبت داده‌ها- هیستوگرام- نمودار پارتو- نمودار علت و معلول- نمودار تمركز نقص‌ها- نمودار پراكندگی- نمودار كنترل

استفاده از این ابزارها باید به یك نگرش و تفكر در سازمان تبدیل شود. در صورت تحقق این امر، استفاده از ابزارهای هفت‌گانه كنترل آماری فرآیند به بخشی از كارهای روزانه سازمان تبدیل شده و آن را در مسیر دستیابی به اهداف بهبود كیفیت قرار می‌دهد.

1- برگه ثبت داده‌ها:

در مراحل اولیه اجرای SPC غالبا جمع‌آوری اطلاعات مورد نیاز درباره فرآیند مورد مطالعه، ضروری است. برگه‌های ثبت داده‌ها برای شكل دادن به داده‌های جمع‌آوری شده در قالبی معین استفاده می‌شوند تا بتوان به سادگی از داده‌ها استفاده و آنها را تحلیل كرد. برگه‌های ثبت فراوانی داده‌ها، نقش بسزایی در اجرای SPC ایفا می‌كنند. اطلاعات ثبت شده در این برگه‌ها به عنوان ورودی، برای تجزیه و تحلیل داده‌ها و رسم نمودار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

2- هیستوگرام:

هیستوگرام نوعی نمودار میله‌ای است كه به كمك آن می‌توان داده‌ها را تشریح كرد. در هیستوگرام، تعداد زیادی از داده‌ها در قالب خاصی طبقه‌بندی می‌شوند تا بتوان آنها را ساده‌تر درك و تحلیل كرد. بدیهی است گروه‌بندی و نمایش ترسیمی داده‌ها به اخذ تصمیم منطقی و مؤثر كمك می‌كند. هیستوگرام، تصویری از داده‌ها ارائه می‌كند كه توسط آن می‌توان سه ویژگی زیر را ساده‌تر مشاهده كرد:

شكل توزیع فراوانی داده‌ها- موقعیت یا تمایل مركزی توزیع- پراكندگی یا گسترش توزیع

نمودار هیستوگرام برای نشان دادن نحوه توزیع احتمالی یك فاكتور در یك دامنه معین بكار گرفته می شود. این نمودار می تواند فراوانی را نسبت به دامنه نشان دهد. بطور مثال این نمودار می تواند نشان دهد كه در كنترل 100 قطعه نمونه برداری شده، در هر محدوده، فراوانی قطعه چقدر بوده است. این نمودار همچنین تابع توزیع احتمالی یك فاكتور را به روشنی نشان می دهد.

3- نمودار پارتو:

نمودار پارتو، نمودار میله‌ای است كه علل مشكلات به وجود آمده را با فراوانی آنها مقایسه می‌كند. نام این نمودار، از نام یك دانشمند ایتالیایی علوم اجتماعی به نام «ویلفرد پارتو» گرفته شده است. براساس اصلی كه وی در مورد اقتصاد بیان كرد، 80% مسائل از 20% علل ناشی می‌شوند. به عبارت دیگر، اگر چه ممكن است برای مسائل موجود، علل بسیار زیادی وجود داشته باشد، ولی تعداد اندكی از این علل اهمیت دارند و با رفع آنها می‌توان بخش اعظم مسائل را حل كرد.به كمك نمودار پارتو می‌توان علل مختلف به وجود آمدن نتایج نامناسب را طبقه‌بندی كرد و به سرعت و روشنی نشان داد كه كدام دسته از علل از اهمیت بیشتری برخوردار است. برای رسم نمودار پارتو، ابتدا باید درصد فراوانی علل مختلف را تعیین و سپس آنها را به ترتیب صعودی مرتب كرد. روی نمودار، میله متناظر هر كدام از علل با همان ترتیب صعودی رسم می‌شود و با محاسبه جمع تجمعی درصد فراوانی‌ها، می‌توان عللی را كه باعث بروز حدود 80% مشكلات شده‌اند تعیین كرد.نمودارهای پارتو به طور نسبتاً وسیع در كاربردهای غیر تولیدی روش‌های بهبود كیفیت استفاده می‌شوند. به طور كلی، نمودار پارتو از مفیدترین ابزارهای هفت گانه كنترل آماری فرآیند است و كاربردهای آن در برنامه‌های بهبود كیفیت بستگی به میزان خلاقیت تحلیل‌گر دارد.

4- نمودار علت و معلول:

زمانی كه عیب، اشكال و یا اشتباهی شناسایی می‌شود باید علل بالقوه آن نیز تعیین گردد. در مواقعی كه مجموعه علل بروز مشكل واضح نیست، یا فقط دو یا چند مورد از آنها مشخص است، نمودار علت و معلول می‌تواند ابزار مفیدی برای شناسایی علل بالقوه باشد.

نمودار علت و معلول با نام نمودار «ایشی كاوا» یا نمودار «استخوان ماهی» نیز شناخته می‌شود زیرا این نمودار توسط دكتر ایشی كاوا در سال 1943 مطرح شد و از طرف دیگر، شكلی شبیه یك استخوان ماهی دارد كه مشخصه كیفی در سر آن قرار گرفته و علت‌ها، شكلی همانند استخوان ماهی ایجاد می‌كنند. مراحل تهیه نمودار علت و معلول عبارتند از:

1- مشكل یا معلولی كه باید تجزیه و تحلیل شود را تعریف كنید.

2- گروهی برای انجام تجزیه و تحلیل‌های مورد نیاز تشكیل دهید. (در اغلب موارد گروه بهبود كیفیت علل بالقوه ایجاد مشكل را از طریق طوفان ذهنی تعیین می‌كند)

3- خط مركز را رسم كرده، مشكل (معلول) را در سمت راست آن (در جلو پیكان) قرار دهید.

4- گروه‌های علل بالقوه را تعیین و آنها را از طریق جعبه‌هایی به خط مركزی متصل كنید.

5- علل ممكن را شناسایی كرده و آنها را در گروه‌های تعیین شده در مرحله 4 قرار دهید. در صورت نیاز گروه‌های دیگری تشكیل دهید. علل باید تا پایین‌ترین سطح فهرست شوند.

6- علل را رتبه بندی كنید تا آنهایی كه اثر زیادی بر مشكل دارند شناسایی شوند.

نمودار علت و معلول برای بررسی علل و مشكلات در فرآیندها مفید است، این تحلیل می‌تواند همراه یك نمودار پارتو انجام گیرد.از نمودار پارتو برای تشخیص مهمترین علل ایجاد مشكل استفاده می‌شود تا اقدام اصلاحی در مورد عمده‌ترین علل انجام گیرد.

5- نمودار تمركز نقص‌ها:

نمودار تمركز نقص‌ها، تصویری است از یك محصول كه آن را از ابعاد مختلف نشان می‌دهد. با استفاده از این شكل می‌توان محل یا محل‌های ایجاد عیب را بر روی محصول مشخص كرد و مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.در بسیاری از فرآیندها استفاده از این ابزار به دلیل سادگی آن مفید و كارساز است، زیرا اپراتورها فقط با علامت زدن محل تمركز عیب را شناسایی می‌كنند. اگر اطلاعات مربوط به عیب‌های مختلفی كه با بررسی تعداد مناسبی محصول بدست آمده‌اند، روی نمودار تمركز نقص‌ها رسم شوند، آنگاه در اغلب موارد منابع ایجاد اشكال به راحتی شناسایی می‌شوند. نمودار تمركز نقص‌ها یكی از ابزارهای بسیار مفید شناخت مشكل در صنایعی نظیر آبكاری، رنگ‌كاری، ریخته‌گری ماشین‌كاری و مونتاژ به حساب می‌آید.

6- نمودار پراكندگی:

نمودارهای پراكندگی انواع مختلفی دارند كه از میان آنها می‌توان نمودار همبستگی و نمودار پراكندگی در محدوده تلرانسی را نام برد.

6-1- نمودار همبستگی:

از نمودار همبستگی برای پی بردن به رابطه بالقوه بین دو متغیر استفاده می‌شود. برای رسم این نمودار، داده‌ها به صورت زوجی نظیر (xi , yi)، n ...، 3، 2، 1i= تهیه می‌شوند. مقدار yi برحسب مقدار xi روی این نمودار رسم می‌شود. طریقه رسم نقاط روی نمودار، نشان‌دهنده نوع رابطه موجود بین دو متغیر است و میزان همبستگی آنها را تعیین می‌كند.معمولاً برای تحت كنترل درآوردن فرآیندها لازم است كه عوامل وابسته در آن فرآیندها شناسایی شود. اگر یكی از این عوامل، تحت كنترل باشد، به علت همبستگی‌اش با عامل دیگر، آن عامل نیز تحت كنترل خواهد بود. در این جا است كه استفاده از نمودار همبستگی معنا می‌یابد.

6-2- نمودار پراكندگی در محدوده تلرانس:

با استفاده از این نمودار می‌توان به شكل و میزان پراكندگی تولیدات در محدوده تلرانسی نقشه یا خواست مشتری پی برد. برای رسم این نمودار، حدود تلرانس باید روی محور عمودی و نیز زمان نمونه‌گیری از فرآیند روی محور افقی تعیین شود. در هر بار نمونه‌گیری از فرآیند تولید، نقاط حداقل و حداكثر ثبت شده در نمودار توسط خطی به هم متصل می‌شوند. در جاهایی كه نقاط به علت مساوی بودن مقادیرشان با یكدیگر روی هم رسم می‌شوند، تعداد آنها توسط عدد نشان داده می‌شود.در گام آتی ابزار هفتم یعنی نمودار كنترل وانواع را به بحث می نشینیم ومزیتهای آن را بررسی می نماییم...

ابزارهای هفتگانه كنترل آماری فرایند(بخش نخست)

مطالب مشابه :

آموزش تصویری spss=آمار توصیفی و نمودار ها

ابزارهای هفتگانه كنترل آماری فرایند(بخش نخست)

نمودارها و مفاهيم نزديك به توزيع تك متغيري

آمار و احتمالات

انواع نمودار

نمودار شاخه و برگ

انجام پروژه اماری spss