کارسنجی

کارسنجي

هرکجا کاري انجام شود, کارگري باشد و کارفرمايي, مرئوسي باشد و رئيسي, اندازه گيري کار نيز به طريقي جاي خود را باز مي کند.

ضرورت کارسنجي بيشتر از اين نظر است که معياري براي کنترل به دست مي دهد. به قول يکي از صاحب نظران, مديريت علمي, چيزي غير از اندازه گيري و کنترل نيست.

تعريف کارسنجي

کارسنجي يکي از تکنيکهاي مطالعه کار است که به منظور افزايش ثمربخشي سازماني انجام مي‎شود و عبارت است از به کارگيري روشهايي براي تعيين زمان انجام کار معين به وسيله يک فرد واجد شرايط در سطحي قابل قبول.

فوائد کارسنجي

¡ کمک به برنامه ريزي نيروي انساني براي سازمان

¡ ايجاد امکان کنترل و ارزيابي کار کارکنان

¡ کاهش هزينه توليد و قيمت تمام شده کالا

¡ ارائه سرويس بهتر به مشتريان و ارباب رجوع

¡ کمک به برآورد قيمت کالاها يا خدمات و برآورد بودجه

¡ بهبود روابط کار

¡ افزايش کارايي

¡ تسهيل زمانبندي عمليات و برنامه ريزي توليد

¡ ايجاد مبنايي براي پرداختهاي تشويقي به کارکنان

¡ تعيين زمان استاندارد براي انجام کارها

¡ کمک به برنامه ريزي جهت وسايل و تجهيزات مورد نياز

اصول کارسنجي

1. در کارسنجي بايستي روش کار را مورد بررسي و سنجش قرار داد نه فرد کارگر يا کارمند را.

2. روشي که براي کارسنجي انتخاب مي شود بايستي قابل درک و به کارگيري باشد.

3. استانداردهاي کاري را بايستي در حدي تعيين کرد که نه خيلي سطح بالا سخت و دور از واقعيت باشد و نه خيلي سطح پايين و آسان.

4. هزينه هاي کارسنجي بايستي با منافع حاصل از پذيرش و اجراي آن مورد مقايسه قرار گيرد و در صورتي براي انجام آن اقدام شود که آثار مثبت آن بر هزينه هايش فزوني داشته باشد.

پيش نيازهاي کارسنجي

1. آناليست بايد قبل از انجام کارسنجي به اصلاح و ساده سازي روش کار مبادرت ورزد.

2. علاوه بر روش کار, وسايل و ابزار کار نيز بايستي مناسب و در سطح استاندارد باشند تا بتوان روش را به درستي به کار برد.

3. در مورد روش ساده شده, بايستي آموزش کافي به کارکنان داده شود تا بتوانند روش اصلاح شده را به درستي به کار ببرند.

فن بررسي حرکات

1. حذف حرکات زائد

2. تقليل خستگي ناشي از حرکات اضافي

3. برطرف کردن نقايص و نارساييهاي محيط فيزيکي کار (از قبيل نور ناکافي, رطوبت و حرارت نامناسب و غيره)

مراحل بررسي حرکات

¡ انتخاب کار مورد نظر

¡ انتخاب فردي که در نظر است کارش مورد بررسي قرار گيرد.

¡ بررسي حرکات فرد در حين انجام کار, به دفعات و ثبت آنها

¡ تعيين زمان حرکت هر يک از حرکات

¡ تجزيه و تحليل حرکات انجام شده با طرح سوالاتي درباره چرايي, چگونگي و توالي حرکتها

¡ حذف, ترکيب و تغيير حرکات در صورت لزوم

¡ تعيين حرکات مورد نياز

روشهاي کارسنجي

بايستي با توجه به نوع و ماهيت کار, موارد استفاده و ساير ويژگيهاي موقعيت, از يک روش يا ترکيب مناسبي از چند روش براي کارسنجي استفاده کرد. برخي از روشهاي کارسنجي عبارتند از:

1. روش استفاده از سوابق گذشته

2. روش گزارش گيري

3. روش نمونه گيري

4. روش زمان سنجي

5. روش عناصر از پيش تعيين شده

با توجه به اينکه قصد اساسي از کارسنجي, دسيابي به استاندارد زمان انجام کار است, قبل از تشريح روشهاي کارسنجي لازم است درباره واژه استاندارد توضيحاتي ارائه شود.

استاندارد در مفهوم عام آن عبارت است از هر قانون پذيرفته شده, الگو يا معياري که به عنوان عاملي جهت مقايسه تعيين مي شود و بوسيله مقامات سازمان براي اندازه گيري کيفيت,وزن, وسعت و يا ارزش کار انتخاب مي گردد.

در کارسنجي نيز استاندارد عبارت است از مقدار بازده مورد انتظار از يک کارگر (يا کارمند) که به منظور برنامه ريزي و کنترل هزينه هاي مستقيم کار, مورد استناد قرار مي گيرد. اين بازده در مدت زماني بدست مي آيد که يک کارگر آموزش ديده با سرعت طبيعي (يعني سرعت کار اکثريت کارکنان) يک روش از پيش تعيين شده را به کار مي گيرد.

تحليل کننده سازماني که به کارسنجي مي پردازد بايستي متوجه اين اوقات نيز باشد و در تعيين استانداردهاي کاري, وقت اضافه اي را براي آنها در نظر بگيرد. اين وقت را زمان اضافات مجاز مي نامند.

موارد اضافات مجاز عبارتند از:

¡ رفع حوايج شخصي

¡ رفع خستگي بدني

¡ رفع خستگي فکري

¡ شرايط محيط کار (توجه به حرارت, رطوبت, سروصدا و غيره)

¡ تاخيرهاي اجتناب ناپذير (آماده سازي وسايل کار, منتظر شدن جهت اخذ دستور از سرپرست و ...)

روشهاي اندازه گيري کار:

الف) روش استفاده از سوابق گذشته

اين روش يکي از ساده ترين روشهاي کارسنجي است که به نسبت سادگيش از دقت کمتري برخوردار است. مبناي کار در اين روش, اطلاعات بدست آمده از نحوه عملکرد و انجام کار در گذشته است. در اين روش سوابق و اطلاعات مربوط به گذشته, مبناي کارسنجي فرض مي شود و با توجه به حجم کار موجود, نسبت به پيش بيني مدت زمان لازم و تعداد نيروي انساني مورد نياز براي انجام کارها اقدام گردد.

مراحل روش استفاده از سوابق گذشته

1. تعيين کار مورد نظر جهت اندازه گيري

2. تهيه ليستي از وظايف مربوط به کار مورد نظر

3. تعيين واحد زماني انجام کار با توجه به نوع و ماهيت کار (روز, هفته, ماه, سال)

4. تعيين حجم کار انجام شده در واحد زماني منتخب

5. محاسبه واحد زمان کار با در نظر گرفتن حجم کار انجام شده در واحد زمان و تعداد نيروي انساني به کارگرفته شده, با استفاده از فرمول زير:

6. تعديل و تصحيح واحد زمان کار و انتخاب استاندارد نهايي انجام کار.

ب) روش گزارش گيري

برخلاف روش قبلي که نحوه انجام کار را در گذشته ملاک ميگرفت در اين روش گزارش‎گيري, نحوه انجام کار در زمان حال, مبناي کارسنجي قرار مي گيرد. بر طبق اين روش, هر يک از کارکنان آنچه را که در طي روز انجام مي دهد در ليست وظايف روزانه يا فرم مناسب ديگري درج مي کند و در پايان واحد زماني تعيين شده مثلا در پايان هفته, گزارشي از کل کارهاي انجام شده تهيه مي کند و در اختيار آناليست قرار ميدهد و آناليست از اطلاعات به دست آمده مي تواند ميانگين ميزان کار انجام شده را تعيين کند و مبنايي جهت تعيين استاندارد کار بدست آورد.

مراحل روش گزارش گيري

1. تعيين کار مورد نظر جهت اندازه گيري

2. توجيه کارکنان در مورد روش گزارش گيري و جلب همکاران آنان

3. تهيه فرمهاي مربوط به جمع آوري اطلاعات (ليست وظايف)

4. توزيع فرمها و جمع آوري آنها پس از تکميل

5. استخراج اطلاعات از فرمها

6. تعيين واحد زمان انجام کار با توجه به نوع و ماهيت کار

7. تعيين حجم کار انجام شده در واحد زماني منتخب

8. محاسبه واحد زمان کار, تعديل و تصحيح آن و انتخاب استاندارد نهايي

ج) روش نمونه گيري

روش نمونه گيري يکي از روشهاي آماري کارسنجي است. فلسفه اين روش اين است که مي توان کار کارکنان را به طور تصادفي در فواصلي مورد مشاهده قرار داد و عملکرد نمونه را نسبت به کل, تعميم داد.

مراحل روش نمونه گيري عبارتند از:

1. تعيين کار مورد نظر جهت اندازه گيري

2. آماده سازي وسايل کار

3. مشاهده کار به طور تصادفي و به دفعات مکرر

4. ثبت نتايج مشاهدات

5. تقسيم نتايج حاصل شده, بر تعداد دفعات مشاهده

6. تعديل و تصحيح رقم بدست آمده به منظور نزديک کردن آن به واقعيت (با توجه به درصدهاي مربوط به اضافات مجاز)

7. تعيين استاندارد نهايي

د) روش عناصر از پيش تعيين شده

روش عناصر از پيش تعيين شده بر اين پيش فرض مبتني است که در کارهاي مختلف, اجزاء همانند و حرکات مشابهي وجود دارند که زمان لازم جهت انجام آنها را مي توان از قبل تعيين کرد و بر زمان ساير اجزاي کار افزود و زمان استاندارد کلي کار را بدست آورد.

مراحل روش عناصر از پيش تعيين شده

1. تعيين کار مورد نظر جهت اندازه گيري

2. مشاهده عمليات و حرکات اصلي لازم براي انجام کار

3. حذف حرکات زائد و ساده سازي روش

4. تعيين زمان انجام حرکات مورد نياز از جداول مربوطه

5. تعديل زمان با در نظر گرفتن اضافات مجاز

6. تعيين استاندارد نهايي انجام کار

ه) روش زمان سنجي

روش زمان سنجي يکي از روشهاي دقيق و علمي کارسنجي است. در اين روش کار را به اجزايي تقسيم مي کنند و زمان انجام هر يک از اجزا را به طور دقيق و با کرونومتر (ساعت مندرج تا يک صدم دقيقه) اندازه مي گيرند. حسن اين روش اين است که هزينه آن نسبتاً کم و دقتش زياد است و استاندارد واقعي تري را بدست مي دهد.

کارسنجی

مطالب مشابه :

شاخص‌هاي اندازه‌گيري فرآیند بهبود سازمانی

ارزيابي چابکي سازمان با استفاده از منطق فازي

شیوه نامه شماره 00-3-2 آزمایشگاههای معتمد سازمان حفاظت محیط زیست با عنوان تعیین پایه آزمایشگاهها

کارسنجی