معدن

يكي از مطالعات انجام شده در گستره طرح مجمومه شهري تهران، بررسي اين محدوده به لحاظ معادن و ذخاير معدني بود . چه وجود يا نبود معدن در گستره توسعه شهري تاثير به سزايي در انتخاب جهت توسعه محدوده‌هاي شهري و انتخاب ساختگاه‌هاي جديد دارد. پس از انجام تمام بررسي‌ها و انتقال تمامي اطلاعات نقشه‌هاي پايه استان تهران به لحاظ ذخاير معدني ، پهنه‌بندي براساس پهنه‌هاي شرح داده شده انجام شد. پهنه‌ها در نقشه‌هاي ارايه شده در پيوست گزارش گوياي تمامي گستره طرح هستند. در ادامه به تشريح هر يك از نواحي پهنه‌بندي محدوده استان تهران پرداخته مي‌شود.

پهنه نامناسب براي ساخت‌وساز (III)

نواحي جنوب شرقي كرج (شهريار)، منطقه كردان، جنوب شرق پاكدشت، جنوب شرقي تهران، شرق آبيك، منطقه رباط‌كريم، شمال دماوند و جنوب ورامين در اين پهنه واقع مي‌شوند.

پهنه جنوب شرقي كرج (شهريار)

عمده معادن اين ناحيه معادن شن و ماسه با تمركز بسياري هستند كه در دسته مواد معدني مورد استفاده در شهرسازي قرار مي‌گيرند. از نظر وسعت ذخيره و تعدد مراكز بهره‌برداري، اين ناحيه وسيع‌ترين ناحيه برداشت شن و ماسه محسوب شده و منبع تامين‌كننده عمده‌اي در استان تهران به شمار مي‌رود.

مرزهاي اين ناحيه از سمت شرق به شهر قدس و جنوب و جنوب غرب به شهريار و از سمت غرب نيز به كرج و جاده كلاك - شهريار و شمال اين ناحيه به جاده‌هاي تهران - كرج ختم مي‌شود. مرز جنوبي اين ناحيه، مرز محدوده رسوبات درشت‌دانه و متوسط‌دانه (Sa2,Sa1) است.

در اين ناحيه توسعه شهري بخشي از معادن را در بر گرفته و در قسمت‌هايي نيز در حال نزديك شدن به نواحي معدني است. نمونه‌اي از اين وضعيت‌ها در فصل دوم گزارش تفصيلي بخش اطلاعات ميداني آورده شده است (توسعه شهرك انديشه). علاوه بر اين با توجه به مرغوبيت رسوبات منطقه تمركز معادن به حدي است كه مرز قابل تفكيكي بين آنها نمي‌توان قايل شد. حجم عمليات به حدي وسيع است كه به جرأت مي‌توان گفت كه مورفولوژي منطقه به كلي تغيير كرده است. عمق بعضي از اين معادن بسيار زياد شده و گودال‌هاي بزرگي را به وجود آورده كه نمي‌توان از آنها در ساختمان‌سازي استفاده كرد. در كنار معادن فعال، گودال‌هاي متروكه معادن ديگري مشاهده مي‌شوند كه در بعضي نواحي تبديل به محل انباشت نخاله‌هاي ساختماني و انباشت غيرمجاز زباله‌هاي شهري شده است.

به علت تامين مصالح ساختماني براي توسعه شهري و وضعيت به وجود آمده، توسعه شهري در اين محدوده توصيه نمي‌شود، ولي بايد به نحوي وضعيت استخراج شن و ماسه از اين نواحي را تصحيح كرد كه امكان استفاده از آنها در آينده به عنوان فضاهاي شهري فراهم شود.

پهنه كردان

عمده معادن اين ناحيه در اطراف رودخانه كردان متمركزند و از نظر دسته‌بندي مواد معدني، ناحيه جز نواحي‌اي است كه مواد معدني آن در شهرسازي استفاده مي‌شود. وسعت اين ناحيه به اندازه دو ناحيه برداشت شن و ماسه ديگر استان تهران نيست. معادن محدود به اطراف رودخانه است و حجم عملياتي اين معادن با توجه به مقدار ذخيره آنها، به هر حال قابل توجه است. اين ناحيه در جنوب شرقي هشتگرد قرار دارد.

پهنه جنوب شرقي پاكدشت (ورامين)

اين محدوده نيز جز دسته‌بندي مواد معدني مورد استفاده در شهرسازي است. توسعه شهري و كشاورزي در اين ناحيه به سمت معادن موجود خاك رس نيز در حال گسترش است. وسعت و پراكندگي محل‌هاي برداشت خاك‌ رس از كوه بي‌بي شهربانو تا پاكدشت ادامه دارد. اين محدوده‌ها شامل كوره‌هاي آجرپزي‌اند كه هر دو نوع سيستم آجرپزي سنتي و صنعتي را دارند. اما بيشتر به صورت سنتي، آجر توليد مي‌كنند. در اين محدوده‌ها عمق بسياري از خاك رس برداشته شده كه گودال‌هاي بزرگي در منطقه به وجود آورده‌اند. به علت نزديكي اين كوره‌ها به يكديگر وسعت بسياري از خاك رس و تقريبا به طور هماهنگ و تا عمق بسياري برداشت شده كه سطح زمين ناحيه را به كلي دگرگون كرده است. وضعيت ادامه فعاليت‌ اين كوره‌ها با توجه به قرارگيري در محدوده‌هاي شهري بر اساس تصميم اداره صنايع كه منوط به سياست‌گذاري محيط‌زيست استان تهران شده است، خواهد بود.

معادن شن و ماسه اين ناحيه بيشتر در امتداد رودخانه جاجرود و شاخه‌هاي مرتبط با آن گسترش يافته‌اند. عمده معادن شن و ماسه در اين ناحيه تنها در نقاط مشخص و پراكنده‌اي كه از نظر تهيه مصالح مرغوب شرايط لازم را داشته‌اند قرار گرفته‌اند. هر چند معادن در اين ناحيه پراكنده‌اند ولي بعضي از آنها بزرگند.

پهنه جنوب شرق تهران

اين ناحيه جزو نواحي معدني با كاربرد صنعتي است. بخش عمده محدوده مربوط به كارخانه سيمان تهران و منطقه نظامي پارچين است. منطقه بلافصل مرز شهر تهران مربوط به كارخانه سيمان تهران است. اين كارخانه با سابقه فعاليت طولاني نقش عمده‌اي در توليد سيمان مصرفي در منطقه داشته است. اين فعاليت هنوز به طور عمده ادامه دارد. علاوه بر اين در اين ناحيه معادن آهك و گچ توچال كه خود نيز توليدكننده عمده مصالح مصرفي در صنعت ساختمان هستند، قرار دارند. در كنار اينها معادن بنتونيت پارچين قرار دارد. بخش جنوب غربي اين ناحيه به منطقه كوره‌هاي آجرپزي و معادن خاك رس ورامين ختم مي‌شود. مرزهاي اين ناحيه با برون‌يابي بر اساس گسترش معادن و انديس‌هاي موجود منطقه به دست آمده است.

پهنه شرق آبيك

اين ناحيه مربوط به معادن مرتبط با سيمان آبيك است. به علت اهميت اين كارخانه در تامين سيمان منطقه، توسعه شهرسازي در اين منطقه توصيه نمي‌شود. مرزهاي اين محدوده اكثرا بر اساس سازندهاي غالب منطقه و از روي نقشه زمين‌شناسي تهيه شده است.

پهنه رباط كريم

اين ناحيه تقريبا همان محدوده بهره‌برداري معدن منگنز رباط كريم كه يكي از توليدكننده‌هاي عمده منگنز در سطح كشور است و تامين‌كننده منگنز موردنياز صنايع فولاد است، با توجه به اينكه اين معدن به روش زيرزميني استخراج مي‌شود امكان فرو نشست سطح زمين در اين ناحيه زياد است. مرزهاي اين ناحيه با توجه به گزارش زمين‌شناسي از سنگ‌هاي دربرگيرنده ماده معدني منگنز تعيين شده است و شامل نواحي كه در آن انديس‌هاي منگنز نيز مشخص شده‌اند، نيز است.

پهنه شمال دماوند

معادن اين ناحيه مربوط به مواد معدني با كاربرد صنعتي است. مرز ناحيه از طريق معيارهاي زمين‌شناسي و محدوده‌هاي توپوگرافي محدود شده است. عامل اصلي عدم توسعه شهري در اين ناحيه از نظر معدني تمركز و تنوع مواد معدني و صنايع وابسته به آنهاست. در نزديكي اين ناحيه محدوده سيمان دماوند واقع شده كه معادن وابسته به اين كارخانه نيز جزو نواحي نامناسب براي ساخت و ساز در نظر گرفته شده‌اند.

پهنه جنوب ورامين

اين منطقه در جنوبي‌ترين ناحيه استان و در اطراف رودخانه شور قرار دارد. ماده معدني غالب در اين منطقه سولفات سديم است. محدوده‌هاي وسيع برداشت اين ماده در منطقه قرار دارد و وسعت عمده‌اي از ناحيه را در بر مي‌گيرد. انديس‌هاي متعددي از اين ماده نيز در نقشه انديس‌هاي معدني ثبت شده است. اين ناحيه نيز جزو نواحي معدني با كاربرد صنعتي است. به علت استفاده گسترده از اين ماده معدني در صنايع مختلف و با اهميت بودن معادن اين ناحيه در سطح كشور، اين ناحيه در پهنه نامناسب براي ساخت قرار داده شده است. به علت ماهيت تشكيل اين ماده معدني برداشت آن با تخريب سطح زمين به صورت گسترده همراه نيست و بيشتر زمين اين نواحي به صورت دشت است.

مرزهاي شرقي و غربي اين ناحيه به مرز دشت و نواحي مرتفع محدود مي‌شود و مرزهاي شمالي و جنوبي آن با برون‌يابي بر اساس اطلاعات آماري و گسترش نواحي فعال مشخص شده است.

پهنه نسبتا نامناسب براي ساخت و ساز (II)

نواحي شمال كرج، جنوب اشتهارد، شرق ورامين، شرق و غرب دماوند،‌ فشم و گيلان دماوند در اين پهنه قرار گرفته‌اند. علاوه بر آن محدوده‌هاي برداشت خاك رس نيز جز اين پهنه قرار دارند.

پهنه شمال كرج

اين محدوده شامل دو ناحيه بزرگ طرح اكتشاف دولتي است و علاوه بر آن چند معدن فعال باريتين نيز در آن وجود دارد. محدوده‌هايي از اين ناحيه تحت اكتشاف بخش خصوصي نيز قرار دارد. به علت وسعت طرح‌هاي اكتشاف دولتي اين ناحيه تا تعيين وضعيت نواحي اكتشافي در پهنه به نسبت نامناسب براي ساخت قرار گرفته است. مرزهاي اين پهنه تمامي يا برون‌يابي بر اساس وسعت نواحي اكتشافي تعيين شده است.

پهنه جنوب اشتهارد

اين محدوده شامل يك طرح اكتشاف دولتي و انديس‌هاي متعدد است. انديس‌هاي منگنز و سرب و روي در اين پهنه وجود دارند. محدوده‌هاي اكتشافي متعدد خصوصي نيز در اين ناحيه ديده مي‌شود. مرزهاي اين ناحيه بيشتر بر اساس زمين‌شناسي مشخص شده است.

پهنه شرق ورامين

اين ناحيه مرتبط با انديس‌هاي سولفات سديم در منطقه است. به علت توپوگرافي و شرايط تقريبا يكسان با نواحي برداشت سولفات سديم در جنوب ورامين (دشت ورامين) اين ناحيه نيز مي‌تواند به صورت بالقوه داراي سولفات سديم باشد. علاوه بر آن انديس‌هاي منگنز نيز در اين منطقه ديده مي‌شوند و چند معدن فعال سولفات سديم نيز در منطقه وجود دارد. مرزهاي شرقي اين محدوده به شهرهاي قرچك و ورامين و مرزهاي غربي آن به خط جدايي دشت و ارتفاعات محدوده مي‌شود. مرزهاي جنوبي و شمالي نيز از طريق برون‌يابي بر اساس گسترش نواحي فعال معدني مشخص شده است.

پهنه شرق و غرب دماوند

شرق و غرب شهر دماوند به علت وجود معادن فعال زغال‌سنگ، دولوميت، سنگ آهك، سيليس و غيره در كنار انديس‌هاي متعدد سيليس، سنگ ساختماني، باريت،‌ زغال‌سنگ، مس، فسفات و غيره، جز نواحي فعال معدني در آينده محسوب مي‌شود. مرزهاي ناحيه بر اساس زمين‌شناسي جدا شده‌اند. تمامي اين معادن و مواد معدني، داراي كاربرد صنعتي هستند بدين علت ناحيه از نظر صنعتي داراي اهميت است.

پهنه فشم

اين ناحيه شامل يك محدوده بزرگ استخراج زغال‌سنگ و محدوده‌هاي متعدد اكتشافي دولتي و انديس‌هاي زغال‌سنگ، فسفات، سيليس و سنگ ساختماني است. به علت وسعت كم منطقه و تعدد انديس‌ها و نواحي اكتشافي، اين محدوده از نظر معدني به عنوان محدوده فعال در آينده در نظر گرفته شده است. مرزهاي اين ناحيه نيز بر اساس برون‌يابي و زمين‌شناسي منطقه تعيين شده‌اند.

پهنه گيلان دماوند

اين ناحيه نيز جزو نواحي فعال معدني در آينده محسوب شده است. در اين ناحيه محدوده‌هاي بزرگ برداشت گچ قرار دارند. انديس‌هاي متعدد گچ،‌ بنتونيت و كائولن نيز در منطقه مشاهده مي‌شود. چند ناحيه اكتشافي خصوصي نيز وجود دارد. مرزهاي ناحيه بر اساس برون‌يابي و زمين‌شناسي تعيين شده‌اند.

محدوده‌هاي برداشت خاك رس

تمركز اين نواحي به طوركلي در پنج بخش استان تهران ديده مي‌شود. ولي محدوده‌هاي پراكنده ديگري نيز در استان وجود دارد. مرز در نظر گرفته شده مرز محدوده‌هاي برداشت بر اساس نقشه‌هاي جغرافيايي ارتش است.

وضعيت عمومي اين نواحي جز پهنه به نسبت نامناسب براي ساخت و ساز است. ولي محدوده‌هايي كه در پهنه‌هاي نامناسب براي ساخت و ساز واقع مي‌شوند بايد جزو اين پهنه قرار گيرند. محدوده‌هايي كه در محدوده‌هاي شهري واقع شده‌اند بر اساس سياست‌گذاري‌هاي شهرسازي و شهري تعيين وضعيت خواهند شد.

سياست‌گذاري و تصميم‌گيري درباره ادامه فعاليت و جلوگيري از فعاليت آنها از نظر اداره صنايع استان تهران منوط به تصميمات سازمان حفاظت محيط‌زيست استان تهران است.

پهنه مناسب براي ساخت و ساز (I)

به جز نواحي شرح داده شده، بقيه نواحي استان در اين پهنه قرار مي‌گيرند. اين پهنه خود شامل دو اولويت است. اولويت دوم اين پهنه كه در شمال، شرق و جنوبي‌ترين ناحيه استان تهران وجود دارد،‌ تنها به علت نبود اطلاعات انديس‌هاي معدني در اين ناحيه، در اين پهنه قرار گرفته‌اند. ديگر نواحي اولويت دوم در محدوده استان تهران با شرط يافتن ناحيه جايگزين مناسب براي آنها قابل ساخت و ساز و توسعه شهري هستند. بيشتر معادن موجود در اين ناحيه سنگ آهك و سنگ گچ هستند كه انديس‌ها و سازندهاي در برگيرنده آنها در تمام استان به طور پراكنده وجود دارند.

بقيه نواحي استان جزو اولويت اول اين پهنه قرار دارد كه از نظر ساخت و ساز و توسعه شهري با اشكال خاصي روبه‌رو نيست.

معدن

مطالب مشابه :

"سرانجام كردان پارس"

سفري به " برغان "

معدن

تاريخ موجوديت كردان

برش چوب دسته

تهیه چوب

سرانجام کردان پارس

تهران و محدودیتهای شهر نشینی

مقدمه و پيشگفتار

کردان پارس:::: کردانی تبعیدی یا کوچ شده یا اصیل فارس ؟؟؟؟؟