شیوه ارائه

نقش وب معنايي در بازيابي اطلاعات

چكيده

هدف: معرفي نسل آتي وب كه وب معنايي است و از طريق تجهيز اطلاعات با اجزاء معناشناختي مشخص همكاري ميان انسان و رايانه را فراهم مي نمايد. به بياني ديگر وب معنايي نوعي روش براي كد گذاري وبازيابي اطلاعات است به گونه اي كه ماشين ها (رايانه ها) قادر به پردازش و فهم اطلاعات باشند.

روش شناسي: در اين مقاله با استفاده از روش كتابخانه ای و بررسي متون اسناد، در ابتدا به گردآوري اطلاعاتي در مورد شبكه جهاني وب پرداخته شده است و سپس لزوم ايجاد وب معنايي، ويژگي ها و مزایا و مشكلات وب معنايي و نيز استفاده از فناوري هايي نظير زبان نشانه گذاري توسعه پذير(اكس.ام.ال) ، چارچوب توصيف منبع( آر.دي.اف) و هستي شناسي وب كه از مهمترين موضوعات وب معنايي هستند موردبررسي قرار گرفته است.

نتايج: نتايج اين پژوهش، نشان مي دهد كه هستي شناسي ها ستون فقرات وب معنايي را تشكيل مي دهند و وب معنايي با به خدمت گرفتن هستي شناسي ها از طريق فراهم كردن ساختار مفهومي براي داده ها، اين امكان را براي ماشين هاي به هم مرتبط فراهم مي كند تا به گونه اي هوشمند اطلاعات را يافته و در اختيارجستجو گر قرار دهند. با تشكيل وب معنايي، كتابخانه هاي ديجيتال مي توانند معنا محور شوند و همچنين تشكيل وب معنايي، تحول بزرگي در بازيابي اطلاعات و دسترسي به بانكهاي اطلاعاتي پيوسته ايجاد مي كند.

كليد واژه ها: وب معنايي، زبان نشانه گذاري توسعه پذير (اكس.ام.ال)، چار چوب توصيف منبع (آر.دي.اف)،هستي شناسي وب، بازيابي اطلاعات

مقدمه

اينترنت بزرگترين شبكه جهاني الكترونيكي، نمونه بخشي از چشم اندازهاي تكنولوژي هاي اطلاعاتي و ارتباطي نوين به شمارمي آيد. عصري كه ما در آن به سر مي بريم عصر توانايي انتخاب بهترين اطلاعات در زمان مناسب است. (غفوري، 1383)

شبكه جهاني وب به عنوان مكاني براي اطلاعات طراحي شده است، با اين هدف كه براي جوامع انساني مفيد واقع شود اما كامپيوترها هم از قابليت سهيم شدن و كمك كردن نيزبرخوردارند. طبق يافته هاي پژوهشي جستجو گران بي پروا از وب براي بازيابي منابع اطلاعاتي استفاده مي كنند، چنين جايگاهي از سويي شرايط بي سابقه اي در فرآيند ارائه و جستجوي اطلاعات پديد آورده است اما از سوي ديگر چالش هايي را نيز به همراه دارد. شبكه جهاني وب كه ابتدا به منظور فراهم كردن بستر ارتباطي بين پژوهشگران بوجود آمده بود اكنون به دليل سادگي آن كه تا حدود بسياري ناشي از سادگي زبان اچ.تي.ام.ال است، به بستري براي عرضه هر گونه اطلاعات از فردي و اجتماعي گرفته تا خانوادگي، علمي، ورزشي، سرگرمي و مانند آن تبديل شده است اين امر چالش بزرگي است فراروي پژوهشگراني كه در پي اطلاعات دقيق و مرتبط هستند يكي از راههايي كه براي مهار رشدي چنين افسارگسيخته و نيز ايجاد زمينه هاي مناسب و آسان براي بازنمايي و جستجوي اطلاعات به آن انديشيده شده است وب معنايي است. (كشاورز، 1386 ، ص 88 ) وب معنايي شكل گسترش يافته وب كنوني است كه انسان و كامپيوتر را قادر مي سازد تا به شكل بهتري با يكديگر كاركنند. بر اساس آرشيوها، ابزارهاي متعدد كنوني در تفسير معنايي صفحات وب يا ساختار منابع اطلاعاتي به طور خودكار پيشرفت داشته اند مانند اكس.ام.ال و پايگاه هاي مرتبط بوسيله استفاده از آر.دي.اف. (كوهلر 5 و ديگران، 2006 ، ص 744)

اين مقاله سعي دارد پس از ارائه مفاهيم و تعاريف وب معنايي و لزوم ايجاد آن، ويژگي ها و مزايا و مشكلات و ساختار آن را شرح داده و سپس به تحول در بازيابي اطلاعات كه از ملموس ترين نتيجه تشكيل وب معنايي است بپردازد.

تعريف و مفهوم وب معنايي

تا كنون تعريف دقيقي از وب معنايي ارائه نشده است، حتي بر سر چگونگي تعريف آن نيز اختلاف نظرهايي وجود دارد اما بطور خلاصه وب معنايي در پي آن است كه اطلاعات را به گونه اي سازماندهي و ذخيره كند كه جست و جو و بازيابي اطلاعات توسط ماشين (رايانه) قابل پردازش و حتي قابل فهم باشد به بياني ديگر وب معنايي نوعي روش براي كد گذاري و بازيابي اطلاعات است به گونه اي كه ماشين ها به پردازش و فهم اطلاعات قادر باشند. (كشاورز، ۱۳۸۶ ،) وب معنايي، شبكه اي از اطلاعات در مقياس جهاني است به نحوي است كه پردازش آنها توسط ماشين ها به سادگي امكان پذير است. وب معنايي براي اولين بار توسط برنرزلي معروف به پدر وب در سال ۱۹۹۸ معرفي شد، اما تعريف رسمي آن كه شامل يك معماري هفت لايه است در سال ۲۰۰۱ ارائه گرديد. ( خاتمي، آل شيخ ، همراه ، ۱۳۸۶ ، ) وب معنايي گسترش وب كنوني است با اين نظر كه به اطلاعات موجود در آن، معنا و مفهوم كاملا تعريف شده اي داده شود تا رايانه ها و انسان ها را قادر سازد كه در تعامل بهتر با يكديگر كار كنند. اين وب كه مي توان آن را " وب آگاه " نيز ناميد هدفش اطلاعاتي است كه معناي آن توسط ماشين قابل پردازش باشد. اين امر زماني ميسر است كه سطوح بالاي ميانكنش پذيري فراهم گردند. ( صفري، ۱۳۸۳ ،) در وب معنايي اطلاعات به شكلي در وب قرار مي گيرند كه معناي آن قابل دسترس توسط ماشين باشد و همچنين در آن ماشين ها بتوانند مانند انسان ها محتويات وب را پردازش كرده و در مفهوم عام ماشين ها نيز مانند انسان بتوانند آنچه را مرور كرده اند را بفهمند. وب معنايي شامل داده هاي هوشمند وب است كه توسط ماشين ها قابل پردازش است. وب معنایی مشابه شبکه اينترنت است با اين تفاوت كه متشكل از اطلاعات ماشيني با هدف برنامه ريزي مي باشد در صورتي كه شبكه جهاني اينترنت متشكل از صفحات خواندني با هدف انسانهاست. وب معنايي گستره اي از وب رايج مي باشد كه اطلاعات به صورت معاني ومفاهيم تعريف شده به آن داده مي شود. (گوها، مك كول , ۲۰۰۳، ص ۵۵۷،۵۵۸) وب معنایی دارای فضای اطلاعاتی پچيده اي است زيرا نه تنها دربر گيرنده منابع مي باشد بلكه روابط بين آنها را نيز در بر مي گيرد . در وب معنایی دو مسأله مطرح مي باشد: فرمت هاي تبادل اطلاعات (در حالي كه در وب اصلي فقط به تبادل اسناد پرداخته مي شود) و زبان چگونگي ثبت و ضبط اطلاعات در ارتباط با اجزاي دنياي واقعي. ( ناينگ، جين، وو ، ۲۰۰۸،)

هدف وب معنايي اين است كه وب را بيش از آن كه به شبكه اي از مدارك تبديل كند به شبكه اي از داده ها تبديل نمايد منابع وبي نبايد شامل رشته هاي يكپارچه متني باشند بلكه آن ها بايد قادر باشند كه معناي موجود در متن خود را نيز آشكار سازند. البته منظور از معنا عبارت است ا ز معنايي كه توسط ماشين قابل پردازش باشد. براي نيل به هدف فوق، وب معنايي بايد بين تصورات و واقعيت هاي موجود در منابع وبي تعامل برقرار نمايد. (كوبل، ۱۳۷۸ ،) ازديگر اهداف وب معنايي آنست كه سيستم مديريت دانش بهتري فراهم كند تا دانش در فضاي مفهومي بر اساس معناي آن، سازمان دهي شود، كه بر اين اساس ابزارهاي اتوماتيك نگهداري از اطلاعات با بررسي ناسازگاري و استخراج دانش جديد مورد حمايت قرار مي گيرند و همچنين جستجو بر اساس كلمات كليدي با جستجو معنايي جايگزين مي شوند و در نهايت انجام پر سش از چندين سند امكان پذير مي شود. ( خاتمي و ديگران، ۱۳۸۶،)

لزوم ايجاد وب معنايي

روزانه ميليون ها نفر و هزاران درخواست كاربردي اطلاعات خود را به اينترنت وارد مي كنند. علاوه بر دسترسي سريع به اطلاعات مورد نظر و اجراي خودكار درخواست هاي راه دور، زمان و بهره وري در فرايند جستجوي اطلاعات و يا ايجاد ارتباطات خطي دشوار به حداقل رسيده است. در اين خصوص به فناوري هايي نياز است كه از نظر معنايي درخواست دريافت اطلاعات را درك كنند و بدين ترتيب اطلاعات درست و مورد نظر به سرعت بدست آيد و يا خدمات ضروري براي اجراي درخواست هاي راه دور ارائه شوند. (فيليز، وودآلبرشت، ويچ هارد، ۲۰۰۳،) اطلاعات موجود بر روی وب برای درک بشر طراحی شده است.در اين راستا مي توان از برنامه هايي براي پردازش، تحليل و طبقه بندي صفحات وب استفاده نمود تا پردازش اطلاعات توسط افراد تسهيل شود. با اين وجود به دليل فقدان ساختار و نمايش اطلاعات قابل خواندن براي دستگا هها در اسناد وب، برنامه ها نمي توانند محتواي صفحات وب را به دقت بررسي كنند در نتيجه نم يتوان اطلاعات معنايي را از اسناد وب استخراج كرد.

بنابراين به روشي نياز بوده كه با استفاده از آن بتوان اطلاعات را به نحوي ارائه كرد كه براي برنام هها قابل درك، قابل اشتراك گذاري و مبادله باشد. وب معنايي به عنوان بخش تكميلي وب كنوني، مطرح شده كه در آن اطلاعات به خوبي تعريف مي شوند تا رايانه ها و افراد بتوانند به نحوي بهتر با يكديگر به تعامل بپردازند.(تو، فانگ، هو،۲۰۰۷،) اين وب اطلاعات اضافي ، در مورد متن را همانند فايل ها و يا چارچوب وايت بورد، بصورت لايه اي بر روي وب اكس.ام.ال ذخيره مي كند و بدين صورت اطلاعات مربوطه به اشكال و مدلهاي مختلف طراحي مي شوند. وب معنايي همچنين در مراحل ابتدايي قرار دارد و با توجه به تعداد در حال افزايش صفحات موجود براي وب هاي معنايي، امكانات بيشماري براي توسعه آن قابل تصور است. در حال حاضر، در خواستهاي انتزاعي همچنان اندك است و ليكن تعريف پروتكل هاي مبتني بر اكس.ام.ال از جمله آر.دي.اف، آر.دي.اف.اس بوسيله دبليو تري سي نشان دهنده افزايش توجه به اين پديده است.(فیلیز و دیگران، ۲۰۰۳،)

ويژگي هاي وب معنايي

وب معنايي نه تنها منابعي از قبيل صفحات وب ، تصاوير ، كليپ هاي صوتي را كه وب جاري نيز در بر دارد شامل مي شود بلكه اجزايي مانند مردم، تشكل ها و وقايع را نيز در بر مي گيرد، همچنين وب معنايي شامل انواع مختلفي از روابط بين انواع گوناگوني از منابع است. وب معنايي وب مستندات نمي باشد بلكه وبي است كه روابط منابعي كه نشان دهنده اجزاي جهان واقعي مانند انسانها، مكانها و وقايق را در بر ميگيرد. قابليت انبساط توزيع شده يكي ديگر از ويژگي هاي مهم وب معنايي است كه اين ويژگي در وب معنايي باعث شده سايت هاي مختلف اطلاعات را درباره يك منبع مشخص به اشتراك بگذارد.(گوها، مک کول، ۲۰۰۳،)

از نظر گوها و مك كويل ( ۲۰۰۳) ضروريات يك جستجوي شبكه اي در وب معنايي موارد ذيل مي باشد:

1. سادگي: سايت بايد ساده باشد تا بتواند اطلاعاتش را از طريق جستجوي شبكه اي به عرصه بگذارد .

2. قابليت پيش بيني : جستجو بايد كاملا قابل پيش بيني باشد كه اين مسئله هم از نظر توليد كننده و هم استفاده کننده اطلاعات مهم می باشد.

مزاياي وب معنايي

تكنيك هاي سنتي جستجو بر خلاف جستجو از طريق وب معنايي، معمولا بر روي پيدا كردن اسناد و مقاله ها به صورت كلمات كليدي تمركز دارد در حالي كه روابط معنايي بين منابع ناديده گرفته شده است. آني آن وو، مادوكوو شس پشنهاد مي كنند كه روابط نقش مهمي را در وب معنايي ايفا ميكنند، زيرا يك شيئ واحد هرگز جالب نيست بنابراين ضروري است كه استفاده كنندگان را با نتايجي كه از نظر معنايي شبيه تر و وابسته تر به تقاضاهاي جستجو كنندگان است آشنا كنيم حتي اگر نتايج جستجو، كلمات كليدي جستجو را به صورت واضح در برنگيرد. (ناينگ و ديگران، ۲۰۰۸،) در وب معنايي براي ليست كردن سايت هاي قابل اطمينان از وب اعتماد استفاده مي كنند كه اين امر مي توانند برنامه ريزان نرم افزار ها را قادر سازد كه بر روي كار يكديگر نفوذ كرده و تاثير بگذارند و تعيين بكنند كه كدام سايت هاي معنايي قابل اعتمادند. (گوها، مك کول، ۲۰۰۳،)

مشكلات وب معنايي

برخي از مسائل در امر توسعه وب معنايي مشكلاتي را به وجود مي آورند كه به چند مورد آن اشاره كوتاهي ميكنيم:

1. يكي از مشكلات اختلاف معنايي و نبودن الگويي مناسب بين اطلاعات از سوي توليد كنندگان مختلف اطلاعات مي باشد. از آنجا كه توليد كنندگان اطلاعات به صورت مستقل دست به انتشار اطلاعات مي زنند باعث مي شود كه آنها از نامها و مفاهيم متفاوتي براي يك سري از مفاهيم استفاده كنند كه اين امر براي استفاده كننده بسيار مشكل مي باشد كه مفاهيم را از توليد كنندگان مختلف و تحت نامهاي مختلف يكپارچه سازد.

2. از ديگر موارد رابط كاربر در وب معنايي است. (گوها، مك كول، ۲۰۰۳)

3. وايجاد زبان مشترك براي انتقال مفاهيم: در واقع همانطوركه ما در دنياي حقيقي نياز به زبان مشترك براي انتقال مفاهيم و معاني داريم، در دنياي مجازي نيز نياز به آن احساس مي شود، تمامي تلاش وب معنايي آن است كه با ايجاد يك هم زباني و انتقال معناي اطلاعات اولاً دسترسي به اطلاعات را به گونه اي بهينه ميسرسازد و ثانياً امكان پردازش اين اطلاعات توسط ماشين به طريقي صحيح فراهم شود. (خاتمي و ديگران، ۱۳۸۶)

مولّفه هاي وب معنايي

ساختاري كه تيم برنرزلي و دبليو تي سي براي فناوري ايجاد كننده وب معنايي پيشنهاد داده اند، به صورت سازماندهي داده ها در يك فناوري توصيفي يعني آر.دي.اف است كه منابع داده و ارتباط آنها را مشخص مي كند و يو.آر.اي هاي منبع را شناسايي كرده و يا نام گذاري مي كنند و او.دبليو.ال به توصيف مشخصات و كلاس هاي داده با يك زبان مشترك مي پردازد.

اسپاركوئل يك زبان پرس و جو است كه داده هاي آر.دي.اف را جستجو مي كند. بخش ديگري از وب معنايي، اطمينان از اين موضوع است كه پايگاه داده هاي مختلف، از واژگان يكساني براي توصيف تمامي موارد بهره مي گيرند كه وب معنايي به آن هستي شناسي مي گويد. (رجبي مهر، 1386 ) بسياري از استانداردها و ابزارهاي وابسته به فنّاوري اكس ام ال را مي توان به اينترنت آينده و وب معاني نگر نيز مربوط دانست. از آن جمله بايد شماي اكس ام ال ،چارچوب شرح منابع(آر. دي . اف)، شماي آردي اف ، و زبان هستي شناسي وب ( او. دبليو . ال.) را از مولّفه هاي وب معنايي بر شمرد. ( ويكي پديا، 2009)

مولّفه هاي مختلف وب معنايي، در تصوير زيرآمده است آر.دي.اف كه زبان پايه استفاده شده در وب معنايي است بر پايه اكس.ام.ال بنا نهاده شده اند اكس.ام.ال نيز خود بر اساس يونيكد و يو. آر. آي. بنا نهاده شده است بنابراين از زبانهاي مختلف پشتيباني مي كند. از يو.آر.آي نيز براي مشخص كردن مفاهيم در وب معنايي استفاده مي شود، براي مثال يو.آر.ال نوعي يو.آر.آي است كه براي مشخص كردن منابع در وب استفاده مي شود. قسمت اصلي وب معنايي هستي شناسي ها (آنتولوژي ها) هستند كه ارتباط بين برچسب هاي اسناد وب معنايي و اشيا واقعي كه اسناد مذكور آنها را تشريح مي كنند، برقرار مي كند. در بالاي آنتولوژي قواعد قرار دارد كه با استفاده از آنها مي توان دانش جديدي را از دانش موجود نتيجه گرفت. در صورتي كه يك چهارچوب استاندارد براي قواعد موجود بوجود آوريم، مي توانيم به اثبات برسيم و اثبات هاي بدست آمده را در كاربرد هاي مختلف به اشتراك بگذاريم . يكي از اهداف وب معنايي رسيدن به اطمينان است كه در بالاترين لايه قرار دارد. در اين جهت استاندارد هاي گوناگوني در حال شكل گيري و استفاده اند. ( ويكي پديا، 20)

اكس.ام.ال زبان نشانه گذاري گسترش پذير

آغاز واژه های “eXtensible Markup Language” به معنای "زبان نشانه گذاری گسترش پذیر". یک زبان نشانه گذاري همه منظوره و استانداردي باز و رايگان، در عين حال بسيار منعطف براي تبادل دادهها و اسناد ساختار يافته ميان نظامهاي نامتجانس بر روي اينترنت است كه توسط كنسرسيوم شبكه جهاني وب در نوامبر 1996 معرفي شد. اكس.ام.ال هماننداچ.تي.ام.ال، يك مجموعه ثابت از عناصر و فقط محدود به اسناد وب نيست، بلكه با استفاده از اين استاندارد، كاربران مي توانند عناصر (يا برچسب هاي) مورد نياز خود را تعريف و در محيط هاي اطلاعاتي ديگر استفاده كنند. اين زبان به عنوان يك مجموعه فرعي ساده شده از "استاندارد زبان نشانه گذاري تعميم يافته (اس.جي.ام.ال)” است ومي توان باافزودن قيود معنايي به آن، زبانهاي كاربردي نظير اكس.اچ.تي.ام.ال، آر.اس.اس، مت ام.ال، و غيره را در آن پياده سازي نمود. اكس.ام.ال در اصل براي حل مشكلات مربوط به انتشار الكترونيكي حجم گسترده و بزرگي از دادههاي طراحي شده است. ( طاهري، 1387)

اكس.ام.ال يك زبان ( اشكال و علائم 1) است كه شكل و فرمتي را براي تشريح داده ها و اطلاعات ساخت يافته، تهيه مي كند در اين زبان مي توان بسيار آسان و مختصر مقادير و كلمات معني دار را تعريف كرده و در تمام پلت فرم ها بدنبال نتايج آنها گشت. (عدالت، 1380 ،) اكس.ام.ال در واقع يك ابر زبان ناميده مي شود چرا كه كاربر بسته به نيازهايي كه دارد مي تواند با استفاده از آن، زبان نشانه گذاري جديدي براي نشانه گذاري داده هايش ايجاد كند. اكس.ام.ال همچنين قادر است ساختار داده اي ذخيره شده را نيز به همراه معناي آنها حفظ كند كاراكتر ها در يك فايل اكس.ام.ال مطابق استاندارد يوني كد مي باشند بنابراين فايلهاي اكس.ام.ال قادر به نمايش كاراكترهاي تمام زبانهاي زنده دنيا هستند. ( آقاماليان، 1385 ) اكس.ام.ال روشي ساده و استاندارد به منظور مبادله داده هاي ساختارمند بين نظامهاي متفاوت رايانه اي است. بخشي از موفقيت اكس.ام.ال جهت نيل به خواسته فوق، به نحوه نوشتن و خواندن اين نوع بايگاني ها بر مي گردد. با استفاده از يك ويراستار متني ميتوان به سادگي و به سرعت اقدام به نوشتن يك سند اكس.ام.ال، و خواندن و اعمال تغييرات در آنان نمود. مهمترين هدف اكس.ام.ال، ارتباط بين نظامهاي متفاوت نرم افزاري بوده و در اين راستا به دو نياز حياتي به خوبي جواب داده است:

الف. تفكيك داده از نمايش. نياز به تفكيك اطلاعات از جزئيات نمايش بر روي يك دستگاه خاص همواره مورد نظر طراحان و پياده كنندگان بوده است. خواسته فوق، به موازات رشد دستگاه هاي مبتني بر اينترنت به يك ضرورت حياتي تبديل شده است.

ب. ارسال داده بين برنامهها. ارسال اطلاعات از سازماني به سازمان ديگر بدون درگير شدن در جزئيات، همواره از آرزوهاي بزرگ طراحان و پياده كنندگان نظام هاي نرم افزاري بوده است. ( سعيدي، 1383)

به طور كلي از اكس.ام.ال در موارد زير مي توان استفاده كرد:

· مبادله اطلاعات بين برنامه ها و نظام هاي نامتجانس

· امكان فعال نمودن الگويي براي نمايش اطلاعات يكسان بر روي نظامهاي متفاوت با اهداف و كاربران گوناگون

· يك قالب ذخيره سازي مناسب براي داده ها (طاهري، 1387 )

آر.دي.اف چارچوب توصيف منبع

آر.دي.اف شكل داده اي است كه بر مبناي اكس.ام.ال پايه ريزي شده است و به عنوان فرمت تبادل هستي شناسي ها و واژگان كنترل شده مناسب خواهد بود. (كوهلر و ديگران، 2006 ،) پيش نياز كاربرد هستي شناسي ها در وب معنايي، توسعه استانداري براي تعريف و مبادله هستي شناسي يا به عبارتي، زبان هاي بازنمون هستي شناسي است. زبان هايي مانند آر.دي.اف را كه در توسعه زبان هاي ديگري چون او.آي.ال و او.آي.ال +دي.اي.ام.ال نقش داشته است مي توان به عنوان نمونه هايي معروف از اين زبان ها ذكر كرد. (صفري، 1383 ،) آر.دي.اف مدل و مجموعه اي از عناصر را تعريف مي كند كه براي توصيف منابع بر حسب خصيصه ها و ارزش هاي نامگذاري شده به كار مي رود علاوه بر اين از كاربرد عناصر چندين طرح ابرداده اي پشتيباني مي كند. از اين مدل مي توان براي نامگذاري اطلاعات در قالب قابل فهم براي ماشين استفاده كرد، از كاربردهاي ديگر اين مدل تبادل داده ها ميان نرم افزارهاي كاربردي و پردازش اطلاعات معنايي است كه براي هستي شناسي ها و طرح هاي ابرداده اي قابل پردازش براي ماشين مناسب است. ( ژاكوب، 1384 ، ) آر.دي.اف براي تبادل داده ها پذيرفته شده است و ويرايش آن براي هستي شناسي ها از موارد پراهميت مي باشد. (كوهلر و ديگران، 2006 ،)مبناي كار آر.دي.اف ارائه الگويي براي بازنمايي ويژگي هاي منابع و مقادير آنهاست كه اين الگو شامل سه بخش مي باشد: منابع، ويژگي ها و جملات.

منابع، همه چيزهايي كه توسط آر.دي.اف توصيف مي شوند نام دارند، ويژگي ها عبارت است از يك وجه مشخصه، صفت، خاصيت يا رابطه كه براي توصيف يك منبع استفاده مي شود و جملات كه شامل يك منبع خاص به همراه يك ويژگي مشخص به علاوه مقدار آن ويژگي براي آن منبع بخصوص مي شود.

آنچه كه حياتي است اين است كه جمله آر.دي.اف به صورتي بيان شود كه براي همه يك معنا را تداعي كند، اما ممكن است واژه اي براي افراد مختلف معاني متفاوتي را القا كند، براي رفع اين مشكل از فرانماي توصيف منبع استفاده مي شود. اين فرانما مكانيسم هايي براي توصيف گروه هايي از منابع و روابط ميان آنها فراهم مي كند. (جمالي مهموئي، 1382 ، ص 58)

آر.دي.اف، مدلي است كه معنا را در قالب داده بيان مي كند. همان گونه كه برنرزلي در مقاله خود شرح داده است، آر.دي.اف در سه مرحله معنا را كد گذاري كرده و يا با استفاده از ساختار فاعل/ فعل/ مفعول، ارتباط ميان آنها را بيان مي كند. اين سه مرحله مي توانند به شكل تگهاي اكس.ام.ال نوشته شوند و اطلاعاتي را در مورد منابع ارائه دهند . ( رجبي مهر ، 1386)

هستي شناسي وب

هستي شناسي يكي از لايه هاي وب معنايي و ستون فقرات آن بشمار مي آيد. ( برنرزلي، هند لر، لازيلا، 2001 ،) سورگل هستي شناسي را يك ابزار سازماندهي منابع وب كه به بازيابي متون با زبان طبيعي كمك ميكند، توصيف كرده است. اما وي نيز عقيده دارد كه در واقع مشكل ناشي از سازماندهي اطلاعات نيست، بلكه اين مجموعه اصطلاحات هستند كه مشكل ساز شده اند و در نتيجه، زمينه ظهور هستي شناسي ها بصورت مجموعه لغات و يا اصطلاحنامه هاي تكميل شده يا گسترش يافته را فراهم كرده اند. (صنعت جو، 1384 ) محيط نوين اطلاعاتي به منظور بازنمون هوشمند دانش به نظامي انعطاف پذيرتري نياز دارد. هستي شناسي به سبب توانايي هاي منحصر به فردش در تعريف واضح معاني و روابط و نيز بيان آنها به زباني ماشين فهم به عنوان راه حل اين مسائل مورد توجه قرار گرفته است. هستي شناسي نقش مهمي را در دسترسي دانش محور و ميانكنش پذيري نحوي و معنايي ايفا مي كند و همچنين به عنوان ستون فقرات نسل آتي وب- وب معنايي- عمل مي نمايد. (صفري، 1383،) اكس.ام.ال به عنوان يكي از استاندارد ها به طور فزاينده اي در حال پذيرفته شدن به عنوان زبان وب و كنار زدن زبان اچ.تي.ام.ال است. اما اكس.ام.ال و طرحواره آن عمدتا مربوط به نحوي صفحات وب است ( بيشتر در ارتباط با ساختار فيزيكي مدارك وب ) و نام برچسب هاي اكس.ام.ال نيز فاقد مدل سازي معنايي واضح و روشن است ( هيچ گونه مدل سازي معنايي دقيقي ندارند) كه بتواند به رايانه در فهم وتفسير معنا كمك كند.هستي شناسي عنصر اصلي و پايه اي براي وب معنايي است چون معنايي رسمي را كه قابل فهم براي رايانه هستند با معناهاي دنياي واقعي كه براي انسان قابل فهم هستند پيوند مي دهد. در نتيجه به انسان و رايانه اجازه مي دهد تا به اطلاعات مورد نياز خود دست يابند و به نحو موثري با يكديگر ارتباط برقرار كنند. دليل اهمين يافتن هستي شناسي، فقدان استانداردهايي براي ارتباط نحوي و معنايي هم از منظر انسان و هم از منظر رايانه است. اين مسئله با افزايش روزافزون اضافه بار اطلاعاتي ، ناكارآمدي موتورهاي كاوش كنوني وب، و بازيابي درون خطي اطلاعات حادتر مي گردد. هستي شناسي به عنوان تعريف رسمي و واضح مفهوم سازي تسهيم شده، نويد بخش راهي براي غلبه بر اين مشكلات است. (صفري، 1383 ) در محيط وب معنايي، هستي شناسي با عنوان مفهوم سازي محدودي از يك حوزه معين دانش معرفي مي شود كه در ميان جامعه كاربران آن حوزه مشترك است. اين مفهوم سازي به زبان رسمي و قابل پردازش براي ماشين، و با هدف اشتراك اطلاعات معنايي در نظام هاي خود كار تعريف شده است در محيط وب، هستي شناسي ابزار فشرده و منظمي براي تعريف معاني منابع وب است. هستي شناسي، مفاهيم حوزه مرتبط، خصيصه هاي آنها، و روابط ممكن ميان مفاهيم و خصيصه ها را مشخص مي كند. (ژاكوب، 1384 ) همچنين داراي ساختار سلسله مراتبي است. نمونه اين ساختار را مي توان در سرعنوان هاي موضوعي كتابخانه كنگره مشاهده كرد. به عنوان مثال، هستي شناسي مشخص مي كند كه مولف نوعي پديدآورنده است. همان طور كه اشاره شد افراد كلمات را به معاني مختلف به كار مي برند و ممكن است براي مفهوم از كلمات متفاوتي استفاده كنند. هستي شناسي اين امكان را فراهم مي سازد كه رايانه ها از واژه نامه ها با سهولت و دقت بيشتري استفاده كنند. به عبارت ديگر، هستي شناسي وب، از يك نگاه كلي، مجموعه اي از تعاريف رده ها و ويژگي ها و محدوديت هاي موجود در نحوه به كارگيري اين رده ها و ويژگي هاست. (جمالي مهموئي، 1382 ) هستي شناسي ها بنياد مفهومي معناداري را تهيه مي كنند كه بدون آن، دستيابي به هدف وب معنايي امكان پذير نخواهد بود. هر طرح ابر داده اي با توجه به اينكه مجموعه اي از ويژگي هاي مفهومي و يا فيزيكي منابعي را مشخص مي كند كه براي گروهي از كاربران، مناسب به نظر مي رسند، در واقع يك هستي شناسي به حساب مي آيند. به عنوان مثال مجموعه اي از عناصر و پالايش هاي عناصري كه در دابلين كورمعرفي شدند در نوع خودشان يك هستي شناسي هستند. دابلين كور با وجود كلي بودن، يك هستي شناسي ست، به دليل اينكه مدل مفهومي تعريف شده رسمي اي را اعمال مي كند. اين مدل، پردازش خودكار اطلاعات را كه براي حمايت از اشتراك دانش در ميان نظام هاي رايانه اي ضروري ست، تسهيل مي كند و به همين دليل موجبات ظهور وب معنايي را فراهم مي كند. ( ژاكوب، 1384)

كنسرسيوم وب جهاني زبان هاي بازنمون هستي شناسي را در گروه كاري مربوطه تعريف كرده است. زبان هستي شناسي ابزاري است كه در سطحي انتزاعي- سطح مفهومي- مشخص مي سازد چه چيزي در حوزه، لزوما درست است. به بياني كوتاه تر، زبان هستي شناسي بايد نشانگر قيد ها يا محدوديت ها باشد. بيان واضح محدوديت ها در نمونه سازي اهميت دارد از جمله زبان هاي بازنمون هستي شناسي مي توان ازاو.دبليو.ال ،او.آي.ال , 7او.آي.ال +دي.اي.ام.ال , آر.دي.اف نام برد. از ميان زبان هاي مطرح شده او.دبليو.ال جديد ترين استاندارد زباني توصيه شده است و قابليت هاي بيشتري نيز نسبت به ساير زبان ها دارد. اين زبان بر مبناي آر.دي.اف و مشتق شده از او.آي.ال +دي.اي.ام.ال است. او.دبليو.ال، زبان نشانه گذاري معنايي، در مقايسه با اكس.ام.ال، آر.دي.اف.اس، آر.دي.اف به واسطه فراهم آوري واژگان بيشتر و معاني رسمي در افزايش عمل پذيري و دروني موفق تر است. (شريف، 1385).

بازيابي اطلاعات مبتني بر وب معنايي

نخستين و ملموس ترين نتيجه تشكيل وب معنايي، تحول در بازيابي اطلاعات خواهد بود. هم اكنون بازيابي اطلاعات وب، عموما بر اساس تطابق لغات و عبارات مورد جستجو با واژه ها و عبارات موجود در متن صفحات وب صورت مي گيرد. وب معنايي پا را از تطبيق صرف واژه ها فراتر نهاده و جست جو را بر اساس موضوع، ارتباط ميان داده ها، نوع داده ها، و كيفيت هاي ديگر انجام مي دهد. (جمالي مهموئي، 1382 ، ص 52 ) هدف بازيابي اطلاعات مدلسازي طراحي و اجراي سيستم هايي است كه قادر باشند دسترسي سريع و كارآمد بر پاية محتوا را به مقادير عظيم اطلاعات، تأمين كنند. هدف يك سيستم بازيابي اطلاعات، برآورد ربط اقلام اطلاعاتي با نيازهاي اطلاعاتي يك كاربر (كه در قالب يك سؤال بيان شده) مي باشد. اين، كار مشكل و پيچيده اي است؛ زيرا با ذهنيت، ابهام و عدم دقت آكنده است. (ياتاز، 1384 ) وب معنايي در بازيابي اطلاعات تحول بسياري ايجاد كرده است، وب معنايي يك ابر وب ميباشد كه تعلقات صفحات وبي كه به يكديگر وابسته و مرتبط هستند را بازيابي ميكند تا نتايج تحقيق متمركزي را ارائه دهد كه اين امر در بازيابي اطلاعات بسيار مفيد و مؤثر مي باشد كه در ذيل به طور خلاصه به چگونگي انجام اين كار ميپردازيم:

زماني كه كاربران در شبكه به جستجو مي پردازند يك مسير مجازي به دنبال خود ايجاد مي كنند كه اين مسير مي تواند با ساير كاربران تقسيم شود و آنها نيز در آن سهيم شوند ما اين مسيرها را دريافت مي كنيم و استفاده مي كنيم تا جستجوي هوشمند را ميسر سازيم. افرادي كه از شبكه با علايق و مقاصد مختلف استفاده مي كنند مسير هاي سودمندي ايجاد نمي كنند تا افراد ديگر نيز بتوانند از آنها استفاده كنند، در صورتيكه افرادي كه داراي علايق معين و مشابه باشند مي توانند از مسير هايي كه توسط يكديگر به وجود آمده استفاده كنند. (بيدون، كلت چيتسكي، ماناسه 2007). وب معنایی با به خدمت گرفتن ابزارهايي مانند هستي شناسي ها اين امكان را براي ماشين هاي به هم مرتبط فراهم مي كند تا به گونه اي هوشمند اطلاعات را يافته و در اختيار جست جو گر قرار دهد. از اين رهگذر هنگام جست جوي اطلاعات ماشين ها تنها به تطابق دقيق كليد واژه هاي درخواستي كاربر با واژه هاي موجود در منابع اطلاعاتي نمي پردازند، بلكه به نوعي جست جوي هوشمند در منابع به هم پيوسته اي دست مي زنند كه محتواي آنها از قبل با استفاده از زبانها و ابزارهاي خاصي معنادار شده است و براي ماشين قابل نمايش هستند. با به كار گيري اين شيوه ها از سويي ماشين ها قادر خواهند بود تا درك بهتري از وب داشته باشند و از سوي ديگر انسانها از وب استفاده بهتري خواهند كرد. آنگونه كه دامبيل ( 2000 ) مي گويد صرف نظر از مسائل فني، ارزش وب معنايي حل مسائل ارتباطي در محيط وب است. (كشاورز، 1386 ،) از اطلاعات معنايي صفحات وب مي توان براي ارتقاي فرايند بازيابي اطلاعات مبتني بر وب استفاده كرد. در وب هاي سنتي مي توان با استفاده از زبان تقويت شده توصيف فراداده، اطلاعات معنايي را در صفحات وب تفسير كرد. اس.اچ.او.اي زبان اچ.تي.ام.ال را توسعه داده تا كاربران بتوانند اطلاعات مبتني بر هستي شناسي را در صفحات وب شرح دهند. در آنتوبروكر اطلاعات مبتني بر اكس.ام.ال در دو نسخه، يكي براي افراد و ديگري براي دستگاه ها ذخيره مي شوند. در وب كي.بي اطلاعات در ابتدا با استفاده از جداول مفهومي (سي.جي) ارائه شده سپس محتواي سي.جي ها با استفاده از زبان اكس.ام.ال در صفحه وب قرار داده مي شود. كوئست زبان نشان گذاري را ارائه كرده كه او. اچ.تي.ام.ال نام داشته و از نشا نگذاري معنايي در صفحات اچ.تي.ام.ال پشتيباني م يكند. اي.ال.اي.اكس.آي.آر زبان جستجوي مبتني بر اكس.ام.ال به نام اكس.ام.ال-كيو.ال را ارائه كرده تا از اپراتورهاي شباهت متني پشتيباني كند. در اين سامانه ها كاربر مي تواند با استفاده از زبان جستجوي مبتني بر اكس.ام.ال مورد پشتيباني سامانه به جستجو بپردازد. از آنجائي كه اطلاعات معنايي در صفحات وب گنجانده شده در نتيجه سامانه ها مي توانند صفحات وب منطبق با موضوع مورد جستجو را به دقت بازيابي كنند. با اين حال به دليل عدم وجود استاندارد مربوط به تشريح اطلاعات، چنين سامانه هايي هنوز نمي تواند اطلاعاتشان را به اشتراك بگذارند. اخيراً با توسعه وب معنايي، درگاه هاي (پورتالهاي) وب معنايي (درگاه هاي اس.دبليو) نيز مطرح شده اند. اي.آي.اف.بي نخستين درگاه وب معنايي بوده كه داراي مدل نمايش اطلاعات اسناد متني با استفاده از علم هستي شناسي است. اسپرنتو و آنتووب درگاه هاي علمي هستند كه اطلاعات علمي را عمدتاً در اختيار شركاي صنعتي خود قرار مي دهند، امپوليس كي 42 و موندكا آيتم درگاه هاي تجاري هستند كه كاربرد آنها مديريت اطلاعات در زمينه تجارت است. اغلب درگاه هاي وب معنايي عمدتاً براساس اطلاعات خود به بازيابي اطلاعات مي پردازند. (تو و ديگران، 2006)

به طور كلي فرايند بازيابي اطلاعات مبتني بر وب معنايي از طريق خدمات وب معنايي ارائه شده توسط درگاه هاي وب معنايي پشتيباني مي شود. با اين وجود از آنجائي كه اطلاعات مختلفي توسط درگا ههاي وب معنايي متفاوتي ارائه مي شوند سامانه هاي بازيابي هنوز نمي توانند به آساني خدمات وب معنايي مناسب را به صورت خودكار مشخص كنند. براي برطرف ساختن اين مشكل و يافتن خدمات وب معنايي مناسب مي توان از يك عامل هوشمند به نام عامل ايجادكننده تطبيق يا عامل منطبق كننده استفاده كرد. از آنجائي كه خدمات وب معنايي به صورت علم هستي شناسي ارائه مي شوند در نتيجه عامل هوشمند مي تواند ورودي، خروجي و نحوه عملكرد آنها را درك كند. همچنين عامل هوشمند مي تواند خدمات وب معنايي مناسب براي انجام درخواست ساير خدمات وب معنايي را مشخص كند. اسووگل موتور جستجوي مبتني بر وب معنايي بوده كه از عامل هوشمند به عنوان وسيله جم عآوري اطلاعات ارائه شده توسط خدمات وب معنايي موجود در وب استفاده م يكند سپس اطلاعات به دست آمده براي بازيابي، نمايه گذاري مي شوند. سامانه پيشنهادي، وب معنايي علمي (اس.اس.وب) نام دارد. در اس.اس.وب از اطلاعات علمي به دست آمده از پايگاه داده هاي استنادي براي پشتيباني از قابليتهاي جستجوي پيشرفته استفاده مي شود. اسكولاري آنتولوژي براي به اشتراك گذاري اطلاعات علمي ايجاد شد. سپس خدمات وب معنايي علمي به منظور فراهم كردن امكان دسترسي به اسكولاري آنتولوژي براي بازيابي اطلاعات علمي توسعه پيدا كردند. (تو و ديگران، 2006)

نتيجه گيري

محيط وب دستيابي گسترده به اطلاعات را مانند يك كتابخانه عمومي بزرگ پر از اسناد فراهم آورده است از طرف ديگر وجود اطلاعات زياد در وب، جست جو ي دقيق و يك پارچه سازي اطلاعات را غير عملي مي سازد. موتور هاي جستجو كه بر اساس كلمات كليدي عمليات جستجو را انجام مي دهند مشكلات زيادي در بازيابي اطلاعات دارند. وب فعلي يك سرويس ارتباطي سند محور است كه احتياجات افراد را با كمك مرور گر ها تامين مي كند، فناوري اين وب براي پشتيباني از نيازهاي محاسباتي پيشرفته نا كار آمد و ناكافي است.در نتيجه براي ساخت يافته كردن اطلاعات، بهبود جستجو ها و نمايش معاني اطلاعات نياز به فناوري جديدي است تا بتواند بين اطلاعات موجود و ساير اطلاعات اتصال برقرار نمايد و معنايي صريحي را در حيطه ارائه اطلاعات مطرح كند در اينجا وب معنايي به عنوان فناوري جديد مي تواند تحولي در امر بازيابي اطلاعات ايجاد نمايد.

هدف يك سيستم بازيابي اطلاعات، برآورد ربط، اقلام اطلاعاتي با نيازهاي اطلاعاتي يك كاربر (كه در قالب يك سؤال بيان شده) مي باشد و هدف وب معنايي چيزي نيست جز ذخيره و بازيابي اطلاعات در سطح بسيار گسترده و كارآمد كه علاوه بر تدارك سريع و دقيق اطلاعات مورد نياز اشخاص، زمينه را براي ارائه خدمات خودكار توسط ماشين ها به انسان فراهم مي كند كه به گونه اي هوشمند اطلاعات را يافته و در اختيار جست جو گر قرار دهد. با تشكيل وب معنايي كتابخانه هاي ديجيتال مي توانند معنا محور شوند به اين صورت كه بازيابي اطلاعات بر اساس معنا و محتواي اسناد صورت گيرد. وب معنايي مي تواند

مفهوم كتابخانه هاي ديجيتالي را دگرگون سازد و تحول بزرگي در دسترسي به بانكهاي اطلاعاتي پيو.سته ايجاد كند. بنابراين استفاده از اين فناوري در حوزه ذخيره و بازيابي اطلاعات در كتابخانه ديجيتال از موارد پر اهميت و مفيد به حساب مي آيد. با توجه به مباحث مطرح شده در مقاله حاضر مي توان گفت كه وب معنايي به عنوان نسل آتي پردازش و ذخيره و بازيابي اطلاعات در وب مي تواند مورد توجه قرار گيرد.

منابع

آقامالیان، نارویک، (1385). منظری برای آشنایی با XML (XMLچیست و چرا جایگزین HTML شد،). ماهنامه دانش و کامپیوتر، شماره 57، 68-70.

بيزا ياتاز، ريچارد. ( 1384 ). بازيابي اطلاعات در وب: فراتر از موتورهاي جستجوي كنوني. ترجمه ليلا دهقاني. فصلنامه اطلاع رساني، دوره 20 شماره سوم وچهارم، 107-99.

جمالي مهمويي، حميد رضا. ( 1382 ). وب معنايي: شيوه اي رو به تكامل . اطلاع شناسي، سال اول، شماره 2، 66-49.

خاتمي، رضا؛ علي اصغر آل شيخ و مجيد همراه. ( 1386 ). نقش وب معنايي در ارتقاء سيستمهاي اطلاعات مكاني. تهران : دانشگاه خواجه نصير اليدن طوسي. اينترنتي: قابل دسترس در http://www.ncc.org.ir/_DouranPortal

Documents/ p/8743pdf..

رجبي مهر، فر ناز. ( 1386 ). وب معنايي: جستجوي داده هاي معنا دار وب. ماهنامه وب. سال 8. شماره 88،17-14.

ژاكوب، الين ك. ( 1384 ). هستي شناسي و وب معنايي. فصلنامه كتاب، . 64، 150-145.

سعیدی، مسعود. (1383) XML اين خوان هفت رنگ. ماهنامه شبكه، شماره 47، 245-242.

شريف، عاطفه. ( 1385 ). شناختي از روابط معنايي در هستي شناسي وب. اطلاع شناسي، سال چهارم، شماره 1و 2، 54-66.

صنعت جو، اعظم.( 1384 ). ضرورت بازنگري در ساختار اصطلاحنامه ها: بررسي عدم كارايي اصطلاحنامه ها در محيط اطلاعاتي جديد و قابليت هاي هستي شناسي ها در مقايسه با آن. فصلنامه كتاب، 64،92-79.

صفري، مهدي.( 1383 ). مدل سازي مفهومي در باز نمون رسمي دانش، شناختي از هستي شناسي در هوش مصنوعي و نظام هاي اطلاعاتي. اطلاع شناسي، سال اول، شماره 4، 104-74.

طاهری، مهدی. (1387) کارگاه آموزشی زبان نشانه گذاری گسترش پذیر(XML ( و كاربردهاي آن در مديريتاطلاعات. انجمن كتابداري و اطلاع رساني ايران؛ سازمان اسناد و كتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران. تهران( 13 و 14آذر ماه)

عدالت، احمد. (1380). XML(Extensible Markup Language). ماهنامه رایانه، شماره 105، 113-111.

غفوري، نفيسه. ( 1383 ). كاربرد اينترنت در بخش نشريات ادواري كتابخانه ها گامي به سوي كتابخانه هاي ديجيتالي: زمينه ها و چالش هاي موجود . همايش سراسري اينترنت و كاربرد آن در كتابخانه ه.اتهران: دبيزش.

كشاورز، حميدرضا. ( 1386 ). دگرگون ساختن وب معنايي رساندن وب به ظرفيت نهايي اش .كتاب ماه كليات، شماره118، 91-88.

كوبل، كارن. ( 1387 ). وب معنايي، معناشناسي، و فناوري. ارتباط علمي، مترجم علي اكبر خاصه. مجله الكترونيكي

ارتباط علمي، دوره 10 شماره اول، 5-1.

ویکی پدیادانشنامه آزاد:آوریل 2009: وب معنایی_ http://fa.wikipedia.org/wiki/

Berners-Lee, T, J، Hendler; & O Lassila (2001). " The Semantic Web: A New form of Web Content that Meaningful to Computers will Unleash a Revolution of New Possibilities" >or http://www.scientificamerican.com/ article.cfm?id=the-semantic-web&page=4

Beydoun, Ghassan, Roman، Kultchitsky, Grace Manasseh. (2007). "Evolving Semantic Web with Social Navigation". Expert Systems with Applications , Volume 32, Issue 2, p. 265- 276. < http://www.sciencedirect.com/science>

Fillies, Christian, Gay wood-Albrecht, Frauke weichhardt. (2003). "Progmatic Application of the Semantic Web Using SemTalk". Computer Networks, Volume 42, Issue 5, p. 599- 615. < http ://www.elsevier.com/locate/comment>

Guha, R. Rob McCool. (2003). "TAP: A Semantic Web Platform". Computer Networks, Volume 42, Issue 5, p. 557-577.< http://www.sciencedirect.com/>

kohler, Jacob and et al. (2006). "Ontology Based Text Indexing and Quering for the Semantic Web". Knowledge-Based Systems, Volume 19, Issue 8, p. 744-754. < http ://www.elsevier.com/locate/knosys>

Ning, Xiaomin, Hai Jin; & Hao Wu. (2008). "RSS: A Framework Enabling Ranked Search on the Semantic Web Xiaomin Ning". Information Processing & Management, Volume44, Issue 2, p. 893-909. <http://www.sciencedirect.com/>

Tho, Q. T, A. C.M. Fong, S. C. Hui Hui. (2007). "A Scholarly Semantic Web System for Advanced Search Functions". Online information review, vol. 31, issue 3, p. 353-364. <http://www.emeraldinsight.com/Insight/>

شیوه ارائه

مطالب مشابه :

مطالب ارسال شده در کلاب بازی

دلهره و هيجان بازي اكشن را با Beach Head 2002 تجربه كنيد

شیوه ارائه

اصول کونگ فو توا وراهکارهایه ان

کیوکوشین