تبریز میرت چیل لری

تبریز میرت چیل لریندن نئچه حئکایه

رضا همراز

بیر نئچه گرگلی سوز:

چوخ حورمتلی اوخوجولاریمیز یئنه سلام لار و یئنه خوش گوردوک سیزلری

قولاقلاریمیزا بایرامین آیاق سسلری یئنه دییر . یئنه باهارین قوخوسو اوزاقلاردان و یاخینلاردان گلیر . یئنه گول – چیچک ایی هر بیر یانی بورویه جک . یئنه آذربایجانیمیز اولدوغوندان دا گوزل له شجک . بو وئبلاقلا بیر نئجه واخت سیز ایله اولدوق . آجیلی – شیرین لی خاطیره لریمیز چوخ اولدو . آنجاق شیرین لیک لریمیز آجی لیقلاردان شوکورلر اولسون کی قات - قات چوخ اولدو . آنجاق یئنی ایلده بو قارارا گلمیشم تام پیس لیک لری ائله بو ایلده قویام . تزه ایله یاخشی لیقلاری آپارام . چیرکین لیک لری بو قارارا گلمیشم دیلئت ائده م . چوخ کیتاب اوخویام . الیمدن گله نی بیریسی نه یوخ دئمه یم . دئدییم صفت لره مالیک اولماسامدا ؛ چالیشاجاغام از اولموشسادا ؛ ال تاپام . هامی لاریزی باغریما باسیب اوپورم سیزی . بوندان کی دیرلی واخت لارینیزی بیزه باغیشلامیشدیز ؛ اوز منت دارلیغیمی بیلدیریب یئنی ایلی تبریک دئیب ؛ یاخشی گونلری سیزه بویوک تانری میزدان ایسته ییرم .

بوتون سئوگی لری سیزین اولسون – سایقی لاریم لا ؛ سیزین همراز

آذربایجان ؛ خصوصی ایله قوجا تبریز ان اسکی زامانلاردان حاضیر جاوابلیغا ؛ دبک لییه و دئییب – گولمه یه آد چیخارتمیشدیر . هاوا سینا دئییل کی بو شهرین جماعتی حاقدا بئلنچی بیر سوز دئمیشلرکی " تبریز اهلی نین یاری سی دلی دیر ؛ یاری سی ایسه دلی باز " بو شهردن بول – بول دوببه لر باش قاوزامیشلار کی تاسف له ایندی اونلارین آد – سانلارین آراماق اوزو بویوک و گوج آپاران بیر ایش کیمی ساییلا بیلر . هله 30 – 40 ایل بوندان اوله کیمی میرت چیل لر محله لرین یا خود دربند باشلاری ؛ قهوه قاباقلاری و نه بیلیم هانسی بویوک بیر ائولرده توپلانیب دوببه لیک له باشلارین قاتیب ؛ میرت چیخاردی یوغورت آغاجینا !میرت چیل لر توپلانان قهوه خانالارین آن آدلی- سانلی سی و تانینمیشی تبریزده اولان ائششک لر قهوه سی ایدی .یاخشی بیلیرسیز کی قهوه خانالارین رولو بیزیم تاریخیمیزده هئچ ده اونودولماز دیر . واختی ایله بیر چوخ ضیالی لار اورایا توپلاشیب چوخ ساحه لرده اولچو – بولچو ائدرمیشلر . اونلارین بیر سیراسیندا هله ده بوگون تویوقچولار ؛ اوزوک – تسبح ساتانلار ؛ قوش بازلار ؛ شاعیرلر ؛ توپچولار , عاشیقلار و باشقالاری توپلانارلار . بو چایخانالارین بیریسی ده تبریزده گئچمیش زامانلاردا اولان ائششک لر قهوه سی ایدی .دئمه لی یم بو چایخانا یا خود قهوه خانا تبریز بازارینین ایچینده بیر کروانسارادا ( ایکی قاپلی لاردا ) اولاردی . ایندی همین قهوه خانانی اورانین صاحبی نین اوغلو اوشاقلار ایچون اویناتمالی یا خود ایلنجه ساتان یئره چئویرمیشدیر . دئدییم کیمی بئش – آلتی ایل بوندان اول من بیر نئچه دوست لا برابر اورا گئدیب یاخیندان گوردوک . اورایا اساسا تبریزین دوببه لری توپلانیب یالنیز دئیب – گولمه یه کفایت لنمه یب یئری گلدیکده گون مسئله لرین ده اورتولو و طنز اولاراق تنقید آتشینه توتاردی لار . اورانین فیرلادانلاریندان 1- ساری قولوخان (. 1348 ینجی ایل 94 یاشیندا ساری قولوخان دونیاسین دیشیب ؛ تهرانین امام زادا عبدالله قبرستانیندا تورپاغا تاپیشیریلمیشدیر . حله ده تبریز جماعتی اونون گولمه لی سوزلریندن دئیب – گوللر لر )2- رحیم آبیاری 3- میر جعفر اوغلو میر محسن مستجاب الدعوه (میر محسن مستجاب الدعوه 59 ینجی ایل 75 یاشیندا دونیاسین دگیشیب تبریزین وادی رحمت قبرستانلیغینین 6 ینجی بولوکوندا تورپاغا تاپیریلمیشدیر . ) بو قهوه خانا 79 انقلابیندان بیر ایکی ایل سونرایا کیمی داوام گتیرمیشدی . ؛ نهایت بیر پارا مسئله لره گوره اورانین قاپیسین باغلایرلار .

دئدیک لره گوره اورا هر بیر کیمسه گلسه یدی سوز سوز اونو لاغا قویوب بیر تهر دئیب – گولردی لر . هابئله دئدیک لره گوره اورا بویوک – بویوک یازیچی لار و شاعیرلرده گلیب – گئدردی لر. بو یازیچی لاردان دونیا شهرتلی یازار دوقتور غلامحسین ساعدی ؛ عمران صلاحی ؛ جلال آل احمد و ... بو چایخانادان گوروش ائدیب یازی لاریندان ایسه گاهدان اوترگی حالدا اشاره لری اولموشدو .

ماراقلی دیر کی اورایا گلن لرین هامیسی بیر گوزده گورونردی لر . نه بیلیم بو سرهنگ دی ؛ بو سرواندای ؛ بو دوقتوردی بو معلیم دی اورادا اوخونمازدی .

یادیما گلن گئچمیش دوببه لردن کی یا آدلارین ائشیدیب یا خود گورمه ینه موفق اولموشام اورنک ایچون بونلارین آدلارین چکه بیلر م .

1- میرزه باغیر حاجی زاده :

میرزه باغیر حاجی زاده بیلدییمیز کیمی تبریز تیاترینین آدلی – سانلی ؛ عین حالدا آدی نسبتا اونودولموش بویوک هنرمند لریندن ایدی . او عومور بویو اوز وطن داشلارین گولدوروب نهایت سورگون و زیندانلارا معروض قالمیشدیر . بیرینجی دونه اولاراق اوستاد سعید منیری بو بویوک هنرمندین یاشایشین قلمه چکیب ؛ انقلابدان سونرا بیر نئچه دونه چاپ اولموشدور . سونرالار رحمتلی اوستاد محمد علی فرزانه ده بو قده ر شخصیت دن خاطیره لرین بیر کیتاب ائتمیش کی بو سطیرلرین یازارینین همتی ایله چاپ و یایلمیشدیر . دئییرلر بیر گون حاجی زاده نین بالا باغ دا نمایشی وار ایدی. خالق آرا بلیط لر ده ساتیلیب توکنمیش دیر . گویا نمایشین تورکجه اولدوغونا گوره خفیه مامورلاری بونو بیلیب ؛ حاجی زاده یه مراجعه ائدیب ؛ دئییرلر: نه جور بیلیط لری ساتمیسان اوجورده اونلاری قایتار ! حاجی زاده دئییر آخ جانیم بو ایش اولاسی دئییل کی ! من نه تهر بلیط لری گئری قایتارا بیله رم ؟ دولت مامورلاری دئییرلر دا بوراسین اوزون بیله سن ! بیز گورسک بورادا نومایش وئریلیر بیز بیله جه ییک ؛ سن ! ناچار قالان حاجی زاده چوخ گوتور – قوی دان سونرا بیر فیکیر بئینینه چاتیر .

نومایش باشلانان چاغی او بالاباغین قاباغینا بیر کورسو ( صندل ) قویوب ؛ اوستونه چیخیب اوجا سس له دئییر : آی بالا بیلیط لری نیزی وئریب پولوزو آلین ؛ دولت مصلحت گورمه یب . یا آللاه ؛ تئز گلین! بو صحنه لری گورن لر طنز قالیبندا یئنی بیر درس آلیب دولتی تنقید ائدیب هامی سینین دوداق لاری بوزوله – بوزوله اورانی ترک ائتمه مجبوریتینده اولورلار .

2- رحیم آبیاری :

بو هنرمند ده گویا تبریزده ائششک لر قهوه سینین دولاندیران لاریندان ایدی . تاسف له ترجمه حالیندان بیر زاد الده ائده بیلمه دیک .

3- رسول راه آهن :

بو بویوک هنرمندی بیر نئچه دونه گوروب دبک لیک لرینه شاهید اولموشدوم . او رحمتلی بیر گون بیزی اوستاد یحیی شیدا ایله داش ماغازالارین آغزیندا دوتوب آغیز – گوزون اویان – بویان ائده ائده دئییردی : گونلرین بیرینده ائویمیزده آنام ایله سوزوم چیخدی . او دئدی ؛ من دئدیم نهایت باسدیم قولاغینین دیبینه . یازیغین اوز – گوزوندن قان شورولدوردو ! بو آرا تئز دستمال گتیریب ؛ اوز - گوزون سیلدیم . آخ ننه م دی دئدیم بیردن عاق والدین اولارام ! یازیق ننه م دئدی سودومو حالال ائله میه جه یم ! ائله بونون آغزیندان سوز چیخماق هامان منیم ده بیر جعبه محله باققالیندان سود آلیب ؛ گوتور بو دا سنین سودون آز دوک – دوک ائله . نئجه ائله ییم من عاق والدین لیک دن همه شه قورخاردیم !

4- میر قولابیه :

تبریزین چاغداش دبک لریندن ایدی .آدیندان بللی اولدوغو کیمی سید ایدی . میر قولابیه نین ادا – اصولو گئچمیش تبریزلی لرین هله ده یادلاریندادیر . رحمتلی آتام اوندان آی سوزلری دئییردی ! اونون بیر سیرا جوک لاری بو گونکو گنج لرده گلیب چاتمیشدیر . اونون گوردویو ایش لرین بیریسی بئله دیر . " میر قولابیه اوزو دوببه اولدوقدا یامان کلک باز ایدی . دئییرلر او گئدردی بازاردان بورونج سکه لری آلیب اونلاری سیلیب تمیز له یب و قیزیل قابلاریندا ( قوطولاریندا ) قویوب ؛ سامان مئیدانی ؛ شاطیر علی دوزو ؛ یئکه توکانلاردا دوروب گلیب – گئدن کندلی لرین قاباغین کسیب دیلین ایب دئییردی : بیز تورکیه دن گلمیشیک آنجاق بورادا بیزیم هرنه یمیزی ویریب لار( اوغورلایب لار ) ایندی تورکیه یه دونمه ک ایسته ییریک .( او بو سوزلری گویا عثمانی لهجه سینده دانیشاردی کی یازیق کندلی لری ایناندیرسین ) یازیق کندلی لرین اوره ک لری یانیب بو بورونجو آلیب باغریلارینا باساردی لارکی گویا قیزیل بیر لئره نی نه وئریمه آلمیشیق . نه یازیق کی میر قولابیه پولو آلاندان سونرا آرادان چیخاردی و سونرالار یازیق کندلی لرین ایکی اللری اولاردی ؛ بیر باشلاری!

میر قولابیه آیری ایش لری ایله برابر گون یومیه بو ایش لرینه دوام ائتدیره ردی . شانسدان بیر گون شیکایت لر چوخالیر و بو یاخالانیب کلانتری یه آپاریلیر . میر قولابیه کلانتری نین ایکینجی طبقه سینده هله اینتظار چکیردی کی ؛ گورور اوردان آزاد اولان مجرم لری بیر پاسبان دربه چه دن باشین ائشیگه اوزالدیب آشاغی داکی قاراوولا ( بو آزاد دی ) دئییر و سونرا او مجرم پله لری انیب ائشیگه چیخیر . بو آرا نگهبانی کلانتری رئیسی ایچری چاغیریر . نگهبان کلانتری رئیسی نین اوتاغینا گئدنده ؛ میر قولابیه فرصت دن فایدالانیب گویا او نگهبانین باشینین اوستونده بیر میخا سانجیلمیش پاسیوان بورکون باشینا تاخیب ؛ باجادان باشین او نگهبانا اوزالدیب ( بو آزاددی ) دئیه تئز باشین ایچری قایتاریب بورکو میخا تاخیب پلله لردن انیب و شصتینن ائشیگه چیخیب تئز جین فنگ اولور . میر قولابیه نی تبریزین پوللولاری اوز یغین جاقلارینا آپاریب ساهات لار اونون ائتدیی ادا بازلیق لاریندان ائشیدیب دوببه لیک ائدردیلر . تاسف له بو میرت چیل کیشی نین دوغوم و اولوم تاریخی و خصوصی یاشایشیندان بو سطیرلرین یازاری نین الینده بیر شئی یوخدور .

5-عسگرانلی :

تبریزین ان تانینمیش دبک لریندن ایدی . اونون گوردویو و ادا – اوصولوندان فایلاراناراق رحمتلی پروفسور حمید محمد زاده اونلار حئکایه یازمیشدیر کی بیر سیرا سی ماراقلا چاپ اولموشلار . تاسف له چوخ آرایب – آختاراندان سونرا عسگرانلی نین نه بیر شکلین و نه خصوصو یاشایشیندان بیر شئی الده ائده بیلدیک . اونون گوردویو ایش لردن و ادابازلیق لاریندان تبریزلی لرین خاطیره دفترلرینده گزیر. دئییرلر عسگرانلی چوخ بئکار قالیر . آنجاق داها آرواد – اوشاق بونو قیناییر کی ؛ کیشی آخ بئله کی اولماز باری بیر ایش گور ! یازیق ناچار قالان عسگرانلی قارار اولور بیر قه فه آچسین . ائودن بیر ساماوار ایله بیر سیرا ایستکان – قندان ترتیب وئریرکی قفه آچسین . گویا هله پیس – پیس بیر شریک ده توتور . بونلار نئچه گون گودورلر آنجاق اورا بیر نفر دولانمیر کی دولانمیر . بونلار بو قراره گلیرلر کی اوزلری دویونجا چای ایچیب ؛ ایچدیک لری چایلارین پوللارین ده خیله سالسین لار . بیر – ایکی گون ایدی کی بونلار بو ایشی گوروردولرکی شانس دان دا بیر مامور ایچری گلیب عسگرانلی دان بیلمیرم بهداشت کارتی یا کسب پروانه یا نه کارتی ایسته ییر کی او دا یوخ ایدی . بدبخت عسگرانلی بو کارکاغازی جورله یه نمه دیک ده کلانتری یه گئتمه لی اولور . نه یازیق کی عسگرانلی آلتی آی زیندانا معروض قالیب اده – باراکاللاه ایله زیندانا دوغرو یونلانیلر . خلاصه آلتی آی زیندان قورتاردیقدا ائشیگه چیخیب یئنه ایکی ال بیر قولتوق قالیر . اوز اوزونه فیکیر له شیرکی بو دونه نه ائدیم ؟ فیکرینه چاتیرکی گئدیم او آچدیغیم قه فه یه بیر باش چکیم . تازا قیفیلی آچمیشدی کی بیر مشتری ایچری گیریب آی قارداش منه بیر چای وئر دئییر . یازیق عسگرانلی توموخوب ؛ اوزون ساخلاییرو تئز ساماواری قیزیشدیریب آلتی آی قاباق کی چایدان ایستی کانا بوشالدیب او مشتری یه وئریر . مشتری چایین ایچیب ؛ تایین ایسته مه دن آیاغا قالخیب آی قارداش بو سنین پولون آما چایین دم آلمایب دئیه دیشارا چیخاندا ؛ عسگرانلی دئییر : آی قارداش قادان آلیم بو ایش اولاسی دیر کی بیر چای آلتی آیدان سونرا دم آلا بیلمه سین !

6-ماراغالی اسماعیل :

بو هنرمنده آدیندان بللی اولدوغو کیمی ماراغا لی دیر . آنجاق ایللر دی کی تبریزده یاشاییر . او ؛ 10- 12 ایل بوندان قاباقدان میرت چیل لر جرگه سینه قوشولوب ؛ اوزوندن بیر نئچه ناواردا بازارا ارائه وئرمیشدیر .

5- قیرمیزی گوز حسین : تبریزین باشماقچی بازارینین تیمچه لرینین بیرینین آغزیندا پینه چی لییه باخاردی . اودا تبریزین دوببه لریندن ایدی . 10-12 ایل بوندان اول دونیاسین دگیشمیشدی .

واختی ایله رحمتلی احمد آذرلو ساری قولوخانین بیر سیرا سوزلرین بیر یئره توپلامیشدیر کی او اولندن سونرا همان کیتابین یا خود یادداشتین نه جور اولماسی هله لیک بو سطیرلرین یازارینا آدیدین اولمامیشدیر . بیرده بویوک سیاستچی و طبیب دوقتور سلام الله جاوید میللی حوکومتین باشچی لاریندان اوزونون توپلادیغی فولکولور کیتابلاریندان بو سوزلره ده گوزل جه یئر آیرمیشدیر. بورادا نیسگیل ائدیرم دوقتور جاویدین توپلادیغی کیتابینین مزه لی احوالات یا سوزلر بولومونون بیر سیرا سین سیز ایله پایلاشام . البته بونو قئید ائتمه لی یم کی بو بولومده دوقتور جاویدین یازس سینا تقریبا صادق قالمیشیق .او داهی همان کیتابیندا یازمیشدیر :

" مزه‌لي سوًزلر (لطيفه‌لر)

بشرين هميشه تفريحلره احتياجي اولموش و چاليشميش كي اوًزونو اونلار ايله مشغول ائتسين. زمانه یه نيسبت رقصلر، ماهنيلار موسيقي ايله مشغول اولدوغو كيمي، شعرلر داستان ناغيللار و مزه‌لي سوًزلر ايله‌ده اوًزوني مشغل ائتمگه چاليشميش.

شاهلارين، خانلارين، بيگلرين، اعيانلارين اوًزلريني مشغول ائتمك اوچون معين رقص ائدنلري، اوخويانلاري اولدوغو كيمي متعدد دلخكلريده اولاردي كي اونلاري گولمه‌لي سوًزلر ايله مشغول ائتسينلر.

بوًيله دلخكلرين شاهلارين اعيانلارين عوض لرينه مخصوص اولدوغو كيمي خلقينده دوببه‌لري اولموش. اونلار مزه‌لي و عقيللي سوًزلر دئمك ايله خلقي مشغول ائديرديلر.

بئله شخصيتلر هر ميلتين اوًزونه مخصوص اولموش. شرق عالمينده معروفيت قازانانلاردان موللا نصرالدين، بهلول، كل نيت و داخو اولموشلار. نومونه اولاراق اونلاردان بير نئچه لطيفه تقديم اولونور.

بوًيله شوخلارا (دوببه) دئيرلر. (دوببه‌لر) قديم زمان دگيل اينديده باشقا ميلتلر آراسيندا او جومله‌دن آذربايجان ميلتي آراسيندا موًوجوددور. اونلاردان شوًهرت تاپانلاري: عباچي اوغلو، ساري قولوخان، فارقلي خان، اصغر قيليفتي، عسگرانلي، حسين فيشقاني دئمك اولار.

تك معروف دوببه‌لر دگيل آلرينزي چوخو يئري گلنده مزه‌لي سوًزلر دئمكده ماهيرديرلر.

ميثال اوچون آشاغيداكي حيكايه گتيريرلر.

ساري قولو خان و عباچي اوغلونون لطيفه‌لريندن

بير گون ساري قلي خان بازاردا دولاناندا گوًردي حاجي حسين بزاز بير دستمال چاناسينا باغلاييب سوروشور: حاجي آقا نييه چاناوي باغلاميسان؟ جواب وئرير: ديشيمي قورد يئييب انگيم شيشيب.

قلي خان دئير: بير كوًپك بوغووا باغلاسايدين قورد قورخوب گلمزدي.

حاجي فوراُّ دئير: سني تاپماديم. قلي خان دئير: ياخشي اولوب تاپماميسان من قورددان قورخارام، اوني گوًرن كيمي آغزيوي باتيرارديم.

عباچي اوغلو و اوغرولار

عباچي اوغلو محرم آيينين روضه‌سيني اوخوياندان سونرا پوللاريني آليب شامدان سونرا ائولرينه گئديردي. اوغرولار بو ايشدن خبر توتموشدولار. عباچي اوغلونون قاباغيني كسيب دئديلر: پوللاري وئر، سويون.

عباچي اوغلو دئدي: سيز قيراغدا دورون من اوًزوم سويونارام. عباسيني -قاباسيني چيخاردير سونرا اونلاري موًحكم باغلاييب ياخيندا اولان داما آتير سونرا اوغرولارا دئدي گلين ـ آپارين.

اوغرولار گوًردولر اللري بوشا چيخدي گئدديلر. عباچي اوغلو قاپيني دوًگوب پالتاريني ائو صاحيبيندن آلير.

عسگر قيلیفتي تهراندا

عسگر قيليفتي تازه تهرانه گلميشدي. بير گون يولدا قارني آغرير ايستر موستراحه گئتسين، بير يئري ياخشي تاپماديغي اوچون تاكسييا مينيب مسجيد شاه موستراحينا گئدير. اورادا آفتافا آلاندان سونرا موستراحدا زور وئرير، فقط يئل چيخير اورادان قاييدير، توپخانايا چاتاندا يئنه قارني آغرير خيال ائدير يئنه يئلدي. او يان بو يانا باخيب يئل چيخاردير بو دفعه شالواريني باتيرير، يئره توًكولمه‌مك اوچون شالوارينين آياقلارين باغليير، اگري - اوگري يئريمك ايله موسافيرخانايا گئتمك ايسته‌يير.

دالدان گلن اوچ نفر طيب محصيللري خيال ائديرلر مريضدير بيري دئيير: روماتيسمي وار، بيري دئير آنادان اولمادي اوچوونجوسو دئيير گئدك اوًزوندن سوروشاق، گليب سورشاندا عسگر جواب وئرير: هئچ بيريسي دگيل شالواريما خارابليق ائتميشم.

موللاسان يا آخيت

ايكي نفر شاهسون يول ايله گئچنده گوًردولر بير عمامه‌لي گلير اونلاردان بيري دئير «بو موللادي» او بيري دئير «آده يوخ آخيتدي» سونرا راضيلاشيرلار اوًزوندن سوروشسونلار.

ايكيسيده گلير مولانين يانينا بيري سوروشور آ كيشي سن موللاسان يا آخيت؟

موللا گوًرور اگر مولا دئسه (آخيت دئين) دوًگه‌جك اگر آخوند دئسه موللا دئين دوًگه‌جك . دئير نه آخوندام نه موللا جماعته سوًز دانيشانام. شاهسونلر موللاني آپاريرلار ياخين كنده و دئيرلر بيزيم اوچون دانيش. موللا باشلايير طهارتدن دانيشماغا و دئير كي طهارت آلاندا مقعديزي تميز يوماليسيز. شاهسونلر مقعدي باشا دوشمه‌ييرلر بير بيرينه باخيرلار سونرا سوروشرلار آي آخيت هي! مقعد نه اولان شئيدير؟ آخوند جواب وئرير «...»دير.

شاهسونلر بيربيرينه باخيب دئيرلر آي موللا سن نه درين موللاسان بيز بو چاغادك مقعد آدلي «...» ائشيتمه‌ميشديك. بير آز سونرا موللاني يولا ساليرلار.

دروازادان گئچمك

بير گون بير كئفلي بير تيرياكي و بير حشيش چكن گئجه چاغي شهرين دروازاسينا چاتديلار.

كئفلي دئدي گلين دروازاني سينديراق گئچك او اوزه، حشيش چكن دئدي او لازيم دگيل كيچيك اولاق دروازانين دئشيگيندن ايچري گيرك. تيرياكي دئدي بونلارين هئچ بيري لازيم دگيل صبر ائله‌يك سحر دروازاني آچسينلار گيرك ايچري.

ساري قولو خان ـ قارا قلي خان و عباچي اوغلونون متلكلريندن

بير گون عباچي اوغلونون اوًز ائششگينه مينيب خياباندان كئچنده آجان قاباغيني كسيب دئدي: دايان.

عباچي اوغلو اعتيراض ائديب دئدي: سنين مني ساخلاماغا حقين يوخدور. اگر خلاف ائتميشم ائششگين قويروغونو قالخيز نومره‌‌سيني ياز.

ايكي قيران آرتيق آليب

عباچي اوغلو بير گون منبرده مشروبون ضررلريندن دانيشاراق دئير: ملعونلار ايچرلر شرابي يئرلر كابابي دونرلر دگيرمانچي خوروزونا. پوللاريني حئيف ائديب شيشه‌سي 6 قيرانا عرق آليب زهرمار ائديرلر. بو موقعده ساري قلي خان يئريندن سسله‌نير آي آقا! آي آقا! نوكر سنين باشيوا بوًرك قويوب 2 قيران آرتيق آليبدير.

ائششگين قوهوملاري

ساري قولوخان بير گون ائشيتدي كی عباچي اوغلونون ائششگي مريض اولموش بير نئچه نفري ييغيب گتيرير عباچي اوغلونون قاپيسنا قاپيني دوًگورلر دئيرلر گلميشيك ائششگي گوًرمگه.

عباچي اوغلو نوًكرين چاغيرير آي قلي! آی قلي! طويله‌نين قاپيسيني آچ ائششگين قوهوملاري اونو گوًرمگه گليبلر.

عباچي اوغلونون منبرده قاوال چالماسي

بير گون تبريز دببه‌لريندن بير نئچه نفر عباچي اوغلونا دئيرلر اگر منبرده قاوال چالسان سنه 50 تومن وئرريك او راضي اولمور سونرا ريضايت وئرير. بير گون منبره چيخاندا عباسينين آلتيندا بير زنجيرسيز قاوال آپارير . بير مقدمه دانيشاندان سونرا دئير:

ايسلامدا زنجيرلي قاال چالماق حرامدير نه بو كيمي قاوال (عبانين آلتيندان قاوالي چيخارديب نيشان وئرير) چالاندا گرك بئله بئله چالينا (ياواش ياواش چالير) نه بئله بئله (برك برك چالير) بو طريق ايله منبر اوسته قاوال چالير و 50 تومان آلير. باکی دا اولان زمان من بونا اوخشار سوًز موللا علي‌اصغر اردبيلي روضه‌خوان حقينده ائشيتميش ايديم. او شرط باغليير منبر اوسته قاوال چالسين موقديمه‌دن سونرا بئله دئير: يزيد طرفدارلاري اسيرلري شامه گتيرنده شادليق ائديب زنجيرسيز قاوال چاليب بونا اوخشار سوًزلر دئرديلر:

هاراي اسيرلر گلير ممديسيرلر گلير.

عباچي اوغلوندان وئرگي (ماليات)

عباچي اوغلونو ماليه ايداره‌سي چاغيريب اوندان سوأل ائدير كي سنين گليرين آيدا نه‌قدردير؟ جواب وئرير آيدا 20ـ 25 تومن. سوروشورلار سن بو آز پول ايله نئجه دولانيرسان؟ جواب وئرير: سيزين آجانلار كيمي. (او تاريخده آجانلار يئددي تومن حوقوق آليرديلار)

مني اوزدن آپاردي

عباچي اوغلو بير گون تازا نوًكر گتيرميشدي. آروادينا دئدي: اولينجي گونلرده گرك نوًكره چوًرك خيرداسي وئرمك، اگر خيردا چوًرك اولماسا خيردالاييب وئرمك.

نوًكر 5 ـ 10 گون چوًرك خيرداسيني يئييب دانيشمادي. بير گون عباچي اوغلو بازارا گئدنده آرواد اوشاغيندان سوروشور كي سيزه نه آليم؟ هر كس بير سوًز دئدي بير شئي ايستدي. سونرا نوًكريندن سوروشور سنه نه آليم: منه قوش ديمديگي. عباچي اوغلو سببيني سوروشور.

نوًكر دئير: آقا سيز وئرن چوًرگي گرك ديمديك ايله يئمك. عباچي اوغلو اوًز يانيندا خجالت چكيب آروادينا دستور وئرير نوًكره ياخشي چوًرك وئرسين.

عباچي اوغلونون منبرده اوخوماسي

بير گون عباچي اوغلو منبر اوسته دئدي صوبح مسجيده گلنده گوًردوم ناله سسي گلير، دئديم بلكه بير كس مريضدير احتياجي وار كوًمك مقصديله ياخينلاشديم گوًردوم ناله سسي دگيل بير كس ياواش ـ ياواش اوخور و دئيير:

اريك آغاجي اكمكلرين اولايديم

ياشيل چوخا دوگمه‌لرين اولايديم

قيزيل وئرمك

عباچي اوغلو دئيیر بير گون ديك باشيندان گليرديم گوًردوم سس گلير «اوچ قيزيل بئش قيزيل» منده اليمي اوزاتديم و دئديم من موللايادا بير نئچه قيزيل وئرين. بير وقت گوًردوم اليم يانير، موًحكم تورنا اليمه ووردولار.

ساري قولو خاندان

ساري قلي خان تعريف ائدير كي من عرق ايچمگي توبه ائتميشديم. بير گون خياباندا عرقچي دوكانين قاباغيندان گئچنده آياقلاريم داياندي قوم آزالدي. من نفسيمه دئديم، نه اولماز من توبه ائتميشم. بير آز گئتميشديم يئنه گوًنلوم ايسته‌دي قاييتديم دوكانا ساري اورادا يئنه‌ده نفسه تغيير ائديب دئديم كي توبه ائله‌ميشم ايچميه‌جگم، دوكاندان اوزاقلاشديم.

سونرا نفسيمه دئديم ايندي كي سن منيم سوًزومه باخدين گل گئدك سنين اوچون بير چتور عرق آليم راحات اولاسان.

تپيك

قارا قلي خان تعريف ائدير كي بير گون تهرانا تازا گلميشديم جيبيمده پولوم يوخ ايدي، اوًزومده آج ايديم و عرقده گوًنلوم ايسته‌‌ييردي قالديم معطل، دئديم نه اولور اولسون گئدجگم بير رستورانا.

گلديم اوتوردوم لازيم گلن غذاني دستور وئرديم يئديم ايچديم، قورتاراندان سونرا قارسوني چاغيرديم و دئديم بير آدامين پولي اولماياندا سيز نه ائلرسيز؟ قارسون دئدي من بيلمرم اربابي چاغيريم. رستوران صاحيبي گلدي اونا دئديم من غذا يئميشم پولومدا يوخدور نه ائتمك؟ رستوران صاحيبي منه بير تپيك ووروب دئدي بئله بوجور ائتمك.

قارا قولو خان گليب تهراندا جرياني حاجي خان چلبي، ساري قلي خان و حاج ميرزا عليني گنجه‌اييه دئير. قرار قويوللار برابر همان رستورانا گئتسينلر. گليب بير ميز باشيندا اوتورورلار، ايسته‌نيلن غذاني دستور وئريرلر يئييب قورتاراندان سونرا حاجي خان قارسوني چاغيرير، اربابين گلمه‌سيني ايسته‌يير. ارباب گلير (اوردنگي) تپيك مسأله‌سي يادينا دوشور. چلبي دئير: بيزده تپيگي يئمگه حاضيريق.

ارباب ايله شوخلوق ائديرلر ارباب اونلاردان خوشي گليب اونلاري او گئجه‌ده قوناق ائدير و دوست اولورلار.

اوًز جينسيمدندير

تعريف ائديرلر كي ساري قلي خان مكيه گئدنده شيطان دره‌سينه كيچيك داش عوضينه بوًيوك داش آتير اورادان بير سس گلير. ساري قلي خان دئيير بو قدر آدام داش آتدي سن زاريلدامادين من بير داش آتان كيمي زاريلدادين. جواب ائشيدير زاريلداماغيم اونداندير كي سنده بيزيم جينسيميزدن سن.

معلق دورماق

قلي خان تبريزده ماليه ايداره‌سينده ايشلردي. او تاريخده آمريكا ماليه موستشارلاريندان مستر جونس تبريزده ماليه رييسي ايدي بير گون موقتي صورتده قارا قلي خان ايشدن ساليرلار كي فارسجا معلق ائتمك معروفدور. او گلير رييسين يانينا سلامدان سونرا باشين قويور يئره آياقلارين قالخيزير.

رييسين تعجوب ائديب موترجيمدن سببين سوروشور، قلي خان آنا ديلينده موترجيمه دئيرسيز مني معلق ائتميشسيز منده معلق دوروب معلق اولماغيمي نيشان وئرديم.

ترجومه‌دن سونرا رييس دستور وئرير اونون ايشيني وئرسينلر.

دوه‌‌يه مينمك

تبريز موستشاري مستر جونسينين سواري ماشيني وار ايدي. تبريزده اونا مينيردي.

بير گون ماليه ايداره‌سي حيه طينده بير دوه گوًردو كي قلي خاندا اونون يانيندا دوروب رييس ماشينا ميننده اودا دوه‌يه ميندي رييس تعجوب ائديب سوروشدو:

قلي خان دئدي: آقاي رييس سيزين ماشينيز وار مينيب گئديرسيز پولو اولانلار دوروشكيه (فايتونا) مينيرلر چون منيم پولوم يوخدور دوه‌چيه اون شاهي وئريب دوه‌يه مينيب گليب گئديرم.

رييسين قولو خانين سوًزوندن خوشي گليب دستور وئردي گئدنده اونا ايكي قيران گل - گئت پولو وئرسينلر.

حسين فيشقاچي

حسين فيشقاچي فايتونچوولوق و زورنا چالماق ايله ايشيني گئچيردردي. بير ايل قوربان بايراميندان قاباق اردبيله گئدير تا پول قازانسين. هر نه چاليشير كافي پول الينه گلمير، غدیر بايرامي اولور اوندادا يئنه بير شئي قازانا بيلمير. محرم آيي گلنده واويلاسي گوًگه چيخير 20 تومن قهوه‌‌چييه بورجلو اولور، پول اوچون آوارا قالير. پولسوز تبريزه ائوينه گئتمگه اوتانير. عاشورا گونو ياخين اولاندا دوسلاريندان بيري اونو چوخ غملي گوًرور. سببين سورشدوقدا او حقيقتي سوًيله‌يير. دوستي دئيیر گل قتل گونو شیمير شبيهي اول. حسين قبول ائتمير دئيير من شمر و ابن سعد اولانمارام.

دوستي دئيير من فرات سوونون مأمورليغيني دوزلدرم اللي تومنده پول آلارام. حسين گوًرور پول چوخدور راضي اولور. ايگيرمي تومن قهوه‌چينين بورجونو وئررم اون تومن يول خرجي گوًتوررم و ايگيرمي تومنده آرواد اوشاغيما آپارارام. پولي حاضير ائديرلر. حسين قهوه‌چينين پولون وئرير.

قتل گونو ايكي نفر مأمور ايله بير چاي قيراغيندا شبيه پالتاريندا دورور. اوًزي نقل ائدير:

بيردن گوًردوم بير قوي هئيكل هئيبتلي شمشير الينده اوجا بويلو بير شخص گلدي اوجا سسله دئدي: سويو سيز قويماييرسيز؟

من قورخومدان دئديم:

قوربان اولوم من غلط ائله‌ييرم سويو قويماييرام، من عرب دگيلم من حسين فيشقاچی تبريزلييم. نه قدر سو ايسترسيز آپارين.

من بورجومو وئرمگه و عاييله‌مين تأميني اوچون اللي تومن آلميشام. آقا باشيوا دوًنوم منيله ايشين اولماسين. طبيعيدير ايسته‌نيلن نتيجه آلينمايير.

يولداشيم و اوًزگه‌‌لري من دانلاديلار.

ولي من يولداشيما دئديم كي گوًردون من باجارمارام.

حسين فيشقانين طبع شعري وار ايدي. آشاغيداكي شعر اونداندير.

باخير ياني ياني اولوم گوًزلرين قورباني

قاباقجا چاي گتير اوندان سونرا قلياني

اصغر قيليفتي‌نين سوًزلريندن

اصغر قيليفتيدا تبريزده اولان دوببه‌لردن بيريدير. اونوندا موختليف مزه‌لي سوًزلري وار. نومونه اولاراق:

ائششكدن عوذر ايسته‌مك

مستوفي تبريزده حاكيم اولان زمان تبريز اهاليسينين يئمگي اوچون مركزدن آرپا ايسته‌ميشدي. سوًز گلنده دئميشدي تبريزليلره آرپا بسدي. سوًز تحقير ائديجي اولدوغو اوچون خلق اوندان ناراضي اولدو. جور به جور يوللار ايله ناراضي اولماقلاريني گوًسترديلر.

بير گون مستوفي بير دوكان قاباغيندا دورموشدو ايتيفاقي اولاراق اصغر قيليفتيدا اوردا ايميش. اوردان بير نئچه ائششك كئچير اصغر قيليفتي گئديب ائششكلرين بوينونو قوجاقلاييب اوجا سسله دئير (مقصدي مستوفيه ائشيتديرمك اولور) بيزي باغيشلايين كي سيزين روزوزا شريك اولوب يئييريك.

آسفالت لازيم دگيل

مستوفي زمانيندا تبريز خيابانلاريني آسفالت ائتمك اوچون صوًحبت اولور. اصغر قيليفتي دئير تبريز خيابانلارينا آسفالت چكمك لازيم دگيل. آقاي مستوفينين لوطفوندن تبريز اهلي خيابانلاري اوًز قيقلاري ايله آسفالت ائدرلر.

هونري وار ايكي دانه سنگك آلسين

ايكينجي دونيا داعواسي زماني تبريزده ده چوًرك آزالدي . اونو آلماق اوچون ساعاتلارلا وقت لازيم ايدي.

بو مسأله‌ني حل ائتمك اوچون جماعت شهرداري سالونوندا جمع اولموشدولار. چوًرك حقينده دانيشاندا بعضيلري هيتلرين فتحيندن دانيشيردي. اصغر قيليفتي دانيشماغا ايجازه ايسته‌دي. سوًز آلاندان سونرا دئدي: او قدر هيتلرين تعريفين ائتمه‌يين اگر غيرتي و قدرتي وار گليب تبريزده ايكي سنگك آلسين.

قالخان لازيمدير

بير گون اصغر قيليفتي تبريزده خويلولارين كيبريت كارخاناسينا گئدير باشلايير اونلارين كيبريتلرين تعريف ائتمگه. دئير اما بير عيبي وار گرك كبريت چكنده بير قالخاندا الينده توتاسان تا كبريتين قورولاري چكنين گوًزلرين و قاشلارين يانديرماسين.

عسگرانلي و باش دولانديرماق

عسگرانلي دا تبريز دوببه‌لريندن بيريدير. چوخ وقت اونون سوًزلريله اصغر قيليفتي‌نين سوًزلريني خلق عوضي دئيرلر. بير عيده يوخاريدا اصغر قيليفتي آدينا يازيلان سوًزلري عسگرانلي یه مربوط بيليرلر.

عسگرانلي بير گون ديك باشيندا دورموشدو تبريز تاجيرلريندن بيري اونا كوًمك ائتمك مقصديله 5 تومن پول وئرير و دئيير گئت باشيوي دولاندير. هر كس سوروشاندا: عسگرانلي نه ائيله‌ييرسن؟ جواب وئرير: حاجي آقا پول وئريب و دئييب باشين دولاندير. منده دولانديريرام.

قایناقلار ؛ ایضاحلار:

1- متن ده گئدن جوک لارین بیر سیراسین رحمتلی آتام دان ائشیدمیشدیم .

2- عسگرانلی حاقیندا رحمتلی پروفسور حمید محمد زاده ایله تبریز ده بیر نئچه دونه دانیشمیشدیق.

3- ادبیاتچی دوستوم علی برازنده دوقتور جاویدین فولکولور حاقیندا کی کیتابلارین یئنی دن تایپ ائدیب چاپا حاضیرلامیشدیر . او منیم خواهیشیم اوزره نئچه گولمه جه نی هامان چاپا حاضیر اولان کیتابدان منیم ایچون گوندرمیشدیر کی اوز منت دار لیغیمی بیلدیرمکی بورج بیلیرم .

4- متن ده گئدن ایکی جوکو دا عمه م اری رحمتلی آل احبر بختیاری دن ائشیتمیدیم . او 1377 ینجی ایل فوت ائدیب .اوزونده دوببه لیک استعدادی وار ایدی . تبریز دوببه لریندن اولان ایکی باشلی میر تاغی اونون باجیسی اری کپکی یئرآلما آدی ایله داها تانینان آغا میر حسنین آتاسی ایدی . رحمتلی آغا میر حسن اوزو دوببه لردن ایدی .

5- شخصی یادداشتلاریم

تبریز میرت چیل لری

مطالب مشابه :

تبریز میرت چیل لری

خر مضاعف

دانلود الکی - آلبوم جدید محسن نامجو + متن آهنگ ها

میر علمدار

معرفی یک دوربین مناسب برای ضبط مستند

نهم ربیع الاول

میر گل آقا اعجازی