پیشگیری از بارداری قسمت دوم

روش اورژانس پیشگیری از بارداری

توضیح روش:
روش اورژانس پیشگیری از بارداری (Emergency Contraception)، روشی است که پس از تماس جنسی بدون استفاده

از روش های مطمئن پیشگیری از بارداری و یا هرموردی

که احتمال بارداری ناخواسته پس از تماس جنسی را

داشته باشد، استفاده می شود. این روش توسط

کارکنان بهداشتی آموزش دیده تجویز میگردد. از این روش

نباید به عنوان یک روش دایمی پیشگیری از بارداری

استفاده نمود.

مکانیسم عمل:
۱/ تاثیر بر مخاط داخلی رحم (اندومتر)،
۲/ جلوگیری از تخمک گذاری،
۳/ اختلال درحرکات لوله ها.

اثر بخشی:
اثربخشی این روش ۹۸-۹۷ درصد بوده و با فاصله زمانی

تماس جنسی تا آغاز استفاده از روش ارتباط قابل

توجهی دارد. هر چقدر فاصله زمانی تماس جنسی

تا آغاز استفاده از روش کوتاه تر باشد، اثربخشی آن

بیشتر خواهد بود.

عارضه ها و چگونگی برخورد با آن ها:
۱/ تهوع واستفراغ حین مصرف: بهتر است قبل و ۶-۴

ساعت پس از مصرف هر دوز EC از یک داروی ضد تهوع

مانند دیمن هیدرینات یا دیفن هیدرامین استفاده شود.

قرص دیمن هیدرینات ۵۰-۲۵ میلی گرم ۴-۳ بار در روز یا

قرص (شربت) دیفن هیدرامین ۵۰-۲۵ میلی گرم (۴-۲

قاشق غذاخوری کوچک) که مصرف دوز اول آن نیم ساعت

قبل از خوردن قرص EC و دوزهای بعدی (درصورت نیاز)

با فاصله های ۶ ساعته پس از آن است، در کاهش

شدت تهوع و استفراغ موثر است.
۲/ اختلال قاعدگی: ممکن است که قاعدگی بعدی

چند روز زودتر یا دیرتر آغاز شود. فرد باید در مورد بی

خطر بودن این مسئله آگاهی داشته باشد.
۳/ سردرد و سرگیجه.

موارد منع مصرف :
 حاملگی،
 موارد منع مصرف استروژن، میگرن کلاسیک، ترومبوز

وریدهای عمقی(DVT)،
 Multiple Exposure(تماس های جنسی متعدد بدون

محافظت) یعنی افزایش تعداد تماس های جنسی

بدون محافظت، اثربخشی روش را کاهش و احتمال

حاملگی را افزایش می دهد.

نکته مهم:
این روش نباید مورد استفاده دائم قرار گیرد و لازم

است که کاربرد آن به موارد خاص مانند موارد زیر محدود گردد:
 پارگی کاندوم.
 خروج آی یودی در زمانی غیر از خونریزی قاعدگی.
 تماس جنسی بدون استفاده از روش مطمئن پیشگیری

از بارداری.
 استفاده از روش طبیعی یا منقطع با شک به تماس

جنسی که می تواند منجر به بارداری گردد.

زمان شروع و چگونگی استفاده از EC:
اگر بیش از ۷۲ ساعت از زمان نزدیکی مشکوک نگذشته

باشد (مصرف اولین دوز این روش باید حداکثر در فاصله

زمانی ۷۲ ساعت از تماس جنسی مشکوک صورت گیرد)،

داوطلب می تواند با کاربرد یکی از روش های زیر از حاملگی

ناخواسته جلوگیری نماید:
۱/ قرص HD، ۲ عدد در اولین فرصت و دوعدد ۱۲ ساعت بعد،
۲/ قرص LD، ۴ عدد در اولین فرصت وچهار عدد ۱۲ ساعت بعد،
۳/ قرص تری فازیک، ۴ عدد قرص سفید در اولین فرصت

و چهار عدد قرص سفید ۱۲ ساعت بعد ( قرص های

مرحله سوم).
نکته: درموارد تجاوز جنسی، خدمتEC به فرد ارائه شده

و سپس ارجاع به مراکز تخصصی برای بررسی ازنظر

STIs و مسایل دیگر توصیه می گردد.

تذکرهای حین مصرف:
۱/ بهتر است که قرص ها باشکم خالی خورده نشود.
۲/ درصورت استفراغ تا دو ساعت پس از استفاده از روش،

خوردن مجدد قرص ها ضروری است.
۳/ حداکثر دفعات مجاز استفاده از این روش در هر سیکل

قاعدگی یک بار است. آموزش کاربرد صحیح این روش

ضروری بوده و باید تاکید شود که این روش می بایست

در حداقل دفعات ممکن در طول دوران باروری استفاده

گردد. مجاز بودن مصرف یکبار از این روش در هردوره

قاعدگی دلیلی برتایید مصرف آن درهردوره قاعدگی به

عنوان روش پیش گیری از بارداری نیست.

دلایل اختصاصی مراجعه به مرکز ارائه خدمت:
 در صورت قاعده نشدن فرد (و یا عدم وجود خونریزی

های منطبق با قاعدگی) درعرض ۳ هفته پس از مصرف

EC، برای بررسی و معرفی برای انجام تست بارداری

(ترجیحاβ-HCG).
حاملگی هم زمان با روش: با توجه تراتوژن نبودن این

روش برای جنین، در صورت وقوع حاملگی، نیازی به ختم

آن نخواهد بود.

مگسترون
Depo Medroxy Progestrone Acetate

توضیح روش:
DMPA، یک روش تزریقی پیشگیری از بارداری است.

آمپول DMPA حاوی ماده موثره دپومدروکسی پروژسترون

استات بوده و سه ماه از بارداری پیشگیری می نماید.

ارائه خدمت این روش توسط کارکنان بهداشتی دوره

دیده، صورت می گیرد.

مکانیسم عمل:
۱/ جلوگیری از تخمک گذاری،
۲/ دشوار نمودن رسیدن اسپرم به رحم از طریق

افزایش غلظت ترشحات دهانه رحم،
۳/ تاثیر بر مخاط داخلی رحم ( اندومتر).

اثربخشی:
اثربخشی این روش در سال اول استفاده بیش از

۹۹/۷% است.

مزیت ها:
 اثربخشی بالا،
 آسانی استفاده،
 فاصله های استفاده نسبتا” طولانی مدت

(هر ۳ ماه یک بار)،
 مناسب برای افرادی که با استفاده مداوم و

هرروزه از یک روش مشکل دارند (افراد فراموشکار،

کوچ نشین، عقب ماندگان ذهنی و ….)،
 کاهش ابتلا به سرطان های اندومتر و تخمدان،

بیماری های التهابی لگن (PID)، کم خونی، فیبروم

رحم، اندومتریوز، حاملگی خارج از رحم (EP)، کاندیدیازیس

واژن، سندرم قبل از قاعدگی (PMS)، درد زمان قاعدگی

و متیل اشمرز،
 افزایش ندادن عوارض استروژنی بدلیل نداشتن

استروژن،
 مناسب برای افراد مبتلا به دیابت و بیماری تیرویید،
 قابل استفاده در هر دوره سنی،
 قابل استفاده در دوران شیردهی،
 افزایش شیر مادر،
 تداخل نداشتن با تماس جنسی،
 عدم نیاز به قطع مصرف قبل از اعمال بزرگ جراحی،
 مناسب برای بیماران تشنجی(اگر با مصرف

داروهایی مانند کاربامازپین و فنی تویین هم زمان نباشد.)

عیب ها:

 تاخیر در بازگشت باروری،
 لزوم تزریق در فاصله های زمانی سه ماهه،
 عدم پیشگیری از بیماری های مقاربتی از جمله ایدز،
 احتمال افزایش وزن،
 آمنوره.

عوارض شایع و چگونگی برخورد با آن ها:

۱/ اختلالات قاعدگی (از آمنوره تا خونریزی نامرتب):

خونریزی نامرتب رحمی معمولا” در ماه های اول مصرف

دیده شده و در عرض ۳-۲ ماه اول از بین رفته و یا

کاهش می یابد ( شایان ذکر است که رفع این عارضه

گاه نیازمند زمانی معادل ۱۲-۶ ماه خواهد بود). در

صورتی که خونریزی نامرتب رحمی برای فرد مزاحمت

ایجاد کند، باید او را برای بررسی بیشتر به متخصص

زنان معرفی نمود.
اگر دلیل خونریزی تزریق DMPA باشد، کپسول

مفنامیک اسید (۲۵۰میلی گرمی) روزی سه بار و

در هر بار دو عدد، تا ۵ روز تجویز می گردد.

در صورت بهبود نیافتن و یا وقوع خونریزی به هر دلیل

دیگر ( بجز تزریق DMPA) ارجاع به متخصص زنان

ضرورت دارد.
اگر آمنوره از ابتدای تزریق آمپول ایجاد شود،

نیاز به درمان نداشته و صرفا باید به فرد اطمینان

خاطر داده شود. بررسی احتمال بارداری به شرط این

که فرد پس ازتزریق آمپول، خونریزی قاعدگی منظم داشته

و بعدا دچار آمنوره شده باشد، لازم است.

۲/ افزایش وزن: افزایش وزن بیشتر به دلیل آثار هورمون

پروژسترون و تجمع مایع در بدن، افزایش اشتها و مصرف

بیشتر مواد غذایی است. این مشکل با رعایت رژیم

غذایی و ورزش قابل رفع است.

عوارض غیرشایع و چگونگی برخورد با آن ها:

این عارضه ها ممکن است هرگز مشاهده نشده

و یا خیلی به ندرت مشاهده شود. اگر این عارضه ها

مشاهده شود، ارجاع ضروری است. عارضه های

غیرشایع DMPA عبارت هستند از:

۱/ تغییر خلق ( بی خوابی و افسردگی): ارجاع به

متخصص زنان.
۲/ حساس شدن پستان ها: با رعایت توصیه های

بهداشتی برطرف می گردد. در غیر این صورت ارجاع

به ماما ودرصورت نیاز ارجاع به متخصص زنان ضروری است.
۳/ سردرد و گیجی: ارجاع به متخصص زنان.
۴/ نفخ شکم: ارجاع به متخصص زنان.
۵/ کاهش میل جنسی: ارجاع به روانپزشک ضروری است.
۶/ تاخیر در برگشت باروری: ارجاع به متخصص زنان.
۷/ بروز سرطان پستان: ارجاع به متخصص زنان.

موارد منع مصرف مطلق:

 بارداری،
 سرطان پستان،
 خونریزی واژینال بدون علت مشخص،
 اختلالات شدید انعقادی،
 سابقه تومور (آدنوم) کبدی ناشی از مصرف هورمون

های استرویید جنسی،
 ترومبوآمبولی و یا سابقه آن،
 سابقه سکته مغزی،
 فشارخون کنترل نشده،
 دیابت کنترل نشده،
 دیابت با ضایعه عروقی و یا ابتلای به دیابت به مدت

بیست سال یا بیشتر از آن.

موارد منع مصرف نسبی:

 بیماری کبدی،
 بیماری شدید قلبی عروقی،
 تمایل به برگشت سریع باروری،
 مشکلات مرتبط با تزریق (ترس،…)،
 افسردگی شدید،
 فشار خون کنترل شده،
 دیابت کنترل شده،
 مول،
 چاقی.

زمان شروع استفاده از DMPA:

۱. در زمان قاعدگی: اولین تزریق (شروع استفاده از

روش) در یکی از پنج روز اول قاعدگی انجام و تا یک

هفته نیز از یک روش کمکی مانند کاندوم استفاده می شود.

۲/ مادران غیر شیرده:

۱) پس از زایمان: اولین تزریق DMPA بلافاصله پس

از زایمان یا تا ۳ هفته پس از آن امکان پذیر بوده و

نیازی به برگشت قاعدگی نیست.

۲) پس از سقط: اگر متقاضی خدمت DMPA را به عنوان

روش پیشگیری از بارداری انتخاب کند، استفاده از آن

تا ۵ روز بعد از سقط سه ماهه اول یا دوم امکان پذیر

است. تزریق DMPA پس از این فاصله زمانی (۵ روز)

منوط به دریافت پاسخ منفی تست بارداری β-HCG

از آزمایشگاه و رعایت سایر شرایط خواهد بود.

۳/ مادران شیرده:

۱) درصورت قاعده نشدن و تغذیه انحصاری شیرخوار

با شیر مادر و انتخاب DMPA بعنوان روش پیشگیری از

بارداری، مصرف DMPA باید ۶ هفته پس از زایمان آغاز گردد.

۲) در صورت قاعده شدن، تزریق باید در یکی از پنج روز

اول قاعدگی انجام شده و تا یک هفته نیز از یک روش

کمکی، مانند کاندوم استفاده شود.

۳) به دنبال قطع یک روش: اگر فرد در پنج روز اول دوران

قاعدگی مراجعه کند، می توان بلافاصله DMPA را تزریق

نمود، درغیراین صورت تا فرا رسیدن دوره قاعدگی بعدی

(برای تزریق DMPA) کاندوم در اختیار فرد قرار داده خواهد شد.

چگونگی استفاده از DMPA:

۱. یک آمپول ۱۵۰ میلی گرمی DMPA هر ۳ ماه یکبار

تزریق می گردد. اگر متقاضی در محدوده فاصله زمانی

۲ هفته زودتر و یا ۲ هفته دیرتر از موعد مقرر مراجعه

نماید، می توان ضمن تاکید بر لزوم رعایت زمان تعیین

شده، DMPA را تزریق کرد.
۲/ قبل از تزریق و برای بوجود آوردن سوسپانسیون

یکنواخت، باید ویال یا آمپول را به شدت تکان داد.
۳/ تزریق DMPA عضلانی (بالای عضله بازو یا باسن) و

عمیق (با استفاده از سرسوزن بلند) است. محل تزریق

نباید ماساژ داده شود.

آزمایش ها و معاینه های لازم :

۱/ اندازه گیری وزن و قد و محاسبه BMI .
۲. اندازه گیری و ثبت فشار خون. (فشار خون کنترل شده

از موارد منع مصرف نسبی است. در پیگیری ها به تغییر

فشار خون دقت شود.)
۳/ انجام پاپ اسمیر( بر اساس دستورالعمل کشوری).
۴/ اندازه گیری لیپوپروفایل(یکبار). اگر LDL پایه متقاضی

خدمت از۲۰۰میلی گرم در دسی لیتر بیشتر بوده و دو

فاکتور خطر عروقی و یا اختلالات نادر لیپیدی مانند

FAMILIAL HYPER CHOLESTROLEMIA وجود داشته

باشد، آغاز استفاده از روش توصیه نمی شود.
توجه: اگر انجام آزمایش و معاینه های فوق در اولین

مراجعه ممکن نباشد، می توان اولین نوبت آمپول را

تزریق کرد. باید به خاطر داشت که انجام بررسی های

یادشده در فاصله زمانی سه ماه پس از تزریق اول

ضرورت دارد.

هشدارها و چگونگی برخورد با آن ها:

بروز هر یک از علائم زیر نشان دهنده ضرورت مراجعه فوری به بیمارستان است.
۱/ خونریزی شدید یا طولانی (دو برابر شدن مقدار و یا مدت زمان قاعدگی در مقایسه با قاعدگی های قبلی)،
۲/ سردرد شدید همراه با تاری دید،
۳/ زردی چشم و پوست،
۴/ تاخیر قاعدگی (در فردی که حین استفاده از DMPA

قاعدگی مرتب داشته است)،
۵/ افزایش فشار خون (در حدی که نیازمند درمان باشد).

موارد قابل توجه در پیگیری ها و مراجعه های بعدی:

 در صورت تاخیر بیش از ۲ هفته برای تزریق بعدی و

وجود قاعدگی ماهیانه درطول استفاده از این روش،

بررسی احتمال بارداری و تذکر به استفاده از یک روش

دیگر (مانند کاندوم) تا قاعدگی بعدی ضروری است.

درصورت وجود آمنوره به دلیل تزریق آمپول و تاخیر بیش از

۲ هفته، تزریق بعدی پس از دریافت پاسخ منفی آزمایش

بررسی بارداری، انجام خواهد شد.

 در موارد قطع قاعدگی (آمنوره) در استفاده کنندگان

از روش، اطمینان دادن به فرد در ارتباط با عادی و بی

خطربودن این مسئله (قطع خونریزی ماهانه-آمنوره)

ضروری است. همچنین فرد باید مطمئن شود که قطع

قاعدگی دلیل وجود بارداری نخواهد بود.

 در صورت بروز لکه بینی یا خونریزی بین دوره های

قاعدگی، باید گیرنده خدمت از عادی، شایع و بی خطر

بودن این عارضه اطمینان خاطر یابد. اگر خونریزی ادامه

یابد، گیرنده خدمت باید به مراکز مربوطه ارجاع شود.

(بخش برخورد با عوارض شایع)

 خونریزی قاعدگی شدید یا طولانی (خون ریزی

قاعدگی شدید یا طولانی: مقدار خونریزی یا مدت آن

دو برابر معمول باشد) نادر، اما مهم بوده و نیازمند توجه

پزشکی است.

 سابقه سردرد شدید(میگرن)، مانع استفاده از

DMPA نیست. اگر مصرف DMPA با شروع و یا تشدید

سردرد، تاری دید، از بین رفتن موقت بینایی، برق

زدن در چشم( فلاشینگ)، دیدن خطوط زیگزاگی و یا

اختلال در تکلم و حرکت همراه گردد، استفاده از یک

روش غیر هورمونی توصیه می شود. همچنین برای آغاز

درمان مناسب، ارجاع این فرد ضرورت خواهد داشت.

 اگر مشکلی وجود نداشته باشد و فرد مایل به ادامه

استفاده از DMPA باشد، ضمن ارائه خدمت مطابق

دستورالعمل، به فرد تذکر داده می شود که پس از سه

ماه، برای تزریق نوبت بعدی ( تزریق در فاصله ۱۴ + ۹۰

روز انجام پذیر است) مراجعه نماید.

 در هر مراجعه برای تزریق بعدی باید رضایت از روش،

شکایت ها، هشدارها و عارضه ها مورد سوال و

بررسی قرار گیرد.

استفاده از DMPA پیش از زایمان اول :

۱/ ممکن است باعث تاخیر در بازگشت باروری شود .
۲/ مصرف آن در افراد زیر ۱۶ سال، با توجه به احتمال اثر

منفی بر رشد استخوانی توصیه نمی شود.

حاملگی هم زمان با استفاده از DMPA :

اگر هم زمان با استفاده از DMPA بارداری اتفاق

بیافتد، احتمال افزایش مرگ و میر نوزادی و نئوناتال به

علت کاهش وزن هنگام تولد (IUGR) وجود دارد.

بنابراین در بارداری های هم زمان با استفاده از این

روش، نیاز به دقت بیشتر در مراقبت ها و (در صورت

لزوم) ارجاع به متخصص زنان است.

برگشت باروری پس از قطع روش:

۱/ ممکن است بازگشت باروری در کاربر DMPA پس از

قطع استفاده از روش با تاخیر مواجه گردد‏، این تاخیر بطور

معمول حدود ۹-۸ ماه پس از آخرین تزریق بطول

می انجامد.
۲/ تزریق DMPA ناباروری دایمی ایجاد نمی کند.
۳/ اگر فرد نخواهد باردار شود و نیز مایل به ادامه استفاده

از DMPA نباشد، علیرغم تاخیری که در بازگشت باروری

با استفاده از DMPA پس از پایان مدت ۳ ماهه وجود دارد،

باید از یک روش دیگر پیشگیری از بارداری استفاده نماید.

آی-یو-دی کاپر تی (TCu ۳۸۰ A)

توضیح روش:
این نوع آی – یو- دی یک وسیله کوچک حاوی مس است

که در داخل رحم کار گذاشته شده و تا ده سال از بارداری

پیش گیری می کند. ارائه خدمت این روش توسط پزشک،

ماما و یا کارکنان بهداشتی آموزش دیده صورت می گیرد.

مکانیسم عمل:
۱/ ایجاد التهاب در حفره رحم و صدمه به اسپرم،
۲/ اختلال در حرکات لوله های رحمی و جلوگیری از انتقال

اسپرم و رسیدن آن به تخمک.

اثربخشی:
اثربخشی آی یودی TCu ۳۸۰ A حدود ۹۹/۲درصد می باشد.

مزیت ها:
 اثربخشی بالا،
 قابلیت برگشت باروری بلافاصله پس از خروج IUD،
 طولانی مدت بودن اثر پیشگیری از بارداری (۱۰سال)،
 نیاز نداشتن به یادآوری روزانه،
 عدم تاثیر بر شیردهی،
 نداشتن آثار و عوارض هورمونی،
 قابل استفاده دراوایل دوران منوپوز ،‏‏ ‏
 عدم تداخل با تماس جنسی،
 تداخل نداشتن با مصرف داروها.

عیب ها:
 لزوم کارگذاری و خروج توسط فرد دوره دیده،
 خروج خودبخودی،
 عدم پیشگیری از انتقال بیماری های منتقله از راه

تماس جنسی(STIs)،
 لزوم معاینه دوره ای.

عوارض شایع و برخورد با آن ها:

۱/ افزایش خونریزی و درد هنگام قاعدگی: به فرد آگاهی

لازم داده می شود که این مشکل طی ۳-۲ ماه پس از

گذاردن IUD رفع خواهد شد. در صورت نیاز، درمان با

داروهایی مانند ایندومتاسین، مفنامیک اسید (روزانه ۳

بار و در هربار ۲ کپسول۲۵۰ میلی گرمی بمدت ۵ روز)، …

و آهن آغاز می شود. اگر مشکل خونریزی و درد زمان

قاعدگی با این درمان برطرف نگردد، علت آن بررسی و

در صورت نیاز باید IUD را خارج نمود.
۲/ خونریزی نامنظم و لکه بینی بین قاعدگی ها: بــــــه فرد

آگاهی داده می شود که این مشکل در عرض ۳-۲ ماه

برطرف خواهد شد. اگر مشکل پس از گذشت ۳-۲ ماه

ادامه یافت، ارجاع به متخصص زنان ضرورت می یابد.
۳/ افزایش ترشحات واژینال: درصورت افزایش ترشح

واژینال، نوع آن بررسی و سپس درمان آغاز می گردد.

درصورت نیاز، ارجاع به متخصص زنان ضروری است.

(ترشحات عفونی بدبو، همراه با سوزش و خارش

بوده و رنگ آن با ترشحات غیرعفونی تفاوت دارد).

عوارض غیرشایع و برخورد با آن ها:

۱/ بیماری های التهابی لگن ( PID ): در۲۰ روز اول

پس از کارگذاری مشاهده می شود. دلیل اصلی آن

تشخیص ندادن عفونت موجود قبل از IUD گذاری و

یا رعایت نکردن استریلیتی در زمان جای گذاری است.

باید در این موارد فرد را به بیمارستان ارجاع نمود.

۲/ سوراخ شدن رحم هنگام کارگذاری (که به دو صورت

اتفاق می افتد):

الف- با علائم بالینی: معمولا هنگام اندازه گیری

عمق رحم (با هیسترومتر) و یا کارگذاری IUD رخ داده

و فرد احساس درد دارد.
ب- بدون علائم بالینی: علامتی نداشته و از علائم پی

بردن به آن کوتاه شدن طول نخ است.
در موارد احتمال سوراخ شدن رحم، در صورت امکان باید

IUD را خارج کرده و فرد را به متخصص زنان یا بیمارستان ارجاع داد.

موارد منع مصرف مطلق :

 شک یا اطمینان به حاملگی،
 سابقه PID با بستری در بیمارستان ،
 رحم با شکل غیر طبیعی،
 بیماری ویلسون یا حساسیت به مس (برای IUD های

مس دار)،
 نقص سیستم ایمنی،
 نئوپلازی درمان شده سرویکس،
 فیبرومی که اندازه و شکل رحم را تغییر داده باشد،
 خون ریزی شدید قاعدگی (دفع لخته) یا آنمی شدید،
 خونریزی واژینال بدون علت مشخص،
 اختلالات انعقادی،
 سابقه بارداری خارج رحمی،
 شک به وجود بدخیمی رحم یا سرویکس و یا قطعیت

وجود آن،
 پاپ اسمیر غیر طبیعی ،
 در فاصله زمانی درمان و پیگیری مول (حداقل ۱ سال)،
 نداشتن سابقه زایمان،
 سل لگنی.

موارد منع مصرف نسبی :

 سابقه PID بدون بستری در بیمارستان،
 داشتن شریک های جنسی متعدد (در زن یا همسر وی) ،
 بیماری های دریچه ای قلب که نیاز به دریافت آنتی بیوتیک پروفیلاکسی پیش از گذاشتن IUD داشته باشند،
 ابتلای به STIs یا سابقه آن (ابتلای اخیر)،
 اندومتریت پس از زایمان و یا سقط عفونی در ۳ ماه گذشته،
 سرویسیت و واژینیت درمان نشده .

توجه: استفاده از IUD در افراد دیابتی نیاز به کنترل دارد.

زمان شروع استفاده از IUD:
۱. در زمان قاعدگی: باتوجه به اطمینان از باردار نبودن،

نرمی سرویکس و راحت تر بودن ارائه خدمت، کارگذاری

IUD در ۵ روز اول خونریزی قاعدگی توصیه می شود.

(خونریزی و درد ناشی از کارگذاری IUD، با خونریزی

و درد دوران قاعدگی پوشیده خواهد شد).

۲/ پس از زایمان (طبیعی، سزارین): کوتاه ترین فاصله

زمانی ممکن برای آغاز استفاده از IUD، ۶ هفته پس از

زایمان طبیعی یا سزارین است. ضمنا شیردهی مانع

گذاشتن IUD نبوده و IUDاثری بر شیر مادر ندارد .

۳/ پس از سقط یا کورتاژ: پس ازسقط یا کورتاژ زیر ۱۲ هفته

و به شرط عفونی نبودن آن، می توان در ۵ روزاول پس

از سقط IUD گذاری را انجام داد. در موارد سقط بالای ۱۲

هفته، این کار باید با ۶ هفته تاخیر و پس از بررسی های

لازم توسط متخصص انجام شود.

۴/ در مادران شیردهی که قاعدگی آن ها برنگشته است:

IUD را می توان ۶ هفته پس از زایمان با انحام آزمایش

β-HCG و اطمینان از عدم بارداری کارگذاشت.

آزمایش ها و معاینه های لازم:
اولین مراجعه :
۱/ معاینه لگنی برای بررسی اندازه و وضعیت رحم و

آدنکس ها .
۲/ بررسی موارد کنتراندیکاسیون های مطلق و نسبی.

مراجعه های بعدی:
۱/ دیدن نخ IUD (معاینه توسط خود فرد لازم نیست):

بررسی نخIUD پس از اتمام اولین دوره خونریزی قاعدگی

بعد از گذاشتن IUD انجام شده و کنترل های بعدی آن

هر ۶ ماه یکبار( در غیر از زمان قاعدگی) صورت خواهد گرفت.

شایان ذکر است که در چند ماه اول پس از گذاشتن IUD

و بویژه در دوران قاعدگی احتمال خروج خودبخود آن وجود

دارد. در صورت افزایش طول نخ و یا در حال خروج بودن آن،

باید نسبت به خروج کامل IUD اقدام شود. بلافاصله پس از

خروج IUD و در صورت مناسب بودن شرایط فرد(حامله نبودن،

نداشتن عفونت و تقاضا برای ادامه روش)، می توان نسبت

به گذاردن IUD جدید اقدام کرد.
۲/ معاینه لگنی برای بررسی ترشح ها و حساسیت

رحم و آدنکس ها،
۳/ انجام پاپ اسمیر براساس دستورالعمل کشوری،
۴/ بررسی وضعیت رضایت مندی، داشتن مشکل با

استفاده از IUD، تقاضا برای تغییر روش و یادآوری

مسایلی که فرد درصورت بروز آن ها باید مراجعه نماید.

تذکر: درصورت رویارویی با هر کدام از علائم، عارضه ها

و هشدارها مراجعه به مراکز ارائه خدمت ضروری است.

هشدارها و چگونگی برخورد با آن ها

۱/ دیده نشدن نخ یا عدم لمس نخ IUD توسط فرد معاینه

کننده: اگر نخ IUD دیده نشود، باید برای بررسی

بیشتر از نظر حاملگی، پاره شدن نخ، سوراخ شدن رحم،

ورود IUD به حفره شکمی و خروج IUD سونوگرافی

درخواست شده و در صورت نیاز ارجاع صورت گیرد.

۲/ تاخیر قاعدگی: در موارد تاخیر قاعدگی، آزمایش بارداری

برای حصول اطمینان درخواست می شود. اگر پاسخ

آزمایش بارداری هم زمان با استفاده از IUD مثبت باشد،

باید حاملگی را از نظر داخل و یا خارج رحمی بودن

بررسی نمود. شانس بارداری خارج رحمی با استفاده از

IUD افزایش نیافته ولی درصورت وقوع حاملگی هم زمان

با استفاده از IUD باید بارداری خارج رحمی را مد نظر داشت.

۳/ درموارد:
الف- حاملگی داخل رحمی: اگر درنیمه اول حاملگی باشد

و نخ IUD دیده نشود فرد ارجاع خواهد شد ولی اگر بتوان

نخ را دید، سعی می شود که با کشیدن آن IUD را خارج

کرد. اگر این مانور با موفقیت همراه نباشد، ارجاع به

متخصص انجام خواهد شد. درنیمه دوم حاملگی، با هر

شرایطی (دیده شدن یا دیده نشدن نخ) ارجاع فرد

انجام می شود.
ب- حاملگی خارج رحمی: فرد را باید فورا به بیمارستان

ارجاع داد.
شایان ذکر است که:
 درصورت ادامه حاملگی با داشتن IUD، باید به فرد

هشدار داد که اگر به هر کدام از علائم عفونت مانند

تب، علائم شبه آنفلوانزا، درد شکمی و خونریزی دچار

شود، ضرورت دارد که در اولین فرصت به مرکز بهداشتی

درمانی برای ارجاع فوری و یا مستقیما و فوری به

بیمارستان مراجعه نماید.
 درصورت سقط با IUD (بویژه در سه ماهه دوم)،

خطر سپتی سمی وجود دارد.
 اگر بارداری با داشتن IUD تا ترم ادامه یابد، وجود IUD

در رحم باعث ناهنجاری جنینی نخواهد شد.
۴/ وجود علائمی چون درد پایین شکم، ترشح واژینال

چرکی وبدبو، تب و لرز، استفراغ و حرکت دردناک

سرویکس احتمال وجود بیماری های التهابی لگن

را مطرح نموده و باید فرد به بیمارستان ارجاع شود.
۵/ بدخیمی دستگاه تناسلی: اگر هر کدام از موارد بدخیمی

دستگاه تناسلی قطعیت پیدا کند، باید IUD را خارج نموده

و فرد را به متخصص ارجاع داد.

پیگیری:
مراجعه های پیگیری IUD در مراکز ارائه خدمت به دو

دسته بوده و به شرح زیر انجام می شوند:
 مراجعه هایی که به منظور کنترل انجام می شوند: ۱

ماه پس از کارگذاری IUD (پس از پایان خونریزی قاعدگی)

و سپس هر شش ماه یک باردر دوره پاکی برای بررسی

نخ IUD.
 مراجعه پس از پایان مدت اثربخشی IUD: برای

خروج IUDو درصورت نیاز جای گذاری IUD جدید.

خروج IUD:
اگر فرد بخواهد که IUD را زودتر از پایان مدت اثر آن

خارج نموده و نیز تمایلی به بارداری نداشته باشد، باید در

زمان قاعدگی برای خارج نمودن IUD به مرکز ارائه خدمت

مراجعه نموده و پس از خارج نمودن آن بلافاصله از یک

روش دیگر پیش گیری از بارداری استفاده نماید. اگر IUD

درزمانی غیر از دوران قاعدگی خارج شود، احتمال ‏بارداری

وجود داشته و درصورت وجود تماس جنسی درعرض ۷۲

ساعت گذشته، استفاده از روش های اورژانس پیش

گیری از بارداری ضرورت دارد.

بستن لوله های رحمی (توبکتومی)

توضیح روش :
بستن لوله های رحمی در خانم ها یک عمل جراحی

ساده و بی خطر است. در این عمل لوله های رحمی

متقاضی طی بیهوشی عمومی (یا بی حسی موضعی)

بسته می شود. این عمل توسط متخصص زنان یا جراح

عمومی، بصورت سرپایی (و یا یک روز اقامت) در بیمارستان

قابل انجام است.

مکانیسم عمل:
با بسته شدن لوله های رحمی(حد فاصل رحم و تخمدان

ها) از رسیدن اسپرم و تخمک به یکدیگر و تشکیل سلول

تخم جلوگیری بعمل می آید.

اثربخشی:
میزان شکست این روش درسال اول بین ۰/۵ تا ۰/۷

درصد است. احتمال حاملگی بعد از عمل در خانم های

زیر ۳۵ سال تا میزان ۱/۷ برابر افزایش می یابد.

اثربخشی روش تا ۱۰ سال پس از عمل بیش از ۹۸%

گزارش شده است.

مزیت ها:
 دایمی بودن،
 اثر بخشی بالا،
 عدم نیاز به یاد آوری و مراجعه مکرر،
 نداشتن عارضه برای سلامتی فرد استفاده کننده

روش در دراز مدت،
 تاثیر نداشتن در روابط جنسی،
 کاهش ابتلا به سرطان تخمدان.

عیب ها:
 نیاز به عمل جراحی،
 پرهزینه و دشوار بودن عمل جراحی برگشت باروری .

عوارض غیرشایع و چگونگی برخورد با آن ها

۱/ احتمال تغییر میزان قاعدگی،
۲/ افزایش احتمال حاملگی خارج از رحمی (در صورت

وقوع بارداری)،
۳/ احتمال ایجاد کیست تخمدان،
۴/ TL مانند سایر اعمال جراحی می تواند خطرهای

بیهوشی را (به میزان بسیارکم) به همراه داشته باشد.
در صورت بروز هر کدام از عارضه های نادر اشاره شده،

فرد به متخصص زنان ارجاع می شود.

موارد تاخیر عمل جراحی TL:
 بیماری های التهابی لگن در سه ماهه اخیر ،
 بیماری های تروفوبلاستیک بدخیم،
 سابقه اخیر بیماری های قلبی حاد،
 ابتلا به ترومبوز وریدهای عمقی (DVT) یا آمبولی ریه ،
 خونریزی واژینال بدون علت مشخص،
 مشکلات دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان مانند

پره اکلامپسی شدید، اکلامپسی، پارگی کیسه آب

(بیش از ۲۴ساعت)، تب زمان زایمان یا بلافاصله پس

از آن، وجود عوارض پس از زایمان مثل خونریزی و عفونت

سایر نقاط بدن (داشتن شرایط نامساعد جسمی)،
 بیماری های فعال مقاربتی (S

پیشگیری از بارداری قسمت دوم

مطالب مشابه :

پیشگیری از بارداری قسمت دوم

غذاهای آرام بخش اعصاب

حاملگی ناخواسته تهدیدی برای سلامتی مادر وکودک

خواص میوه هاو سبزیجات وغذا هایی که برای سلامتی مفید است