گياهشناسي خيار

گياهشناسي خيار

اصل و قدمت گياه – اصل اين گياه نيز مانند ديگرگياهان خانواده كدوئيان از جنوب شرق آسيا مي باشد يعني درهندوستان وچين جنوبي و مركزي كاشت خيار از 3 تا 4 هزار سال قبل معمول بوده است .

مشخصات گياه شناسي بوته خيار – بوته خيار گياهي است يكساله از خانواده كدوئيان و نام علمي آن كوكوميس ساتيووس مي باشد .

برگ بوته خيار نسبتا كوچك و رنگ آن سبز روشن است . بريدگيهي كم عمقي برگ خيار را به پنج قسمت يا لوب مثلثي شكل تقسيم مي كند و قسمت وسط داراي نوك تيزي مي باشد. گلها نر يا ماده هستند كه روي يك پايه قرار دارند يعني گياه خيار يك پايه است . تعداد گلهاي نر هميشه زيادتر از گلهاي ماده بوده و قبل از گلهاي ماده ظاهر مي شود . طول عمر بوته خيار كوتاهتر از طول عمر ساير گياهان اين خانواده بوده و احتياج آن به گرما نيز كمتر مي باشد به حدي كه پاره اي از متخصصين آن را بين گياهان فصل خنك قرار مي دهند در عمل هم خيار ميوه بهار و پاييز است مخصوصا در نواحي گرم كه بوته خيار در تابستان خشك شده از بين مي رود .

تمام انواع خيار داراي هفت جفت كروموزوم مي باشد .

در خيارهاي اصلاح شده و مخصوص كشت در گلخانه ، بوته هاي خيار توليد گلهاي ماده مي نمايد و اين ارقام به نام ماده گل معروف مي باشند . به دليل ماده گل بودن اين ارقام راندمان در بوته ها نسبت به انواع يك پايه اي كه داراي گله هاي نر و ماده بر روي يك بوته مي باشد بسيار بالا مي باشد .

گلخانه مناسب جهت توليد خيار

خيار گلخانه اي را تقريبا در همه جا مي توان كاشت زيرا هر جا كه عواممل طبيعي متاسب نباشد مي توان شرايط مناسب را مصنوعا با استفاده تاسيسات و دستگاههاي لازم ايجاد نمود .

از نظر هزينه توليد ، مناسبترين منطقه براي كشت خيار گلخانه اي منطقه اي است كه زمستان ملايم داشته باشد و در فصل سرد بتوان فقط با استفاده از انرژي آفتاب و بدون احتياج به گرماي مصنوعي ، حرارت كافي براي رشد خيار را در داخل گلخانه فراهم نمود.

در مناطق جنوبي ايران مانند خوزستان ، جيرفت و جنوب استان فارس اين شرايط فراهم است و تعداد روزهاي سرد و يخبندان ، زياد نيست . اگر چند روزي هم هوا سر باشد رشد بوته خيار موقتا كاهش يافته يا متوقف مي شود . و پس از گرم شدن هوا به حال عادي بر مي گردد. بديهي است در اين مناطق اگر در هواي سرد ، به خصوص شبها وسيله اي براي گرم كردن گلخانه تعبيه شود بوته هاي خيار به مراتب بهتر رشد كرده و محصول زودرس تر ، مرغوب تر و با فراواني توليد مي شود . عامل محدود كننده در جنوب ايران كوتاه بودن فصل سرد است و عملا نمي توان بيش از حدود 4 ماه پوشش پلاستيكي را روي گلخانه نگه داشت . بعد ها از اين مدت با اينكه بوته هاي خيار در بهترين وضعيت توليد قرار دارد هوا در گلخانه به شدت گرم مي شود و بايد پوشش پلاستيكي را كنار زد .

در نقاط ساحلي گيلان ومازندران نيز هوا در زمستان نسبتا ملايم است و با هزينه كم مي توان خيار زمستاني را در گلخانه پرورش داد . عامل منفي در اين نقاط و در بعضي از سالها كمبود آفتاب است و تداوم هواي ابري و باراني ممكن است باعث كاهش محصول و تاخير برداشت شود.

بوته خيار را مي توان در گلخانه هاي دايمي يا گلخانه هاي موقت پرورش داد .گلخانه هاي ثابت يا دايمي گلخانه اي است كه معمولا از شيشه و فلز ساخته مي شود و تاسيسات دايمي مانند سيستم حرارت مركزي ، آبياري قطره اي ، درچه هاي تهويه يا هواكش هاي متصل به ترموستات در آنها نصب گردد .

گلخانه هاي موقت كه به آنها تونلهاي مرتفع نيز اطلاق مي شود گلخانه هايست كه از اسكلت سبك و ساده آهن گالوانيزه يا ندرتا اسكلت چوبي ساخته مي شوند و پوشش آنها پلاستيكي است . تونل مرتفع بايد آنقدر بلند باشد بتوان به طور ايستاده در آن رفت و آمد كرد . اسكلت اين گلخانه ها را طوري ساخته شده است كه در صورت نياز بتوان آن را در فصل گرم جمع آوري كرد و در فصل سرد مجددا برپا نمود . در تونلهاي مرتفع ، هم از سيستم حرارت مركزي و ساير تاسيسات دايمي و هم سيستم گرمايي موقت استفاده مي شود.

بسياري از تونلهاي پلاستيكي در مناطق مناسب ، بدون گرماي مصنوعي مورد استفاده قرار مي گيرد و به آنها تونلهاي سرد گفته مي شود . كشت زير پلاستيك كه در جيرفت و خوزستان و بعضي ديگر از مناطق كشاورزي ايران معمول است نوعي استفاده از تونل سرد است منتهاي ارتفاع اين تونلها مخصوصا نوع يك رديفي آنها نسبتا كم است و گياه فقط قسمتي از عمر خود را درآم مي گذراند حال آنكه در تونلهاي مرتفع رشد و بار دهي زير تونل پلاستيكي سپري مي شود .

روشهاي تهويه در گلخانه كشت خيار

وقتي هوا گرم مي شود وزن مخصوص آن كاهش مي يابد و به طرف بالا مي رود در نتيجه هواي گرم هميشه در بالاترين قسمت گلخانه جمع مي شود . به همين جهت دريچه هاي سقفي بهترين وسيله براي خارج كردن سريع هواي گرم است . اگر در ديواره هاي گلخانه نيز به اندازه كافي دريچه وجود داشته باشد باز كردن دريچه هاي جانبي و سقفي با هم باعث مي شود هوا ، از دريچه هاي حانبي وارد شد و از قف خارج شود . بدين ترتيب جريان هواي كافي و مداوم در گلخانه برقرار مي شود .

در گلخانه هاي پيشرفته ، اين دريچه هاي به ترموستات وصل شده است و وقتي هواي گلخانه گرم مي شود دريچه ها به طور اتوماتيك باز شده پس از خنك شدن هوا مجددا بسته مي شود . تهويه گلخانه با هواكش برقي هم ميسر است به شرطي آن كه ظرفيت هوا كش با فضاي گلخانه تناسب داشته باشد . قاعده اينست كه هواكش بتواند در هر دقيقه يكبار تمام هواي گلخانه را خارج نمايد .

ضد عفوني خاك گلخانه و خزانه هاي توليد نشاء

ضد عفوني خاك در گلخانه هايي كه هر ساله مورد بهره برداري واقع مي شود امري ضروري به نظر مي رسد ، در غير اينصورت خاك آلودگي قارچي يافته و مشكلات عديده اي را بوجود خواهد آورد . براي ضد عفوني خاك بايد با استفاده از مواد شيميايي و غير شيميايي توصيه شده استفاده نمود :

ضد عفوني خاك بوسيله حرارت

ضد عفوني خاك با مواد شيميايي ‌(متيل برومايد و دازومِت)

كشت و تعيين فواصل

بالا بودن قيمت بذور هيبريد سبزي و صيفي به دليل دارا بودن كيفيت بالا ، امكان استفاده از روشهاي سنتي در كشت اين بذور را غير ممكن مي سازد . كشورهاي پيشرفته بذور F1 توليد و به كشورهاي ديگر صادر مي نمايند . در مورد خيار پس از تهيه بذور دو رگ مي توان اقدام به كشت بذر و سپس استفاده از نشاي آن نمود .

آبياري

بذور را در گلدان كاشته و پس از آماده شدن به زمين اصلي منتقل مي شود . خاك گلدان هرروز بايد از نظر رطوبت مورد بررسي قرار يرد ودر صورت نياز آبياري گردد ، در تابستان ممكن است روزي چند بار آبياري انجام شود ولي در زمستان هر چند روز يكبار اين نياز پديد خواهد آمد ، در هر حال با استفاده از شلنگهايي كه در سر آن نازل وجود دارد ، براي آنكه آب به نرمي خاك گلدان را مرطوب نمايد ويا آبياري باراني از طريق سقف عمل آبياري انجام مي گيرد .

فواصل كشت

بسياری از پرورش دهندگان تصور مي كنند افزايش تعداد بوته در واحد سطح ، قادر به برداشت محصول بيشتري خواهند بود ولي اشتباه مي نمايند زيرا نه تنها امكان برداشت بيشتر محصول ميسر نيست بلكه عمليات نگهداري كندتر و امكان بروز بيماريها بيشتر خواهد شد .

در هر حال تراكم كشت بستگي به عواملي مانند نوع خاك و زمان كشت دارد ، در خاك قوي ، كشت تابستانه كه شاخ و برگ گياهشان بيشتر از حد معمول از نرمال است تراكم بوته كمتر خواهد بود .

ولي در كشت زمستانه و خاك سبك اين تراكم مي تواند كمي بيشتر شود ، كه متوسط پيشنهادي بين 2 تا 5/2 بوته در متر مربع خواهد بود ، بدين ترتيب كه به ازاي هر سه خط كش بلافاصله 70 سانتي متر يك راهرو دسترسي يك متري بايد در نظر گرفت.

بستن بوته

با ظهور 4 برگ حقيقي گياه ، ساقه بايد به نخهاي آويزان شده از سقف بسته شود ، بوته ها در يك جهت به دور نخ كنفي پيچانده شده و هر چند روز يكبار تجديد خواهند شد ، در غير اينصورت ساقه خم شده و پس از زماني كوتاه برگرداندن مجدد آن باعث خسارت به قسمتهاي ميوه دهنده انتهايي گياه خواهد شد .

هرس بوته هاي خيار

حذف شاخه هاي اضافه به بوته اجازه رشد طولي و توليد ميوه هرچه نزديكتر به ساقه اصلي را داده ، بعلاوه تهويه و برداشت را تسهيل مي نمايد .

هرس شامل قطع كليه شاخه هاي فرعي كه بين برگ و ساقه اصلي رشد مي نمايد تا ارتفاع 40-35 سانتي متري از محل يقه و بعذاً قطع جوانه انتهايي اين شاخه ها بعد از ظهور دو برگ مي باشد ، زيرا كه ميوه هاي تحتاني داراي كيفيت مناسب نبوده و با خاك و گل در تماس خواهند بود ، در مورد بخش دوم هرس لازم به ذكر است كه ميوه هاي نزديك ساقه اصلي داراي كيفيتي مناسبتر از ميوه هاي ساقه فرعي بوده ، بنابراين با اين روش عملاً سعي شده كه ميوه مرغوبتري توليد شود .

هرس بعدي شامل قطع برگ هاي زرد شده ابتدايي بوته هايي است ك توليد را به پايان رسانده در تغذيه گياه اثر ندارند، ولي بايد توجه داشت كه هرس برگ و شاخه هاي فرعي نمي تواند يكباره انجام گيرد و بايد به تدريج و در طول رشد گياه قسمت هاي اضافي را حذف نموده ، در غير اينصورت پس از چند هفته اگر يكبار ساقه و برگ هاي اضافي حذف شوند،به بوته شوك وارد شده و قادر به عرضه ميوه مناسب نخواهد شد.

كود دهي خيار

1- ازت : ازت از مهمترين عناصر غذايي گياه است و در رشد و باردهي آن تاثير مستقيم دارد . در صورت كمبود ازت ابتدا برگ هاي پاييني كمرنگ شده و در صورت ادامه كمبود ازت رنگ برگ ها در تمام گياه بطور يكنواخت به زردي تمايل پيدا مي كند .

2- فسفر : فسفر در توسعه ريشه ها و رشد عمومي و باردهي گياه تاثير دارد . به همين جهت بايد قبل از كاشت به زمين داده شود تا در مراحل اوليه رشد بوته در دسترس گياه باشد .

3- پتاس : پتاس در اغلب خاك هاي ايران بقدر كافي وجود دارد و در صورت دادن كود دامي نيز مقدار زيادي پتاس به خاك اضافه مي شود.

4- منيزيم : كمبود منيزيم در خيار بسيار شايع است . علامت آن بدين صورت است كه در برگهاي مسن، فاصله بين رگبرگها از حاشيه به طرف داخل زرد مي شود. اگر اين كمبود ادامه پيدا كند ، در قسمتهاي زرد شده لكه هاي قهوه اي پيدا مي شود و برگ تدريجا حالت سوخته به خود مي گيرد.و اين امر باعث كندي رشد عمومي گياه مي شود .

5- آهن : در خاك هاي آهكي و قليايي كه قلياييت بالاتر از 8 داشته باشد آهن موجود در خاك به صورت غير محلول در مي آيد و گياه دچار كمبود آهن مي گردد. در خيار، به صورت زردي برگه هاي تازه و جوان بروز مي نمايد و رگبرگ ها سبز باقي مي ماند. در مراحل بعدي ، رگبرگ ها نيز زرد شده و زردي از سر گياه به طرف پايين توسعه پيدا مي كند.

گياهشناسي خيار

مطالب مشابه :

گل با خيار

تزئين خيار و گوجه فرنگي مدل گل لاله

کشت خيار و گوجه فرنگي و توت فرنگي

تزیین خیار

گياهشناسي خيار

خیلی زیباست

گلخانه خیار

گل به سر خيار تصفيه كننده خون و ....

آبياري وتغذيه در خيار گلخانه اي