علل افت تحصیلی دانش آموزان در درس عربی و راهکارهایی برای رفع آن

زبان عربی زبان دین ماست . همان زبانی که خداوند تبارک و تعالی بوسیله آن با خلق سخن نمود . به همین جهت است که اصل شانزدهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران کلا" به اجباری بودن آموزش زبان عربی بعد از دوره ابتدایی تاکید نموده است آنجا که می گوید : "اصل شانزدهم - از آن جا که زبان قرآن و علوم و معارف اسلامی عربی ‌است و ادبیات فارسی کاملاً با آن آمیخته است این زبان باید پس از دوره ابتدایی تا پایان دوره متوسطه در همه کلاس ها و در همه رشته‌ها تدریس شود. "
اما چرا سیستم آموزشی ما نتوانسته است این زبان گرانقدر را به خوبی در خود جذب نماید به طوریکه امروزه شاهدیم در نظام آموزشی و حتی در عموم جامعه ما انگیزه ای برای یادگیری زبان عربی وجود نداشته و تقریبا" غالب دانش آموزان از یادگیری صحیح این زبان گریزانند . در مقاله ذیل سعی شده است تا به علل افت تحصیلی دانش آموزان در درس عربی پرداخته و راهکارها و پیشنهاداتی برای رفع آن ارائه نماید به امید این که مورد عنایت خوانندگان عزیز بویژه دبیران و دست اندرکاران سیستم آموزشی کشور قرار بگیرد :

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع تحقیق :

علل افت تحصیلی دانش آموزان در درس عربی و راهکارهایی برای رفع آن

نویسنده: حوا رمضانی گرنامی

دبیر عربی دبیرستان شهید میاندره کردکوی

سال تحصیلی 92-93

فهرست مطالب:

1- چکیده

2 – مقدمه

3- عوامل افت تحصیلی

4 – راهکارهای بهبود وضعیت درس عربی و جلوگیری از افت

5 – خاتمه سخن

چکیده :

پدیده افت تحصیلی یکی از عواملی است که کارشناسان تعلیم و تربیت را به خود مشغول ساخته است . یکی از درس هایی که دانش آموزان در آن افت چشمگیری دارند درس عربی است در این مقاله ابتدا عوامل افت در این درس معرفی و سپس راهکارهایی برای کاهش و رفع آن ارائه می شود تا با به کار بستن این راهکارها و پیشنهادات شاهد پیشرفت و ایجاد انگیزه در دانش آموزان باشیم .

مقدمه :

آموزش زبان عربی نه تنها در مدارس کشور جزو مواد درسی قرار دارد بلکه امروزه ادامه به تحصیل آن در تمام مقاطع دانشگاهی برای دانشجویان این رشته فراهم شده است . ولی به علل مختلف که بعدا" ذکر خواهد شد ٬ آموزش این درس در مدارس با مشکلات زیادی روبرو شده است و بی رغبتی و عدم علاقه دانش آموزان را در یادگیری عربی در پی داشت که باعث شد ما هر ساله شاهد افت شدید دانش آموزان در این درس باشیم . لذا برای بهبود وضعیت درس عربی و کاهش افت در این درس ابتدا به شناسایی عوامل افت پرداخته و سپس پیشنهادها و راهکارهای مناسب برای برطرف کردن این مشکلات و بهبود وضعیت درس عربی در مدارس کشور ارائه می شود .

عوامل افت تحصیلی :

بر اساس تجربیات این حقیر و بررسیهای انجام یافته مهمترین عوامل افت تحصیلی در درس عربی به شش دسته ذیل طبقه بندی می شوند :

الف : کتاب درسی

ب: دانش آموز

پ : معلم

ت : مدرسه و امکانات آموزشی

ث : آزمونها و ارزشیابیها

ج : جامعه و برنامه ریزان و مسئولین

در ادامه هر یک را با تفضیل بیشتری مورد بحث قرار خواهیم داد .

الف : کتاب درسی

کتابهای عربی موجود یکی از مهمترین عامل بی رغبتی و افت دانش آموزان در این درس میباشد . مهمترین نواقص کتابهای عربی شامل موارد ذیل است :

1- حجم زیاد و خسته کننده مطالب و محتوای کتب درس عربی.

2 – تاکید بیش از اندازه به قواعد با توضیحات طولانی باعث شد که دانش آموزان علاقه کافی برای یادگیری این درس نداشته باشند.

3 – جذابیت و تنوع مطالب موجود در کتاب بسیار کم است . اغلب موارد آن آیات قرآنی و احادیث و ادعیه است که باعث یکنواختی مطالب درس عربی شده است اما می توان در لابه لای داستانهای متنوع و جذاب و لطیفه و حکایت پند آموز ٬ خیلی از لغات و اصطلاحات متون دینی را آموزش داد .

4 – استفاده نکردن از تصاویر جذاب و زیبا و بر عکس استفاده از تصاویر خشک و تکراری و بی کیفیت که هیچ نقشی در یادگیری ندارند .

5 – نداشتن تمرینات مناسب و وجود تمرینهای خسته کننده و زیاد.

6 – وجود مطالب نامناسب و غیر کاربردی که هیچ تناسبی با روحیات جوانان ندارد مثلا" دانستنیهای علمی و ورزشی ٬ لطیفه ٬ سرگذشت علما و بزرگان دینی ٬ مسائل روز و ... در کتابهای درس عربی کمتر مورد توجه بوده است .

7 – عدم توجه به مکالمه روزمره و توجه بیشتر به قواعد خشک و سنگین .

ب : دانش آموز

1 – چون این درس در رشته های ریاضی و تجربی جز دروس تخصصی نیست دانش آموزان این رشته ها اهمیت چندانی برای این درس قائل نیستند و نمره خوبی از این درس نمی گیرند و نسبت به آن بی علاقه و توجه هستند .

2 – اکثر دانش آموزان و خانواده هایشان نسبت به درس عربی دیدگاه خوبی ندارند و در واقع احساس عدم نیاز به این زبان و بیگانگی نسبت به آن دارند .

3 – عدم انس دانش آموزان با کتب مذهبی عربی .

4 – عدم توجه دانش آموزان به ارتباط نزدیک دستور زبان فارسی با قواعد عربی و اینکه تسلط به زبان عربی کمک زیادی به درک و فهم بیشتر متون فارسی می کند .

5 – استفاده دانش آموزان از کتابهای راهنما ( گام به گام ) که پاسخ تمرینات در آن نوشته شده و فرصت تفکر و فهم این زبان را از دانش آموزان می گیرد .

6 – انگیزه نداشتن بعضی دانش آموزان جهت تحصیل و درس خواندن به خصوص درس عربی .

پ : معلم

1 – عدم استفاده از دبیران متخصص برای تدریس عربی

2 – جدی نگرفتن دبیران و دانش آموزان دوره راهنمایی نسبت به درس عربی طوریکه دانش آموزان با نمرات بالا این دوره را تمام می کنند بدون اینکه یادگیری خوبی از این درس داشته باشند لذا ارفاقهای بی اندازه دبیران این دوره باعث شد که دانش آموزان با همان روحیه ( نمره گیری ) تربیت شوند و هیچ تلاش و سعی به عمل نیاورند .

3 – عدم تکلم به زبان عربی و اهمیت ندادن به مکالمات روزمره عربی از طرف دبیران.

4 – تدریس قواعد اضافی و خارج از مباحث کتاب درسی یاتدریس ناقص قواعد کتاب .

5 – عدم استفاده بیشتر دبیران از طرح درس و روشهای متنوع تدریس و تاکید بر روشهای سنتی و نامناسب تدریس .

6 – عدم آشنایی اکثر دبیران با اهداف یادگیری درس عربی .

7 – عدم استفاده از وسایل کمک آموزشی و وسایل سمعی و بصری نظیر پاورپوینت ٬ تخته هوشمند و ... .

8 – عدم تعهد و دلسوزی بعضی از همکاران .

9 – عدم آشنایی اکثر دبیران از انواع ارزشیابی و اصول طراحی سوالات مفهومی و استاندارد .

10 – به روز نبودن اطلاعات علمی دبیران عربی در سطح کشور .

11 – نداشتن انگیزه لازم برای تدریس و به دنبال آن عدم ایجاد انگیزه در دانش آموزان برای یادگیری عربی .

12 – بد آموزی بعضی از دبیران باعث شد دانش آموزان فقط به مطالب کتاب در حد حفظ کردن مطالب آن بپردازند و قدرت فهم و درک نداشته باشند به طوریکه بعنوان مثال در امتحانات هماهنگ و نهایی اگر سوالی عین کتاب نباشد نمی توانند به آن پاسخ دهند و نمره خوبی نمی گیرند .

13 – عدم شرکت بعضی از دبیران در جلسات گروههای آموزشی و کلاسهای ضمن خدمت جهت آشنایی بیشتر با روشهای فعال تدریس و نحوه طراحی سوالات و نقد و بررسی کتب درسی .

ت : مدرسه و امکانات آموزشی

1 – عدم تجهیز اکثر مدارس به امکانات و وسایل آموزشی مثل رایانه ٬ تخته هوشمند و انواع سی دی ها و نرم افزارها و ....

2 – عدم وجود کتابهای کمک آموزشی و کتاب کار برای دانش آموزان و کتاب راهنمای معلم در بیشتر مدارس.

3 – تراکم زیاد دانش آموزان در کلاس درس .

4 – عدم وجود مجلات رشد عربی در مدارس.

ث : آزمونها و ارزشیابی ها

1 – عدم توجه به اصول صحیح ارزشیابی و بارم بندی مناسب سوالات .

2 – عدم همخوانی نمرات مستمر با نمرات پایانی طوریکه بعضی دانش آموزان با نمرات کتبی خیلی پایین و نمره مستمر خیلی بالا قبول می شوند و با اطلاعات خیلی ضعیف به پایه بالا تر راه می یابند .

3 – طراحی سوالات غیر استاندارد و غیر مفهومی توسط همکاران .

4 – عدم توجه به روان خوانی و تلفظ صحیح کلمات در خصوص درس و لحاظ نکردن نمره ای برای آن .

ج : جامعه و برنامه ریزان و مسئولین

1 – کمبود وقت در بیشتر پایه ها از جمله سال اول و سال دوم غیر علوم انسانی و چهارم انسانی که مانع تدریس فعال و عدم ارائه تدریس کامل درس می شود و معلم هم در چنین مواردی دچار استرس و فشار شدید در اجرای بودجه بندی و ارائه درس می شود که در یادگیری و یاددهی تاثیر می گذارد .

2 – آسان شدن ورود به مراکز آموزش عالی باعث شد که اهمیت این درس در کنکور کم شود و این عامل مهم در بی انگیزگی دانش آموزان نسبت به این درس می باشد .

3 – توجه بیش از حد به دروس اختصاصی مثل ریاضی ٬ فیزیک و ... توسط اولیاء دانش آموزان و مدیران و دبیران این دروس باعث می شود که به دروس عمومی نگرش منفی و کم اهمیت داشته باشند .

4 – عدم سازماندهی صحیح دبیران و استفاده از بعضی دبیران در تدریس رشته های غیر مرتبط آنها .

5 – اهمیت ندادن خانواده ها و جامعه به زبان عربی و عدم سرمایه گذاری در آموزش این زبان باعث بی انگیزگی بالا در یادگیری درس عربی شد چه بسا خانواده ها فرزندان خود را با وجود کمبود وقت در کلاسهای زبان انگلیسی ثبت نام می کنند و در آموزش آن پافشاری دارند ولی اصلا" اعتقادی به زبان عربی ندارند و آنرا کهنه و بی فایده می دانند و یا در برنامه های رسانه ها مثلا" در برنامه های طنز صدا و سیما زبان عربی را به سخره می گیرند این باعث شده که دانش اموزان نسبت به آموزش زبان عربی به دید تمسخر نگاه کنند .

6 – عدم برگزاری دوره های ضمن خدمت برای دبیران مخصوصا" دبیران تازه کار و یا غیر مرتبط .

راهکارهای بهبود وضعیت درس عربی و جلوگیری از افت :

شش عامل اساسی افت تحصیلی دانش آموزان را به تفضیل بیان نموده ایم . روشهایی جهت بهبود وکاهش این افت وجود دارد که بشرح ذیل آنها را تشریح خواهیم نمود :

دانش آموز :

یکی از راههای جلوگیری از افت تحصیلی در درس عربی ایجاد علاقه و انگیزه در دانش آموزان و از میان برداشتن موانع موجود در سر راه دانش آموزان است تا زمینه پیشرفت آنان در زبان عربی فراهم شود . راههای ایجاد علاقه دانش آموزان به این درس عبارت است از :

1 – تشویق دانش آموزان به صرف وقت بیشتر برای یادگیری عربی .

2 – دبیران اهداف یادگیری زبان عربی را برای دانش آموزان تبیین کنند .

3 – به آنها بفهمانیم برای درک متون دینی و قرآن و نهج البلاغه و دعاها که به زبان عربی است و همچنین برای فهم متون فارسی باید عربی را یاد بگیرند .

4 – تشویق دانش آموزان به شرکت در تهیه روزنامه دیواری که مطالب علمی ٬ ورزشی ٬ ادبی و ... به عربی نوشته شود .

5 – دادن مسئولیت تدریس بعضی از دروس یا ترجمه بخشی از متون عربی به دانش آموزان .

6 – تشویق به مکالمه با نظارت دبیر در سر کلاس هر چند جمله ها غلط بیان شوند

معلم :

1 – اعطای امتیازات خاص و تشویقی به دبیرانی که در جلسات گروههای آموزشی و کارگاههای آموزشی شرکت می کنند .

2 – اعطای پاداش یا امتیاز بیشتر به شرکت کنندگان در کلاسهای ضمن خدمت .

3 – تقدیر ویژه از دبیرانی که سوالات امتحانی آنها توسط گروه آموزشی شهرستان یا استان به عنوان سوال برتر انتخاب می شود .

4- تقدیر از معلمانی که در تدریس عربی از وسایل کمک آموزشی و روشهای متنوع و فعال در کلاسهای درس استفاده می کنند .

5 – تقویت مسابقه مقاله نویسی ٬ طراحی سوالات استاندارد و مفهومی و ... و اهدا جوایز و تشویق مالی .

6 – استفاده از دبیران متخصص و مجرب در تدریس درس عربی.

7 – شناسایی و معرفی دبیران موفق در تدریس و تقدیر از آنها جهت الگوسازی .

کتاب و برنامه ریزی :

1 – کاربردی کردن کتب درسی و متناسب کردن آن با روشهای جدید تدریس و امکانات رایانه ای و تدریس فعال .

2 – تکیه بر مکالمه روزمره و ترجمه و درک و فهم متون عربی بجای قواعد خشک و سنگین .

3- استفاده از عناوین روزنامه ها و مجلات عربی در زمینه های ورزشی ٬ ادبی ٬ علمی و ....

4 – آوردن تمریناتی مربوط به درک مطلب و مکالمه و کارگاه ترجمه .

5 – افزایش ساعات درسی یا کاهش حجم کتب درسی .

6 – اختصاص دادن ساعتی مشخص به کلاس مکالمه و آزمایشگاه زبان عربی .

7 – اختصاص نمره شفاهی مستقل در کنار نمره کتبی طوریکه یک امتحان 20 نمره ای شفاهی شامل روخوانی متون مکالمه و یک امتحان کتبی 20 نمره ای که بیشتر بارم نمرات مربوط به درک و فهم و ترجمه و مقدار کمتری مربوط به قواعد می باشد .

گروه آموزش و کلاس ضمن خدمت :

1- آشنا کردن معلمان با روشهای نوین تدریس و اهداف یادگیری درس عربی و آموزش طرح درس نویسی در جلسات گروه آموزشی یا کلاسهای ضمن خدمت .

2 – انتخاب سرگروه و اعضای گروه درس عربی از بین باسواد ترین و مجرب ترین دبیران .

3 – برگزاری کلاسهای مکالمه ٬ فن ترجمه ٬ طراحی سوالات مفهومی و نقد و بررسی کتب درسی .

4 – ایجاد انگیزه در دبیران با دادن پاداش و تشویقی و امتیاز بیشتر برای گواهینامه های ضمن خدمت تا دبیران در کلاسهای ضمن خدمت شرکت کنند .

5 – برگزاری آزمون علمی بین دبیران عربی جهت ارتقای علمی آنها از سوی دبیر خانه عربی .

6 – برگزاری مسابقات طرح درس نویسی ٬ مقاله نویسی ٬ طراحی سوالات استاندارد و ... در بین دبیران .

مدرسه و امکانات آموزشی :

1 – فراهم کردن امکانات آموزشی و کمک آموزشی مثل نرم افزارهای آموزشی ٬ سی دی ٬ کتب کمک درسی ٬ مجلات رشد عربی و ... در مدارس.

2 – برگزاری کلاسهای تقویتی و فوق برنامه در مدارس و استفاده از دبیران موفق و مجرب برای تدریس این کلاسها .

3- انتخاب مجرب ترین افراد برای مدیریت مدارس که آشنایی کامل به فناوری آموزشی و روشهای نوین تدریس داشته و در تجهیز مدارس به امکانات آموزشی توانایی لازم را داشته باشد .

ارزشیابی :

1 - رعایت اصول طراحی سوالات امتحانی و دقت زیاد در طراحی آن .

2 – توجه به امتحانات مستمر شفاهی و اختصاص یک نمره کامل برای امتحان شفاهی که شامل روخوانی و مکالمه باشد .

3 – بیشتر سوالات نهایی باید در حد دانش آموزان متوسط و ضعیف طراحی شود تا افت کمتری داشته باشد .

راهکارهای دیگر :

1 – توجه واهمیت دادن بیشتر به آموزش دستور زبان فارسی چون ضعف در آن یادگیری درس عربی را با مشکل مواجه می سازد .

2 – توجه بیشتر به دوره راهنمایی و افزایش بنیه علمی دانش آموزان در این دوره .

3 – ایجاد نگرش مثبت در بین خانواده ها در مورد ضرورت یادگیری زبان عربی برای فهم بیشتر قرآن و دیگر متون دینی و ارتباط زبان عربی با فارسی و نقش عربی در فهم بهتر زبان فارسی .

4 – استفاده از دانش آموزان زرنگ و درسخوان به عنوان همیار معلم در آموزش دانش آموزان ضعیف و پرداخت مقداری حق الزحمه ماهانه به آنها .

5 – پخش برنامه های آموزشی و علمی متنوع و جذاب به زبا عربی از صدا و سیما برای آشنایی بیشتر با این زبان و یادگیری بهتر آن در فضای خارج از کلاس تا علاقه و انگیزه دانش آموزان به یادگیری این درس افزایش یابد .

خاتمه سخن :

در پایان امیدواریم برنامه ریزان آموزش و پرورش با توجه به عوامل و راهکارهای ذکر شده نسبت به درمان افت تحصیلی در عربی گامهای موثری بردارند و در تربیت نیروی انسانی کارآمد و تالیف کتب درسی و کمک درسی از اندیشه و قلم توانای معلمان توانمند سراسر کشور عزیزمان بهره گیرند تا در اینده شاهد رشد و پیشرفت دانش آموزان در همه دروس خصوصا درس عربی باشیم .

*****************

من الله التوفیق و علیه التکلان

منابع :

۱- وزارت آموزش و پرورش - سایت دبیرخانه راهبری کشوری درس عربی به آدرس :

http://www.dbarabi.medu.ir

۲ - مصاحبه و تبادل نظر با دانش آموزان و دبیران محترم مدارس .

علل افت تحصیلی دانش آموزان در درس عربی و راهکارهایی برای رفع آن

مطالب مشابه :

راهکارهای پیشنهادی سرگروه ها و دبیران ادبیات برای طرح کیفیت بخشی به رشته ی علوم انسانی

علل افت تحصیلی دانش آموزان دوره ی راهنمایی در دروس علوم اجتماعی ( تاریخ ، جغرافیا ، اجتماعی ) و راهک

علل افت تحصیلی دانش آموزان دوره ی راهنمایی در دروس علوم اجتماعی ( تاریخ ، جغرافیا ، اجتماعی ) و راهک

نمایه برنامه سالانه دبیرستان معلم خان ببین

راهكارهاي اجرايي كيفيت بخشي آموزشي وپرورشي درمدارس

مقطع ابتدایی مشکلات پیش رو وراهکارها برای حل آن

علل افت تحصیلی دانش آموزان در درس عربی و راهکارهایی برای رفع آن

راهکارهای نهادینه کردن ارزشیابی توصیفی ازدیدگاه دبیران سنندج

چالش های موجود در دروس علوم اجتماعی دوره راهنمایی