مشکلات و چالشهای آموزش دانشگاه از دید دانشجویان

چندی پیش در ابتدای سال تحصیلی 89-90 همایشی با عنوان اشتغال فارغ التحصیلان هوافضا در دانشگاه صنعتی امیرکبیر(پلی تکنیک تهران) بر گزار گردید. در این همایش از نمایندگان دانشجویان دانشکده های هوافضا دعوت به عمل آمد تا پیرامون مشکلات آموزشی موجود ایراد سخنرانی نمایند. متن زیر ، متن کامل سخنرانی تهیه شده توسط جناب آقای مهندس فداکار ، دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی هوافضا در گرایش مهندسی فضایی دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی است. در این همایش طبق روال مرسوم همایش هایی از این دست ، فرصت و مجال جامعه ی دانشجویی کم بود و این سخنرانی به جای ارئه ی شفاهی در غالب مصاحبه ای در مجله ی صنایع هوافضا شماره 58-59 به چاپ رسید. امید است مورد توجه قرار گیرد. ---------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------- ---------------------------------------------------------------- در این فرصت کوتاه حتی به درستی نمی توان به تمامی مشکلات موجود اشاره داشت چه برسد به اینکه حقیقتا بتوان مطرح کرد که مشکلات از چه قرار است و دانشجو به آن چگونه می¬نگرد. اما باز کلیت این حرکت و چنین فرصتی را می¬توان به فال نیک گرفت و به همین بسنده کرد و به رسم مهندسی از همین فرصت اندک حداکثر استفاده را نمود. مشکلات و چالشهای آموزش دانشگاه را از جهات مختلف و در بخش¬های مختلف می توان مورد بررسی قرار داد. اگر قصد این همایش از در نظر گرفتن این بخش برای نمایندگان دانشجویان تنها این نبوده باشد که فرصتی به دانشجویان داده شود تا آنها هم حرفهای خود را بزنند باید پرسید مشکلات و چالشهای آموزش دانشگاه را باید از زبان چه کسانی غیر از دانشجویان شنید و قضاوت بر عهده کیست و نتیجه چه خواهد بود؟ همین مطلبی که بیان شد خود اشاره به یکی از مشکلات جدی میان دانشجویان و بدنه آموزشی دانشگاه دارد و آن اینکه دانشجویان و مشکلاتشان با آموزش، عموما از سوی آموزش و زیر مجموعه¬های آن اعتراض¬های بی موردی تلقی می¬گرددکه در مورد همه چیز چه خوب و چه بد مطرح می¬شود. و واکنشی از سوی آنان است صرفا جهت فرار از تلاش و مسئولیت بیشتر.همانطور که مشاهده می¬شود دروازه ورود به مشکلات و چالشهای آموزش دانشگاه از دید دانشجویان خود یک مشکل است. منکر این مسئله نمی¬شویم که این تلقی تا حدی درست است اما کاملا درست نیست. حال اگر این موضوع بخواهد از دید دانشجویان به صورت یک نظر سنجی از همه آنان باشد نتیجه اینست که تمامی مشکلات مشکلاتی واقعیست و باید برطرف گردند ولی نظر آموزش دانشگاه چیز دیگریست. اما قضاوت با کیست و نتیجه چیست؟ این موضوع به این دلیل بیان شد که بگوییم اگر قرار بود بیان مشکلات آموزشی از دید دانشجویان مشکلی را حل کند و مثمر ثمر واقع شود در همان دانشگاهها حل می¬شد و نیاز به چنین جلسه¬ای نبود. چنین برخوردی با این موضوع بی نتیجه است چنانچه تا به امروز نیز بی نتیجه بوده. ما در این جا قصد داریم به این نکته اشاره کنیم که ریشه¬ و اساس مشکلات آموزش دانشگاهها چه آنهایی که دانشجویان معترض به آنند چه غیر آنها در درون آموزش دانشگاهها نیست و بدون در نظر گرفتن این ریشه ها، بررسی و در نتیجه حل آنها غیر ممکن خواهد بود. ما می¬خواهیم در اینجا به گونه ای دیگر و البته بهتر به این مسئله نگاه کنیم. در این رهگذر به چندی از این مشکلات نیز اشاره خواهیم نمود. آموزش دانشگاهها عضو و سیستمی از یک سیستم بسیار پیچیده و بزرگتر است که تعامل و اندرکنش های پیچیده و متعددی نیز با اعضا ، بخش¬ها و سیستم¬های دیگر دارد که موجب می¬گردد نتوان آن را به صورت یک سیستم جدا از سایر سیستم¬ها در نظر گرفت و مشکلات مربوط به آن را به صورت منفرد تحلیل و بررسی نمود. برخی از این سیستمها و بخش ها به قرار زیرند: - دانشجویان - اساتید - کارمندان و سیستم اداری دانشگاهها - تعامل ما بین اساتید و دانشجویان - سیستم آموزشی - سیستم ورود به دانشگاه و خروج از آن - سیستم جذب به بازار کار - سیستم صنعت و بازار کار - ارتباط صنعت و دانشگاه - ارتباط دانشگاه با سایر بخش¬هاو سیستم¬های جامعه - خانواده¬ها و فرهنگ جامعه - سطح تکنولوژی کشور و توازن توسعه - و سیستمهای بزرگتر و کلان تر و بسیاری از بخشهای دیگر که اشکالات آنها به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر آموزش دانشگاه¬ها و بروز مشکلات در آنها موثرند. حال ممکن است این مشکلات مد نظر دانشجویان یا اساتید باشد یا از دید ایشان نیز پنهان بماند. و چه بسا عامل بروز مشکلاتی کاذب مانند آنچه در ابتدای بحث به آن اشاره شد باشد. حال به طور نمونه به برخی از این اشکالات اشاره می¬کنیم و بیان می¬کنیم که چگونه این اشکالات به مشکل آموزش دانشگاهها تبدیل می¬شوند. فرضا اگر از اساتید محترم دانشگاهها پرسیده شود از مهم¬ترین اشکالاتی که در حوزه دانشجویان وجود دارد چیست، به مواردی از قبیل عدم تلاش کافی، عدم توانایی در ادامه تحصیل و عدم پیگیری و اشتیاق دانشجو برای تحقیق و پژوهش اشاره می¬کنند. این خود مقدمه ورود به بحثی مفصل پیرامون یکی از اشکالات اساسی سیستم آموزش عالی ماست که تنها یکی از جلوه های آن در دانشجویان نمایان شده است. سوال اینجاست که چرا نباید دانشجویی که به دنبال دانش به دانشگاه آمده این چنین انتظاراتی را برآورده کند؟ پاسخ این است که بسیاری از دانشجویان اصلا به دنبال دانش وارد دانشگاه نمی¬شوند آنها به همان ترتیبی که وارد دبیرستان شدند وارد دانشگاه خواهند شد. بسیاری به دلیل اینکه راه دیگری را برای طی طریق پس از اخذ دیپلم به جز دانشگاه سراغ ندارند وارد دانشگاه می¬شوند. عده¬ای به خواست خانواده، عده¬ای برای فرار از بلاتکلیفی یا خدمت سربازی و به تعویق انداختن آن تا شاید فرجی حاصل شود، عده ای صرفا برای اخذ مدرک و استفاده ای که خودشان بهتر می¬دانند از مدارکشان. اما در این میان عده ای هستند که برای کسب علم و دانش وارد دانشگاه شده اند که از میان آنها نیز تنها عده¬ی قلیلی می¬دانند چه می¬خواهند و باز از میان ایشان تنها عده¬ای بسیار اندک هستند که شانس ادامه تحصیل در رشته مورد نظر خود را پیدا می¬کنند. مسئله¬ی اخیر به خصوص در رشته مهندسی هوافضا بسیار حادتر است.چه در مقطع کارشناسی و چه در مقطع ارشد. مثلا بسیاری از دانشجویان در مقطع کارشناسی ارشد چون مکانیک قبول نمی¬شوند به هوافضا می¬آیند و متاسفانه باز مشکلات مربوط به سیستم¬های ورود به دانشگاه. خب از چنین دانشجویانی نمی¬توان و نباید چنان انتظاراتی داشت. حقیقتا در اینجا این فرصت وجود ندارد که این مسائل باز شوند و مورد بررسی و واکاوی محققانه قرار بگیرند اما مطمئنا همه شما عزیزان به بسیاری از آنها آگاهید و ریشه¬ی مشکلات را نیز بهتر از بنده می¬دانید. باز تاکید می¬کنم که بیشترین سعی ما در اینجا اینست که به این نکته مهم توجه دهیم که اصلا نمی توان به مشکلات مثلا آموزش دانشگاه¬ها سطحی نگاه کرد و به ریشه¬ها و عوامل بنیادی بروز آنها توجهی نداشت و در عین حال سعی در رفع آنها داشت، شک نکنید که ره¬آورد چنین تلاشی جز رسیدن به یک سیستم جدید بدتر و بیمارتر از گذشته نخواهد بود. به قول معروف خانه از پای¬بست ویران است. البته منکر این موضوع نیز نمی¬شویم که همواره میتوان در جهت تعدیل و تلطیف شرایط گام برداشت. دانشگاههای ما بیش از پیش ساختارشان و نتایجشان شبیه به مدارس شده است. و البته سیستم آموزشی، اساتید و دانشجویان که شرح احوالشان پیش از این گذشت نیز از این موضوع استقبال می¬کنند. زحمت و مسئولیت کمتر و راحتی امر از دلایل استقبال هر سه گروه از این مسئله است. از این موضوع می¬گذریم و باز گذری تر به سایر اشکالات اشاره می¬کنیم. و اما در حوزه اساتید حداقل به زعم دانشجویان این اشکالات تعدد بیشتری دارد. بسیاری از اساتید با بکارگیری روشهای آموزشی خشک و تک¬بعدی بیش از هر عامل دیگری در از بین بردن روحیه دانش پژوهی موثرند. تعدد برخوردهای آموزشی اساتید که بسیاری از آنها نیز استاندارد نمی-باشند یکی دیگر از مشکلات است. سیستم ارزشیابی متعدد و باز هم در بسیاری از موارد غیر استاندارد اساتید عزیز موجبات سردرگمی و کاهش راندمان دانشجو در ارائه توانایی خود را فراهم می¬آورد. بسیاری از اساتید تنها درس خود را دارای اهمیت دانسته و به این مسئله که دانشجو دروس و واحدهای دیگری نیز در ترم دارد توجهی ندارند. البته این مسئله جای بحث دارد که فرصت آن در اینجا موجود نیست. از این دست اشکالات در حوزه اساتید کم نیست که هم ناشی از غیر استاندارد بودن برخوردهای آموزشی ایشان است و هم ناشی از تعدد و تنوع آنها از سوی اساتید برای دانشجویان. بحث¬های بسیار زیادی پیرامون مواد و منابع آموزشی اساتید، روش آموزشی ایشان، نحوه برخورد اساتید با دانشجویان چه در بعد علمی چه در بعد اجتماعی، توانایی و به روز بودن اساتید برای هدایت و راهنمایی دانشجویان به خصوص در دوره¬های تحصیلات تکمیلی و بسیاری از موارد دیگر وجود دارد که باز به علت کمبود فرصت از آن می¬گذریم. اما مشکلات مربوط به آموزش دانشگاهها در همین جا به پایان نمی¬رسد. اشکلات مربوط به سیستم اداری آموزش نیز بخشی از مشکلات را موجب می¬گردد.البته ما مدعی نیستیم که تمام این مشکلات به صورت یکجا در تمامی دانشگاهها موجود است چه بسیار دانشگاههایی که از کادر بسیار خوب اداری آموزشی برخوردارند که وظیفه خود را برطرف سازی مشکلات آموزشی دانشجویان و هدایت درست آنها در این زمینه می¬دانند نه ایجاد مشکل مضاعف برای ایشان. برخی از مشکلات در این حوزه مربوط به تقویم آموزشی می¬گردد. از برنامه هفتگی تشکیل کلاسها گرفته تا برنامه امتحانات پایان ترم و از زمان کوتاه مابین حذف و ترمیم با شروع ترم گرفته تا زمان حذف اضطراری همه مشکلات این حوزه می¬باشند. البته از دیگر مشکلات که معلوم نیست دقیقا مربوط به چه بخشیست از این قرار است. بسیاری از دانشجویان در دانشگاههای مختلف اعتقاد دارند که با اینکه سیستم اخذ دروس مورد نظر با اساتید مورد نظر بر اختیاری بودن بنا شده، اصولا اجباری و گریز ناپذیر است حتی در مورد دروسی با نام اختیاری تخصصی در ترم¬های پایانی دوره کارشناسی. این مسئله در مورد دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد نیز صادق است. از اینها نیز که بگذریم به مشکلات و یا اشکالات کلان¬تر می¬رسیم. برخی از مشکلات مرتبط با آموزش دانشگاهها وجود دارد که به طور خاص در مورد رشته هوافضا و دانشکده¬های آن حادتر است و آن عدم وجود امکانات و فضای آموزشی مناسب، آزمایشگاهها و کارگاههای مجهز در محدود دانشکده های هوافضای کشور است. ریشه¬ی این مشکلات را در بخشهای مختلف میتوان جستجو کرد از قبیل سطح تکنولوژی کشور، ارتباط نا به سامان صنعت و دانشگاه یا به بیان بهتر عدم وجود ارتباط بین آنها و سیستم آموزشی جاری. ارائه خدمات رفاهی و امکانات مناسب به دانشجویان که از اهم موارد تاثیرگذار در کیفیت اشتغال به تحصیل ایشان و درنتیجه مسائل آموزشی آنها است را اصلا به علت تعدد دانشجویان متقاضی مطرح نمی¬کنیم. در همین راستا به خصوص در رشته هوافضا جای بسیاری از دروس و مطالب مهم و مفید برای دانشجویان خالیست و به جای آنها مطالب بسیاری در موارد غیر مرتبط موجود است. از جمله مشکلات در این سطح که در مقطع تحصیلات تکمیلی بیشتر خود ار آشکار می¬کند عدم وجود گرایش فضایی در مقطع کارشناسی هوافضا است که خود مطالب تخصصی فراوانی را در بر می¬گیرد. عدم فعالیتهای علمی و عملی منسجم، هدایت شده و هدفمند فوق درسی از سایر کاستی ها در حوزه آموزش هوافضای کشور است. اساتیدی که 100 درصد آموزش را محدود به مطالب نظری ارائه شده در کلاس درس می¬دانند و انگیزه و اشتقیاقی در دانشجویان برای شرکت در چنین فعالیتهایی ایجاد نمی¬کنند از عوامل اصلی این کمبود اساسی در آموزش هوافضا می¬باشند. از اینها نیز که بگذریم با مسائل عمده تری در سیستم¬ها و حوزه های کلان¬تر مواجه خواهیم شد. عدم همکاری منسجم و مؤثر صنعت و دانشگاه یا دانشگاه با سایر ارگان¬ها به خصوص در حوزه هوافضا و عدم برنامه ریزی¬ در این حوزه موجب گردیده هر کدام از صنعت و دانشگاه راه خود را بروند و کوچکترین ارتباط مؤثری با یکدیگر نداشته باشند. در نظر گرفتن و برنامه ریزی ارتباطات سازنده صنعت و دانشگاه در آموزش دانشگاه مؤثر خواهد بود و جهت گیری کمی و کیفی آن را هدفمند خواهد نمود و در نتیجه باعث افزایش چشمگیر اثربخشی و بازدهی آن خواهد شد.

مشکلات و چالشهای آموزش دانشگاه از دید دانشجویان

مطالب مشابه :

مشکلات و چالشهای آموزش دانشگاه از دید دانشجویان

تجارب جهانی و ملی دوره‌های علمی ـ کاربردی در زمینه اشتغالزایی

رشته های تحصیلی دانشگاه های ایران و مشکل اشتغال دانشجویان ایرانی-از:دکتر محمدخالقی مقدم- جامعه شناس

خاطرات دکتر محمد علی مجتهدی ، به کوشش : حبیب لاجوردی ، انتشارات : کتاب نادر

دوره آموزشی مقدماتی پزشکی کوهستان برگزار گردید

هوا و فضا

نابغه ها

دانشگاه های بلاروس