محله‌های مسكونی شركت نفت آبادان

برای كسانی كه آبادان پیش‌از جنگ تحمیلی را از نزدیك دیده‌اند شاید درك این نكته دشوار باشد كه در هشتاد سال پیش از این، در این جزیره‌ برای افراد غیر بومی فقط یك چادر و یك كلبه حصیری برای آقای داویدسون طراح اولیه‌ی پالایشگاه و آشپز ایشان وجود داشته است. از آن زمان به بعد با توسعه‌ی تأسیسات نفتی، یك شهر ایستا به نام عبادان به شهری توسعه یافته و پویا به نام آبادان تبدیل شد. شركت نفت انگلیس- ایران از همان ابتدا بر اساس فاصله‌ها و سلسله مراتب طبقاتی، بخشی از جزیره را اختصاص به محله‌های مسكونی كارمندان و كارگران خود داد و به ناچار بخش دیگری از جزیره را برای توسعه محله‌هایی برای زندگی افراد غیر شركت نفتی رها كرد. به عبارت دیگر شهر عملاً به دو قسمت كاملاً مجزا تقسیم گردید: یكی محله‌هایی كه مخصوص كارمندان و كارگران شركت نفت بود كه روی هم رفته بخشی نوین و از تأسیسات شهرسازی جدید بهره‌مند بود و دیگری محله‌هایی كه «شهرآبادان» به آن نواحی اتلاق می‌شد و تا سال‌ها فاقد هرگونه امكاناتی بود.

آبادان به عنوان یك شهر جدید كه اختصاص به تصفیه و صدور نفت داشت، شكل و شمایلی كاملاً متفاوت از بقیه شهرهای ایران به خود گرفت. در ساخت محله‌های شركت نفتی، الگوی خاصی از مهندسی اجتماعی و نوسازی ارادی توسط انگلیسی‌ها پیاده شد. به قول احسانی:‌

«شهر آبادان اولین شهر مدرن و طراحی شده در ایران و خاورمیانه بوده است.»

میشل استیوارت دریا سالار و ژنرال ارتش امریکا در کتاب معروف خویش به نام«سپیده دم در آبادان» این شهر را معجزهء نفت و اصولا" قطعه ای جدا شده از محلات ثروتمند نشین و مدرن شهرهای لندن و نیویورک توصیف نموده است.

طراحی این شهر و انگیزه‌های شهرسازی آبادان نه بر اساس قیمت زمین یا محاسبات اقتصادی، بلكه جدا نگهداشتن و تفكیك مناطق غیر شركت نفتی از شركت نفتی از یك سو و تفكیك محله‌های شركت نفتی از یكدیگر بر اساس رتبه‌های موجود از سوی دیگر بود. محله‌های شركتی از یكدیگر پراكنده ساخته شده بودند و فواصل میان آنها را جاده‌های عریض و پرتردد، لوله‌های قطور نفت، مجتمع‌های اداری و صنعتی، اراضی بایر و البته پیكر هیولایی پالایشگاه اشغال كرده بود.

قسمتی كه مربوط به محله‌های شركت نفت بود خود به مناطقی تقسیم می‌شد و هر منطقه مخصوص رده‌ای ازكاركنان شركت نفت بود و در این مناطق دقیقاً همان تفاوتهای سلسله مراتب طبقاتی شركت نفت دیده ‌می‌شد. هرگروه از كاركنان بنا به رتبه و مقامی كه داشتند در منطقه‌ای خاص زندگی می‌كردند. طراحی منطقه‌ای كارمندی كاملاً از روی اسلوب شهرسازی نوین انگلستان بود به طوری كه هر بیننده تازه واردی را به خود جذب می‌‌كرد و اگر قبلاً به اروپا سفركرده بود احساس می‌كرد در خارج از ایران است و اگر تا به حال به خارج سفر نكرده بود بلافاصله احساس می‌كرد در جایی كاملاً متفاوت از دیگر شهرهای ایران قرار دارد. قسمت شركت نفتی آبادان دارای چند محله مجزا از هم بود كه ساكنان هریك به لحاظ رتبه در سلسله مراتب شركت نفت و حتی از لحاظ تفاوتهای نژادی و ملی (انگلیسی، هندی، ایرانی) از یكدیگر تفكیك شده بودند. سلسله مراتب انعطاف‌ناپذیر، محله، خیابان، كوچه و مسكن انفرادی هر فرد در استخدام شركت نفت را طبق رتبه، سابقه‌كار، تخصص و حتی هویت قومی او تعیین نموده و به او و خانواده‌اش اسكان می‌داد. مناطق شركت نفتی به ترتیب اهمیت و كیفیت و در رابطه با ساختار سلسله مراتبی عبارت بودند از:‌ بریم، بوارده (جنوبی شمالی)، سیك‌لین، بهار، بهمنشیر، فرح‌آباد، پیروزآباد و جمشیدآباد.

در محله‌های شركت نفتی به جای كوچه‌های باریك و گذرهای خم‌اندرخم و پیچ‌اندرپیچ‌ و طولانی، با خیابان‌های شطرنجی عریض و میدانها و باغچه‌های بلواری روبه‌رو بودیم كه در میان آنها كوچه‌هایی قرار داشت و به طور كلی منازل از یك سو رو به خیابان و از سوی دیگر پشت به كوچه‌ها بودند. منطقه‌ی بریم خود به چهار منطقه كوچك‌تر تقسیم می‌شد: بریم جنوبی، بریم شمالی،‌ بریم میانی و بریم سه‌گوش. در منطقه‌ی بریم، یك قسمت هم به خانه‌های كارمندان مجرد اختصاص داشت كه معروف به «فلت» (felat) بود. منطقه‌ای دیگر از بریم متعلق به كارمندان ارشد بود. قسمت دیگری نیز اختصاص به رؤسای عالی رتبه شركت نفت (رئیس پالایشگاه، معاونان و ...) داشت كه عبور و مرور به آن منطقه برای افراد عادی و حتی شركت نفتی‌های عادی هم ممنوع بود)اصولا" آمد و شد به کلیهء مناطق بریم برای افراد عادی و حتی شرکتی هایی که ساکن مناطق دیگری بودند ممنوع و با شرایط دشواری انجام میشد). تا قبل از ملی شدن صنعت نفت، در منطقه‌ی بریم عمدتاً انگلیسی‌ها زندگی می‌كردند و پس از ملی شدن صنعت نفت بود كه به تدریج ایرانیان هم ساكن آن شدند.

منطقه‌ بوارده نیز از یك‌ساختار انگلیسی برخوردار بود و خیابان‌های منظمی داشت و به موازات هرخیابان یك كوچه قرار داشت؛ بنابراین درب جلو هرخانه رو به خیابان و درب عقب آن رو به كوچه بود. بوارده جنوبی و شمالی اختصاص به كارمندان از گرید پنج تا 10 داشت. تا قبل از ملی شدن صنعت نفت تعداد خانواده‌های انگلیسی و هندی در این دو محله نسبتاً زیاد بود، اما بعد از این دوران ساكنان عمده‌ی آن را كارمندان ایرانی تشكیل می‌دادند که تعداد كمی هم خانواده‌های انگلیسی و اسكاتلندی در بین آن‌ها دیده می‌شد. منطقه‌ی بوارده هم مانند بریم سرسبز و با نشاط بود و درختان سبز و زیبایی در آن دیده می‌شد. در اطراف خیابان‌های اصلی باغچه‌هایی وجود داشت.

منطقه‌ی سیك‌لین هم‌چنان كه از نامش پیداست اختصاص به هندی‌های شركت نفت داشت. البته این محله به هندی‌های عادی(کارگران رده پایین) تعلق داشت و هندی هایی كه در رده‌های بالای شغلی بودند در بوارده ساكن بودند. منطقه‌ی سیك‌لین كاملاً شطرنجی طراحی شده بود و اصولاً خیابان‌های بسیار باریك داشت. هیچ درخت‌كاری و چمن‌كاری در این محله وجود نداشت. این منطقه چسبیده به پالایشگاه بود و بوی بد گازهای پالایشگاه در آن استنشاق می‌شد. بعدها كه هندی‌ها از آبادان رفتند، شركت نفت سیك‌لین را به كارمندان پایه یك تا چهارمعمولی اختصاص داد و تعدادی ازمنازل را هم به برخی از دبیران آموزش و پرورش جهت سكونت می‌داد.

محله‌های كارگری شركت نفت (بهار، بهمنشیر، فرح‌آباد و پیروآباد) بسیار شبیه به هم بودند این محله‌ها هم دارای خیابان‌های اصلی كم عرض بودند كه به هر خیابان تعداد زیادی كوچه عمود می‌شد. خیابان‌ها از سرسبزی لازم برخوردار نبودند و درب رو به حیاط در كوچه‌های نسبتاً عریض و درب پشت ساختمان به كوچه‌های باریك باز می‌شد. سر هر كوچه با لوله‌های ضخیمی مهار شده بود تا خودرو نتواند واردكوچه شود. خانه‌هادیوار به دیوار و چسبیده به یكدیگر بودند. البته از وسط هر منطقه كارگری یك خیابان بسیار عریض یا بلوار مانند گذر می‌كرد كه گرچه دارای درخت بود اما از چمن و پرچین شمشادی مانند منطقه های بریم و بوارده خبری نبود. در منطقه‌های نام برده سر هر خیابان و كوچه‌های اصلی خانه‌ی كارمندان گرید یك تا چهار قرار داشت. كارمندان این مناطق پس از كسب گرید پنج معمولاً به بوارده‌ی شمالی و یا جنوبی منتقل می‌شدند محله‌ی جمشیدآباد نیز یك محله‌ی كارگری بود كه ساختار آن با محله‌های كارگری قبلی تا حدودی فرق می‌كرد. در این منطقه به طور كلی خانه‌ها در ردیف كوچه‌ها قرار داشتند. جمشیدآباد به كارگران دون پایه تعلق داشت(این منطقه بعدها در اختیار نیروی دریایی ارتش شاهنشاهی کشور قرار داده شد).

وجود منطقه‌های مسكونی شركت نفتی با امكانات وسیع آن باعث شده بود تا آبادان از لحاظ شهرسازی در رده‌های بالایی قرار گیرد. در یك مطالعه‌ی انجام شده در مورد توسعه اجتماعی اقتصادی مناطق ایران و نظام شهری تراز توسعه یافتگی آبادان در بین شهرهای ایران پس از تهران مقام دوم را داشته است. به عبارت دیگر، اگر تهران را مستثنی كنیم، بین شهرهای بزرگ ایران (اصهان، تبریز، مشهد، شیراز و اهواز) آبادان از ترازی برتر برخوردار بوده است (81/2 برای آبادان در مقابل 53/1 برای تبریز، 57/2 برای اهواز، 3/2 برای مشهد، 589/1 برای اصفهان و 03/2 برای شیراز).

محله‌های مسكونی شركت نفت آبادان

مطالب مشابه :

شرکت نفت استخدام می کند "جدید جدید"

هواپیمایی نفت استخدام می‌کند

آگهی استخدام

آگهی استخدام گسترده شرکت نفت بهران در خوزستان و تهران

جدیدترین خبر از استخدامی سال1391وزارت نفت ایران

استخدام 3000نفر در خوزستان

محله‌های مسكونی شركت نفت آبادان

آگهی استخدام گسترده در مجموعه نفت و گاز در 3 استان

آگهی های استخدامی اهواز و نیازمندی خوزستان در 21 شهریور 92

پالایشگاه نفت خوزستان؛ پروژه‌ای که ساخت آن به یک دهه خواهد رسید