قدم خیر شیر زن زاگرسی

قدم خیر ، برنوی کهنه ات کجاست ؟
سربازان اجنبی دارند به ایل میرسند
قطار و فشنگ ات را
تمام غیرت زمین و داشت را بردار
چقدر تنگ فنی به طنین گام ها
و غرش برنوی تو نیاز دارد
سلطنت خاندان پهلوی در ایران، با تاجگذاری رضا شاه در ارديبهشت ۱۳۰۴ خورشیدی که مدعی ایجاد نظم نوین در ایران و پایان حکومت قاجار بود آغاز شد.او در سالهای ۱۳۰۲تا ۱۳۰۴ که در نقش وزیر جنگ آخرین پادشاه قاجار، احمد شاه ، فعالیت میکرد پایه های حکومت استبدادی خویش را بنیان گذاشت. رضا شاه، برای تضمین قدرت مطلق خود، روزنامه های مستقل را بست، مصونیت پارلمانی را از نمایندگان گرفت و مهمتر از آن، احزاب سیاسی را از بین برد. او با بدست آوردن قدرت بلامنازع، به بهانه اصلاحات اجتماعی، یکپارچگی و مدرن سازی، با پیروی از اندیشه های همپای ترکش " کمال آتاتورک" کوشید تا مانند او به بهانه سیاست تک ملیتی - تک زبانی ، اقدام به حذف ملتهای مختلف در ایران، حذف ایلات و عشایر، حذف زبان و فرهنگهای مختلف در ایران کند. سیاست یکجا نشینی عشایر، حذف زبان کردی و لری، گماشتن امیران و فرماندهان غیر بومی بر مناطق کرد و لر، کوچ اجباری حکام و فرماندهان و رهبران سیاسی کرد و لر، گرفتن زمین و گروگان از بزرگان و سرکردگان ایلات و عشایر، گوشه ای از اقدامات رضاخانی در حوزه کرد و لر بود. اقدامات او یادآور نابودی و انقراض اتابکان (لر کوچک ) مشهور به خاندان خورشیدی به دست حکومت صفویه و یا کلهرستان به دست صفویه و عثمانی بود. متاسفانه بروز و ظهور تفکر اصلاحات رضا خانی، حمایت برخی از گروههای اصلاح طلب و روشنفکران ایرانی را با خود همراه کرد و برخی مرکزنشینان تبدیل به حامیان سیاست پهلوی گشتند و راه را برای توجیه سلطه جویهای شاه پهلوی با اتکاء به قدرت ارتش مرکزی و کشتار عده بسیاری از زنان ، کودکان و مردان را بازکردند پشتکوه ، " پشتکوه کورد فیلی یا پهلی" یا پشتکوه لرستان که سرزمین ایلات و طوایف کورد از جمله فیلی، لک و لر است در زمان رضا شاه پهلوی ، تحت طرح اسکان عشایر کوچ نشین و تخته قاپو کردن رضا خانی قرار گرفت، فعالیت های اقتصادی عشایر پشتکوه بر دو مدار عمده گله داری و کشاورزی استوار بود. دو نوع شرایط جغرافیایی و اقلیمی متفاوت یکی دردشت ها و دره های حاصلخیز کوهستان های زاگرس که دارای آب و هوای مناسب و زمین های حاصلخیز و متناسب برای فعالیت‏های کشاورزی بودند و دیگری بلندیهای سرد و کوهستانی که دارای مراتع وسیع و سرسبز بودند، باعث می شد که مردم در یکجا سکونت نکنند، و بدینگونه پشتکوه شاهد کوچ ایلات و عشایر بود.طرح اسکان عشایر رضا شاه ، ابتدا طرح خلع سلاح عشایر را که برای حفاظت خود مسلح بودند را الزام میکرد و بعد ازآن طرح یکجا نشینی را قابل اجرا میدانست این طرح، امری بسیار ناگوار برای عشایر بود زیرا از یک طرف می بایست از تمام فعالیتهای تولیدی خویش که معیشت ایلی و عشیره ای و مبتنی بر مرتع و دام بود دست بکشند و از طرف دیگر امکانات و منابعی از طرف دولت مرکزی جهت امرار معاش عشایر فراهم نیامده بود و این به فقر آنها میانجامید. ارتش با توسل به زور و کشتار به خلع سلاح عشایر پرداخت و برخی از طوایف کرد را به حدود خراسان و قزوین و زنجان سوق و در مناطق مختلفی اسکان دادند. از این رو عشایر با مقاومت شدید به مقابله برخاستند..
در واقع اوایل حکومت رضا خاشاه، شامل قتل و کشتار و خونریزی در میان عشایر شد و نوسازی فرهنگی، سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی رضاشاهی موجب نابودی مختصر حیات اقتصادی عشایر، بیکاری، حذف زبان و هویت تا مرگ و کشتار آنها شد. سیاستهای حکومت شبه اتاتورکی رضا خان با تبلیغات گسترده درباره ی وی بعنوان ناجی ایران با سرکوب ملت ها وعشایر کورد و لر و ثروت کلان فرماندهان قزاق او درسایه چپاول عشایر همراه بود هنوز جوهر جراید مرکز در مدح رضا خان، پس ازسرکوب برخی طوایف ملت کرد در سلماس، مرگ سمکو شکاک و تصرف قلعه ی چهریق به دست امان الله جهانبانی که یکی از سرداران رضا شاه بود، خشک نشده بود که وی پشتکوه فیلی و پیشکوه لرستان را به خاک و خون کشید. رضا خان، در ابتدا سرتیپ محمد خان وبعد ها سپهبد امير احمدي را فرمانده لشکر کشی به پشتکوه و پیشکوه کرد و درگیری های شدیدی رخ داد و رفته رفته صورت قتل عام بخود گرفت. در گوشه ای دیگر از ايران ، دختری به دنیا آمد که او را قدم خِير (آن كسي كه تولدش براي اهل خانه خانه موجب شگوني و خوشبختي است ) ناميدند که نامی است جاری بر لبان مردمان کردستان و لرستان، او ﻓﺮزﻧﺪ ﻛﺪﺧﺪا ﻗندي ، از ﻃﺎﻳﻔﻪ بزرگ ﻗﻼوﻧﺪ (قلاون )، از ایل ديرکوند است که در پشتکوه ﻟﺮﺳﺘﺎن در ﺳﺎل 1278 ﺧﻮرﺷﻴﺪی از ﻣﺎدری ﺑﻪ ﻧﺎم ﺟﻮاﻫﺮ دﻳﺪه ﺑﻪ ﺟﻬﺎن ﮔﺸﻮد. ﻛﺪﺧﺪا ﻗﻨدي (قني ) از ﻣﺮدان ﺑﻧﺎم ﻃﺎﻳﻔﻪ و اﻳﻞ بود ﻛﻪ در ﺑﺨﺸﻨﺪﮔی و ﺻﻠﺢ ﺟﻮﻳی، زﺑﺎﻧﺰد خاص و عام بود. فرزندانش بابا خان و عباس خان ستون و آبروی ایل و طایفه بودند . ﻗﺪم ﺧﻴﺮ دوران کودکی و ﻧﻮﺟﻮاﻧی را در ﺷﺮاﻳﻂ اﻳﻠی و ﻛﻮچ ﻧﺸﻴﻨی ﺑﺎ پدر و ﺑﺮادراﻧش عباس خان و بابا خان و خواهرانش گوطلا و شاهی در ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎﻃﺒﻴﻌﺖ گذارند ، او دختری زيبا و رشيد و دلاور بود که اولین زﻧﺪﮔی ﻣﺸﺘﺮك ﺧﻮد را ﺑﺎ ﻋﺒﺎس(معروف به ملا عباسي بادي از طايفه شهاوند ) كه از باسوادان و اصل و نسب دار ايل قلاوند بود آﻏﺎز ﻛﺮد. ﻛﻪ اﻳﻦ ازدواج متاسفانه ﭼﻨﺪان دوام نياورد و ﺑﻪ ﺟﺪاﻳی اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ. ﻗﺪم ﺧﻴﺮ با ﺷﺨﺼﻴﺘی وﻳﮋه و ﻣﻨﺤﺼﺮ به فرد خود در ازدواج دوم به همسری ﭘﺴﺮﻋﻤﻮی پدر ﺧﻮد ﺑﻪ ﻧﺎم صفقلي خان باش آقا ﻛﻪ ﻣﺮدی ﺷﺠﺎع و ﻣﺮدم دار ﺑﻮد درآمد و حاصل این ازدواج پسری به نام محمد خان ﺑﻮ د. آنزمان که ارتش و نیروهای نظامی به قصد اجرای جهان مدرن رضاخانی به عشایر پشتکوه و لرستان در ۱۳۰۷-۱۳۰۸ خورشیدی حمله کردند ، قلاوندها همپای دیگر طوایف مانع ورود نظاميان به منطقه خود شدند و این مبارزه، نام قدم خیر لرستاني را به عنوان فرمانده و رهبر هزاران جنگجوی لر، که به مدت ۵ سال طول کشید را در تاریخ ثبت کرد قدم خیر در این راه ابتدا همسر خود را از دست داد. در روزهای ابتدایی حمله نظامیان به ایل، ﺻﻔﻘﻠﻲ ﻫﻤﺴﺮ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ و برادرش ﻓﺎﺿﻞ، در ارﺗﻔﺎﻋﺎت "ﮔﺎوآزﻳﻦ لرستان" ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن درﮔﻴﺮ ﺷﺪند و صفقلی ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻃﺎﻳﻔﻪ قلاوند را در ﺧﻄﺮ میدید، از ﺑﺮادرﺧﻮد، ﻓﺎﺿﻞ درخواست کرد که ﻣﺮدم طایفه را آگاه کرده تا ﺑﻪ ﺟﺎﻫﺎي اﻣﻦ ﭘﻨﺎه ﺑﺒﺮﻧﺪ و خود یک تنه درمقابل نظامیان جنگید . در اﻳﻦ درﮔﻴﺮي ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮاﻧﻪ ﺻﻔﻘﻠﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷد و قدم خیر که پشتوانه همسر را از دست داد با برادران خود همرزم شد و علیه بی عدالتی و تظلمات نظام رضا خان پهلوی ایستاد . نقل است که یکبار سپاه ایل بدون آب و مهمات درمحاصره نظامیان پهلوی قرار میگیرد و در این زمان قدم خیر به همراه چند مرد جنگی از حلقه محاصره ماموران دولتی می گذرد و به سنگر مبارزین ایل آب و غذا و مهمات می رساند و آنها را از محاصره نجات می دهد. ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﺳﺘﻘﺮار ﻛﺎﻣﻞ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﭘﻬﻠﻮي در ﺧﺮم آﺑﺎد و ﺑﺨﺶ ﻫﺎي آن، مبارزه ﻗﺪم ﺧﻴﺮ و دو ﺑﺮادرش عباس خان و بابا خان ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺳﺮﺗﻴﭗ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎري از ﻫﻨﮓ ﻣﻨﺼﻮر نقل محافل و مجالس بود. به دنبال رشادتها یی که قدم خیر در این نبرد از خود نشان می دهد، آوازه اش در همه جا می پیچد و مردم علاقه مند از نقاط دور و نزدیک به دیدن او که به نمادی برای مبارزه با ظلم و جور رضاشاهي تبدیل شده است می آیند،به دیدار بانوی که ﺑﺮاي روﺣﻴﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﺎران ﻣﺒﺎرز، از ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ لري رﺟﺰ ﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲ ﻛند و ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن اﺷﻌﺎري از آن، ﺑﻪ آﻧﺎن اﻣﻴﺪ ﭘﻴﺮوزي ﻣﻲ دهد و همپای همه مردان ایل میجنگد.
از جمله کسانی که به دیدن قدم خیر رفته و تحت تاثیر وقار و زیبایی او قرار می گیرند، نوازندگان و آوازخوانان بومی و دوره گرد بودند. به طوری که یک نفر از همین افراد به نام مِراوَگ (مراد بگ) بر همین اساس شعری می سراید و آهنگی می سازد، که همین آهنگ بعدها به یکی از مقام های موسیقی لُری معروف می شود.
در پایان ﺳﺎل ۱۳۰۸ خورشیدی در ﻓﺎﺻﻠﻪ اي ﻛﻮﺗﺎه، هر دو ﺑﺮادران قدم خیر در درﮔﻴﺮي ﻫﺎي ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻗﻮاي دوﻟﺘﻲ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺪم ﺧﻴﺮ به تنهایی به مبارزه ادامه داد. نیروهای دولتی که خود را در برابر قدم خیر و جنگجویانش ناتوان می بینند، از راه دوستی و وعده و وعید وارد میشوند، تا جاییکه خبر درخواست ازدواج رضاشاه پهلوی به او در همه جا شنیده میشود ، برخی ازهمراهان قدم خیر در آن عصر، از ارتباط گرفتن وی با شیخ محمود برزنجی سلیمانه ای مطالب و مدارکی نیز بیان کرده اند ، تا آنکه بعد از ۵ سال جنگ، " ۱۳۰۷-۱۳۱۲"، قدم خیر و جنگجویانش به دلیل از دست دادن بسیاری از همراهانش ، کثرت نیروهای نظامی و احترام گزاردن به تصمیم رهبران و فرماندهان طوایف و ایلات دیگر در لرستان و پشتکوه ،که به مذاکره صلح و آشتی پادشاه جواب مثبت داده بودند، دست از جنگ برداشت. رضا شاه که در جنگ چند ساله موفق به اجرای آمال خود نشده بود از راه دسیسه وارد شد و مبارزین را به صلح و مذاکره دعوت کرد و یک صلح نامه به همراه یک قرآن امضا شده برای مبارزین ارسال کرد. متأسفانه رضا خان با توسل به اعتقاد و باور مبارزین به مقدسات و با دسیسه رهبران مبارزین را به قتلگاه کشید و ۱۷ نفر از فرماندهان را در شب مذاکره تیرباران کرد. قدم خیر شير زن لرستان نيز اسیر و زندانی شد.دراﻳﻦ ﺷﺮاﻳﻂ، ﺟﻼل ﺧﺎن واﻟﻴﺰاده از واﺑﺴﺘﮕﺎن دوﻟﺖ و از واﻟﻴﺎن ﻣﺎﻟﻚ در ﺷﻤﺎل ﺷﻮش ﻛﻪ ﺧﻮاﻫﺮ ﺑﺰرگ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ "ﺷﺎﻫﻲ"؛ زن ﭘﺪر او ﺑﻮده وساطت کرده و از ﻗﺪم ﺧﻴﺮ هم درﺧﻮاﺳﺖ ازدواج ﻣﻲ ﻛﻨﺪ وﻟﻲ ﻗﺪم ﺧﻴﺮ اﻳﻦ درﺧﻮاﺳﺖ را ﻧﻤﻲ ﭘﺬﻳﺮد، اما خان جلال ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲ ﮔﺮي زﻳﺎد و ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ اﻋﻀﺎي ﻃﺎﻳﻔﻪ و به نیت رهایی قدم خیر،اقوام قدم خیر را واسطه این ازدواج میکند. ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ازدواج کوتاه مدت ﺗﻦ داد و از رﻓﺖ و آﻣﺪ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺮادران ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻼل خان زﺟﺮ ﻣﻲ ﻛﺸﻴﺪ و از آﻧﺎن روي ﮔﺮدان ﺑﻮد و روز ﺑﻪ روز رﻧﺠﻮرﺗﺮ ﻣﻲ ﮔﺸﺖ. ﺳﺮاﻧﺠﺎم در اواﺧﺮ ﺳﺎل ۱۳۱۲ ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺑﺎﻧﻮي رﺷﺎدت و ﺑﺨﺸﻨﺪﮔﻲ به روايتي در دزفول در ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻴﻤﺎري درﮔﺬﺷﺖ، البته به روایتی دیگر، عوامل دولتی از طریق خادم (نوکر ) جلال خان ، به غذای قدم خیر سم ريخته و او را کشتند و ﺟﻨﺎزه او را ﺑﻪﻛﺸﻮر ﻋﺮاق ﺑﺮدﻧﺪ و در جوار شهداي ﻛﺮﺑﻼ، ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮدﻧﺪ، که البته همان طوري كه گفته شد در روایت دیگری مطرح شده است که این بانوی مبارز لرستاني درشهر شوش و یا دزفول دفن شده است . این پایان زنی مبارز و ﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺟﺴﻮر و ﺧﺴﺘﮕﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻮد که در برابر ظلم شاه پهلوی ایستاد و از ایل خود دفاع کرد و مانع مهاجرت و کوچ طایفه خود به سایر نقاط گشت. ﺳﻴﺴﻴﻞ ﺟﺎن ادﻣﻮﻧﺪﻛﺰ ،نویسنده ﺳﻔﺮﻧﺎﻣﻪ ﻟﺮﺳﺘﺎن ، ﺗﺮﺟﻤﻪ سكندر امان الهي بهاروند وارد پشتکوه و لرستان شده بودند، اشاره کرده و از مبارزات و جنگ هاي خونين قدم خیر و برادرانش با قواي نظامي سخن رانده است. در پايان بايد گفت آنچه كه بايد و شايد از زندگی و احوال قدم خیر اطلاعات زیاد و دقیقی در دست نیست و تنها بعضی منابع محلی و سفرنامه های خارجی به طور پراکنده و ناقص به این زن مبارز و شجاع اشاره کرده اند كه مي طلبد بزرگان و نويسندگان لر زبان اين موضوع را پوشش دهند . درمجموع آنچه که به طور اجمال در باره قدم خیر گفته شد بازگو کننده شخصیت مبارزی چون او بطور کامل نیست ، قدم خیر را با پاره ای از ابیات ترانه قدم خیرکه به فارسی ترجمه شده به پایان میرسانیم .

نمی دانم تو قدم خیر هستی یا گوطلا، چشمان خمارت آتش به جانم افکنده است
سایبانی از برگ پونه برایت درست می کنم، تا آفتاب چشمان نازکت را نسوزاند
قدم خیر کفش هایت مخمل و زلفانت به رنگ حناست، چشمان خمارت آتش به جانم افکنده است
قدم خیر از آن پایین می آید و سر جنگ دارد، اسلحه آلمانی اش در پیچ سربندش پر از فشنگ است
قدم خیر به جان خودت یا پدرت، هفت تیرت را از پیچ سربندت بیرون بیاور
قدم خیر قسم یاد کرده است که دیگر روی آفتاب را نبیند و در غم برادرش بابا خان گیسو ببرد
سرخ و سپید و بانمکی قدم خیر، توسنی (اسب توسن )را برایت زین می کنم و خودم هم در رکابت هستم

قدم خیر شیر زن زاگرسی

مطالب مشابه :

توقف عملیات احداث ایستگاه راه‌آهن سراسری بندر ماهشهر

برگزیدگان ادبیات کودک و نو جوان رضوی

رامهرمز

برگشت چهار میلیاردتومان از اعتبارات شهرداری ماهشهر!!!

شهرستان شادگان(استان خوزستان)

شاخص اقتصادی شاه عباس

جلسه انجمن كتابخانه ها و نهضت مطالعه مفيد شهرستان ماهشهر

قدم خیر شیر زن زاگرسی

کشتار فجیع دلفین‌ها در ماهشهر

دریافت اطلاعات آب و هوای شهرهای ایران از طریق SMS