برج و باروی قدیمی شهر یزد(قلعه كهنه يزد)

برج و باروی قدیمی یزد

براساس کهن ترین اسناد در باره حصار یزد می توان گفت که حصار گرد این شهر، توسط “ابویعقوب اسحاق دیلمی”، “ابو مسعود بدر بهشتی”، “ابو جعفر (کیانرسو)” و “ابو یوسف”، چهار سرهنگ از اعضای حکومت “امیر عضدالدین علاء الدوله ابو جعفر کاکویه”، در سال 432هـ. ق ساخته شد.
همچنین در این زمینه می توان از چهار دروازه به نام های “دروازه قطریان (دروازه شاهی)”، “دروازه کوشک نو”، دروازه مهریجرد (مهریز)” و “دروازه کیا (حظیره)” در یزد یاد کرد.

حصار قدیمی شهر یزد در سه قسمت و سه دوره به شرح ذیل بنا گردیده است:
- شاهزاده فاضل و قلعه کهنه (دوره آل مظفر(
- مالمیر (مادر امیر) (دوره اتابکان(
- فهادان و سید گلسرخ (دوره ابوجعفر کاکوئیه(

-قلعه کهنه

موقعيت :

نقشه كنوني يزد

نقشه يزد در حدود 150 سال پيش(هیئت مولفین، نقشه شهرهای ایران در دوران قاجار، ص 58)

اين محله از محلات بسيار قديمي يزد ميباشد كه از سمت شمال به محله مال امير ، از جنوب به محله پير برج و خيابان مهدی ، از غرب به محله وقت الساعت ، واز شرق به محلات سرسنگ و جوي هرهر محدود ميشود . بيشترين قسمت برج وباروي قديم شهريزد در اين محله قرار دارد.

وجه تسميه :

نام اين محله مأخوذ ازنام دولتخانه شاه یحیی است كه در قرن هشتم هجري يعني در عهد آل مظفر احداث گرديده و بعد از آن ، قلعه عصر تیموری نیز در همان محل بنا گردید و این محله در عهد صفوی به قلعه کهنه شهرت یافت.

سير تحول :

با توجه به قرار گیری مسجد شاه یحیی در این منطقه چنین بر می آید كه اين محله در عهد آل مظفر احداث گرديده است . زیرا اساس اولیه این مسجد توسط شاه یحیی در اواخر قرن هشتم بنا گردیده است.

عناصر شاخص تاريخي :

آثار تاريخي اين محله عبارتند از :

1- فرمانداري قديم

2- برج وباروي يزد

3- مسجد شاه يحيي

اطلاعات منابع مدون :

قديمي ترين مآخذي كه درآن نام محله مذكور درج شده است .كتاب جامع مفيدي نوشته مستوفي در قري دهم هجري است . مؤلف يادگارهاي يزد درباره قلعه تاريخي كه حسينيه هم درون آن واقع است چنين مي نگارد : قلعه ( نارنج قلعه ، ديوانخانه ، دارالحكومه )قديمي ترين مطلبي كه از قلعه يزد در مراجع تاريخي داريم مربوط به عهد امير تيمور گوركان واينكه اتمام آن قلعه در سال 799 واقع شده است.»

در تاريخ جديد يزد مكرر از آن قلعه به عنوان قلعه مباركه ياد شده است واز جمله گويد :تمامي عمارات شاهي در اندرون قلعه شد باسراي تركاني ودر سال ثمان وثمانمائه (8108)كه امير زاده اسكندرعمر شيخ به يزد آمدپاره اي ديگر از شهر اضافه قلعه كرد وبارو به باروي شهر پيوست وحفر خندق كرد وديگر پل روان دروازه شهر نهاد واندرون قلعه قصر عالي سه طبقه بساخت .

حكومتگاه حكام قلعه ساخته گردد. بنا برآن به فرمان آن حضرت درجلو شهر كه در آنجا ديوانخانه شاه يحيي بود ،بارويي عريض وطويل رابه اتمام رسانيدند

بصرعاتي كه بعداً در قلعه شده مربوط است به سال 831 هجري يعني عهد حكومت امير چخماق و پسرش شمس الدوله محمد.بدين توضيح كه پدرآنجا ديوانخانه ساخت وپسر عمارتي چند كه از جمله دارالقرآن بود ايجاد كرد.اما طبق مسطورات تاريخ جديد يزد ،چون آثار رو به خرابي نهاد ،حاجي نظام الدين قنبر جهانشاهي به تجديد عمارت ومرمت آثار قديم قلعه پرداخت.تفصيل ابنيه ايي كه او در قلعه ساخت درتاريخ مذكور مندرج است ودر آنجا گفته شده است كه ساختن آن ابنيه در سال 861به اتمام رسيد.مراد از محله اي كه اكنون در شهر بنام قلعه كهنه مشهور است ودر عهد صفوي نيز به همين نام شناخته مي شد.منطقه اي است كه شاه يحيي مظفري دولتخانه خود را در آنجا ساخته بود وبعد از آن ،قلعه عصرتيموري در همان محل بنا گرديد .

قلعه يزد به امر شاه عباسي صفوي ويران شد .وبقايايي كه ازآن باقي ماند در ازمنه بعد مورد مرمت قرار گرفت ونارنج قلعه (لارين قلعه ) مشهور شد وقسمتهايي از آن هم اكنون محل اداره ژاندارمري است .حمام قلعه بعدها مورد استفاده دارالحكومه فعلي واقع شده بود.قسمتي از بناي كنوني فرمانداري (ديوانخانه دارالحكومه )توسط عبدالرحيم خان (مستوفي درسال 1299ساخته شد.وقسمت بيشتر آن از محمد خان والي است كه دو بار به حكومت يزد رسيد يك بار از سال 1280-1278وبار ديگر 1297-1293.

مسجد شاه يحيي ومسجد بلبل ( جوي هرهر ) است كه در آن نوشته يا كتيبه اي اين محله آن گونه از مطالب كتاب يادگارهاي يزد بر مي آيد در درون حصار قديمي شهر يزد قرار داشته واكنون هم سالمترين برج وباروهاي كهن يزد در اين محله قرار دارد .همچنين منطقه ميدان قلعه معروف در تواريخ يزد يا ميدان سعادت همين منطقه بوده است .

برج و باروی قدیمی شهر یزد(قلعه كهنه يزد)

مطالب مشابه :

نقشه گردشگری شهر یزد

شهرستان مهريز

برج و باروی قدیمی شهر یزد(قلعه كهنه يزد)

شهرستان بافق

شهرستان اردكان

مسيرهاي گردشگري عمومي استان یزد

شهرستان ميبد