درباره بوشهر

ویژگیهای جمعیت

الف: جمعیت و پراکندی آن
جمعیت استان بوشهر که در مساحتی حدود ۲۳۱۶۷ کیلومتر مربع زندگی می کنند در سرشماری ۱۳۷۵ خورشیدی ۷۴۳۶۷۵ نفر بوده که از این تعداد ۹/۵۰ درصد در نقاط شهری و ۱/۴۹ درصد در نقاط روستایی سکونت داشته و کمتر از یک دهم درصد آنان غیر ساکن بوده اند.
ب: ساخت جنسی و سنی
در این استان در مقابل هر ۱۰۰ زن ۱۰۴ نفر مرد وجود داشته است. این نسبت در بین اطفال کمتر از یک ساله برابر ۱۰۵ و در بین بزرگسالان (۶۵ساله و بیشتر) برابر ۱۰۷ بوده است.

ج : وضع زناشویی
در مهر ماه ۱۳۶۵ ش در بین جمعیت ۱۰ ساله و بیشتر نقاط شهری استان بوشهر ۱/۵۶ درصد از مردان و ۴/۶۵ درصد از زنان ، حداقل یک بار ازدواج کرده بودند . این نسبت در نقاط روستایی برای مردان ۳/۵۶ درصد و برای زنان ۶/۶۳ درصد بوده است. نسبت افراد هرگز ازدواج نکرده در جمعیت ده ساله و بیشتر در نقاط شهری ، برای مردان ۹/۴۱ درصد و برای زنان ۱/۳۳ درصد و درنقاط روستایی ، برای مردان ۳/۴۲ درصد و برای زنان ۱/۳۵ درصد بوده است.

د: مهاجرت

منطقه بوشهر به لحاظ موقعیت سوق الجیشی و وجود شرکتهای بزرگ نفتی و اجرای طرحهای صنعتی بزرگ مانند نیروگاه اتمی ، کشتی سازی ، نیروی انسانی فعال استانهای مجاور و مناطق دیگر را به خود جذب کرده است. در داخل منطقه نیز جا به جایی جمعیت افزایش یافته است. زیرا به علت کمبود امکانات کشاورزی ، خصوصاً کمبود آب اراضی مورد نیاز و عدم امکانات رفاهی و پائین بودن سطح درآمد کشاورزان مهاجرت روستائیان به مراکز و شهرهای استان صورت گرفته است. به علت نزدیک بودن این استان به شیخ نشینهای خلیج فارس عده ای از اهالی منطقه برای کار و امرار معاش به کشورهای واقع در کرانه جنوبی خلیج فارس و دریای عمان مهاجرت کرده اند.

نژاد :
با توجه به کشفیات باستانشناسی و مدارک مکتوب تاریخی ، معلوم گردیده است که ایران من جمله استان بوشهر از آغاز رهگذر و محل سکونت نژادها و ملل گوناگونی بوده است ، زبانها و گویشهای مختلفی در این منطقه تکلم می شد . خصوصیات جسمانی متفاوتی در این سرزمین به هم آمیخته است .پیش از ورود و استقرار آریائیان در بوشهر ، نژادهادی بومی دراین منطقه می زیسته اند و مدارکی که از عصرحجر ، کاکولیتیک و برنز (مفرغ ) قدیم باقی مانده است بر این قضیه گــواهی می دهد که علاوه بر نژاد مدیترانه ای نژادهای دیگر مانند : دراویدی ، سیاه پوست ،سامی ، عیلامی ، عرب درسرزمین بوشهر سکونت داشته اند و فرهنگهای متفاوتی درآنجا به هم اختلاط یافته است.

جغرافیای سیاسی :
استان بوشهر با مساحتی در حدود ۲۳۱۶۷ کیلومتر مربع بین ۲۷ درجه و ۱۴ دقیقه تا ۳۰ درجه و۱۶ دقیقه عرض شمالی و ۵۰ درجه و ۶&nh2sp; دقیقه تا ۵۲ درجه و ۵۸ دقیقه طول شرقـــی از نصف النهار گرینویچ در جنوب ایران واقع گردیده است . این اسنان از شمال به استان خوزستان و قسمتی از استان کهلیکویه و بویراحمد ، از جنوب و مغرب به خلیج فارس و قسمتی از استان هرمزگان و از شرق به استان فارس محدود می گردد .استان بوشهر دارای ۸ شهرستان به نام های :

بوشهر (مرکز استان ) ، تنگستان ، دشتستان ، دشـتی ، دیر ، کنـگان و گنـاوه و دارای ۱۷ بخـش و ۳۶ دهستــان می باشد و طبق آخریـن سرشـماری (۱۳۷۵ خورشیدی) جمعیت کل استان به ۷۴۳۶۷۵ نفر می رسد

آب و هوا :
عوامل متعددی از جمله کمی ارتفاع قرار گرفتن در محدوده عرض های جغرافیایی پایین ، مجاورت با دریا، وزش بادهای گرم جنوب غربی و بادهای گرم و مرطوب دریایی و عبور پاییزی زمستانی سیکلون های سودانی و مدیترانه ای از عوامل عمده تعیین کننده وضعیت اقلیمی منطقه می باشند.

این منطقه به دلیل نزدیکی به خط استوا و کمی ارتفاع به طور کلی دارای آب و هوای گرم ( نوع بیایان کناری ) است که در داخل استان گرم و خشک و در سواحل گرم و نمناک است. حداکثر مطلق دمای استان ۵/۵۲ درجه سانتیگراد و حداقل مطلق درجه حرارت به ۱- درجه سانتیگراد می رسد میانگین دمای سالانه بوشهر ۷/۲۵ درجه سانتیگراد است . تغییرات فصلی درجه حرارت نیز تابع تغییر تابش خورشید در طول سال است اختلاف درجه حرارت در ماه های زمستان و تابستان نسبتا” زیاد و حدود ۲/۱۹ درجه سانتیگراد است بین فصول زمستان و پاییز و بهار و تابستان اختلاف کم تری مشاهده می شود.

میانگین بارش سالانه استان بوشهر ۲۲۰ میلیمتر است این بارندگی ها در فصول پاییز و زمستان روی می دهد، به طور کلی استان بوشهر ۶ ماه از سال گرم، دو ماه تقریبا” معتدل تا سرد و حدود چهار ماه از سال معتدل تا گرم می باشد. نم موجود در ساحل دما را تا حدودی متعادل می کند اما در صد رطوبت در برخی از ماه ها چنان بالا می رود که به حد اشباع می رسد. در این حالت هوا از فعل انفعالات می افتد و یک هوا دم کرده و کم تحرکی به وجود می آورد که اصطلاحا” به آن شرجی می گویند.

چشمه ها :
در این استان تعدادی چشمه های گوگردی و آب شیرین وجود دارد که مهم ترین آن ها عبارتند از :

۱- چشمه های گوگردی دامنه های شرقی دشت برازجان ( چشمه آب گرم دالکی ) که آب آن ها دارای ترکیبات گوگردی است . این چشمه ها به رودخانه دالکی می ریزند.

۲- چشمه های آب گرم منطقه اهرم از جمله چشمه آب گرم آقا میراحمد که به علت عمق زیاد برای معالجه بیماری های پوستی بسیار مورد توجه است.

۳- چشمه آب اباد اهرم

۴- چشمه های آب شیرین ناحیه خائیز اهرم که تعداد آن ها نسبتا” زیاد بوده و دارای کیفیت بسیار خوبی هستند، چشمه زیبای بنیان پر آب ترین چشمه این ناحیه می باشد.

۵- چشمه های منطقه فاریاب که از به هم پیوستن آب ان ها رود فاریاب و آبشار زیبای فاریاب تشکیل می شود مهم ترین چشمه این منطقه چشمه تنگ فاریاب سات که اهالی روستای فاریاب برای آبیاری باغ های خود از ان استفاده می کنند .

علاوه بر چشمه های فوق چشمه کوچک تر و کم آب تر در نواحی دشتستان و جم و ریز وجود دارد همچنین در نزدیکی روستای زیراه سعد آباد آثار یک رشته قنات قدیمی که به صورت یک آبشار حداکثر دو متری در دره حاصلخیز و زیبا که خود ایجاد کرده سقوط می کند . همراه با پوشش گیاهی آن منظره زیبایی را به وجود آورده است.

جنگل ها و مراتع :
وسعت پوشش جنگلی استان بوشهر ۳۳۴۲۰۰ هکتاراست که ۹۴/۱۸ در صد از کل وسعت منابع طبیعی استان را تشکیل می دهد. با در نظر گرفتن شرایط اقلیمی حاکم بر منطقه در حال حاضر جنگل های استان عموما” جنبه حفاظت شده داشته و اصولا” مورد بهره برداری قرار نمی گیرند.

مراتع :
وسعت کل مراتع استان بوشهر در حدود ۱/۱ میلیون هکتار می باشد که شامل مراتع دشتی و کوهستانی است. قریب ۶۰۰ هزار هکتار از این مراتع در حاشیه خلیج فارس قرار دارد که به علت شوری شدید خاک و وجود گیاهان نامرغوب ( از لحاظ تعذیه دام ) قابلیت استفاده چندانی ندارند ولی در فصول زمستان و اوایل بهار چشم اندازی خیره کننده در بسیاری از نقاط استان ایجاد می کنند.

بقیه مراتع استان که حدود ۱/۱ میلیون هکتار می باشد از نظر عوارض طبیعی به دو قسمت تقسیم می گردد. یکی مراتع دشتی حاشیه خلیج فارس تا ارتفاع ۷۰ متر که دارای شیب کم و بسیار یک نواخت می باشد. در بخش ساحلی، به دلیل بالا بودن سطح سآب های زیرزمینی گیاهان شور پسند سالسولا پوشش عمده را تشکیل می دهد و به تدریج که به طرف ارتفاعات کم پیش می رویم گیاهان دیگری مانند اتریپلکس و سالکورنیا جای گزین می گردند. ناحیه شمالی و شرقی استان از ارتفاع تقریبی ۷۰ بالاتر که دارای آب و هوای ملایم تر می باشد، از تنوع گیاهی بهرتی برخوردار است پوشش گیاهی این مراتع را عمدتا” گیاهان علفی با گونه غالب بهمن و انواع لگم های گرمسیری از قبیل یونجه، شبدر، ماشک گل خوشه ای نوعی اسپرس و غیره همراه با گونه های بوته ای خانواده بقولات مانند:

گون، اتنگرس و نوعی درمنه و گونه های درختی و درختچه ای مانند : کنار، بنه، بادام کوهی و کلخنگ تشکیل می دهد.

چشم اندازهای کوهپایه ای :
در استان بوشهر رویش گیاه همزمان است با فصل مرطوب ( فصل بارندگی ) به همین جهت در کوهپایه های منطقه دشتستان، تنگستان دشتی و جم و ریز در فصول پاییز، زمستان و اوایل بهار پهنه های وسیعی از گل های رنگارنگ و مراتع سرسبز و زیبایی به وجود می آید که در نوع خود بی نظیر است این مناظر را می توان در مسیر جاده اهرم، برازجان ن کوهپایه های خورموج، پشتکوه، اطراف زیارت و محدوده کوهستانی شهرستان گناوه با کهکیلویه مشاهده کرد.

بادهای محلی :
در واقع قسمتی از همان توفان های خلیج فارس هستند که در اثر اختلاف فشار بین بیابان عربستان و ارتفاعات جنوب ایران ( زاگرس) در ایران در فصول مختلف پدید می آید این بادها تقریبا” در تمام سواحل خلیج فارس می وزند و درنقاط مختلف فارس دارای اسامی متفاوت هستند بنا به مقتضیات زمانی یعنی فصول وقوع آنان و تصور ذهنی دریانوردی در خلیج فارس انجام می شده و خطرات ناشی از آن به نام های گوناگون معروف است که مهم ترین آنان ها عبارتند از :

لیمو ( یا لحیمر ) لچیزب، باد شمال، باد سهیلی ، باد غبوب، باد تریه، باد سبعه، باد پیرزن و … وقوع بیشتر این بادها در فصل پاییز و زمستان است.

در استان بوشهر تعدادی رودخانه های دائمی و فصلی وجود دارد علاوه بر آب های سطحی تعدادی چشمه های گوگردی و آب شیرین در اطراف برازجان و اهرم وجود دارد که برخی از آن عبارتند از چشمه های گوگردی دامنه های شرقی دشت برازجان ( اطراف دالکی ) چشمه های آب گرم منطقه اهرم، چشمه های آب شیرین خائیز که تعداد آن ها نسبتا” زیاد و دارای کیفیت بسیار خوبی هستند ، چشمه های منطقه فاریاب که از به هم پیوستن آن ها رود فاریاب تشکیل می شود و مهم ترین چشمه این منطقه چشمه تنگ فاریاب است.

جغرافیای اقتصادی :

وضعیت و جایگاه صنعت استان :
از مهمترین شاخصه هایی که می تواند جایگاه صنعت استان را در مجموع صنعت کشـــــــــــــور مشخص نماید تعداد کارگاههای بزرگ صنعتی ، میزان استغادل سرمایه گذاری >، ارزش افزوده و بهــره وری نیروی کار است که طی دهه های گذشته وضعیت این شاخص ها در سطح استان به شرح ذیل بوده است نرخ رشد اشتغال در بخش صنعت استان در دو مقطع ۱۳۶۵ و ۱۳۷۵ برابر ۵/۲۸ و ۴/۱۰۱ درصد در سال ۱۳۶۵ به طور قابل توجهی بیش از متوسط کل کشور می باشند و سهم اشتغال بخش صنعت از ۹/۴ درصد در سال ۱۳۶۵ به ۱/۶ درصد در سال ۱۳۷۵ افزایش یافته است . تعداد کارگاههای بزرگ صنعتی استان طی سال های ۷۳ ـ ۱۳۵۵ در حدود ۶ برابر افزایش یافته و میزان اشتغال در این واحد نیز نزدیک به ۵/۴ برابر افزایش یافته است سهم تعداد کارگاههای بزرگ صنعتی استان از کل کشور طی دوره فوق دائماً رو به افزایش بوده است .

ارزش افزوده کارگاههای بزرگ صنعتی استان به قیمت جاری طـــــــی سال های ۷۳ ـ ۱۳۵۳به طور متوسط سالیانه در حدود ۲۶ درصد رشد داشته است. کمبود شدید تأسیسات زیر بنایی ، تسهیلات و تجهیزات شهری . خدمات آموزشی. بهداشت و درمان . کمبود نیروی انسانی متخصص و از همهمهمتر دوری از مراکز تصمیم گیری کشور و نقش ناچیز آن در سلسله مراتب در قبل و بعد از انقلاب اسلامی موجبات توسعه یافتگی مور نظر یا انتظار صنعت را در استان فراهم نیاورده است. علی رغم عوامل فوق مهمترین دلیل عقب ماندگی بخش صنعت در استان ، سهم بسیار پائین وناچیز سرمایه گذاری بخش عمومی در استان است . بیش از نیمی از اشتغال زایی بخش صنعت در کشور از طریق شرکت های دولتی انجام شده است در حالتی که ظرفیت اشتغال زایی بخش عمومی در استان بوشهر نزدیکبه ۴درصد بوده است . علی رغم بهبود نسبی گسترش صنعت خصوصاً صنایع کوچک در استان طی دو دهه اخیر تغییر محسوسی در سهم شاخص های بخش صنعت استان از کل کشور ایجاد نشده است . که البته با در نظر گرفتن سهم ناچییز بخش عمومی در اشتغال و ارزش افزوده و سرمایه گذاری، عقب ماندگی بخش صنعت استان کاملاً طبیعی به نظرمی رسد . با توجه به قابلیت هایی که در پی می آید سرمایه گذاری هر چه بیشتر بخش عمومی و خصوصی را در بخش صنعت استان اقتضا می نماید.

روند تغییرات سیرتوسعه صنعتی :
صنعت در استان بوشهر در آغاز راه جوان است و بر اساس آمارهای موجود قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تعداد ۱۷ واحد صنعتی با سرمایه گذاری یک میلیارد ریال در استان راه اندازی شده که منجر به اشتغال ۱۳۶۳ نفر گردیده است ، عمده اشتغال صنعتی استان در قبل از پیروزی انقلاب واستقرار نظام جمهوری اسلامی مربوط به شرکت های صنعتی دریایی ایران (صدرا)‌ و کارخانه اعتمادیه بوشهر و مابقی مربوط به چند واحد یخ سازی و چند واحد گچ بری سنتی می باشد.بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی در ده سال ۱۳۶۷ ـ ۱۳۵۸ تعداد ۱۴۳ واحد صنعتی با سرمایه گذاری ۱۰ میلیارد ریال به بهره برداری رسیده که منجر به اشتغال ۱۶۸۹ نفر گردیده است غالب واحدهای به بهره برداری رسیده طی این دوره زمانی ، واحدهای تولیدی درب و پنجره سازی آهنی و آلومینیمی ، بلوک و موزائیک ، مصنوعات چوبی و گچ بزی سنتی بوده است .

از قبل از پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان سال ۱۳۶۷ غالباُ تعداد ۲۴۸ فقره موافقت اصولی جواز تأسیس ) با پیش بینی سرمایه گذاری ۵۸ میلیارد ریال و پیش بینی اشتغال ۱۳۳ نفر صادر گردیده که در سال های بعد به ثمر نشسته و تبدیل به واحدهای صنعتی دایر گردیده اند . در طی برنامه اول توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور همزمان با آغاز دوران سازندگی و بهدنبال شکل گیری نسبی صنعت در استان بوشهر صنعت در این دوره سرعت بیشتری یافته به طوری که در طی برنامه ۱۲۴ واحد تولیدی با سرمایه گذاری ۴/۳۶ میلیارد ریال به بهره برداری رسیده اند که منجبر به اشتغال ۲۰۳۹ نفر گردیده است . بیشترین سرماهی گذاری صنعتی در این دوره متوجه صنایع غذایی مرتبط با صنایع شیلاتی (شامل بسته بندی خرما و فراورده های جانبی آن ) بوده است . طی این برنامه تعداد ۴۳۸ فقره جواز تأسیس با سرمایه گذاری ثابت ۲/۵۸۴ ملیلیارد ریال صادر گردیده است .

طی برنامه دوم توسعه ، تعداد ۱۵۳ واحد تولیدی با سرمایه گذاری ۱۶۵/۱۵۰ میلیارد ریال به بهره برداری رسیده که منجر به اشتغال ۳۰۷۸ نفر گردیده است . ۸/۲۱ درصد اشتغال ایجاد شدهدر بخش صنایع نساجی و جرم ، ۹/۱۹ درصد در بخش صنایع غذایی و دارویی ۹/۱۸ درصد در بخش صنایع خودرو و نیز محرکه ۱۵ دوره تعداد ۴۹۴ فقره جواز تأسیس با سرمایه گذاری ثابت ۱۱/۱۲۴۸ میلیارد ریال و پیش بینی تعداد کل جواز تأسیس صادره در سال ۱۳۷۸ ، ۱۵۳ واحد تعداد پروانه بهره برداری ۴۵ فقره ، میزان سرمایه گذاری انجام شده ۳۲۷۵۹ میلیون ریال و تعداد اشتغال ۴۷۱ نفر بوده است . گرایش سرمایه گذاری بخش خصوص در استان بوشهر در سال ۱۳۷۸ بیشتربه سمت صنایع غذایی ، کانی غیر فلزی و سلولزی و شیمیایی بوده است . بیش از ۸۰% تعداد واحدها نزدیک به ۹۳درصد سرمایه گذاری پیش بینی شده و بیش از ۸۳ درصد اشتغال پیش بینی شده واحدهایی که در سال ۱۳۷۸ جواز تأسیس گرفته اند مربوط به ۳نوع صنعت مذکور بوده است . تعداد واحدهای فعال استان تا پایایان آبان ماه سال ۱۳۷۹ . ۲۶۴ واحد با مجموع سرمایه گذاری ۱۷۰۰۲۵ میلیون ریال و اشتغال ۵۵۶۴ نفر افزایش یافته است .

عمده واحدهای فعال استان به تفکیک توزیع میزان سرمایه گذاری انجام شده در شهرستان ها عبارتند از :
۵۱ درصد در شهرستان کنگان ، ۲/۴ درصد شهرستان دیر ، ۲/۳ درصد در شهرستان دشتی ۲/۱ درصد در شهرستان تنگستان و ۶ درصد در شهرستان گناوه .توزیع میزالن سرمایه گذاری انجام شده بر حسب نوع صنعت عبارتند از ۵/۲۵ درصد صنایع غذایی و دارویی ، ۲۲ درصد صنایع شیمیایی ، ۹۰/۱۲ درصد صنایع کانی غیر فلزی ، ۲/۱۱ درصد صنایع خودرو و نیروی محرکه ، ۸۵/۱۰ درصد نساجی و چرم ، ۷/۹ درصد صنایع سلولزی ، ۲/۵ درصد صنایع فلزی ، ۶/۲ درصد صنایع ماشین سازی و تجهیزات ۴% درصد صنایع ریخته گری و ۳% درصد در صنایع برق و الکترونیک مهم ترین محصولات تولیدی شرکت های صنعتی فعال استان بوشهر شامل انواع ماکارونی ، آرد ، بستـه بندی ، خرما ، عمل آوری ماهی و میگو ، کسر و تن ماهی ، کیک و کلوچه ، محصولات جانبی خرما ، تولیدات انواع تور ماهی گیری ، چرم مصنوعی ، رنگ و رزین ، نایلون و نایلکس ، دستمال کاغذی ، پوشک کامل بچه ، نوار بهداشتی و گونی ، حصیر ،‌انواع قطعــــات فایبر گلاس ، قایق فایبر گلاس ، تولید و تعمیر کشتی&nh2sp; ، ساخت سکو ، تولید انواع شوینده ها ، تولید خوراک میگو می باشد که عمدتاً در دو شهرستان بوشهر ودشتستان قرار دارند . عمده ترین محصولات صادراتی واحدهای تولیدی استان نیز شامل حصیر پلاستیکی ، کنسر و تن ماهی ، میگو منجمد شده ، نوار بهداشتی ، دستمال کاغذی ، نایلون و کیسه فریزر ، متانول ، انواع میگو پرورشی و دریایی با سر و بدن ، گونیهای پلاستیکی و شن شکتر و غیره می باشد.

در سال ۱۳۷۸ مقدار و ارزش از میان کل صادرات کالاهای غیر نفتی به ترتیب سهمی معادل ۱۵/۱ ، ۵/۲ درصد را دارا بوده است .کنسرو ماهی با اختصاص ۶/۴۳ درصد و حصیر پلاستیکی با ۴۰/۱ درصد به ترتیب بیشترین و کم ترین سهم از مجموع کل صادرات را بخود اختصاص داده اند. آمار صادرات کالاهای صنعتی نشان میدهد که به لحاظ قابلیت های استان در بخش پیلات می توان با راه اندازی و بهره برداری صنایع تبدیل و فن آوری در صنایع پسلاتی ارزش افزوده بالایی را در این بخش ایجاد نمود.

وضع موجود محورهای توسعه صنعتی :
موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی استان علی رغم ایجاد برخی محدودیت ها در توسعه بخش صنعت در استان ظرفیت های بالقوه ای را در برخی زمینه ها خصوصاً آن جا که به شرایط طبیعی استان مربوط می شود ایجاد کرده است . با توجه به وجود طولانی ترین ساحل در کشور و کشت گسترده غیلات در استان طی سال های اخیر بیشترین سرمایه گذاری در صنایع غذایی مرتبط با صنایع شیلاتی و غیلاتی صورت گرفته است . واحدهای عمل آوری میگو به واسط ارز آوری و سود مناسبی که دارند توسعه فوق العاده ای داشته و توسعه مزارع پرورش میگو در استان که هر ساله از بازدهی بیشتری نیز برخوردار می شوند چشم انداز توسعه هر چه بیشتر واحدهای عمل آوری را در استان طی سال های آینده بهتر نموده است . بیشترین میزان سرمایه گذاری ریالی پس از بخش صنایع غذایی به منسوجات و کانی های غیر فلزی اختصاص داشته است . امکان تأمین مواد اولیه ساخت منسوجات به دلیل گسترش واحدهای پتروشیمی در کشور و نیاز استان و سایر استان های ساحلی به صنایع مرتبط با دریا سرمایه گذاری در تولید تور ، نخ تابیده و طناب پلاستیکی را افزایش داده است .
هنرهای سنتی :
هنرهای سنتی استان بوشهربه دلیل دوربودن از مرکز وهمچنین نبودن مواداولیه در منطقه، معدود و تنها شامل رشته های زیر است:

حصیر بافی ،عبابافی ، منبت ، گره سازی( گره سازی امروزدیگر رایج نیست ) گلیم ،گبه،قالی و جاجیم و رشته های گلیم و گبه به دلیل اینکه از بازارخوبی بهره مند است فعـــالمی باشد ، اماعبا بافی رو به فراموشی است. سفال گری به دلیل نبودن بودجه کافی در دسترس هنرمندان و دور بودن از مرکز از کیفیت خوبی برخوردارنیست .هنرهای سنتی در این منطقه انگشت شمار است، اما در بیشتر روستاهای شهرستانهای دشتی ، دشتستان گناوه، کنگان و دیر به گبه بافی مشغولند.در گبه بافی ، روستای شول شهرستان گناوه از اهمیت خاصی برخوردار است زیرا قدمت بیشتری درگبه بافی دارد.گبه های شول به کشورهای حوزه خلیج فارس و حتی اروپا صادر می شود.نقشه هایگبه های صادراتی توسط شرکت ها سفارش داده می شود و نقش هایی است که مورد پســند بازار اروپا است و ریشه در گبه بافی محلی ندارد.

اما بعضی از بافندگان که نقشهای اصیل را نسل به نسل به خاطر سپرده ا ند و این گبــــــــــــه هادر خانه هاشان دیده میشود . درقدیم پشم ها و نخهای گبه رنگ نمی شد وبه رنگ طبیعـــــــــیخود پشم می بافتند و به آن گبه خود رنگ می گفتند.جاجیم بافی در استان بوشهر به گبه و قالی از بازار اقتصادی خوبی برخوردار نیست اما هنرمندان آنرا برای خودشان می بافند و همینطور اهالی برای جهزیه به فرزندانشان از هنرمندان خریداری می کنند .حصیربافی در منطقه : دستاوردهای هنرمند حصیربافی در اکثر خانه های بوشهر دیده می شود ، اما از قیمت کمی برخوردار است و جواب نیاز هنرمندان رانمی دهد و هنرمندان به ناچار برای کسب وامرار معاش مجبورند به کار دیگری مشغول شوند .عبا بافی : به دلیل اینکه تعداد استادکارها اندک است رو به انقراض است و اکثر هنرمندان آن افراد مسن هستند و نیروهای جوان مایل به فراگیری این صنعت نیست .سفالگری : این رشته در این منطقه بیشتر است و نوآوری در آن مشاهده نمی شود و اکثر همت کارگاه های سفالگری صرف ساختن قلیان می شود ، زیرا هنـرمندان با این دستاوردها امــرار مـعاش می کنند وجز این درآمد دیگری ندارند و غالبا بدلیل اینکه بودجه ندارند ، دست ساخت های آنان نیز تنوع خاصی ندارد ،در صورتی که همه آنان مشتاقند تاآنچه راکه درذهن دارند درکوره هاشان مشاهده کنند و خلاقیت خویش را در این دستاوردها به معرض نمایش بگذارند .

گبه و قالی :
شاخص ترین محصول صنایع دستی استان بوشهر نوعی فرش بنام گبه است . علاوه برآن بافت انواع قالی و قالیچه در تقاط مختلف روستایی در میان عشایر ساکن در روستاها رایج می باشد .در استان بوشهر بافندگان به دو قشر تقسیم می شوند . یک عده بافندگانی هستند که مواد اولیه را به سرمایه خوشان تهیه می کنند و می فروشند که از وضعیت اقتصادی خوبی برخوردارند . قشر دیگر به صورت دستمزدی کار می کنند و مواد اولیه را از سایر منابع تحویل می گیرند . سابقه تاریخی : در هر جاکه دام وجود داشته است ، انسان به کاربرد پشم گوسفند پی برده و بعدها بافت گبه و گلیم درهمان مناطق معمول شده است ، روستای شول قدمت دیرینه در گبه بافی دارد. بعد از آن سرمک ، رود فاریاب ، ده کهنه و غیره

مشخصات یک گبه مرغوب :
۱-دار محکم باشد .

۲-چله کشی به خوبی انجام شده باشد .

۳-گره باید محکم زده شود .

۴-شانه به خوبی زده شود .

۵-نخی را که بعد از گره زدن می بافند ، به اصطلاح زنجیری ، که درروستای شول به آن تپ کو می گویند به خوبی بافته شود و روی آن شانه زده شود .

نقوش و رنگهای گبه :
در این منطقه طرح ها بیشتر الهام گرفته از طبیعت است که در محل زندگی آنان وجود دارد ، مانند نقش بز ، پرنده و درخت که در قالی و گبه ها دیده می شود . ممکن است به صورت طرح بندی باشد ، یعنی یک قطعه از طرح در سر تا سر فرش چه در طول چه در عرض تکرار شده باشد . طرح هندسی هم در بافته ها یشان دیده می شود گبه های این مناطق صادراتی هستند و برای کشورهای اروپایی سفارش می گیرند . گبــه های امروزی با استفاده از طـرح ها و نقش های که به بافندگان داده می شود آماده می شود و طرح ها اصالت دیرین را ندارند . در گذشته همه گبه ها به رنگ خود پشم بافته می شد و رنگ دیگری نداشت .

نقش های گبه در روستای شول:

۱-نقش دو لوزی سماور

۲-نقش وسط چنگ

۳-ماه و آفتاب

۴-نقش حسین خانی

۵-نقش کنگره ای

۶-چنگ

۷-قلیونی (محل اتصال دو لوزی را قلیونی می گویند)

۸-نقش چنار

۹-بغل خوسی

۱۰- نقش ساده شده حیوان مانند نقش آهو که به آن شکال می گویند .

نقش های موجود در روستای کلمه :

۱-ناظم

۲-گل حاشیه و چهار شاخه

۳-سراب

۴-نقش بلبل

۵-نقش تجریه ی حیوان

۶-نقش کبک روی کوه

۷-نقوش شطرنجی

گلیم :
گلیم یکی از بافت های داری است که دراکثر نقاط کشورمان بافت آن رایج است . روستای شنبه از توابع شهرستان دشتی و روستای سرمک از توابع شهرستان دشتی بخش جم و ریز از توابع شهرستان کنگان و بسیاری از روستاهای استان بوشهربه گلیم بافی مشغولند . نقوش گلیم غالبا هندسی است ، اما در بعضی از مناطق مانند روستای سرخره (دشتستان) گلیم نقش دار ندارند و به صورت راه راه می بافند . رنگ گلیم متنوع است و به رنگهای مختلف می بافند .گاهی اوقات پشم را با رنگ گیاهی رنگ میکنند . مثلاً از پوست گردو رنگ قهوه ای می گیرند و از گل درخت گز رنگ قرمز می گیرند.

نقوش روستای شنبه :
نقوشی حوضی ،چنگ ، تهرانی کوچک ، تهرانی بزرگ ، کشکولی ، دانه بیگی نقش خراسانی.نقوش روستای سرمک آقاجاری ، نیم خانه ، انگلیسی ، نصف حوض ، بحرونی ، خشت.تگین : نوعی گلیم است که این محصول مخصوص پختن نان است یعنی وسایل و ردنه زدن خمیر را بر روی تگین می گذرند و بر روی آن می نشینند و نان درست می کنند.

عبا بافی :
عبا بافی از رشته های صنعت نساجی است که روزگاری در ایران و به ویژه در مناطق روستایی دارای گستردگی فراوانی بوده است . این صنعت در پاره ای از نقاط استان بوشهر مانند روستاهای تنگ ارم ، بنار آزادگان، زیارت ، سعدآباد ، بردخون ، کردوان سفلی و علیا و حومه شهر اهرم رایج بوده که علاوه بر تأمین نیازهای روستاهای استان به کشورهای حوزه خلیج فارس نیز صادر شده است . در حال حاضر (زمستان ۱۳۷۵) ارزش تولیدات عبا در سال بیش از۰۰۰/۲۱۶/۰۰۰ ریال می باشد و تنها در سال گذشته مبلغ ۰۰۰/۱۰۸ مارک درآمد ارزی برای کشور داشته است .

نقوش و رنگها :
در این بافت نقشی وجود ندارد . به صورت ساده بافته می شود رنگ قهوه ای ، کرم رنگ . به ندرت مشکی است .

جاجیم :
جاجیم جزء فرآورده هایی است که به کمک دستگاه بافندگی چهار ورودی بافته می شود . نوع دستگاه آن در مناطق مختف با هم تفاوت دارد. مثلاً در منطقه سرخره روستای شهرستان دشتستان با دار قالی جاجیم می بافند و تفاوت آن با دار قالی این است که به آن چهار ورد اضافه می کنند.در منطقه ممریز روستای شهرستان دشتی دستگاه جاجیم بافی مختص به جاجیم است . در منطقه عیسوند دستگاه بافندگی جاجیم مانند دستگاه بافندگی عبا است .

نقوش و رنگها :
نقوش جاجیم بیشتر به صورت راه راه یا چهار خانه است و بعد از بافت روی آن را هم به سلیقه خود تزئین می کنند و به رنگهای مختلف بافته می شود.

حصیر بافی :
حصیر بافی یکی از قدیمی ترین صنایع دستی و شاید کهن ترین آنهاست که به عنوان منشأ نساجی شناخته می شود و در بسیاری از کشورهای جهان به ویژه آن دسته از ممالکی که به مـــواد اولیه مورد نیاز این رشته دسترسی دارند مرسوم و متداول بوده است .امروزه در مناطق مختلف کشورمان که دسترسی به برگ درخت خرما ، ساقه گندم ، نی و ترکه وجود دارد ، محصولات این رشته به صورت حصیر بافی ، سبد بافی ، مروار بافی ، ترکه بافی ، چم بافی و چیغ بافی رایج است . در استان بوشهر به دلیل فراوانی برگ و الیاف خرما و گیاهان خودرو شبیه ساقه گنــــــدم که در اصطلاح محلی خاکه نامیده می شود. از دیر باز تولید انواع محصولات حصیری به منظور استفاده محلی و فروش در سایر بازارها در حد گسترده ای رایج بوده است و امروزه به دلیل جایگرینی محصولات کارخانه ای وعدم ثبات بازار فروش این محصولات از تولید آنها کاسته شده است و بیشتر به منظور مصرف داخلی روستائیان تهیه می گردد. تعداد صنعتگران شاغل در این رشته در استان بوشهر بالغ بر ۸۰۰ خانوار می باشد . ارزش تولیدات حصیری در سطح استان تنها در سال گذشته بالغ بر ۰۰۰/۰۰۰/۶۴ ریال بوده است . در روستــاهای تابعه گناوه ، دشتستان ، دشتی ، تنگستان و کنگان حصیر بافی رایج است . نقوش و رنگها : برای رنگ کردن برگ نخل جوهر رنگی از عطاری تهیه می کنند که نام آن بقم است .
بقم به چند رنـــــــگ وجود دارد و به رنگهای سبز ، آبی ، بنفش و نارنجی . بقم را با زرد چوبه مخلوط می کنند تا رنگ آن جلای بهتری داشته باشد و روشنتر شود و برای اینکه رنگ تیره تر یا روشنتر شود مقدار زردچوبه را کم یا زیادتر می کنند.نقش ها در حصیر یا سبد و دیگر محصولات ذهنی بافته می شود و به صورت لوزی های کنگره دار و هندسی بافته می شود.محصولات: مهمترین محصول حصیری استان بوشهر که هم از نظر اقتصاد خود مصرفی دارای اهمیت ویژه ای می باشد و هم در گذشته در امارت متحده عربی دارای بازار مناسبی بود. نوع فرش حصیری به نام تک است که معمولاً به عرض ده سانتی متر بافته می شود و سپس به اندازه عرض مورد نظر قطعات ده سانتی حصیری در کنار یکدیگر دوخته می شود. از این محصول به منظور پوشش سقف کپرهای روستایی نیز استفاده می شود زیرا به دلیل نوع بافتنش به راحتی آب باران را از خود عبور می دهد. محصول دیگر به نام مغرف که نوعی زنبیل کوچک است .تویزه محصول دیگری است که دارای قابی دایره ای شکل است و بیشتر به عنوان جای نان مورد استفاده قرار می گیرد.تلی محصول دیگری که ظرف مناسبی برای نگهداری گندم ، جو و سایر حبوبات و غلات است .

سپک : ظرفی سینی مانند است و برای پاک کردن گندم مورد استفاده قرار می گیرد.

کنده :جای نگهداری میوه است .

چاکان: سبدی برای جمع آوری خرما است و به عنوان کفه ترازو و نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

بادبزن : که در انواع مختلف کوچک و بزرگ و ریز و درشت با تزئین و نوار دوزی رنگی بافته می شود.

طناب : که برای بالا رفتن از درخت خرما یا بالا کشیدن دلو آب از چاه مورد استفاده قرار می گیرد.

کلاه حصیری: در اندازه های مختلف و به صورت ساده یا رنگی بافته می شود.

سفالگری :
به دلیل اهمیت حیاتی آب در منطقه کم آب و محروم بوشهر ، ساخت وسایلی که بتواند نقشی در خنک کردن و خنک نگهداشتن آب داشته باشد از دیر باز مرسوم بوده و کارگاههای سفالگری کنگان و برازجان در جوار تهیه و تولید وسایل خنک کننده آب که در اصطلاح محلی به آن حبانه می گویند به ساخت سایر فرآورده های سفالین از قبیل کوزه آب ، کوزه قلیان ، سر قلیان ، کشک ساب و غیره مشغول بوده اند که این محصولات غالباً بدون لعاب به بازار عرضه می شده اند.در حال حاضر علاوه برکارگاههای سفالگری کنگان و برازجان در شهرستان دشتی و بندر دیلم نیزکارگاههای سفالگری وجود دارد.

نقوش و رنگها :
بیشتر سفال ها به رنگ قهوه ای ـ حنایی و سبز دیده می شود و نقش ها به صورت گل و برگ کنده کاری به صورت مارپیچ و نقش های لوزی وجود دارد.

منبت :
منبت سازی یا منبت کاری عبارت است از برجسته کاری روی چوب به نقوش مورد نظر و برای منبت دو روش عمده به کار می رود : در روش اول چوب یکپارچه به وسیله مغار و سوهان برجسته می شود(تراش زمینههای ) ودر روش دم قطعات چوب جداگانه بوسیله مغار سوهان تراش شده و سپس کنار هم مطابق با طرح چیده می شودند (زمینه معمولاً چوبی است ) منبت کاری در زمان قاجاریه در شهر بوشهر به اوج رسیده بود و قبل از آن هم ممکن است که وجود داشته اما آثاری به جای نمانده است .

نقوش و رنگها :
بیشتر نقش ها طبیعت ، گل و مرغ، نقوش تجریدی حیوانات و نقوش اسلیمی مشاهده می شود و از رنگ خود چوب استفاده می شود.

گره چینی :
گره چینی عبارت است از اتصال قطعات چوبی بوسیله اتصالات چوبی به نحوی که نقش گره ای در آن مشاهده شود. برای گره چینی که اغلب مشبک و همراه با شیشه (ولی چند تکه ) ساخته می شود نیاز به یک طرح گره ای است که بر اساس آن قطعات چوبی را به طول و ضخامت مورد نظر بریده و سپس بسته به جای آن از نوع اتصال مناسب آن استفاده می کنند . در گره چینی اتصالات زیادی به کار می رود و ممکن است بر خلاف و سایل زیر ساختی در یک اتصال آن از چندین قطعه چوب استفاده شود و یک اتصال چندین چوب را به هم متصل کند. امروزه دیگر گره چینی در بوشهر رایج نیست اما در دوره قاجاریه بسیار مورد استفاده و رواج داشته ولی امروزه هنرمندان تنها به مرمت آن مشغولند.

نقوش و رنگها :
در کار گره کاری نقش ها به شرح ذیل می باشد۱ـ پنج شمس مربع ۲ـ هفت بند قوسی ۳ـ شش بند قوسی ۴ـ هشت قول ۵ـ چهار قول ۶ـ هشت شمس مربع ۷ـ هلال خورسیدی ۸ـ هلال کمانی ۹ـ هلال تیز

موسیقی سنتی :
انواع سازها در استان بوشهر :

سازهای بادی شامل :
۱ـ نی انبان ۲ـ نی جفتی ۳ـ نی تکی

سازهای پوستی شامل :
۱ـ دمام ۲ـ دایره و همراه کننده سازها سنج و بوق است .
نی انبان از دو قسمت تشکیل شده : ۱ـ دسته که از چوب ساج ساخته شده است . در دسته نی انبان دو نی وجود دارد که هر کدام شش سوراخ دارند و با دست می تواند هفت نت را اجرا کند.

۲ـ پوست نی جفتی: بلند تر از دسته یا نی ،‌نی انبان است و فاصله بین سوراخ هایش بیشتر است . در نی جفتی دیگر پوست وجود ندارد و هوای داخل نی را با دهان کنترل می کنند ، در صورتی که در نی انبان هوای داخل را با هوایی که در داخل پوست است کنترل می کنند.از دمام ، بوق و سنج در مراسم عزاداری ، عاشورا و وفات حضرت علی (ع ) و غیره استفاده می کنند.از نی جفتی و نی انبان در مراسم جشن و سرور استفاده می کنند.

بوق:از شاخ قوچ است این شاخ از هند وارد می شود و هر چه پیچش آن بیشتر باشد مرغوبتراست .

درباره بوشهر

مطالب مشابه :

طراحی سپتیک تانک

درباره بوشهر

سیستم های جوی ، وزش ها و دما جزيره كيش

درباره بوشهر

اقلیم واب و هوای استان بوشهر

طوفانهای غبار و وظیفۀ ما و تجربۀ آمریکا

اطلاع رسانی هواشناسی و پیش بيني عددي هوا