بررسی علل پرخاشگری، رقابت و حسادت بین کودکان خردسال

جلال مرادی

روانشناس بالینی

سوال ها:

1- پرخاشگری در کودکان خردسال به چه صورت های بروز می یابد؟

پرخاشگری رفتاری است که از خشم و عصبانیت نشأت می گیرد. این رفتار را می توان به دو گروه تقسیم کرد:

پرخاشگری خصمانه : رفتاری است که به منظور صدمه و آزار رساندن به دیگری یا دیگران ابراز می شود و هدف در آن صرفاً آزار رساندن است.

پرخاشگری وسیله ای: رفتاری است که فرد به وسیله آن خواستار به دست آوردن هدفی دیگر است و ابداً قصد حمله به دیگران یا اذیت کردن آن ها را ندارد البته در این میان ممکن است لطمه ایی نیز به کسی وارد شود.

هم چنین پرخاشگری ممکن است به یکی از دو صورت زیر باشد:

الف) پرخاشگری درونی: چنان چه جهت پرخاشگری به طرف درون باشد، کودک خشم را به درون خود می افکند و دچار خشم فرو خورده می شود. پیامد چنین عملی می تواند افسردگی نیز باشد. کودکان افسرده در واقع از دست خودشان عصبانی اند. خشم درونی، عصبانیت و نارضایتی از خود را به وجود می آورد.

ب) پرخاشگری بیرونی: در خشم بیرونی، کودک ممکن است خشم خود را به صورت رفتارهایی از قبیل فریاد کشیدن، پا به زمین کوبیدن یا پرتاب کردن اشیاء بروز دهد.

ـ سن و نوع پرخاشگریبه ترتیب در کودک 2-3 ساله به صورت انداختن و پس گرفتن، 3-4 ساله کلامی، 5-6 ساله کناره گیری، 7-9 ساله نزاع و پرخاشگری می باشد.

ـ پرخاشگرى پسرها و دخترها تا حد زيادى با يكديگر متفاوت است . اغلب مردم انتظار دارند كه پسران شان بيشتر از دختران پرخاشگرى داشته باشند؛ به همين دليل پسران پرخاشگر يك تا سه ساله، بيشتر از دختران مورد توجه بزرگسالان قرار مى گيرند و به همين دليل در دوره پيش دبستانى، پسران خيلى بيشتر از دختران اهل ستيزه جويى و نزاع هستند. (اسرافیان 1389)

2- دلایل پرخاشگری در کودکان چیست؟

پرخاشگری متاثر از عوامل سرشتی، علل اجتماعی، ناکامی، تقلید از دیگران، نقش اولیاء است.

علل خشونت و پرخاشگری در کودکان می توان به طور کلی به موارد زیر تقسیم بندی کرد:

2-2- الگوپذیریکودکانازوالدین :

اگر والدین و اطرافیان نزدیک کودک، افرادی عصبی و پرخاشگر باشند کودکان از طریق مشاهده، رفتارهای پرخاشگرانه آنها را یاد می گیرند. و در این فرایند لازم نیست والدین با خود کودک پرخاشگری کرده باشند اگر او شاهد رفتارهای خشونت بار پدر و مادر با افراد دیگر باشد، این گونه رفتار را فرا می گیرند.

2-2- آموزش غیر عمدی پرخاشگری:

والدین ممکن است سهواً به کودک ، رفتار پرخاشگرانه یاد بدهند که احتمال دارد این رفتار در آینده تکرار شود.به عنوان مثال تصور کنید کودکی از مادرش خواسته ای درخواست می کند. مادر از بر آوردن خواسته او امتناع می کند. کودک با جیغ و فریاد خواسته اش را تکرار می کند و این دفعه مادر خواسته او را بر آورده می کند. در این جا مادر سهواً جیغ زدن و فریاد کشیدن کودک را تقویت کرده است.

اگر این الگوی رفتاری باز تکرار شود و کودک به خواسته اش برسد. به صورت عادت در می آید و کودک در آینده نیز از این الگوی رفتاری برای رسیدن به خواسته هایش استفاده می کند.

3-2- ناکامی:

وقتی کودک در راه رسیدن به اهدافش با مانعی برخورد کند و نتواند از این مانع بگذرد دچار ناکامی می شود. یکی از رفتارهایی که ممکن است از او سرزند پرخاشگری است.

4-2- اضطراب:

کودکان مضطرب نمی توانند کودکان آرامی باشند آنها رفتارهای پرخاشگرانه از خود بروز می دهند ؛ البته بلافاصله پشیمان می شوندو از والدین خود عذرخواهی می کنند.

5- 2- بیماریها و مصرف دارو:

بعضی از بیماریها به مصرف دارو نیاز دارد و ممکن است از عوارض جانبی داروها کج خلقی و رفتارهایی باشد که خشونت را بر می انگیزد.

6- 2- مدرسه:

بعضی کودکان در مدرسه قربانی خشونت می شوند و این خود باعث می شود که خود آنها نیز عامل خشونت شوند. عواملی که به خشونت در مدرسه می انجامد عبارتند از:

1-6-2- وقتی کودکی توسط دانش آموزان دیگر مورد مسخره قرار می گیرد.

2-6-2- وقتی کودکی توسط دانش آموز دیگری کتک بخورد و قادر به دفاع از خود نباشد.

3-6-2- وقتی کودک مرتب اشیاء و وسایل خود را گم می کند.

4-6-2- افت تحصیلی ،افسردگی و ناراحت بودن و... .

3- برای کاهش حسادت و رقابت های منفی خردسالان با همسال ها و همشیره های خود ، خانواده چه اقداماتی باید انجام دهند؟

ـ از طریق فراهم کردن رقابت های سالم از طریق بازی های گروهی و بدون دسته بندی های رقابتی و خشن می توان امکان رقابت سالم را در کودکان فراهم کرد.

ـ یکی از شیوه های موثر در کاهش تعارض ها بازی های هدفمند یا قصه های تربیتی است به شیوه ای که کودک با قرار گرفتن در موقعیت خیالی یا در قالب بازی خود را ناجی و کمک کننده می یابد و لذت و درک همدلی را فرا می گیرد. بنابراین قصه یکی از ابزار های تربیتی موثر است. علاوه بر این نتايج تحقیقات (شیبانی 1385) نشان داد كه افسردگي تمام آزمودنيها در پايان برنامة قصه درمانی روایی كاهش يافت . علاوه بر اين قصه درماني بر درمان اختلال هاي همبود شامل اختلال هاي اضطرابي و لجبازي و نافرماني مؤثر بوده است. می توان چنین استنباط کرد که قصه درماني علايم افسردگي، اضطراب و هراس را در كودكان افسرده كاهش مي دهد.

روش هاى پيشگيرى و مقابله با پرخاشگرى

1- پرهيز از تنبيه بدنى

2- جلوگيرى از تماشاى اعمال خشونت آميز

3- عدم تشويق رفتار پرخاشگرانه در رسيدن به هدف

4-رفع ناكامى ها يا تعديل آنها

5- توجه مثبت غيرمشروط به فرزند

6- هماهنگى والدين در تربيت كودكان (اسرافیان 1389)

درپایان سعی کنید از طریق بازیها، نمایش های تلویزیونی و خودتان رفتارهای اجتماعی مناسب را الگو قرار دهید و رفتارهای مناسب را جایگزین رفتارهای نامطلوبش کنید. همچنین به کلیه رفتارهای مطلوب کودک در تمامی مراحل پاداش دهید و مورد تحسین قرار دهید.

منابع:

- اسرافیان، فروغ؛ زاری گل،زینب. (1389). پرخاشگری در کودکان. کودک. آذر 89 .شماره 67 . ص 29-28.

- شیبانی، شهناز؛ یوسفی، مجید؛ دلاور، علی. (1385). تأثير قصه درماني بر كاهش علايم افسردگي در كودكان افسرده. پژوهش در حیطه کودکان استثنایی. سال ششم. شماره 4 . ص 916-893 .

بررسی علل پرخاشگری، رقابت و حسادت بین کودکان خردسال

مطالب مشابه :

بررسی علل پرخاشگری، رقابت و حسادت بین کودکان خردسال

قصه و درس های کودکانه

کتاب برای کودکان

پرورش زبان در کودکان سه ساله

جامعه شناسی و روانشناسی کودک 6 تا 11 ساله

اگر کودک 4 ساله دارید!

تراشه های الماس پیشرفته

بی بی انیشتین تصویری بیست و هشت قسمتی برای کودکان 3 ماهه تا 2 ساله!

تعریف قصه و اهمیت آن