زولنگ يا چوچاق(Eryngium campestre) چيست؟ ارتباط اين گياه دارويي بسيار مفيد با كوهان شتر چيست؟

به درخواست دوستان بعد از اين بخشي را براي گياهان دارويي در اين وبلاگ اختصاص مي دهم. ابتدا بياييد يك داستاني را براي شما عزیزان نقل بكنم.

چندين سال پيش (138۶-138۰) كه به عنوان مدير عامل شركت جهاد تحقيقات مجد خدمت مي كردم، عليرغم اينكه خود از قديم الايام اعتقاد وافري به گياهان دارويي داشتم، و عموماً در منزل ما به وفور گل گاوزبان، آويشن، كاكوتي، پونه، بومادران و...يافت مي شد، اما شركت مجد فرصتي شد تا به صورت كاملاً علمي و حرفه اي و از نزديك با خواص گياهان دارويي آشنا بشوم.

اجازه بدهيد ابتدا خيلي كوتاه در مورد شرايط و وضع موجود آن شركت در بدو ورودم توضيحی بدهم. شركتي را قبول مسئوليت نمودم، كه بي مقايسه با وضع قبول مسئوليت جناب آقاي روحاني در حال حاضرنبود(البته در اشل شركتي). 25 پرونده حقوقي در محاكم بر عليه شركت ما مفتوح بود؛ كه اكثرشان نيز حكم اوليه و حتي بعضاً تجديدنظرش بر عليه شركت صادر شده بود. هيچ افق كاري و درآمدي مشخص پيش روي نبود. خلاصه بگويم شركت چندين بار ورشكسته بود. در همان اثنا كشت و صنعتي را تعريف نموديم، و با استفاده از وام بانكي و امكانات بانك زمين(خدا بیامرزد آقای مهندس کاتبی مدیر عامل مرحومش را)، كار نسبتاً بزرگي را كه در نوع خود بي همتا بود شروع كرديم.

فعاليت بسيار سرسختانه اي كه در آن شركت شروع كرده بودم، و مقاومت سازماني حاصله كه از مجمع غير تخصصي شركت تا هيات مديره غير درگير در كار توليد و كشاورزي مربوطه(عليرغم داشتن اطمينان و اعتماد به كار بنده) و وجود بعضي همكاران كم حوصله، همه و همه فشار كاري بسيار شديدي را به بنده تحميل مي نمود، كه تقريباً غير قابل باور و تحمل براي يك مديريت دولتي بود( اوج اين فشار تحمل شرايطي بود، كه 9 ماه آزگار نه خود حقوق در يافت كرده بودم و نه بقيه كاركنان و كارگران شريف و زحمت كش). حال بماند كه چگونه با همدلي ايجاد شده در مجموعه، با درآمد كمي كه از فروش هندوانه پاي درختان و يا توليد صحرايي خيارشور به دست مي آمد، نياز هاي فوري فوتي كارگران رفع رجوع مي شد. خانواده خودم نيز از حقوقي كه پسرم دريافت مي نمود، گذران مي كرد.(البته بجز خدا، همراهي پدرمآبانه مردي شريف و بزرگ انديش(جناب مهندس تقی امان پور) و به تبع نظر ايشان، همراهي هيات مديره محترم، تنها و تنها حامي كار بود. بدون مايه، و خوشبختانه عشق ثابت نمود كه بي مايه نيز مي شود فطير نشود! البته كار انجام شده به نظر متخصصين امر، كار خاصي در نوع خود شد، كه نقطه عطفي قابل تامل در توسعه كشاورزي نوين كشور است. بگذريم، هر چند كه وزارت جهادكشاورزي عليرغم تحسين هايش و اعطاي لوح كارآفرين نمونه، عملاً امكان استفاده از تجارب ذيقيمت اين كار را پيدا نكرد!

وضعيت به وجود آمده، شرايط فيزيكي و رواني نا بساماني را براي شخص بنده تحميل مي نمود، كه فقط به لطف خدا تنها مانده بود که سکته بکنم! خونريزي معده و خونريزي شقاق(فيشر) دستآورد كم آن شرایط بود. در راستاي مداواي خود دست به هر كاري زدم، متاسفانه نتيجه نگرفتم. بالنهايه دوست بسيار خوب كشاورزم، جناب آقاي شادابي گياهي را معرفي نمود، كه عامل مداواي قطعي بيماريم شد! جوشانده اين گياه، واقعاً معجزه نمود. تاثير مثبت در عرض تنها چند روز! البته با توجه به نتايج تحقيقات پزشكي از آنجائيكه اكثر بيماريهاي آنوس با به هم خوردن وضعيت رواني شخص، و نيز سيروز كبدي، ارتباط نزديك دارد و از آنجائیکه می دانیم اين گياه از قديم الايام براي درمان بيماريهاي كبدي و خون تجويز مي شده است، مي توان رابطه درماني مستقيم يا غير مستقيم اين گياه را در درمان بيماريهاي آنوس بررسي كرد.

اين گياه در فارسي "زولنگ يا چوچاق"، در تركي آذري "چوبان بووالاني يا گچي بووالاني"، خوانده مي شود. در جمهوري آذربايجان به آن "چول زيمبيل تيكاني Çöl zımbırtikanı "، در ترکی استانبولی" Boğadikeni" ودر عربي "قرصعنه حقلیه يا شويكه ابراهيم"، گفته مي شود. به روسی"Синеголовник плосколистный" آلمانی آن"Feld-Mannstreu "و نام لاتين آن"Eryngium campestre" مي باشد.

خواص دارويي اين گياه بسيار طيف وسيعي را داراست. مفيديت آنرا براي خون و بيماريهاي خوني گرفته تا كبد و سامانه دفع كليوي و پوست و مو را ذكر كرده اند. خاصيت ضد التهابي، ضد باكتريايي، ضد قارچي و ضد سرفه آن شناخته شده است. اما در هيچ منبعي خاصيت درمان بيماريهاي آنوس و خونريزي داخلي (كه روستائيان قديمي ما به آن اشراف داشته وعملاً بنده آنرا تجربه نموده ام)، ذكر نشده است. در اسناد تاريخي آمده است كه به مدت صد سال اين گياه به عنوان گياه دارويي اصلي اسپارت ها مصرف مي شده، و بعدها به دليل نا مشخصي رد آن در مدارك توصيه هاي پزشگي گم مي شود. اسپارت ها از اين گياه در درمان صرع و بيماريهاي رواني، نيز استفاده مي نمودند. در جمهوري آذربايجان، مردم عادي عموماً خواص دارويي آنرا نمي شناسند. اما در سر در ورودي منازل و در خودروها و محل كارشان نمونه آنرا به عنوان عامل برگرداننده چشم زخم مي آويزند.هم اكنون يك نوع داروي ضد انگل و كرم روده (حاصل برشي از Eryngial) در ايالات متحده از اين گياه توليد مي شود.

با بررسي های بعمل آمده مشخص مي شود، که اين گياه غذاي اصلي شتر را تشكيل مي دهد، ازاينرو بي مورد نيست كه كوهان شتر به عنوان جمع كننده اسانس و عصاره اين گياه بسيار مفيد، خواص دارويي اين گياه را به ارمغان داشته باشد. آیا کوهان شتر حاوی ماده حیاتی Silicon نیز است؟ باید بیشتر تحقیق شود. مسلماْ در صورت تایید این مطلب، انقلاب بزرگی در درمان بسیاری از بیماریهای ناعلاج اتفاق خواهد افتاد!

البته ما با معرفي اين گياه، به هيچ وجه من الوجوه خود درماني را صلاح ندانسته، و درمان زير نظر پزشگ حاذق را از ضروريات امر مي دانيم. نظر ما از ذكر اين مطلب، تنها انتقال تجربه در راستاي آشنايي محققين و مراكز تحقيقات دارويي كشور با اين گياه بسيار مفيد، و كار برروي آن جهت استفاده در پايان نامه هاي دوره دكتراي داروسازي و ديگر موارد تحقيقات R&D دارويي در كشور است. در توضیح خواص دارویی این گیاه مندرج در نسخه آلمانی ویکیپدیا ذکر شده است که: "هیچگونه عوارض جانبی شناخته نشده است".

از خانواده ديگر اين گياه (eryngium antihystericum)، به طور وسيع در كشور مكزيك، در درمان سوختگي ها، گوش درد، فشار خون، يبوست، تناسب اندام، آسم، شكم درد، ضدكرم، عوارض ناباروري، اسهال و مالاريا، استفاده مي شود. اين اسم بخاطر اين داده شده است، كه به طور سنتي از آن در درمان صرع استفاده مي شده است. علف روح(Spirit weed)، و علف كامل(fit weed)، نيز به آن گفته مي شود( با توجه به انطباق تصاوير، زولنگ يا چوچاق- شوشاق- كه در شمال موارد مصرف فراوان غذايي دارد، بيشتر نشانه های این گونه را داراست)‍‍‍. خواص ضد التهابي و ضد تشنجي آن به صورت علمي تحقيق شده است. داراي خاصيت آنتي تريپانوزومي و آنتي فيتوموناسي بوده، مدر و اشتها آور است. بمانند شمال ایران، این گیاه در مناطق حوزه کارائیب بویژه در پاناما، پرتوریکو، ترینیداد و توباگو، مناطق آمازونی پرو، تایلند، هندوستان، ویتنام، و سایر مناطق آسیا به عنوان گیاه آشپزی و افزودنی و نگهدارنده غذایی استفاده می شود. از این گیاه بعضاْ به جای گشنیز نیز استفاده می شود.

ماده خشک آن خوشبو و خوشرنگ بوده و در صنایع گیاهان دارویی از آن استفاده می شود. این گیاه به صورت طبیعی در ایالت های فلوریدا، جرجیا، هاوایی، پرتوریکو، ویرجین آیلند رشد می کند. در آمریکا، در خواربارفروشیها تحت نام"culantro" یا "recao" عرضه می شود.

البته دکتر زرگری آنرا زیر نام Eryngium coroleum آورده است. که به نظر بنده نقد برانگیز است.

عکسهای زیر بهترین دلیل برای شناسایی زولنگ و انطباق آن با eryngium antihystericum یا Eryngium .foetidum می باشد.

معرفی گیاه توسط فیلم

زولنگ يا چوچاق(Eryngium campestre) چيست؟ ارتباط اين گياه دارويي بسيار مفيد با كوهان شتر چيست؟

مطالب مشابه :

ياد آر ز شمع مرده ياد آر!

دنياي بي مهره ها

تصنیف مرغ سحر

زولنگ يا چوچاق(Eryngium campestre) چيست؟ ارتباط اين گياه دارويي بسيار مفيد با كوهان شتر چيست؟

بازمانده و یادی از ملودی هاوا ناگیلا

ادبيات تطبيقي(۲)

تأثیر آب بروی کلمات و واژه ها