کلاولار و قه ره چی

ـ ده لا قه یه ک بو جیژوانی کلاولار و قه ره چی ـ

ـ به رکول:

"دوکتور ئیبراهیم یووونسی" ناویکی دیاری بنه ماله ی ئه ده بی ئیرانه. نیزیکه ی 80 به رهه می نووسراوه و وه رگیراوی چاپکراوی هه یه. رومانی "کلاولاروقه ره چی" که به زمانی فارسی ـ کج کلاه و کولی ـ نووسراوه، یه کی له و شوینه وارانه یه. ئه و رومانه له لایه ن "ماموستا ئه حمه د مه ولانی" یه وه وه رگیردراوه ته سه ر زمانی کوردی و ماوه ی زیتر له سالیک له مه وبه ر هاته نیو کتیبخانه ی کوردی یه وه. ماموستا ئه حمه د مه ولانی خاوه نی دوو ئه زموونی سه رکه وتووی تره له بواری وه رگیران دا ؛ "های وا کوره شوان" که چیروکیکی دریژه و "ته رلان" که پولیک کورته جیروکی هه لبژارده یه. ئه وه نده ی من ئاگادار بم تا ئیستا شتیکی ئه وتو له سه ر کلاولاروقه ره چی نه نووسراوه، یا من لیی بی ئاگام. ئه وه نده ی لیر و له ویش بیستوومه زیاتر له وه ی باسی نووسراوه یا وه رگیراوه که بکری ـ که دیاره له ناوئاخنه که ی بی ئاگان ـ، باسی بویه تی ده ست بردنی ماموستا مه ولانی بو وه رگیرانی ئه م کتیبه کراوه. چوار باسی سه ره کی که له زاری ئه م و ئه وم بیستووه ئه مانه ن:

1. ماموستا هه وینی کاری باشتری له قه له م دایه.

2. کتیبخانه ی کوردی بوشایی بو شوینه واری باشتر هه یه ، بو نموونه شاکاره ئه ده بیه کانی جیهان.

3. وه رگیران له زمانی فارسی یه وه ـ که زورینه ی کورد شاره زاین ـ گرینگ نییه.

من به ش به حالی خوم تا راده یه ک له گه ل رای یه که م و دووهه م دا هه م، به لام رای سیهه مم له بنه ره تدا پی ـ هه له یه ، چونکه پیموایه ئه و که سانه ی وه ها بیرورایه کیان هه یه چاویان له به شه کانی تری کوردستان و داهاتووی روژهه لاتیش نووقاندووه. دیاره بو پرسه کانی تریش ره نگه وه رگیر وه لامیکی گونجاوی هه بیت ،که هیوادارم چاومان پیی روون بیته وه.

ـ پاکانه:

ئه م کورته باسه ی من له گه ل ئه وه ی ته واو نییه ، ره نگه بی که م و کوریش نه بی، ته نیا هیوادارم ببیته هوی هه لسه نگاندنی شیاوتر له لایه ن شاره زایانه وه. من هاوکات له گه ل روانین له ته رجه مه که گه راومه ته وه سه ر ده قی نووسراوه که ش. پیموایه وه رگیراویکی سه رکه وتوو خوی ئاوینه ی بالانوینی خویه تی و وتار و ره خنه یه کی چه ند لاپه ره ییش هه لگری هینده به راوردکردن و نموونه هینانه وه نییه. ئه وه شی له گه ل بی که وه رگیراویش هه ر ملکی نووسه ره گوازراوه ته وه شوینیکی تر.

ـ ده سپیک:

بیرورای زور یه ک له شاره زایانی ئه م بواره له سه ر ته رجه مه ی سه رکه وتوو، له قوناغی یه که م دا له ته رجه مه نه چوونه. به واتایه کی بیستراوی تر ئه وه یه که بونی ته رجه مه ی لی نه یه ت. خاله کانی تر ده چنه خانه کانی تره وه ؛ وه ک: ئه مینداری و شاره زایی له گوازتنه وه و شیوازی وه رگیران و هتد.

ئه وی من له خویندنه وه ی ئه م وه رگیراوه دا بوم ده رکه وتووه سه رکه وتنی تا راده یه کی باشی وه رگیره له م ـ بواره دا. لام وایه له م سه رکه وتنه ش دا بیجگه له ده سه لاتی حاشا هه لنه گری وه رگیر چه مکیکی تریش کاریگه ر بووبی ؛ ئه ویش ئه و فه زایه یه که نووسه ر چیروکه که ی تیدا ده خولقینی. دیاره هه رچی فه زای چیندراوی چیروک به روحی وه رگیر نیزیکتر بیت پیوه ندی زیاتری پیوه ده گری و هیزی گواستنه وه ی له م کیلگه وه بو ئه م کیلگه له لا داراتر ده بی و سه رکه وتنی مسوگه رتره. دوکتور یوونسی خوی ده لی : "من پیموایه وه رگیر ده بی شتیک ته رجه مه کات که له گه ل هه ستی خویدا ده گونجیت ، ئه گینا زور وا هه یه سه رنه که ویت." (وتوویژ ـ روژنامه ی ئیتلاعات 23/11/1380). له م چیروکه دا و له زوربه ی چیروکه کانی تری دا، یوونسی تیشک ده خاته سه ر کومه لگای کوردی. کومه لگایه ک که ره نگه لیدوانی به زمانیکی بیانی له وه رگیرانی به زمانی کوردی ساناتر نه بیت. باس له داب و نه ریتیکی کومه لگای کورد به زمانی کوردی زور سه ر به مورتر و چه سپاوتره له لیدوانی به زمانیکی که زور چه لان ره نگه هه ر وه خوشی نه گریت. ئاشکرایه که لیوه شاوه یی دوکتوریوونسی تا راده یه کی زور باسه کانی له بوژوبوون له زمانیکی تردا پاراستووه. له م باره یه وه بوی هه یه وه رگیری به توانا به گواستنه وه ی ریک و پیکی باسیکی په ره وازه بووی کومه لگای خوی بو نیو کومه لانی تر، پوخت تر کردنیشی له ده س بیت ، ئه گه ر ئه مانه تی نووسه ـ ریش زور به لاری دا نه بات ـ. وه ک ئه و قیامه ته ی ماموستا هه ژار به سه ر شه ره فنامه ی هیناوه ، با نه ریت و چیروکیش نه بی و میژوو بیت. ـ

نیگای سه رجه م:

چوارچیوه ی چیروکی کلاولاروقه ره چی باسی ئه وینیکی راسته قینه ی دوور له واقیعی ئه وان سه رده مانه. به واتایه کی تر ئه وینی کلاولاروقه ره چی راسته قینه یه به لام نواندنی ئاکاریان له و کومه لگایه و له و سه رده م و له وه ها گوندیکی بچووکدا ـ به تایبه ت بی ماره برین پیکه وه بوونی مه یله و ژن و میردایه تیان و ئه و ئاکامه ی پیی ده گه ن ـ دوور له واقیعه. ره نگه وه ها نواندنیک له فه زایه کی تردا نه ته نیا که م وکووری نه بی ، بگره سه رکه وتنیش له قه له م بدری ، به لام لیره دا ره نگی ئه و فه زا واقیعه ی نووسه ر تییایدا چیروکه که ده گیریته وه وه خو ناگری.

چیروکه که له زمان پووره زلیخا (پیریژن) بو کاکه ناوی به ره چه له ک دیهاتی ـ که تازه له کاری ده وله ت ته قاویت بووه و گه راوه ته وه ئاوایی ـ ده گیردریته وه. سه رجه می به شه کانی چیروکه که ش به جیی شه وچه له ، له پال سه ماوه ر وچای به ر له خه وتن، وه رد ده درینه وه. عومریک به سه ر ئه وینی کلاولار ( ئه حمه د)و قه ره چی (سویسنه) دا تیپه ریوه ، واته له کاتی گیرانه وه ی له زمان پیریژنه وه ، ئه وان ساله هایه نه ماون. سویسنه برازایه کی سه غیری پیریژنه و ئه حمه د خاوه نی ژن ـ رابی ـ ومال و زور به ته مه نتر له سویسنه ، به لام ویک ده که ون و ناشه ـ رعیانه وه ک ژن و میردیک پیکه وه له به رچاوی هه موو ئاوایی و پیریژن و رابی دا راده بویرن. له لایه ن خه لکان و ماموستا ی ئاواییه وه که نار ده خرین. قین و قیزی هه موو ئاوایی له ئاکامدا له دلی رابی دا ده ته قیته وه و به کوشتنی سویسنه خه شی خوی ده ریژی. ـ هه رچه ند ئاکامی سویسنه هیشتاش لیلایی تیدایه و سه دا له سه د نادریته پال رابی، ئه ویش به و هویه ی که شیتووکه یه ک وه ک کوشنده له رابی ده دوی ؛ کلاولار که له کوتایی دا وه زعی گوراوه. یادگاری کلاولاروقه ره چی "حه سه نه" که پاش کوژرانی سویسنه به مه لوتکه یی ده دریته ده س رابی و له کاتی گیرانه وه ی چیروکه که دا حه سه ن خاوه نی مال و حاله.

ـ شیوازوئامانج:

ئه گه ر شیوازیکی تایبه ت بو چیروکه کانی یوونسی دیاری بکری ره نگه نیزیکترین وشه ی به شدار "کومه لناسی" بیت. له راستیدا به رچاوترین تووی چینراوی نیو کیلگه ی نووسراوه کانی یوونسی باس له داب و نه ریتی ـ زیاتریش ناشیاوی ـ کومه لگای کوردییه. ره سمه پووچه کانی ده رخستووه و به جوریک تانه ی لیداون. ئه مه هه ودایه کی دیار و ناشاراوه یه ، به لام تا چ راده یه ک سه رکه وتووه ، نیازی به لیکولینه وه یه له سه ر سه رجه م نووسراوه کانی. ـ ته نانه ت له خوژینامه ی "زستانی بی به هار"یشدا لایه کی زوری له و باسه کردوته وه ـ. دیاره ئه و نه ریتانه ی بریاره باسیان لیوه بکری خویان بوونیان هه یه و پیی ناوی نووسه ر بیانخولقینی ، هه ر بویه ئه گه ر بریار بی بکه ویته هه لسه ـ نگاندن ناتوانیت نه ریته که ، شی بکه یته وه ؛ چونکه راست یا چه وت نه ریته که خوی بوونی هه یه و ده ستکردی نووسه ر نییه ، ده مینیته وه تیشک خستنه سه ر شیواز و توانایی نووسه ر له گوازتنه وه ی ئه و نه ریتانه له دنیای واقیعه وه بو نیو چیروک و جی گرتن یا جی نه گرتنی له چوارچیوه ی چیروکه که دا:

وه ک نموونه: به شی نویه می ئه م چیروکه له و به شانه یه که به خه ستی سه رقالی نواندنی بیروباوه ره پووچه کانی کومه لگایه . له راستیدا نووسه ر زور لیهاتووانه ئه م به شه ی دارشتووه، وه رگیریش به هه مان نیسبه ت حه ول دانی به ئاکام گه یشتووه. به لام ئه گه ر روانینیکی به ربلاوترمان به سه ر سه رجه می چیروکه که دا هه بیت ، ده رده که وی که ئه م به شه له گه ل هه موو سه رکه وتووییه کانی ناوخوی قه له می نووسه ر و وه رگیردا، به هه ودای چیروکه که وه نه لکاوه. ره نگه ئه گه ر له کوی چیروکه که ده ربهاویژری ، نادیاری به شیکی چیروک هه ست پی نه کری.

ـ لیروله وی:

1. له لا په ره ی 53و54 دا ده سه لاتی وه رگیر له سه ر وه رگیرانی ده قی نووسراوه که به جوانی ده رده که وی. ئه م تابلویه ی که له زستان کیشراوه له میشک و قه له میکی زور لیهاتوو ده وه شیته وه. له م دوو لاپه ره یه دا پولی وینه نه خشینراوه که ره نگه ده یان جار بیندرابن به لام کاتی ده یخوینیه وه، به زمانیک نوی کراوه ته وه که پیت وایه شه قلی روانینی نه شکاوه. بو نموونه ئه م رستانه به ته واوه تی جوانی و تازه ییان لی ده ده لی:

"...له خه یالدا کولووه به فره کانم ده دی که له سه ر داره که ده نیشن و له داره که ده فرن، داره که شم ده دیت، له خه یالدا ، که ده ست دریژده کا و له خانووچکه که ی ئیمه یارمه تی ده وی، بایه که شم ده بینی که چه شنی ئه و مناله هاروهاجانه به تالووکه دیت وچنگیک به فر هه لده گری به په نجه ره که ی ده کا و هه لدی...کلاولاریش ده بینم ، که دادیته وه ؛ مستیک خیز هه لده گری و به په نجه ره ی مالی داده سویسنه ی دا ده پرژینی..."

"ئاور قرچه قرچیتی؛ با، جنیو به په نجه ره که ده دا؛ داره که له تاریکی و خوفی شه و و وژه وژی با ترساوه ؛ باسکی بو هه ره شه دینیته پیشی؛ په نجه ره ته قه لایه تی ، تیده کوشی خوی له چوارچیوه که جوی کاته وه و بیته دیوه که ی ئیمه و له قولینچکیک خوی بشاریته وه.... گری ئاور بلیند و نه وی ده بی و پیچ و خول ده خوا و خو با ده دا ده لیی ولامی ته وس و پلاره کانی بایه... وه یش! له پریک دا وه شوین با ده که وی ..."

ئه م جوره تابلویانه ـ ئه گه ر خوژینامه ی "زستانی بی به هار"یان لی ده رچی ـ له نووسراوه کانی یوونسی دا زور نین. ده سه لاتی وه رگیریش له وه دایه که ته واو تیکه لاو نووسراوه که ت ده کا و هیچ هه ست به ته رجه مه ناکه ی.

2. له لاپه ره ی 57و58 دا ره خنه و هه لسه نگاندنی حکوومه ت باسی سه ره کی یه. چوارچیوه ی باسه که هه رچه ند زور جوان داریژراوه به لام ره نگه له خانه به ندی دا زیاتر مه یله و "وتار" بیت نه ک چیروک. لیره دا، به ئاشکرا، نووسه ره که دابه زیوه ته نیو چیروکه که و خه ریکه ئیشی زامه کانی بی په رده ده رده بری. ئه وه یه کی له ته کنیکه کانی دوکتور یوونسی یه ، که له گه ل ئه وه ی زور زانیاری ده به خشیته خوینه ر و له سه رجه م شوینه کانیش ئه و زانیاریانه راستن و ده کری وه بالیان بو بکیشی ، به لام به لای منه وه ته کنیکیکی چیروک نووسی ناشیاوه. پیموایه ئه و زانیاریانه ی ئاوه ها بی ته قه لا وه ده س خوینه ر ده که ون ده بوو له وتار ، ره خنه یا هه فپه یفینیکی ئاشکرادا ده رببردری. کاتی له چیروکدا وا به ئاشکرایی حه ولی تیگه یاندنی خوینه ر ده دری ده بی ئاوه زی خوینه ر زور به رته سک بیندرابی. ته نانه ت ئه گه ر یوونسی به ئاشکراش ئه م شیوازه ی هه لبژاردبی ، خه ساری خوی هه ر هه یه ؛ خوینه ره کانی هه ر له بازنه یه کی وا به رته سک دا خول ده خونه وه.

3. لاپه ره کانی 82 تا88 له و شوینه سه رکه وتووانه یه که نووسین له خانه ی ریپورتاژه وه په ل ده هاویژی بو نیو روانینه تازه کان و په ل و پوی چیروکه که به یارمه تی سروشت و هه ست و نه ستی مروف ده رازیته وه. له م لاپه رانه دا وه کوو هه موو شوینه ویناگه ریه کانی نووسه ر ، له سه رجه م نووسراوه کانی دا ، سه رکه وتوویی ده رده که وی. هه ر به و پییه ش لیره دا وه رگیر وه ک بلیی که یفی به و نووسینه کردبیت ، له وه رگیرانه که یدا سه رکه وتووتره. له راستیدا گیرانه وه ی ساردی رووداویکی هه رچه ند گرینگیش باویشکی به دواوه یه ، به لام کاتی به گه رم وگوری رووداویکی بگره ساکاریش ده گیردریته وه ، جار هه یه خوینه ر گشت ئه ندامه کانی ده بیته گوی. له م لاپه رانه دا روانینیکی نوی بو جوولانه وه سروشتی یه کانی گیانله به ران و کوما شته کانی تایبه ت به وه رزی به هار هاتوته ئاراوه. نووسه ر زور لیزانانه وینه له به ر چاو بوژو بووه کانی ، سه ر له نوی پاراو کردوته وه له روانین و خوینی شیعراوی پرژاندوته نیو ده ماره کانیان و دوا به دوای ئه وانیش وه رگیری خستوته سه رخوشی. بیگومان ئه م ویناکردنانه ن که له میشکدا ده چه سپین و له بیر ناچنه وه. سه رپاکی ئه م رومانه باسیکی وشکه که له راستیدا ده بوو هه موو مه به سته کانی به م جوره ویناکردنانه وه بلکیندرابایه و به م وینه ئاودارانه ئاوپرژین کرابایه. ئه گه ر شیوازی نووسینی ئه م چه ند لاپه ره یه له گه ل لاپه ره کانی پاش و پیش خوی به راورد کرین ، ده رده که وی که راسته "چی گوتن" گرینگه به لام "چون ده ربرین"یش که م بایه خ نییه. بو نموونه ئاماژه به چه ند دیریک له م لاپه رانه دا ده که م ، که هیزی نووسه ر و وه رگیر وه ک هه شتی له مشتی ده رکه وی:

" هه وره کان کیویان په له په له کردووه ! سیمای کیو وه کوو ژیر پاتولی مندالیک وایه که خوی ته ر کردبی و به یانی زوو ، زووتر له خاوخیزان ، وه خه به ر هاتبی و له ترسی دایکی هاتبیته به ر ده رگا، هه تا به دزی ئه وه وه له به ر تاو خوی وشک کاته وه: ئیره که م ره نگ ، ئه وی پر ره نگ ، ئه ولاتر بی ره نگ ... رووبار ده م به پیکه نین ده چیته زه ماوه ندی پیده شت ، په له یه تی ، با ، جارناجاریک وه شوینی ده که وی. به په له پرووزه به شوینی دا فیکه ده کیشی..."

" قشقه ره یه ک به ده نگی قره قری خوی هه والی هاتنه که م ده گه یینی ، یه ک دوو بالنده بو ریزگرتن ، له جیی خویان هه لده ستن ؛ له ولاتره وه بالنده یه ک "هوو" ده کیشی ، وه کوو ده رویشیک که "حالی" لی هاتبی ، بالنده یه کی دیکه وه کوو ئه و "هوو"یه یان له گه ل ئه و بووبی له سه ر لقی داریک هه لده ستی ، ده نگی بالی بالنده که له حه وا دیته گوی ـ لقی داره که هه روا ده له ریته وه ...ـ له و لاتره وه بالنده یه ک ده ندووکی له و لقه داره ی له ـ سه ری هه لنیشتووه ، ده ساوی... نانه که ی خواردووه ... ده م و له وسی ده سریته وه ، سوننه ته."

"هیشتا ته واو جیگام خوش نه کردووه که گوشه ی روژاوای ئاسمان ده برووسکینی ... ئی نه کا ماله که یان ئاور تیبه ردابی ! برووسکه داده مرکی؛ تووله ماریکی زه رد ـ له وانه وا به ری زگیان وه ک په ری قوو سپییه ـ وه کوو ده وه نیکت ئاور تیبه ردابی ، چه شنی له ته تیلیکی سووره وه بوو ، به قه له مبازی کورت و دریژ له نیو ده وه نه که ده رده په ری و خوی به گه واله هه وره ره شه که دا ده دا و له ت و کوت ده بی ... له به ر یه ک ده چی و ده که ویته نیو شیوه که وه. ناله ناله که ی له شیوه که دا ده نگ ده داته وه ... هیندیک ده تلیته وه ، دیسان ده تلیته وه و ده نالینی ـ وه کوو گیان له به ریکی بریندار ... سه ره نجام خوی له ژیر ره وه زه به ردیک حه شار ده دا و ده ست ده کا به برین لستنه وه... ."

4. لاپه ره ی 94 له و شوینانه یه که ئه گه ر نه لیین ئامانجی سه ره کی ، د ه کری وه کوو ئامانجیکی گرینگی نووسه ر له قه له م بدری؛ ئه ویش تانه لیدان له نه ریتیکی پرهه له ی کورده واری ؛ کچ به شوودان. لیره دا به به رامبه ر کردنی شیوازی شووکردنی کچ له کورده واری و له ولاتیکی ده ره کی دا ، ته شه ری له و ره سمه ناشیاوه باوانه ی نیو کومه لگای کوردی داوه . نووسه ر ئامانجه که ی ئه نگاوتووه ، به لام ورده هه له یه کیشی کردووه : بوئه م به رامبه ر کردنه له زمان پیریژنه وه ده دوی، پیریژنیک که به پیی ته مه نی ـ 70 ساله ـ ده بی به پیست و هیسکه وه تیکه لاوی ئه م داب و نه ریتانه بیت و لیی ناوه شیته وه به میشکیکی هینده کراوه وه وته کانی مام ره حمانی له گوی گرتبی و په سه ندی کردبیت که ئاوه ها له دلیدا چه سپاوه و بو کاکه یان دووپات ده کاته وه. ئه م به راورده له وه چه کانی پاش پیریژن ده وه شیته وه نه ک له هاوته مه نه کانی ئه و.

5. له لا په ره ی 111 دا ـ و به بروای من زور دره نگ ـ دیریک دی که خوینه ر هه لده به زینیته وه و وه ک شتیک ده یخاته وه سه ر که لکه له بو ده وام کردن له سه ر خویندنه وه و به ئاگابوون له رووداوه کان : "...لیی بپرسی چی به سه ر هات ، کی ئه وی کوشت؟ " ؛ به م باسی کوشتنه دیویکی تری چیروکه که به سه ر خوینه ردا هه لده دریته وه و چاوه روانیه ک دروست ده کا و تا راده یه ک مه ندی باسه که ده شله قی.

6. له لاپه ره ی 125 دا باسی وه به ر خستنه وه ی بیچووی حه یوان له زمان پیریژنه وه ده کری. له گه ل ئه وه ی باسه که جوان نووسراوه و ره وانیش وه رگیردراوه، به لام به زور به چیروکه که وه لکیندراوه و من پیم وایه ئه م دایکه چیروکه ئه م بیچووه باسه وه خو ناگری. ده کرا ئه م باسه له دوو تویی که وانه دا یا خو له ژِیرنووسی لاپه ره یه کدا هاتبایه. ئه وه شی له گه ل بی که ئه م باسه ئاوه ها به وردی بو کاکه ی به ره سه ن دیهاتی ده کری، نه ک بو شارستانییه کی بی ئاگا له ئاکاری ئاژه لداری. ته نانه ت له نیو باسه که دا ده لی: " تو بوخوت مندالی گوندی ، ده زانی... " که وایه ئه م زانیارییانه خه ریکن دووپات ده بنه وه ، ئه وه ش ئه م هه موو ورده کارییه ی پی ناوی.

7. له لاپه ره ی 128 دا زانیارییه ک له مه ر چاره سه ری ناچاری قامکی مار گه ستوو دا دراوه. له به راوه ردی ئیره و لاپه ره ی 125 دا ، هه رچه ند له هه ردوو شوین باسه کان له زمان پیریژنه وه بو کابرایه کی دیهاتی دووپات ده بنه وه، ده رده که وی که له لاپه ره ی128 دا چه ند شاره زایانه پیستی چیروکه که ی به سه راکیشراوه و ره نگی چیروکه ـ که ی به خووه گرتووه.

8. به رای من شیاوترین شیواز بو ئاودانی گویی خوینه ر ئه وه یه که باسیکی ته روبر بکریته هه ودا و ئامانجه کانی تر ناوئاخنی بی. جوریک که خوینه ر به بی ئه وه ی ناوئاخنه کانی له لا زه ق بیته وه ، پی به پیی چیروکه که به سه ریاندا رابووری و چیژیان لی وه رگری. له م رومانه دا ئه م هه ودایه ـ ئه وینی کلاولاروقه ره چی ـ ئه گه ر نه شلیین ویشک و برینگه ، به راشکاوی ده کری بلیین مه نگ و یه کره نگه. ته نیا حه ول بو لادان له دووپات بوونه وه ی فه زاکان ، ناردنه ده ره وه ی جارو باری کلاولار یا کلاولارو قه ره چی یه له ئاوایی و سه ر له نوی گه رانه وه یان. من پیموایه ده کرا ئه م رومانه زور له وه ی که ئیستا هه یه کورتتر بی و ئامانجه کانیشی بئه نگیوی ، ئه گه ریش نا ، ده بوو نووسه ر سه رجه م چیروکه که له ژووریک دا ئه سیر نه کات.

9. "وه رگیر ده بی له وه رگیرانی وشه به وشه ی په ند و قسه ی نه سته ق خو بپاریزی." (ماموستا محه ممه د قازی)

یه کی له ناوئاخنه هه ره به ر چاوه کانی دووتویی ئه م رومانه په ندی پیشینانه. نیزیکه ی 80 په ند ی پیشینان له م چیروکه دا هاتووه. ئه وه له لایه ک وه کوو "پو" بوته هوی توند و تولی بینای چیروکه که و له لایه کی تره وه تومارکردن و پاراستنی ئه و سامانه نه ته وه ییه. له راستیدا له و سه رده مه پر ژاوه ژاو و میشک کوژه دا ، ته نیا ریگه ی پاراستنی ئه و سامانه زاره کی یانه ، که لک لی وه رگرتنیانه له نیو په خشان و چیروک و وتاره ئه ده بییه کاندا. ته نانه ت ره نگه کوکردنه وه یان له ناو فه رهه نگیک دا زور گرینگ بیته به ر چاو ـ که هه ر واشه ـ ،به لام خستنه ناو زاری که سایه تی چیروک و شیعر و په خشانه کانه وه ، روحیان وه به رده نیت و به جوریک خاوه ن ناسنامه یان ده کات. کوکردنه وه یان له فه رهه نگ دا ، له فه وتان رزگاریان ده کات ، به لام هینانه ناو نووسراوه کانه وه سه ر له نوی ده یانژیینیته وه. له م بواره دا ئه و حه وله ی ده بی نووسه ر بیدات له چاو ئه و ته قه لایه ی وه رگیر له سه ر شانیه تی ، زور به رچاو نییه . ئیره ئه و شوینه یه که ده گوتری وه رگیر ئه شی به سه ر هه ر دوو زماندا زال بیت. ئه و په ندانه ی له نیو نه ته وه جیاجیاکاندا یه کده نگن ، زور نین ؛ بویه وه رگیر ده بی کاکلی په ندی زمانی یه که م وه رگری و له نیو زمانی دووهه مدا عه ودالی په ندیک بیت که هه مان کاکل و بون به رامه ی هه بی. ئه مه یه کی له دژوارترین به شه کانی وه رگیرانه. ته نانه ت جار هه یه ته قه لا به ئاکام ناگات و له نیو زمانی دووهه مدا وه ها په ندیک ده س ناکه وی ؛ که ئه وه ش دیسان ده بیته شوینی به مه حه ک سپاردنی شاره زایی وه رگیر ؛ له سه ر هه لبژاردنی نیزیکترین په ند به و په نده نامویه. ره نگه یه ک و دوو و سی په ند ـ ته نانه ت ئه گه ر هه له ش بن ـ له نیو کوی چیروکیک دا شرت و گوم بن ، به لام وه رگیرانی 80 په ند قورساییه کی زور ده خاته سه رشانی وه رگیر و هه ژماریشیان ئه وه نده زوره که بو خو بواردن نابیت. یه کی له ره نگین ترین لایه نه کانی وه رگیرانی ئه م رومانه په نده کانیه تی. به به راوردکردنی په نده کان باش ده رده که وی که وه رگیر له م ئه زموونه دا سه رکه وتووه.

10. به وردبوونه وه له قسه کانی پیریژن گرینگی دانی وه رگیر به شیوه ی ده ربرینی وشه کان له زاری ژنیکی به ته مه نه ـ وه ، جیگه ی سرنجه. لیروله وی له نیو وته کانی پووره زلیخادا وشه ی وا به ر گوی ده که ویت ،که به بی ئه وه ی له ته مه نی ویژه ر به ئاگا بیت ، تیده گه ی که مروفیکی به سالاچوو خه ریکه ده دوی. ئه م شیوازه چ له لایه ن نووسه ره وه بکریت و چ له لایه ن وه رگیره وه ـ ته نانه ت ئه گه ر به نائه مینیش تومه تبار کری ـ به رای من شیوازیکی شیاوه. بو نموونه ئه م وشانه له وته کانی پیریژن دا هاتوون : که م حه میه ت ، فیته ل ، حه ویزی ، بیلحه د ، حیسان ، مفته لا ، ته نجه مه ، مسقاله زه رره ت و ... .

11. ئه گه ر ئه و جوره ی (تی ـ ئیس ـ ئیلیوت) ده لی ؛ سه ره کی ترین ئه رکی شیعر ئه فراندنی وشه ی تازه ، بو په ره پیدانی زمان بیت ، ئه وه یه کیکی تر له ئه رکه کان بانگهیشت کردنه وه ی وشه ره سه ن و په ره وازه بووه کانه ، بو نیو شیعر و په خشان(به هه موو جوره کانیه وه). ره نگه خولقاندنی وشه به هاسانی پاراستنی وشه نه بیت ، هیچیشیان به هاسانی بزربوونی وشه نین. له نیو ئه م رومانه دا هه ندی وشه به رچاو ده که ون که هیشتا ئاونگی به ره به یانی پشکووتنیان نه بوته هه لم ، وه ک : بانوک ، لاجامه ، ئاللور ، گه رانگه ر ، پشته و قه فار ، بناوبویر ، فرسوار ، سولحاو ، روژی په سلان ، قوونه جند ، نه تره چوون ، جه رومه نگه نه ، رورژان ، قوونه لست و ... .

12. بیگومان نه رم ونیان بوونی زمان له ده س نووسه رو وه رگیردا و ره وان بوونی وشه و رسته ، دوا به دوای گرینگی مانا، هونه ریکه که هه رچی خاوه ن پینووس پیی ته یارتر بی ، ده ستاوه که ی خوشتره. من لیره دا چه ند رسته یه کم ده سنیشان کردووه که ده توانرا نیان تر بن ، بو به راورد حه ولم داوه ره وان تر بیاننوسمه وه. دیاره ئه م نموونانه له نیو کوی چیروکه که دا ده گمه نن ، به لام ده کرا هه ر نه بوایه ن :

ـ رووداویکتان بو هاتوته پیش؟(ل 18) » خو هیچ نه قه وماوه؟

ـ شوکر بو خودا زه مینگیر نیم(ل 38 ) » شوکری خودا له پی نه که وتووم.

ـ ئیدی هه تا ئیره م هاتبوو(ل 148) » ئیدی ته واو تاقه تم برابو/ به سه رچووبوو/ وه ره ز ببووم.

ـ نیویک له ددانه کانی(ل 27) » ریزیک له ددانه کانی.

ـ قبوولی زه حمه تی فه رمووبو(ل74) » ئه و زه حمه ته ی وه به ر خوی نابو.

ـ پیریژن له پیشخانه سه خت خه ریکی کاره(ل 87) » پیریژن له پیشخانه ته واو سه رقاله.

ـ هه تا دلت بیه وی(ل 97) » ئه وه نده ی حه زت لی بی/ حه ز بکه ی.

ـ ئیستا پی مه که نه که ی پی بکه نه(ل 100) » جا وه ره مه مره له به ر پی که نین.

ـ پیی خیرت هینابی(ل 109) » پیو قه ده م خیر بی.

ـ چاوی دیتنی ئه وی نه بو(ل 115) » چاوی پیی هه لنه ده هات.

ـ ئه م تفله مه حسوومه(ل 208) ئه م تفله بی زمانه.

ک.ج.هه لوه دا ـ شاری زیره ک ـ گه لاویژی 1387

[email protected]mail:

www.halvada.blogfa.com

کلاولار و قه ره چی

مطالب مشابه :

فلاپ اسپرت پی کی. نیو پی کی

رنو PK یا دوو ماتیز؟

مشکلات خودروی پی کی

P.K در راه ونزوئلا

لیست نامزد های جشنواره “استار گیلد”

اولین شکست تاریخ ایران مقابل لبنان/شاهکار کی‌روش و میلیاردی‌ها

کیفیت ضعیف خودروهای داخلی تعرفه زیاد خودروهای خارجی

نتایج کامل تی ال سی 2014

کلاولار و قه ره چی