بررسی رابطه همبستگی میان نسبتهای مالی مبتنی بر ترازنامه و نسبتهای مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد

بررسی رابطه همبستگی میان نسبتهای مالی مبتنی بر ترازنامه و نسبتهای مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد

چکیده

مقاله حاضر خلاصهای ازپژوهشی است که به منظور بررسی همبستگی و پراکنش اطلا‌عات مربوط به تحلیل نقدینگی با استفاده از شاخصهای مبتنی بر ترازنامه و شاخصهای مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد صورت گرفته است، تا از چگونگی برداشت استفادهکنندگان از این شاخصها آگاهی به دست آید. ورشکستگی شرکتهایی نظیر W.T.Grant و عمومیت بهکارگیری نسبتهای نقدینگی مبتنی بر ترازنامه نظیر نسبتهای جاری و آنی توسط استفاده کنندگان صورتهای مالی، ضرورت این پژوهش را نشان میدهد.

هدفهای اساسی این پژوهش: دستیابی به ابزارهای مناسبتر جهت تجزیه و تحلیل وضعیت نقدینگی، تعیین ارتباط بین نسبتهای منتج از ترازنامه (نسبتهای جاری، آنی، شاخص فراگیر نقدینگی و شاخص بدهی ) و نسبتهای منتج از صورت جریان وجوه نقد (نسبتهای پوشش نقدی بدهیهای جاری و پوشش نقدی کل بدهیها) بوده است که نتایج حاکی از این است که بین نسبتهای مالی مبتنی بر ترازنامه و نسبتهای مالی صورت جریان وجوه نقد همبستگی وجود ندارد.

کلید واژه‌ها

نسبت جاری، نسبت آنی، شاخص فراگیر نقدینگی، نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری و نسبت پوشش نقدی کل بدهیها.

مقدمه

ارائه اطلاعات مرتبط با نیازهای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان از دغدغه‌های اصلی مدیریت است.

حسابداری یک سیستم اطلا‌عاتی است، سیستمی که به عنوان کانال ارتباطی اطلا‌عات را به مجموعهای از استفادهکنندگان منتقل می سازد (بلکویی، احمد 1993). گزارشگری مالی از مهمترین فراورده‌های این سیستم اطلا‌عاتی محسوب میشود که در چارچوب مشخصی برای گروههای مختلفی از استفاده‌کنندگان اطلا‌عات مالی ارائه می‌شود (ادوارد لی، 1991).

طبق بیانیه هیئت استانداردهای حسابداری مالی (FASB ‌)، گزارشهای مالی باید به منظور کمک به ارزیابی میزان، زمانبندی و ابهامات مرتبط با دریافت سود سهام یا سود سپردهها و عایدات حاصل از فروش یا وصول مطالبات در آینده اطلاعاتی را در اختیارسرمایه گذاران و اعتبار دهندگان بالفعل و بالقوه قرار دهد.

از نظر مدیران، جریانهای نقدی هر واحد تجاری بخش مهمی از مسئولیتهای مدیریت، از جمله حسابدهی به صاحبان سرمایه را تشکیل میدهد. بسیاری از تصمیمهای آنان برای واحد تجاری پیامدهای نقدی به همراه خواهد داشت، بنابراین سرمایه‌گذاران، اعتباردهندگان، کارکنان، مشتریان و مدیران به شکلی چشمگیر در توانایی واحد تجاری برای ایجاد جریانهای نقدی مطلوب ذینفع هستند (ادوارد لی، 1991). اطلا‌عات مرتبط با جریانهای نقدی استفاده‌کنندگان را قادر می‌سازد تا بتوانند توانایی شرکت را در:

ایجاد جریانهای نقدی ورودی حاصل از عملیات،

ایفای تعهدات سررسید شده،

پرداخت سود سهام،

ارزیابی کنند.

این اهمیت، منجر به صدور بیانیه شماره 95 بینالمللی و همچنین استاندارد شماره 2 از استانداردهای ملی کشورمان و ملزم ساختن شرکتها به تهیه صورت جریان وجوه نقد به عنوان یکی از صورتهای مالی اساسی شد. با گذشت چندین سال از زمان تهیه صورت جریان وجوه نقد توسط واحدهای تجاری هنوز هم یکی از مهمترین ابزارهای مورد استفاده در تحلیل وضعیت نقدینگی، نسبتهای مالی مبتنی بر ترازنامه است.

در گزارشهای سالا‌نه هیئت مدیره به مجامع عمومی شرکتها، به منظور نشان دادن وضعیت نقدینگی شرکت از نسبتهای مالی ترازنامه‌ای کمک گرفته میشود. در گزارشهای سالا‌نه سازمان بورس و اوراق بهادار نیز نسبتهای نقدینگی از جمله نسبت آ‌نی و نسبت جاری گنجانده میشود و از این شاخصها به منظور ارزیابی شرکتها هنگام پذیرش استفاده میشود.

حسابرسان برای تعیین حدود رسیدگی خود در خصوص وضعیت نقدینگی شرکت و نیز تحلیل نقدینگی عموماً از نسبتهای جاری و آنی بهره میجویند و حتی در کتابهای حسابداری نیز از نسبتهای آنی و جاری با عنوان نسبتهای نقدینگی به منظور معرفی شاخص تحلیل وضعیت نقدینگی یاد میشود.

با توجه به اهمیت بررسی وضعیت نقدینگی و تاثیر آن در براورد ریسک و بازدهی سرمایه‌گذاری و قیمت سهام برای افراد ذینفع و ذیعلاقه؛ بخصوص سرمایه‌گذاران و اعتبار دهندگان، شاخصهای نقدینگی ترازنامهای به صورتی فراگیر از سوی افراد حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای مورد استفاده قرار می گیرد.

تحولا‌ت اخیر حسابداری، ضمن ارائه شاخصهایی نظیر شاخص فراگیر نقدینگی، با توجه به ایراد نسبتهای مالی جاری و آنی ناشی از درنظر نگرفتن قدرت نقدشوندگی اقلا‌م داراییهای جاری در صورت کسر و زمان سررسید بدهیهای جاری در مخرج کسر، در صدد رفع این اشکال برآمدند و از طرف دیگربه منظور ارزیابی نقدینگی و توانایی بازپرداخت بدهیها و ارزیابی سلا‌مت مالی شرکتها به ارائه شاخصهای منتج از صورت جریان وجوه نقد روی آوردهاند. میزان کارایی نسبتهای مالی در رابطه با بررسی وضعیت نقدینگی، بسیار بالا‌ست. بیور (Bevear) با انجام پژوهشی در سال 1996 دریافت که به منظور پیشبینی ورشکستگی، پنج سال قبل از حادثه میتوان از نسبتهای مالی استفاده کرد. یکی از نتایج با اهمیت تحقیق او این بود که موثرترین شاخص ورشکستگی، نسبت جریانهای نقدی کوتاهمدت و درازمدت به بدهیهای کوتاهمدت و نسبت به کل بدهیهاست. یکی از عجیبترین یافته‌های او این بود که نسبت جاری در بین بدترین شاخصهای پیشبینی تداوم فعالیت جای داشت و این نشاندهنده محتوای اطلا‌عاتی سرمایه در گردش در زمینه پیشبینی ورشکستگی بود.

شرکت W.T.Grant با گزارش سود خالص سالانه بیش از 40 میلیون دلا‌ر در صورت سود و زیان، ورشکست شد. پژوهش در مورد علت ورشکستگی شرکت مذکور، زمینه‌ای را فراهم آورد تا نقش و جایگاه اطلا‌عات مرتبط با جریانهای نقدی، مورد توجه قرار گیرد (عرب مازار محمد، 1374).

درپی چارهجویی برای رفع نیازهای اطلا‌عاتی استفادهکنندگان و رفع نقصان گزارشگری مالی پژوهشهای بسیاری درخصوص قابلیت صورت جریان وجوه نقد در ابعاد مختلف و بخصوص در مقایسه با ارقام تعهدی انجام شد. در جدول 1 بخشی از کوششهای صورت گرفته در این زمینه نشان داده شده است.

بُعد دیگر تحقیقات به عمل آمده درخصوص اطلا‌عات صورت جریان وجوه نقد در زمینه پیشبینی ورشکستگی شرکتها از طریق تجزیه و تحلیل نسبتهای مالی است.

نتایج تحقیقات آقای مهدی فغانینرم در سال 1380 و آقای غلا‌مرضا سلیمانی امیری در رساله دکتریشان در سال 1381 پیرامون پیشبینی ورشکستگی شرکتها حاکی از کارا بودن اطلا‌عات جریان نقدینگی در پیشبینی ورشکستگی به عنوان یکی از مهمترین شاخصهای هشداردهنده به مدیریت، سرمایه‌گذاران و تامین‌کنندگان مالی است.

د ر پژوهش موضوع این مقاله سوالاتی به شرح زیر مطرح گردید:

1. آیا در ارزیابی توان بازپرداخت بدهیها بین نسبت جاری و نسبت آنی منتج از ترازنامه و نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری منتج از صورت جریان وجوه نقد همبستگی وجود دارد؟

2.آیا در ارزیابی نقدینگی بین نسبت شاخص فراگیر نقدینگی منتج از ترازنامه و نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری منتج از صورت جریان وجوه نقد همبستگی وجود دارد؟

3.آیا در ارزیابی سلا‌مت و انعطافپذیری مالی بین نسبت شاخص بدهی منتج از ترازنامه و نسبت پوشش نقدی کل بدهیها منتج از صورت جریان وجوه نقد همبستگی وجود دارد؟

به منظور پاسخگویی به سوالا‌ت فوق فرضیه های آماری زیر تدوین و سپس مورد آزمون قرار گرفتند:

فرضیه اول- در ارزیابی توان بازپرداخت بدهیها، بین نسبت جاری و نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری در شرکتهای فعال پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران همبستگی وجود دارد.

فرضیه دوم- در ارزیابی توان بازپرداخت بدهیها، بین نسبت آنی و نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری در شرکتهای فعال پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران همبستگی وجود دارد.

فرضیه سوم- در ارزیابی نقدینگی، بین نسبت شاخص فراگیر نقدینگی و نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری در شرکتهای فعال پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران همبستگی وجود دارد.

فرضیه چهارم- در ارزیابی سلامت و انعطافپذیری مالی، بین نسبت شاخص بدهی و نسبت پوشش نقدی کل بدهیها در شرکتهای فعال و پذیرفته شده در بورس همبستگی وجود دارد.

جامعه آماری این پژوهش، آن دسته از شرکتهای تولیدی فعال پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که پایان سال مالی آنها منتهی به 29 اسفند هر سال باشد و همچنین سهام آنان درفاصله سالهای بین 80 تا 84 به صورت فعال در بورس و اوراق بهادار تهران معامله شده باشند و نماد معاملا‌تی آنها متوقف نشده نباشد.

تعداد شرکتهای واجد شرایط 130 شرکت بود که با نمونهگیری تصادفی تعداد 90 شرکت از شرکتهای‌ عضو جامعه آماری به صورت نمونهگیری تصادفی سیستماتیک انتخاب شدند.

داده‌های موردنیاز از متن صورتهای مالی شرکتهای نمونه در فاصله بین سالهای 1380 تا 1384 استخراج شده است. این دادهها عبارتند از: فروش، بهای تمام شده کالا‌ی فروش رفته، حسابها واسناد دریافتنی، حسابها و اسناد پرداختنی، داراییهای جاری، بدهیهای جاری، کل بدهیها، حقوق صاحبان سهام، وجه نقد حاصل از عملیات قبل از بهره و مالیات، موجودی کالا‌ و سود سهام پرداختنی.

به منظور انجام محاسبات مربوط به وجه نقد حاصل از عملیات قبل از بهره و مالیات، وجه نقد حاصل از عملیات، هزینه تسهیلا‌ت مالی پرداختی و مالیات پرداخت شده مورد نیاز بود. از طرفی با توجه به الزامات استاندارد شماره 2 حسابداری نسبت به تهیه صورت جریان وجوه نقد در 5 طبقه، اطلا‌عات فوق در سه بخش عملیاتی، بازده سرمایه‌گذاری و سود پرداختی بابت تامین مالی و مالیات به صورت قابل اتکایی وجود داشت، بنابراین این اطلاعات فارغ از هرگونه محاسبه شخصی و به دلیل استفاده شرکتها از روش غیرمستقیم، از صورت جریان وجوه نقد شرکتها برایمحاسبه وجه نقد حاصل از عملیات استفاده شده است.

متغیرهای نقدینگی با رویکرد ترازنامه ای

ارزیابی نقدینگی

شاخص مورد استفاده، با توجه به شاخصهای نوین ارائه شده و گزارشهای تحلیلی اخیر و رسالههای دانشگاهی که به بررسی ارتباط بین این شاخصها پرداخته‌اند، همچنین با توجه به ارجح دانستن این شاخص نسبت به شاخصهای دیگر توسط ملیک وبیرتا در سال 1974میلادی، شاخص فراگیر نقدینگی می‌باشد(محمد طالبی 1377). که به شرح زیر محاسبه می‌شود:

ارزیابی انعطافپذیری مالی

شاخص مورد استفاده در این خصوص با توجه به شاخصهای اهرمی و شاخص مورد استفاده در گزارشات بورس و گزارشات تحلیلی مالی و شاخص مورد استفاده در تحقیقات بیور و شاخص پیشنهادی توسط فوستر در تحلیل صورتهای مالی شاخص بدهی است.

‌‌متغیرهای نقدینگی با رویکرد صورت جریان وجوه نقد

‌ارزیابی توانائی پرداخت بدهیها و نقدینگی

یکی از شاخصهای مورد استفاده در این خصوص با توجه به مقاله مایلز و یامامورا در سال 1991میلادی، مقاله جیاکومینو و مایک در سال 1993میلادی و مقاله مایلز و کارسلو در سال 1998میلادی شاخص پوشش نقدی بدهیهای جاری می‌باشد که به این شرح محاسبه میشود:

که در آن:

‌=CCDC نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری

‌=CFFO وجه نقد حاصل از عملیات قبل از بهره و مالیات

‌‌=Cash Dividend سود نقدی سهام

‌=CD بدهیهای جاری

جان مایلز در سال 1991میلادی پس از ارائه نسبتهای مالی صورت جریان وجوه نقد در 5 طبقه، در سال 1998میلادی، ضمن طبقهبندی مجدد نسبتهای مذکور در دو طبقه تحت عنوان نسبتهای مالی مربوط به ارزیابی توان پرداخت دیون و نقدینگی و نسبتهای مربوط به ارزیابی انعطافپذیری مالی، یکی از نسبتهای مالی مورد استفاده توسط نهادهای درجهبندی اعتباری و متصدیان وام و اعتبار را نسبت پوشش نقدی کل بدهیها، می‌داند. بیور در تحقیقات خود در سال 1968 میلادی، جهت پیشبینی ورشکستگی شرکتها و تداوم فعالیت‌آنها نسبت جریان وجوه به کل بدهیها را مهمترین متغیر می‌داند. کیزی و بارتزاک در سال 1985 به منظور رد نتایج تحقیقات آلتمن، در خصوص ورشکستگی شرکتها، در نظر نگرفتن متغیر وجه نقد عملیاتی به کل بدهیها را نامناسب می‌داند. نسبت پوشش نقدی کل بدهیها به شرح زیر محاسبه میشود:

که در آن:

‌CTDC =نسبت پوشش نقدی کل بدهیها

‌CFFO =وجه نقد حاصل از عملیات قبل از بهره و مالیات

‌‌Cash Dividend =سود نقدی سهام

‌‌Total Debt =کل بدهیها

‌ روش پژوهش

پس از جمع‌آوری داده‌ها به کمک نرم‌افزار «صفحه گسترده» متغیرهای پژوهش محاسبه شدند. این متغیرها شامل نسبت جاری، نسبت آنی، نسبت شاخص فراگیر نقدینگی، نسبت پوشش بدهیهای جاری و نسبت پوشش کل بدهیهاست.

از آنجایی که، متغیرهای پژوهش از نوع فاصله‌ای و روش پژوهش از نوع همبستگی است، رابطه همبستگی نسبتهای مالی مربوط به تحلیل وضعیت نقدینگی با رویکرد ترازنامهای و نسبتهای مالی مربوط به تحلیل وضعیت نقدینگی با رویکرد صورت جریان وجوه نقد با استفاده از ضریب همبستگی رتبهای اسپیرمن که خطای معیار کمتری دارد، محاسبه شده است.

‌یافتههای پژوهش

نتایج آماری پژوهش در جدول 2 بهطور خلاصه ارائه شده است. همانطور که ملاحظه میشود نتیجه آزمون فرضیه اول هیچ رابطه معناداری بین نسبت جاری و نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری نشان نمیدهد. بدین ترتیب فرضیه اول پذیرفته نمیشود.

نتیجه آزمون فرضیه دوم حاکی از این است که هیچ رابطه معنیداری بین نسبت آنی و نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری وجود ندارد و بدین ترتیب فرضیه دوم پذیرفته نمیشود.

نتیجه حاصل از آزمون فرضیه سوم بیانگر آن است که هیچ رابطه معنیداری بین نسبت فراگیر نقدینگی و نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری وجود ندارد پس فرضیه سوم پذیرفته نمیشود. بالاخره، نتیجه حاصل از آزمون فرضیه چهارم نیز هیچ رابطه معنیداری بین نسبت بدهی و نسبت پوشش نقدی کل بدهیها نشان نمیدهد. از این رو فرضیه چهارم نیز پذیرفته نمیشود.

نتیجهگیری

نتایج بهدست آمده از پژوهش حاضر، چهار مورد را نشان مید‌هد:

در ارزیابی توان بازپرداخت بدهیها نبود همبستگی بین نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری منتج از صورت جریان وجوه نقد و نسبت جاری منتج از ترازنامه، بیانگر آن است که میزان همبستگی این نسبتها، نسبت به سالهای 1380 تا 1384 و نسبت به کل سالهای فوق در جامعه آماری این پژوهش، به یکدیگر نزدیک نبوده و بنابراین موجب برداشت یکسانی از این نسبتها نمی‌شود.

استفاده از نسبت آنی نیز نه‌ تنها موجب افزایش همبستگی نسبتهای مالی مورد اشاره نشد، بلکه به دلیل درنظر نگرفتن موجودی کالا‌ که خود با درجه کمتری، دارای قدرت نقد شوندگی است، نیز نشاندهنده نبود همبستگی نسبتهای مالی با دو رویکرد متفاوت است.

در ارزیابی نقدینگی ارائه مدلهای نوین شاخص نقدینگی ترازنامهای با محاسبه میانگین وزنی نسبت جاری، با توجه به درجه نقدینگی اقلا‌م داراییهای جاری و زمان سررسید بدهیهای جاری (شاخص فراگیر نقدینگی)، نشاندهنده نبود همبستگی بین نسبتهای نقدینگی منتج از ترازنامه با نسبت پوشش نقدی بدهیهای جاری منتج از صورت جریان وجوه نقد است و به همین ترتیب این نبود همبستگی میتواند موجب شود که استفادهکنندگان از اطلاعات نقدینگی با دو رویکرد متفاوت برداشت یکسانی از اطلا‌عات نداشته باشند.

در ارزیابی انعطافپذیری مالی، بررسی چگونگی تغییرات روند اطلا‌عات شاخص بدهیها به دست آمده از ترازنامه با شاخص پوشش نقدی کل بدهیها، استخراج شده از جریان وجوه نقد، نیز هیچگونه همبستگی میان نسبت شاخص بدهیها و نسبت شاخص پوشش نقدی کل بدهیها مشاهده نمیشود.

آزمون مدل در سالهای بین 1380 تا 1384و در سطح کل سالهای فوق، نتیجه یکسانی بهدست میدهد و موید این امر است که صورتهای مالی اساسی که هر یک به تنهایی میتواند پاسخگوی بخشی از نیازهای استفاده‌کنندگان از صورتهای مالی باشد، در خصوص مسئله ارزیابی وضعیت نقدینگی، مکمل یکدیگر بوده و تاکید بر اطلا‌عات هریک از آنها در خصوص ارزیابی وضعیت نقدینگی که ارتباط مستقیمی با نیاز استفاده‌کنندگان در براورد ریسک سرمایه‌گذاری، تداوم فعالیت، پیشبینی ورشکستگی، انتظار رشد تقسیم سود، ساختار شرکت و غیره دارد، ممکن است موجب گمراهی استفاده کنندگان شود.

بررسی رابطه همبستگی میان نسبتهای مالی مبتنی بر ترازنامه و نسبتهای مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد

مطالب مشابه :

جدول محاسبه نسبتهای مالی توسط اکسل

محاسبه نسبتهای مالی در اکسل

نسبتهای مالی - برای تجزیه و تحلیل صورتهای مالی به زبان انگلیسی

بررسی رابطه همبستگی میان نسبتهای مالی مبتنی بر ترازنامه و نسبتهای مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد

طبقه بندی نسبتها

همبستگی میان نسبتهای مالی مبتنی بر ترازنامه و مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد

نسبت هاي مالي

بررسی رابطه همبستگی میان نسبتهای مالی مبتنی بر ترازنامه و نسبتهای مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد

رابطه همبستگی میان نسبتهای مالی مبتنی بر ترازنامه و مبتنی بر صورت جریان وجوه نقد