بی هویتی اجتماعی و گرایش به غرب

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

دانشگاه تربیت مدرس،دانشکده علوم انسانی:پایان نامه کارشناسی ارشد رشته جامعه شناسی دانشجو:ابوالفضل اشرفی، استاد راهنما : دکتر عماد افروغ،بهار 1377

طرح و بیان مسأله: پذیرش فرهنگی و گرایش به فرهنگ بیگانه ، جریانی است که بسیاری از جوامع با آن مواجه بوده اند. یکی از عوامل مهم و تعیین کننده در این جریان ، سلطه و برتری کشورهایی است که دارای ابزار و امکانات فرهنگی برتر و قابل نفوذ به سایر کشورها هستند. یکی از جریانهای گرایش به فرهنگ بیگانه غرب که موجب رواج ارزشهای متباین با فرهنگ ما و رفتارهای نا بهنجار اجتماعی در جامعه شده است ، گرایش و احساس تعلق نوجوانان به گروهای موسیقی غربی است.

این مسأله را از دیدگاههای مختلفی می توان مورد برسی قرارداد ، یکی از این دیدگاهها به مسأله مذکور این است که نقش جامعه یا نظام اجتماعی در تجهیز نوجوانان در برابر امواج گستردۀ الگوها و ارزشهای فرهنگی غربی مورد بررسی قرار گیرد.بدین ترتیب ، تحقیق حاضر قصد دارد نقش عوامل اجتماعی – فرهنگی مؤثر بر گرایش نوجوانان شهر تهران به الگوهای فرهنگ غربی ( رپ و هوی متال ) که در مدت چند سال اخیر ، بطور گسترده ای در سطح کشور خصوصاً تهران رواج یافته و به صورت یک مسأله اجتماعی در آمده است را بررسی کند. بنابراین تحقیق حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال است که چه عوامل اجتماعی – فرهنگی در دوری گزینی نوجوان تهرانی از الگوهای فرهنگ خودی و گرایش آنها به الگوهای فرهنگ غربی مؤثر بوده است؟ و یا به عبارت دیگر نظام اجتماعی در گرایش نوجوانان به الگوهای فرهنگ غربی چه نقشی داشته است؟

سابقه و ضرورت انجام تحقیق آنچه در این تحقیق به عنوان مسأله اصلی فرض شده است ، عوامل ساختاری نظام اجتماعی به عنوان عامل درونی است. بنابراین انجام چنین تحقیقی با نگاه درونی که حاکی از ضعف نظام اجتماعی است و کمتر بدان توجه شده است ، ضروری به نظر می رسد.

اهداف تحقیق1- در درجه اول ، مهمترین هدف این تحقیق ، نشان دادن جنبه هایی از واقعیتهای مسائل اجتماعی است که از اهمیت قابل توجهی بر خوردار بوده ، اما به ظاهر نمایان نیست و کمتر مورد توجه قرار می گیرند. 2- نشان دادن اهمیت توجه به جریان جامعه پذیری متناسب با هنجارهای اجتماعی و ارزشهای فرهنگ جامعه تا هویت اجتماعی نوجوانان ، متناسب با فرهنگ جامعه شکل بگیرد.3- نشان دادن نقش احساس بی هویتی اجتماعی نوجوانان در انحراف از هنجارهای اجتماعی خود و گرایش آنها به الگوهای فرهنگ غربی.4- ساختن شاخصها و مفاهیمی که بتوان بوسیله آنها احساس بی هویتی اجتماعی نوجوانان و گرایش آنها به غرب را مورد سنجش قرار داد.

مقدمه :برای تبیین این مسأله ، از سه دیدگاه نظری استفاده شده است.1- دیدگاه جامعه شناسی 2- دیدگاه روانشناسی اجتماعی 3- دیدگاه روانشناسی.در دیدگاه اول و دوم ، از دو دسته تئوری استفاده شده است : یک دسته از تئوریها بطور کلی به نقش عوامل ساختاری نظام اجتماعی در انحراف نوجوانان از الگوهای فرهنگ خودی و گرایش آنها به الگوهای فرهنگ غربی اشاره می کند. این تئوری ها عبارتند از :

۱- تئوری نظام اجتماعی پارسنز و نظریه بی هنجاری مرتن 2- تئوری کلوارد و اهلین 3- تئوری میدانی لوین اما دسته دیگر ، نظریاتی هستند که به دلیل توجه به مکانیزمهای تأثیر عوامل ساختاری می توانند کمک شایان توجهی به موضوع تحقیق نمایند؛ این نظریه ها که در کل به فرآیند شکل گیری احساس هویت اجتماعی و توجیه احساس بی هویتی اجتماعی نوجوانان در اثر عملکرد عوامل نظام اجتماعی و کسب هویت جدید – گرایش به الگوهای فرهنگ غربی – است عبارتند از : 1- نظریاتی که بر شکل گیری هویت اجتماعی تأکید دارند 2- تئوری نظام کنترل فرآیند هویت 3- تئوری جدا افتادگی اجتماعی. در دیدگاه روانشناسی به دلیل اینکه تحقیق حاضر به دنبال بررسی عوامل روانشناختی نیست ، به عوامل روانشناختی به عنوان عامل زمینه ساز ، تحت عنوان ویژگیها و تمایلات نیازی دوره نوجوانی توجه شده است.

نتیجه گیریبا الهام از این دیدگاه ها درتحقیق حاضر ، می توان نتیجه گرفت : به دلیل اینکه در نظام ما از یک طرف به نوجوانان و نیازهای روانشناختی آنها که مهمترین آنها ، نیاز به کسب هویت اجتماعی است ، توجه نشده است و از طرف دیگر ، در اثر عملکرد نادرست و نامناسب با هنجارها و ارزشهای فرهنگی جامعه توسط نهادهای خانواده ، مدرسه ، رسانه ها ، تلویزیون و سیما و دولت که نتوانسته اند نوجوانان را جذب کرده و الگوهای جاذب و قابل تقلید مناسب با ارزشهای فرهنگی جامعه ، برای آنها بسازند و آنها را جامعه پذیر کنند و همچنین تحت تأثیر محیط و فضای زندگی شهری آلوده به ارزشها و الگوهای اجتماعی – فرهنگی خود احساس بی هویتی کرده اند.

به عبارت دیگر همانطور که در مدل کنترل فرآیند هویت بیان شده است، چون فرآیند شکل گیری هویت اجتماعی نوجوانان در نقطۀ داده ها به نوجوانان منقطع شده ، برونداد یا بازده آن نیز منقطع شده است. در نتیجه هویت اجتماعی نوجوانان شکل نگرفته و نوجوانان تحت تأثیر داده های جدید که همان نمود ها و الگوهای فرهنگ غربی است ، هویت اجتماعی خود را شکل داده اند، یعنی بازتاب این فرآیند در محیط اجتماعی، بصورت گرایش به الگوهای غربی رپ و هوی متال در آمده است. این گرایش نیز به نظر کلوارد و اهلین ، بسته به شدت امکانات و منابع در دسترس حول و حوش نوجوانان ، سطوح گوناگونی خواهد داشت. همچنین ، همانطوریکه در تئوری جدا افتادگی اجتماعی و دیگر تئوریها بیان شده ، گروه همسالان به عنوان مکانیسم جایگزین احساس هویت اجتماعی نوجوانان که خود نیز متأثر از محیط و فضای شایع متناسب با الگوهای غربی و عملکرد نظام اجتماعی در این زمینه است ، نوجوانان را در این مسیر یاری کرده است.

جامعه آماری و تعداد نمونهجامعه آماری تحقیق حاضر ، نوجوانان دختر و پسر 19-13 ساله ساکن تهران هستند که به دو گروه تقسیم می شوند : گروه اول نوجوانانی که با ویژگیهای ظاهری الگوهای غربی رپ و هوی متال در جامعه نمایان می شوند. گروه دوم نوجوانانی هستند که از نظر سنی در شرایط یکسان با نوجوانان گروه اول قرار داشته اما فاقد ویژگیهای ظاهری الگوهای غربی رپ و هوی متال هستند. برای انتخاب نمونه ها و جمع آوری داده ها ، چاره ای جز محدود کردن جامعه آماری نبود. به همین دلیل، مناطق بیست گانه تهران بر اساس قیمت زمین های مسکونی و ملاک عرف از نظر سطح زندگی و ویژگیهای فرهنگی، به سه منطقه، بالا، متوسط و پایین تقسیم شده است.بر این اساس منطقه 2 قسمت شهرک غرب (بازار گلستان و اطراف آن) بعنوان نماینده ای از مناطق بالا و منطقه 5 قسمت آریاشهر (میدان صادقیه) به عنوان نماینده ای از مناطق متوسط و منطقه 10 قسمت میدان بریانک و چهارراه رضایی به عنوان نماینده ای از مناطق پایین انتخاب شده است. البته برای انتخاب این مناطق علاوه بر این ملاکها ، مسأله دیگری هم وجود داشت که باید بدان نیز توجه می شد و آن مسأله حضور نمونه های مورد مطالعه و مشاهدۀ رفتارهای عینی آنها در محیطی آزاد بود به همین دلیل انتخاب نمومه از مدارس امکان پذیر نبود.تعداد نمونه منتخب از این جامعۀ آماری 210 عدد در نظر گرفته شده بود که نهایتاً به دلیل حساسیت و دقت زیاد در تکمیل پرسشنامه ها و به دست آوردن اطلاعات واقعی از آنها ، مجموعاً 192 پرسشنامه با اطمینان کامل به دست آمد. البته این تعداد پرسشنامه ها ، در مناطق سه گانه مذکور ، بطور یکسان بین دختران و پسران تقسیم شده بود؛ یعنی در هر منطقه 64 عدد پرسشنامه تکمیل شد که 32 عدد آن ( 16 نفر دختر، 16 نقر پسر) مربوط به افرادی بود که متظاهر به الگوهای غربی رپ و هوی متال بودند و 32 عدد آن هم مربوط به افراد غیر متظاهر به الگوی مزبور ( 16 نفر دختر ، 16 نقر پسر ) بود.

روش و ابزار جمع آوری اطلاعاتتحقیق حاضر از دو بخش نظری و میدانی تشکیل شده است. اطلاعات بخش نظری به روش اسنادی و با مراجعه به منابع اصلی تهیه شده است. اطلاعات بخش میدانی نیز از از جامعه آماری مورد تحقیق جمع آوری شده است. برای جمع آوری اطلاعات در بخش میدانی و یا عبارتی برای برای ساختن ابزاری که بتواند اطلاعاتی را که شاخصهای فرضیه تحقیق ، تجویز کرده اند مورد سنجش قرار دهد ، غالباً از ابزارهای پرسشنامه یا مصاحبه و یا هردوی آنها استفاده می شود.در این تحقیق نیز بر حساسیت موضوع ، خصوصاً انجام تحقیقات میدانی در ایران و برای بالا بردن دقت کار و بدست آوردن نتایج عینی تر مطابق با واقع ، از ابزار پرسشنامه ی توأم با مصاحبه ، به شیوه ی همدلانه که یکی از موفقترین شیوه های انجام تحقیقات اجتماعی در ایران است ، استفاده شده است. از جمله مسایل مهم که رعایت آنها در انجام تحقیقات به شیوه همدلانه ضروری است ، همرنگی و مشابهت پرسشگر با پاسخگو است، تا اعتماد پاسخگو جلب شود و پاسخهای واقعی تر را به پرسشگر بدهد. در این تحقیق نیز چنین شرایطی توجه شده است یعنی برای تکمیل پرسشنامه در بین دختران، از پرسشگر دختر و در بین پسران از پرسشگر پسر استفاده شده است. همچنین برای تکمیل پرسشنامه در بین افرادی که متظاهر به الگوهای غربی رپ و هوی متال بودند، هم از پرسشگرانی که خودشان دارای ویژگیهای رپ و هوی متال بودند استفاده شده است و هم خود محقق برای تکمیل پرسشنامه ها از لحاظ شکل ظاهری، وضعیتی مشابه آنها را گرفته است. نحوه دسترسی به افراد نمونه نیز بدینگونه بوده است که برای نوجوانان متظاهر به الگوهای غربی، برگه ای شامل ویژگیهای ظاهری رپ و هوی متال در غرب تنظیم شده بوده و پرسشگر، بر اساس آن با هر نوجوانی که در مناطق مشخص شده، دارای برخی از آن ویژگیها بود، مصاحبه ی توأم با پرسشمنامه انجام می داد. راجع به نوجوانان غیر متظاهر به الگوهای غربی نیز بعنوان نمونه ای از کل جمعیت نوجوانان، صرفاً با توجه به ملاک نداشتن ویژگیهای مندرج در برگه تنظیم شده ی مطابق با ویژگیهای ظاهری رپ و هوی متال، با آنها مصاحبه توأم با پرسشنامه انجام شده است.روش جمع آوری اطلاعات بدینگونه بوده است که قبل از تکمیل پرسشنامه ، با صحبت و درد دل راجع به مشکلات نوجوانان و هدف تحقیق مزبور، اعتماد افراد، جلب و سپس پرسشنامه ها با نظارت پرسشگر تکمیل می شد. البته درباره سؤالات خصوصی، پاسخگویان آزاد گذاشته می شدند تا با اطمینان خاطر به سؤالات پاسخ دهند.

نتایج نتایج تحقیق حاضر به دو بخش تقسیم می شود : 1- مطالعات انجام شده در فصل دوم و سوم که هم پایه های نظری تحقیق میدانی را تشکیل می دهد و هم تحلیل های نظری که به دلیل گستردگی کار، سنجش آنها امکان پذیر نبود. 2- نتایج حاصل از داده های تحقیق میدانی.در بخش اول که مباحث نظری تحقیق محسوب می شود ، ابتدا با استناد به دیدگاه های نظری مختلف جامعه شناسی خصوصاً تحلیهای ساختاری جامعه شناسان، دیدگاه روانشناسی اجتماعی و روانشناسی و دیدگاه های متفرقه ضمنی دیگر - گرایش نوجوانان به الگوهای فرهنگ غربی رپ و هوی متال به عنوان انحراف از هنجارهای اجتماعی تحلیل شد و این نتیجه حاصل شد که انحراف نوجوانان در این زمینه بیشتر معلول عوامل ساختاری نظام اجتماعی است. زیرا نظام اجتماعی به نیازهای آنها توجه نکرده است. پس از آن تئوریهای هویت اجتماعی مطرح شد و بر اساس آنها از احساس هویت اجتماعی، یک تعریف بعمل آمد و عوامل زمینه ساز احساس هویت اجتماعی نیز مشخص شد و سپس با استفاده از دیدگاه ترکیبی که دیدگاه های جامعه شناسی، روانشناسی اجتماعی و روان شناسی پس از بازسازی آنها ساخته شده بود چار چوب نظری تدوین شد که در آن ابتدا نقش عوامل زمینه ساز هویت اجتماعی در نظام اجتماعی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و سپس از حاصل آن، یک مدل تحلیلی ساخته شد که روند مثبت زمینه سازی احساس هویت اجتماعی را نشان می دهد. همچنین از مجموع مباحث چهارچوب نظری ، نتیجه گرفته شد که نظام اجتماعی از یک طرف به دلیل خلاء نقش عوامل واسطش (خانواده ، مدرسه، رسانه های گروهی تلویزیون و سیما، دولت) در زمینه سازی احساس هویت اجتماعی نوجوانان و از طرف دیگر به دلیل تشدید در عوامل گرایش نوجوانان به الگوهای فرهنگ غربی در جامعه منجر به احساس بی هویتی اجتماعی نوجوانان نسبت به نظام اجتماعی و در نتیجه گرایش آنها به سمت الگوهای فرهنگ غربی شده است. برای این مباحث نیز مدل تحلیلی ساخته شد تا در مطالعه میدانی مورد سنجش قرار گیرد.

از جمله نتایج دیگر مطالعات نظری ، ساختن شاخصهایی بود که بر اساس آن بتوان میزان احساس بی هویتی اجتماعی نوجوانان را نسبت به نظام اجتماعی مورد سنجش قرار داد. این شاخصها که از نتایج مطالعات نظری و چارچوب نظری تحقیق بدست آمده است، عبارتند از : 1- احساس بی ارزش بودن در جامعه 2- احساس عدم مشارکت اجتماعی 3- احساس تنهایی اجتماعی 4- احساس محدودیت بیش از حد 5- احساس بیزاری اجتماعی.همچنین برای ساختن شاخصهایی که بتوان گرایش نوجوانان به الگوهای فرهنگ غربی رپ و هوی متال و احساس هویت اجتماعی بوسیله آنها را نیز مورد سنجش قرار داد ، مطالعات دیگری انجام شد که بر اساس آن با توجه به ویژگیهای حاکم بر این گروه ها در غرب ، شاخصهایی برای سنجش هویت یابی نوجوانان در قالب گرایش به الگوهای غربی رپ و هوی متال در سه سطح ایستاری (شامل مجموعه ای از ویژگی های شناختی و ارزشی)، کُنشی (شامل مجموعه ای از الگوهای هنجاری و رفتاری) و سطح نمادی (شامل مجموعه ای از ویژگیهای ظاهری) ساخته شده است.

نتایج بخش دوم عبارتند از : فرضیه تحقیق یعنی « هر چه احساس بی هویتی اجتماعی نوجوانان نسبت به نظام اجتماعی بیشتر شود ، هویت یابی جدید آنها در قالب گرایش به الگوها فرهنگ غربی (رپ و هوی متال) بیشتر می شود» پس از تقسیم متغیر وابسته اش به سه متعیر وابستۀ احساس هویت اجتماعی در قالب گرایش ایستاری، کنشی و نمادی (ظاهری) به الگوهای فرهنگ غربی رپ و هوی متال، مورد سنجش قرار گرفت. نتایج این فرضیه ها در دو سطح اول یعنی در سطح ایستاری و کنشی، مجموعاً در حد بالایی (معادل 64/0) تأیید شده است. اما در سطح نمادی نسبت به دو سطح دیگر، رابطه بسیار ضعیف تری (معادل 30/0 ) بدست آمده است. فرضیه های فوق، در دو سطح ایستاری و کنشی برای دو گروه از نوجوانان دختر و پسر متظاهر به الگوهای غربی رپ و هوی متال (معادل 50/0 ) و غیر متظاهر به الگوهای مزبور (معادل 68/0 ) مورد تأیید قرار گرفته است. تأیید فرضیه ها در این دو سطح ، خصوصاً رابطه قوی تر بدست آمده از آن برای نوجوانان غیر متظاهر به الگوهای فرهنگ غربی و تأیید ضعیف تر فرضیه در سطح نمادی برای نوجوانان متظاهر به الگوهای غربی، نشان دهنده این واقعیت است که علیرغم تصور عمومی جامعه، گرایش به غرب تنها در شکل ظاهری و تنها مختص به نوجوانان متظاهر به الگوهای غربی نیست، بلکه این مسأله پدیده ایست مبتلا به کل نوجوانان که از یک خرده فرهنگ واحد برخوردار هستند.

وانگهی، گرایش نوجوانان در سطح ایستاری و کنشی به الگوهای فرهنگ غربی بسیار حساس تر و مهمتر از گرایش در سطح ظاهری است. خصوصاً اینکه تحقیق حاضر نشان داده است، گرایش در سطح ایستاری قویتر از گرایش در سطح کنشی است. این مسأله که به دلیل احساس بی هویتی اجتماعی نوجوانان نسبت به نظام اجتماعی حاصل شده است و در جای خود خطر بسیار بزرگی برای جامعه محسوب می شود نشان دهنده عملکرد ضعیف و نامناسب نظام اجتماعی و عومل اجتماعی کننده آن است که نتوانسته اند ارزشهای جامعه را برای نوجوانان درونی کنند و زمینه ی مناسب برای شکل گیری احساس هویت اجتماعی آنان را فراهم سازند.

2- مهمترین شاخصهایی که در تبیین احساس هویت اجتماعی در قالب گرایش به الگوهای غربی رپ و هوی متال نقش داشته اند، برای گروه های متظاهر به الگوهای غربی به ترتیب شاخصهای « احساس تنهایی اجتماعی، احساس بیزاری اجتماعی » و برای گروه های غیر متظاهر به الگوهای غربی به ترتیب شاخصهای « احساس بیزاری اجتماعی ، احساس تنهایی اجتماعی و احساس عدم مشارکت اجتماعی » است.

3- میزان احساس بی هویتی اجتماعی بطور عام و میزان احساس هویت اجتماعی در قالب گرایش به الگوهای فرهنگ غربی رپ و هوی متال به طور خاص در بین نوجوانان متظاهر به الگوهای غربی بیشتر است.شاخص هایی که نشان دهندۀ میزان احساس بی هویتی اجتماعی نوجوانان متظاهر به الگوهای غربی نسبت به نظام اجتماعی هستند نیز به ترتیب اهمیت عبارتند از : احساس بیزاری اجتماعی، احساس کنترل شدگی بیش از حد، احساس تنهایی اجتماعی، احساس عدم مشارکت اجتماعی، احساس بی ارزش بودن در جامعه. برای نوجوانان غیر متظاهر به الگوهای غربی نیز همین شاخصها به ترتیب اهمیت، وجود دارد با این تفاوت که سهم شاخص عدم مشارکت اجتماعی از شاخص احساس تنهایی اجتماعی بیشتر است.

4- از مجموع بحث شماره دو و سه می توان نتیجه گرفت، شاخص هایی که برای سنجش متغیر احساس بی هویتی اجتماعی نسبت به نظام اجتماعی و شاخص هایی که برای سنجش احساس هویت اجتماعی در قالب گرایش به غرب در نظر گرفته شده اند، شاخص های مناسبی است. همچنین شاخص ها برای تبیین رابطه احساس هویت اجتماعی در قالب گرایش به غرب توسط احساس بی هویتی اجتماعی نسبت به نظام اجتماعی نیز شاخص های مناسبی هستند، البته شاخص احساس محدودیت بیش از حد بطور مستقل در تبیین رابطه های فرضیه های این تحقیق فاقد نقش بوده است.

5- گرایش ظاهری نوجوانان به الگوهای غربی رپ و هوی متال به تناسب افزایش سطح زندگی آنها از لحاظ منطقه محل سکونت افزایش پیدا می کند.

6- تناقض هایی که در داده های تحقیق در خصوص عدم علاقه به گروه های رپ و هوی متال در بین 27 درصد از نوجوانان متظاهر به الگوهای غربی رپ و هوی متال و اظهار علاقه مندی به گروه های رپ و هوی متال در بین 10 درصد از نوجوانان غیر متظاهر به الگوهای غربی رپ و هوی متال وجود داشته همچنین شاخصهایی که در بیشتر بودن میزان گرایش ظاهری متناسب با رپ علی رغم اظهار علاقه مندی بیشتر و گرایش ایستاری بیشتر به هوی متال وجود داشته ، نشان دهندۀ این واقعیت است که اولاً گرایش به رپ و هوی متال به آن معنایی که در غرب وجود دارد، در جامعه ما وجود ندارد بلکه صرفاً نوجوانان به خاطر احساس بی هویتی نسبت به نظام اجتماعی و جستجوی احساس هویت اجتماعی جایگزین، به این الگوها گرایش پیدا کرده و ارزشها و رفتار و اعمال آنها را تقلید کرده اند. در ثانی همانطور که قبلاً گفته شد، گرایش به الگوهای غربی صرفاً در ظاهر افراد وجود ندارد. بلکه این گرایش می تواند در سطح دیگر که مهمتر از سطح ظاهری هستند، حتی در بین نوجوانانی که متظاهر به غرب نیستند نیز وجود داشته باشد.

7- متغیر گرایش به الگوهای غربی رپ و هوی متال در تبیین واریانس هویت یابی نوجوانان در قالب گرایش به الگوهای غربی توسط احساس بی هویتی اجتماعی نسبت به نظام اجتماعی نقش دارد. همچنین بین نوجوانان متظاهر و غیر متظاهر به الگوهای غربی در رابطه ی با این متغیر ، اختلاف نقش وجود دارد.8- متغیر جنس، در تبیین واریانس متغیر هویت یابی توسط احساس بی هویتی اجتماعی نسبت به نظام اجتماعی نقش دارد و در کل این میزان تبیین در بین پسرها بیشتر است.حال ، در زیر به برخی از مشکلات مهم در این زمینه اشاره می شود :1- از آن جهت که موضوع این تحقیق هم به لحاظ تحلیل های نظری و هم به لحاظ مطالعات میدانی، موضوعی بکر و جدید است، منابع اصلی فارسی که بتوان از آنها بهره برد، در برخی موارد، بسیار کم و در برخی موارد، اصلاً وجود نداشت و لذا یکی از مشکلات انجام این تحقیق مسأله تهیۀ منابع اصلی لاتین بود که با مساعدت دانشگاه در تهیه برخی از منابع و تلاشهای محقق در این زمینه، کاستی های ممکن جبران شد ولیکن تهیه و استفاده ی از این منابع زمان زیادی را به خود اختصاص داد.2- یکی دیگر از محدودیت های تحقیق حاضر، علیرغم یکسال و نیمی که به طور مستمر صرف آن شده است، محدودیت زمانی بود که در اثر آن، تفصیل شاخص های مطرح شده و استفادۀ از اطلاعات جزئی و فرعی داده های پرسشنامه ها به علت کمبود زمان لازم و به علت گسترده شدن بیش از حد حجم کار امکان پذیر نبود.

بی هویتی اجتماعی و گرایش به غرب

مطالب مشابه :

مقاله در مورد نظام خانواده

فرآیند بودجه ریزی در سازمان تامین اجتماعی

بیمه

نقش خانواده به عنوان یک نظام اجتماعی در جامعه

تحقیق در مورد وبر

ارتباط نظام های اجتماعی با یکدیگر

"تحول در آموزش و پرورش با تکیه برابعاد و اهداف آن در بخش پژوهش

بی هویتی اجتماعی و گرایش به غرب

اصول اساسي حاكم بر نظام بيمه هاي اجتماعي

مسائل اجتماعی جوانان