مسابقه طراحی سه میدان مشهد مقدس

به نام خدا

طراحی میادین شهر مقدس مشهد

اوایل ماه گذشته (آذر ۱۳۸۶) اطلاعیه ای به دست ما رسید مبنی بر مسابقه طراحی سه میدان منتهی به حرم مطهر امام رضا (ع) در مشهد مقدس. خلاصه ای از متن مسابقه در زیر آمده است:

" شهرداری منطقه ۸ مشهد که طراحی و اجرای پروژه میادین واقع در خیابان امام رضا (ع) ... را در اولویت برنامه های اجرایی خود مطمح نظر دارد، بدینوسیله از کلیه افراد علاقه مند جهت شرکت در این مسابقه بزرگ دعوت به عمل می آورد ... موضوع مسابقه: طراحی میادین بیت المقدس، بسیج و ۱۵ خرداد بر اساس اهداف و موازین ذکر شده در اسناد مسابقه ... "

از آنجا که دانشجویان محترم از متن کامل این اطلاعیه خبر دارند، از ذکر کامل متن صرف نظر می کنیم.

پس از دیدن این اطلاعیه، از سوی ما (آتلیه خط و خاک) بازدیدی از محل صورت گرفت. هر چند که به علت ضیق وقت و مشغولیت زیاد موفق به شرکت در این مسابقه که زمان آن فقط تا پایان آذر بود نشدیم ولی حاصل این بازدید از سه میدان و برداشت کروکی و عکس های متعدد و پرداختن به مطالعات نظری موضوع طراحی، ایده هایی را به دست داد که خلاصه آن را جهت استفاده دانشجویان محترم می آوریم:

ایده طراحی میادین و مبانی نظری (مولدهای اولیه برای شروع طراحی) ................

طراحی میادین شهر مقدس مشهد

محور اصلی طراحی به سوی حرم پیش رفته، به آن ختم می شود. پس هرگونه طرحی که در این سه میدان متوالی ایجاد شود باید حرمت حرم را حفظ نماید. زیرا حرم در حکم آقا و سرور مجموعه بوده، کثرت این سه میدان متوالی باید در حرم مطهر به وحدت برسد.

در این راستا موارد زیر حائز اهمیت است:

نکته قابل توجهی که در سیمای شهری این محور یا به عبارت دیگر بدنه های بلوار امام رضا به چشم می خورد، عقب نشینی پلکانی شکل تعدادی از ساختمان های بلند طرفین بلوار در ارتفاع است، به طوری که دید به حرم مسدود نشود.
هرچه از میدان ۱۵ خرداد به سمت حرم پیش می رویم، ارتفاع ساختمان ها به علت تراکم خدمات در اطراف حرم بیشتر می شود تا جایی که میدان بیت المقدس بیشتر توسط دیواره های بلند اطرافش احاطه و تعریف می گردد، در حالی که دو میدان قبلی که از حرم دورترند کمتر به این شکل تعریف شده اند.

غیر از دو مورد مذکور، بدنه های شهری بلوار امام رضا و سه میدان ذکر شده، واجد پتانسیل های جهت دهنده قوی برای شکل گیری سه میدان نیستند. به عبارت دیگر هارمونی قابل توجهی در خود بدنه های این بلوار نمی توان یافت که بتوان میادینی طراحی کرد که در هارمونی بدنه های این محور شرکت نماید. به همین دلیل باید میادینی طراحی شود که بدنه ها و محور بلوار امام رضا (ع) را از تکثر گرایی الحادی وضع موجودشان به نظم آورده و آنها را در ادامه روند شکل گیری آینده این محور به عنوان یک الگو به سوی کثرت پذیری توحیدی پیش برد و در منتهای خود در حرم مطهر زیر سایه آقا امام رضا (ع) به وحدت رساند.

۱- میدان ۱۵ خرداد: (نزدیک ترین میدان به حرم)

به چند دلیل به نظر می رسد که این میدان نیازمند به عنصر معماری یا المانی مرتفع تر از دو میدان دیگر است:

اول آنکه این میدان دورترین فاصله را تا حرم دارد و کوتاه کردن المان آن برای احترام به حرم بی معنا است و به نظر بیننده نخواهد آمد.
دوم آنکه قطر این میدان از بقیه بزرگتر است و المان داخل آن، چنانچه نسبتا" کوتاه باشد، تناسبی با قطر آن نخواهد داشت.
سوم آنکه ساختمان نسبتا" بلندی در نزدیکی این میدان و در چشم انداز اصلی آن به سمت حرم وجود دارد. چنانچه ارتفاع المان این میدان بلند نباشد پیش از آنکه این المان، نشانه شهری از نظر بصری در آن منطقه باشد، آن ساختمان مرتفع نقش نشانه را بازی خواهد کرد.
چهارم آنکه المان این میدان در مقایسه با المان دو میدان دیگر باید بلندتر باشد تا یاد آور آن مریدی باشد که در پشت دو مرید دیگر برخاسته (یا به تعبیری پا بلندی داده!) تا مراد خود یعنی حرم مطهر آقا امام رضا (ع) را بنگرد.

۲- میدان بیت المقدس: (دورترین میدان به حرم)

این میدان بر خلاف میدان ۱۵ خرداد به چند دلیل نیازمند به عنصر معماری یا المانی نسبتا" کوتاه است:

اول آنکه این میدان به حرم مطهر بسیار نزدیک بوده، هرگونه ارتفاع بی موردی موجب بی حرمتی و گستاخی به حرم خواهد شد.
دوم آنکه بدنه های این میدان توسط ساختمان های نسبتا" بلندتری در مقایسه با دو میدان دیگر شکل گرفته است و زیبایی این میدان به همان فضای خالی احاطه و تعریف شده بین بدنه هایش است. به عبارت دیگر همچنانکه فضاهای یک خانه دارای حیاط مرکزی، در فضای خالی حیاطشان به وحدت می رسند، بناهای اطراف میدان بیت القدس هم باید در فضای خالی حاصله از بدنه های خودشان که همان میدان است به وحدت برسند. یعنی هر گونه المان مرتفعی که در وسط این میدان قرار گیرد، فضای خالی وحدت بخش این میدان را برهم زده و ایجاد آشفتگی خواهد کرد.
سوم آنکه زیر گذر حرم مطهر، روی به این میدان داشته و کوتاه بودن المان یا عنصر معماری این میدان می تواند تناسب بهتری با این زیرگذر تشکیل دهد و حتی شاید با تنظیم صحیح ارتفاع المان میدان بتوان دید ماشین های وارد شونده از زیرگذر به سمت میدان را با یک رویداد مواجه ساخت. چه زیبا خواهد بود اگر این رویداد انعکاسی باشد از حرم مطهر به طوری که این المان برای زیرگذر همچون آینه عمل نماید و ماشین های زیرگذر را متوجه حرمت مکان مقدس بالای سرشان سازد.
چهارم آنکه نمی توان به بهانه نشانه شهری درین منطقه ، المان میدان را مرتفع ساخت. چه المانی بهتر از حرم مطهر امام رضا (ع) در این منطقه می توان پیدا کرد.

۳- میدان بسیج: (میدان میانی)

این میدان که کوچکتر از دو میدان طرفین خودش است، به خودی خود دارای ویژگی قابل توجهی برای طراحی عنصر معماری یا المان وسط آن نیست. اما نقش بسیار مهمی در این محور اصلی شهر بازی می کند و آن ایجاد هماهنگی و اتصال بین میدان ۱۵ خرداد و بیت المقدس است. بنابر این باید برآیندی باشد از ویژگی المان های این دو میدان. مثلا" شاید ارتفاع المان این میدان مرتفع تر از المان میدان بیت المقدس و کوتاهتر از المان میدان ۱۵ خرداد باشد. البته نمی توان همه چیز را در ارتفاع خلاصه کرد. خوشبختانه همانطور که ذکر شد عدم وجود پتانسیل های خاص - چه مثبت و چه منفی - در اینجا به این میدان، ویژگی انعطاف پذیری هماهنگی با دو میدان طرفین خود را داده است.

.........................................................................................................................

مواردی در بالا ذکر شد، اما همانطور که برایان لاوسون در کتاب طراحان چگونه می اندیشند می گوید، نمی توان همه صورت مساله و ایده ها را بر مبنای موارد مذکور گذاشت و با تاکید خشک و جدی بر آن به دنبال راه حل بود. موارد بالا فقط یک نقطه شروع است نه تمام مسیر. اینها مولد های اولیه هستند. صورت مساله و ایده ها را در فرایند طراحی باید تکمیل کرد. فرایندی که خود مساله می سازد و خود، آن را حل می کند.

سوالات بسیاری هنوز ممکن است به ذهن خطور کند.

آیا واقعا می توان پیوندی بین این میادین ایجاد کرد؟ آنهم با فاصله نسبتا" زیادی که با هم دارند؟

آیا میادین شهرهای امروزی که بیشتر برای چرخش ماشین ها هستند! و اجبارا" در محل تقاطع راه ها بوجود آمده اند، می توانند تا این حد که در کلام می آید در عمل بر بدنه های شهر تاثیر بگذارند یا تاثیر بپذیرند؟!

... باید منتظر نتیجه ی مسابقه باشیم.

صدرام - اسفند ۸۶

مسابقه طراحی سه میدان مشهد مقدس

مطالب مشابه :

مسابقه معماری طراحی میدان دانشگاه آزاد اسلامی تکرار می‌شود!

فراخوان مسابقه طراحی معماری و شهرسازی پل طبقاتی میدان آذربایجان

طرح های برگزیده مسابقه طراحی شهری و معماری میدان ضلع قبله - نویسنده : مسعود جوادی

فراخوان مسابقه طراحی معماری میدان دانشگاه

مسابقه طراحی المان شهری در یک میدان

مسابقه معماری-2

فراخوان مسابقه طراحی میدان ساعت شهر اهواز

مسابقه طراحی سه میدان مشهد مقدس

مسابقه طراحي سر در ورودي ميدان مركزي ميوه و تره بار اصفهان