زرین شهرخطه ی طلایی ایران

جغرافیا

زرین شهر مرکز شهرستان لنجان می باشد که در بخش مرکزی از شهرستان و در41 کیلومتری شهر اصفهان واقع است

شهر مذکور در 32 درجه و 24 دقیقه عرض شمالی از خط استوا و 51 درجه و 22 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد ، این شهر که در مسیر راه ارتباطی اصفهان به شهرکرد قرار دارد از شمال به گاو پیسه و فولادشهر ، از جنوب به رودخانه زاینده رود و ورنامخواست ، از شرق به دیزیچه و بداغ آباد و از غرب به چمگردان محدود است.

ارتفاع این شهر از سطح دریا 1550متر می باشد و مساحت آن شهر 9 کیلومتر مربع است. زرین شهر در قلب صنعتی ایران قرار دارد ، کارخانه ذوب آهن در شمالغربی این شهر واقع است ، این شهر از طریق دو 2 پل تازه احداث و جاده ورنامخواست به صنایع نظامی دسترسی دارد و همین راه به مبارکه و مجتمع فولاد مبارکه و نیز پلی اکریل و تعداد دیگری از صنایع کوچک و بزرگ مرتبط است.

زرین شهر بر اساس تقسیمات کشوری به عنوان مرکز شهرستان لنجان شناخته شده است ، این شهر که قبلاً ریز خوانده می شد در سال1340 از طریق مصوبه انجمن شهر به زرین شهر تغییر نام یافت و درسال 1356با تصویب وزارت کشور این تغییر نام رسمیت یافت.

زرین شهر همچون دیگر نقاط شهرستان و متاثر از شرایط آب و هوایی خشک مرکز فلات ایران از نظر پوشش گیاهی بسیار فقیر می باشد و رویش گیاهان خودرود در این منطقه به انواع فریون و شیرمال محدود است.

از نظر آب و هوایی این منطقه در فلات مرکزی قرار گرفته و از این جهت آب و هوای خشک با فصول نامنظم بر این منطقه حاکم است. میزان بارندگی سالیانه آن بطور متوسط 115میلیمتر و متوسط درجه حرارت سالیانه 14+ سانتی گراد است و میزان فشار هوا ی آن470 میلی بار است . بادهای این محل عموماً جهت جنوب و جنوب غربی دارند و نوع بادهای محلی که در این منطقه بوزش در می آید در فصل بهار خساراتی به سر درختها وارد می سازد.

از نظر ناهمواری این منطقه از سه قسمت متمایز تشکیل شده که از شمال به جنوب عبارتند از :

الف : ارتفاعات شمال غربی ، جنوب شرقی که در شمال و شمال شرقی و مشرق زرین شهر قرار گرفته اند .

این کوهها ادامه رشته کوهستان دالانکوه است که با جهت شمال غربی به جنوب شرقی از شمال و مشرق زرین شهر گذشته و در قسمتهای مختلف به نامهای گوناگون خوانده می شود.در شمال،زرد مطبخ و در شمال شرقی ، کوه سیاه ودر شرق نمتک نامیده می شود. این رشته کوه بوسیله تنگه هایی از هم جدا می گردد که مهمترین آنها گردنه گاو پیسه است که راه اصفهان – شهرکرد از آن عبور می کند بطور کلی این رشته کوهستان دارای قلل گنبدی شکل و سائیده ای است که در اثر عوامل فرسایشی به این شکل در آمده اند . بلند ترین قله آن زرد مطبخ با ارتفاع 2400 متر از سطح دریا در قسمت شمال ریز قرار گرفته است.

این کوهها به سبب کمی بارندگی لخت و عریان و فقط برخی از نباتات کوهستانی از تیره فریکانی در این رشته کوهستان رشد و نمو می نماید.

ب : دامنه کوهها و اراضی بیابانی شمالی ریز

این دامنه که با شیب متوسط 2% تا فاصله دو کیلومتری کوهها 5% از فاصله دو کیلومتری کوهها تا زاینده رود بطور متوسط 6 کیلومتر گسترش یافته است و به صورت بیابان لم یزرعی است که در هنگام بهار نوعی نباتات خود رو مانند شیرمال و خارشتر در آن رشد و نمو می کنند.

ج : دره زاینده رود

زاینده رود با جهت غربی شرقی از جنوب زرین شهر میگذرد و در دره کم عمقی که از رسوبات رودخانه ای انباشته شده عبور می نماید . دره مذکور که بطور متوسط یک کیلومتر پهنا دارد. بر اثر جابجائیهای مداوم رود خانه و از رسوبات آن که از جنس شیستهای ژوراسیک می باشند تشکیل شده است . این دره همواره جایگاه مهمترین زمینهای کشاورزی لنجان علیا می باشد وبه سبب وجود رسوبات آبرفتی و دسترسی آسان به آب رودخانه کشت برنج به میزان زیاد در سطح همین دره عملی است ودر فصل تابستان کلیه سطح این دره به کشت برنج اختصاص داد و رودخانه با بستری که 40 متر بیشتر پهنا ندارد از وسط بستر سیلابی که همان دره زاینده رود می باشد عبور می کند و اطراف این بستر را بوسیله بندهایی محصور کرده اند.

وجه تسمیه و قدمت

در مورد وجه تسمیه نام قدیمی زرین شهر ( ریز ) روایات مختلفی وجود دارد که هیچ یک از مقبولیت کافی برخودار نیستند به هر حال آنگونه که از آثار موجود مستفاد می گردد قدمت این شهر به قرن پنجم و حضور اسماعیلیان در این منطقه مربوط می باشد . دلیل این امر مسجدی است که اگر چه اینک مسجد صباحی خوانده می شود لیکن در اصل « مسجد صباح » بوده که توسط پیروان اسماعیلیه به یاد و احترام « حسن صباح » رهبر فرقه مذکور بنا گردیده است.در کوشش های باستانی شناسی آثاری بدست آمده است که از سوی عده ای دلیل بر وجود آتشکده ای قدیمی در این محل دانسته شده است از جمله خشت بکار رفته در ساختمان که از نظر ضخامت و بزرگی مشابه خشتهای بکار رفته در آتشکده بالای کوه آتشگاه اصفهان می باشد . در کنار مسجد ویرانه هایی از دیوار قلعه ای مستحکم با برجهای متعدد هنوز برجای مانده است و در داخل محدوده قلعه ی مذکور آثار یک حمام صحرایی که سنگ مکشوفه از آن بنای حمام را به 800 سال قبل مربوط نموده است و نیز یک آسیاب آبی که به آسیاب تنوره مشهور است و در ضلع جنوبی مسجد واقع بوده و با جریان آب کار می کرده است.

این آثار در حال حاضر به علت بالا آمدن آبهای تحت الارضی و نم زار شدن زمین که موجب انتقال شهر به طرف شمال شرقی گردیده است ، در خارج از محدوده شهر قرار گرفته و در حاشیه مزارع کشاورزی واقع شده اند.

جابجائی مناطق مسکونی شهر و گسترش آن به سمت شمال و شمال غرب به این دلیل صورت پذیرفت که بخشهای شرقی شهر که بنا به شیب منطقه از عمق بیشتری نسبت به دیگر نقاط شهر برخوردار هستند به تدریج با انتقال آب مازاد کشاورزی از طریق سفره های آبی زیر زمینی و بالا آمدن سطح آبهای آلوده مذکور نمزار شد ه و همین امر مانع بنای ساختمانهای مسکونی گردیده و تخریب ساختمانهای قبلی را نیز به دنبال داشت و همین امر باعث گسترش شهر به طرف شمال و شمال غرب که مرتفع تر بودند شد . آغاز فعالیت های مربوط به احداث کارخانه ذوب آهن در اراضی شمالی زرین شهر و تصرف اراضی شمالی و غربی شهر توسط کارخانه مذکور اگر چه تا مدتی مانع از رشد و گسترش شهر گردید لیکن وقوع انقلاب و بی ثباتی سیاسی واجتماعی ناشی از هرج و مرج در سالهای اولیه انقلاب موجب شدت یابی مهاجرت و افزایش یکباره جمعیت منطقه و بالطبع زرین شهر گردید و در پی اسکان گسترده مهاجرین در این شهر و کوشش عمومی در تامین مسکن مورد نیاز ، زمینهای متعلق به ذوب آهن در اختیار شهرداری قرار گرفته و توسط این نهاد به مردم و بویژه جمعیت تازه سکونت یافته در شهر واگذار گردید ، همین امر موجب رشد بادکنکی و بی رویه شهر و افزایش خارج از ظرفیت جمعیت آن گردید ،گسترش شهر و افزایش ناگهانی جمعیت آثار و تبعات بسیاری را برای اکولوژی منطقه فراهم آورد . از یک سو گسترش کارخانه ء ذوب آهن و رشد جمعیت شاغل در آن و از سوی دیگر افزایش بی رویه جمعیت ساکن در زرین شهرباعث افزایش خارج از توان و ظرفیت پوسته زمین و بدنبال آن جاری شدن حجم بالای فاضلابهای شهری و صنعتی در مسیر شیب منطقه و به سوی شرق زرین شهر گردید و تجمع فاضلابهای مذکور در سطح اراضی شرقی موجب بالا آمدن تدریجی آن و آلوده نمودن پوسته اراضی مذکور شده و بدین ترتیب بخش قابل توجهی از حاصلخیزترین اراضی منطقه از حیض انتفاع ساقط گردیده است.

پوسیدگی لوله انتقال فا ضلاب صنعتی و ضایعات خطرناک کارخانه ذوب آهن و انتقال سموم موجود در مواد مذکور به زمین موجب گردیده که خاک منطقه نیز به شدت آلوده گردد . اطلاعاتی که از شبکه بهداشت و درمان در رابطه با شیوع بیماریهای پوستی و گوارشی در نزد ساکنان شهر ارائه می گردد . مؤید وجود شرایط هشدار دهنده ای است که ریشه در آلودگی بهداشتی ناشی از وضعیت نامطلوب فا ضلاب این شهر دارد.

جمعیت

زرین شهر در دهه ی چهل به واسطه ی رکود گسترده اجتماعی و اقتصادی ناشی از محدودیت منابع تولید کشاورزی نسبت به جمعیت رو به رشد خود به شهری مهاجر فرست مبدل شد . شاخص های آماری مربوط به سرشماری سال 1345 مبین آن است که این شهر در تاریخ مذکور از جمعیتی بالغ بر 13188 نفر برخوردار بوده است مقایسه این شاخص با جمعیت سال 1335که 1.251نفر برآورد شده بود و درصد رشد موالید که1/3% اعلام گردیده بو د نشانگر کاهش جمعیت و مهاجر فرست بودن این شهر می باشد ، لیکن این روند از سال 1348و با آغاز فعالیتهای مربوط به احداث کارخانه ذوب آهن وسپس صنایع نظامی دگرگون گردید.

این تحولات موجب گردید که نه تنها جمعیت جوان و جویای اشتغال منطقه که تا پیش از این به واسطه محدودیت شدید منابع اشتغال در اقتصاد کشاورزی رایج منطقه راهی شهرهای دیگر و بویژه اصفهان بودند با اشتغال در صنایع مذکور در زاد بوم خویش استقرار یابند ، بلکه به آغاز روند مهاجرتهایی انجامید که از سوی نیروهای جویای کار عشایر بختیاری و با هدف اشتغال در صنایع مذکور صورت پذیرفته و همین امر منطقه و از جمله زرین شهر را به مراکز مهاجر پذیر تبدیل ساخت.

پس از انقلاب اسلامی و شدت یابی مهاجرتها به منطقه که عمدتاً از سوی مهاجرین عشایری تبار بختیاری صورت گرفت حیات اجتماعی منطقه و ساختارهای اجتماعی و فرهنگی حاکم بر آن را به شدت متحول ساخت و با افزوده شدن جمعیت مهاجرین مذکور و اسکان دائمی آنان در مراکز پر رونق منطقه و بویژه زرین شهر تنوع قابل توجهی از بافت نژادی ، اجتماعی و فرهنگی پدید آمد. بصورتی که این مراکز و بویژه زرین شهر از ساختارهای اجتماعی و فرهنگی تازه ای مبتنی بر رواج هویتهای سه گانه ای برخودار شدند که در طی آن جوامع بومی و فارس زبان که ساکنان اولیه منطقه به شمار می روند در کنار عناصر اجتماعی ترک نژاد که در عصر سلطنت شاه عباس صفوی ( حدود1000هجری ) به این منطقه تبعید شده و اسکان یافته بودند و مهاجرین تازه وارد بختیاری عوامل شکل دهنده جامعه ای ناهمگون و اختلاطی گردیده اند.

شاخص آماری جمعیت زرین شهر در سال1380 بر اساس گزارش شبکه -1 بهداشت و درمان به میزان 55411 نفر در13970 خانوار ( با تراکم میانگین96/3 نفر در هر خانوار ) اعلام شده است و این در حالی است که شاخص مذکور بر اساس آخرین سرشماری نفوس و مسکن در سال 75 شامل 50572 نفر بوده است که رشدی معادل 4839 نفر را نشان می دهد.

زرین شهر به عنوان مرکز شهرستان از امکانات و مزایای خداماتی و اجتماعی بیشتری نسبت به دیگر نقاط منطقه برخوردار است. قرار داشتن این شهر در مسیر راه ارتباطی اصفهان به شهرکرد، مجاورت با کارخانه ذوب آهن و نیز عبور رودخانه زاینده رود از سراسر مناطق جنوبی شهر شرایط مساعدی را در جهت کسب امتیازات مادی و معنوی و جذب بودجه در جهت عمران و آبادی شهر فراهم آورده و همین امر از عوامل اساسی هجوم مهاجرین سرزمین های مجاور و روستائیان منطقه به این شهر بشمار می آید.

استقرار بیشترین مراکز فرهنگی و هنری و نیز مراکز آموزش تحصیلات عالیه همچون دانشگاه پیام نور و دانشکده پرستاری در ارتقاء سطح فرهنگ و دانش در این شهر به نسبت دیگر مراکز شهرستان نقش اساسی دارد.

عبور رودخانه از جنوب شهر و سرسبزی قابل توجه اراضی حاشیه آن فرصت مساعدی را فراروی مسئولین شهر قرار داده تا با اجرای طرحهای متعدد عمرانی که به ایجاد پارک ساحلی این شهر انجامید چهره زیبایی از موقعیت طبیعی این شهر را به نمایش گذارند.

زرین شهرخطه ی طلایی ایران

مطالب مشابه :

زرين شهر

فولاد شهر

زرین شهر

صنعت در اختیار انسان یا انسان در اختیار صنعت؟؟؟

سده لنجان

تصاویر ورزشی حرکت 180 مشت چرخان شائولین

زرین شهرخطه ی طلایی ایران

شهرستان لنجان