مقاله درباره استفاده از ظروف یکبار مصرف

مقدمه

رفع آلودگي محيط‌زيست از تقريباً دو دهه قبل با ورود بي‌رويه مواد پلاستيكي غيرقابل برگشت به طبيعت به حالت بغرنجي رسيده است. شايد كمتر محل و نقطه‌اي از شهرهاي كشورمان را بتوان يافت كه در آن يك ظرف پلاستيكي و يا يك كيسه پلاستيكي وجود نداشته باشد.
در جريان بازديد از ديوار مرزي در مرز ايران و پاكستان در ميرجاوه، حتي روي بلنداي ديوار مرزي‌مان و بر روي سيم‌خاردارها شاهد بازي هزاران قطعه پلاستيكي در باد بودم. ضايعات پلاستيكي كه سالها باقي مي‌مانند و نابود نمي‌شوند. حتي وقتي براي استراحت و تفريح به كوه و دشت هم مي‌رويم منظره كيسه‌ها، ظروف و ضايعات پلاستيكي چشم‌انداز زيبايمان را مخدوش مي‌كند. شيوع مصرف مواد يك‌بار مصرف پلاستيكي چنان گستردگي يافته كه حتي برخي افراد ترجيح مي‌دهند در خانه نيز از اين ظروف استفاده كنند، در حالي كه نمي‌دانند آيا اين ظروف مانند ساير زباله‌هاي توليدي قابل تجزيه و بازگشت به طبيعت است يا نه! عمده ضرر اين مصرف‌گرايي بدون تدبير، آسيب جدي به محيط‌زيست، منابع ملي و سلامت انساني است.

دكتر اميررضا هاشمي كه طراح تهيه ظروف يكبارمصرف گياهي است و آن را به نام خود به ثبت رسانده است، در اين‌باره مي‌گويد: كشور ما در دنيا جزو پنج كشور اول در زمينه مصرف سرانه پلاستيك است، اين در حالي است كه براي تجزيه ظروف پلاستيكي 30 تا 50 سال زمان لازم است كه اين زمان آسيب جدي و فاجعه به محيط‌زيست وارد مي‌كند. وي مي‌افزايد: مزيت پليمر گياهي و توليد ظروف و كيسه يك‌بارمصرف از آن، قابليت تجزيه شدن در مدت 6 تا 8 ماه را دارد كه زياني نيز متوجه طبيعت نمي‌كند. هاشمي مزيت اصلي استفاده از اين مواد گياهي را كه از نشاسته، ذرت، موم عسل، روغن‌هاي گياهي، فيبر و سلولز و افزودني‌هاي طبيعي ساخته شده است حفظ سلامتي افراد و كاستن از آلودگي محيط‌زيست مي‌داند. وي با بيان اينكه محدوديتي براي بسته‌بندي و استفاده از ظروف يك بار مصرف گياهي از نظر خطرات بهداشتي وجود ندارد، خاطرنشان مي‌كند: ظروف يكبار مصرف پلاستيكي در تماس با مواد غذايي گرم، مواد شيميايي از خود آزاد و وارد غذا مي‌كنند و سبب بروز بسياري از بيماري‌ها با علائمي از قبيل خستگي عضلاني، تحريك سيستم عصبي و... مي‌شوند و در درازمدت مي‌توانند سرطان‌زا باشند، به طوري كه بيماريهايي مانند يرقان و سرطان ريه، كبد و پروستات در كساني كه استفاده مستمر از ظروف يكبارمصرف پلاستيكي داشته‌اند، مشاهده شده است.هاشمي جايگزيني ظروف گياهي را عامل مؤثر براي كاهش اين خطرات عنوان مي‌كند و مي‌افزايد: مواد تشكيل‌دهنده اين ظروف طبيعي هستند و اثر شيميايي ندارند.وي با اشاره به اينكه ظروف گياهي توليد شده از استاندارد وزارت بهداشت برخوردار است، مي‌گويد: براساس بخشنامه‌هاي وزارت بهداشت به تمامي سازمان‌ها درخصوص جايگزيني ظروف يكبارمصرف گياهي با پلاستيكي توجه و تأكيد شده است.
مخترع ظروف يك بار مصرف گياهي اضافه مي‌كند: اين ظروف براساس استاندارد اروپايي فرموله شده و بايد ظرف 6 ماه تا 90درصد آن از بين برود. وي با اشاره به اينكه سازمان محيط‌زيست در حمايت از ظروف يكبارمصرف گياهي ماده واحده‌اي به هيأت دولت ارائه كرده است، مي‌گويد: در اين ماده واحده به جايگزين كردن استفاده از اين ظروف به جاي ظروف يك بار مصرف پلاستيكي در تمامي ادارات، حمايت وزارت صنايع از توليد اين محصولات و سرمايه‌گذاري در اين بخش، همكاري صدا و سيما در فرهنگ‌سازي براي استفاده از اين ظروف با وزارت بهداشت تأكيد شده است. هاشمي با اشاره به اينكه در حال حاضر 10 كارخانه در كشور در كار توليد ظروف يكبار مصرف گياهي فعال هستند، مي‌گويد: قيمت اين ظروف تفاوتي با ظروف پلاستيكي ندارد و نكته مهم در اين ميان اين است كه ظروف پلاستيكي ممكن است از مواد كهنه تهيه شود و با قيمت بالا عرضه شود، اما درخصوص ظروف گياهي اين امر شدني نيست.
وي در ادامه با اشاره به اينكه فرآيند تجزيه‌پذيري اين ظروف گياهي در دانشگاه شهيد بهشتي با همكاري محيط‌زيست بررسي شده است، خاطرنشان مي‌كند 4 عامل در اين خصوص تأثيرگذار است؛ ميكروارگانيسم خاك، تأثيرپذيري دماي خاك، رطوبت خاك و عمق دفن پسماند.هاشمي مي‌افزايد: اين عوامل در تشديد سرعت تجزيه شدن اين ظروف بسيار تأثيرگذار است و حتي مي‌تواند در بهترين شرايط زمان تجزيه را كوتاه‌تر نيز كند.
وي با اعلام اينكه پس از آمريكا، انگليس و آلمان، ايران نيز از سال 84 جزو كشورهاي توليدكننده اين ظروف گياهي شده است، مي‌گويد: توليد اين ظروف در ژاپن نيز شروع شده است.
هاشمي درخصوص كاربردهاي ديگر پليمرهاي گياهي مي‌گويد: اين ظروف مي‌توانند به صورت گلدان نشا و روكش نشاكاري و سبزي‌كاريها در توليد محصولات كشاورزي باغي و جنگلي استفاده شوند و هنگام كاشت نيز نيازي به خارج كردن نهال و نشاء از داخل گلدان نيست.
وي مي‌افزايد: در صنايع پزشكي نيز از اين پليمرها مي‌توان در ساخت ظروف يكبار مصرف پزشكي، روكش هوشمند داروها استفاده كرد.
ساخت اسباب‌بازيهايي از جنس گياهي نيز مي‌تواند خطر مواد شيميايي را به خصوص براي كودكان كاهش دهد.مخترع ظروف يك بار مصرف گياهي عرضه كيسه‌هاي دستي گياهي در مراكز فروش را از ديگر اقدام‌ها براي همه‌گيري استفاده از اين پليمرهاي گياهي اعلام مي‌كند و مي‌افزايد: در تمامي مراكز عرضه و فروش مي‌توان براي بسته‌بندي از اين پليمرهاي گياهي استفاده كرد.هاشمي در پايان اظهار اميدواري مي‌كند كه همزمان با سال 2015 كه 70درصد از مواد گياهي جايگزين مواد پلاستيكي در دنيا مي‌شود، كشور ما نيز در رديف اول استفاده‌كنندگان از اين محصولات كم‌خطر باشد.

محیط زیست و ضرورت تغییر ظروف

گسترش آلودگی های زیست محیطی ناشی از استفاده از ظروف یکبار مصرف پلاستکی، جایگزینی ظروف یکبار مصرف گیاهی به جای آنها را ضروری ساخته است .ظروف یکبار مصرف گیاهی از مواد محصولاتی چون گندم، ذرت و سیب زمینی تولید می شود و هیچ ماده مضری ندارد.به گفته دکتر "امیدرضا هاشمی " مدیر عامل شرکت تولید کننده ظروف یکبار مصرف گیاهی، : در سال گذشته میلادی یک هزار میلیارد کیسه پلاستیکی و ۱۲۰ میلیون تن ظروف پلاستیکی یکبار مصرف در جهان تولید شد که از کل آنها به ترتیب یک و ۳۵ درصد بازیافت شد. این در حالی است که پسمانده های این گونه ظروف ۳۰۰ تا ۵۰۰ سال طول می کشد تا جذب طبیعت شوند. در سال ۸۵،‌ ۵۷۰ هزار تن ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در صنایع مختلف ایران مورد مصرف قرار گرفته است. به همین دلیل کشورهای پیشرفته در دنیا به تدریج تولید و استفاده از ظروف یکبار مصرف گیاهی را جایگزین ظروف پلاستیکی می کنند و در کشور ما نیز ضرورت های امروز و نیازهای فردا در زمینه حفظ محیط زیست و سلامتی مردم ایجاب می کند تا این جایگزینی انجام شود البته در این بین حمایت جدی دولت می تواند نقش اساسی داشته باشد. کم توجهی به این موضوع باعث دفع زباله های ظروف پلاستیکی و انباشت آنها در طبیعت و محیط زیست می شود به مرور منابع آبی و خاکی، دریاها، رودخانه ها و حیات جانداران و گیاهان را تهدید خواهد کرد(www.reporter.ir).

ثبت اختراع تکنولوژیکی در ایران

اگر چه انحصار تولید این ظروف و بسته بندی ها در اختیار کشورهای ایتالیا، آلمان ، انگلستان و آمریکا است،‌اما ایران نیز توانست این واحد را با استفاده از نشاسته ذرت خوراکی راه اندازی کرده و اختراع تکنولوژی آن را ثبت کند، ضمن اینکه از نظر ساخت تجهیزات، ‌تولید این تجهیزات نیز در کشور بومی شده است. در حال حاضر ۱۴ واحد تولید ظروف گیاهی در کشور در حال فعالیت هستند. در برخی کشورهای تولید کننده از جمله ایتالیا دولت با پرداخت یارانه هایی به تولید کنندگان ظروف بسته بندی گیاهی و دریافت مالیات از تولید کنندگان ظروف پلاستیکی از این صنایع حمایت می کنند البته در ایران نیز تولید کنندگان ظروف یکبار مصرف پلاستیکی می توانند با تبدیل مواد اولیه و تغییر خط تولید به تولید کنندگان ظروف یکبار مصرف گیاهی‌ بپیوندند. 90 درصد تولید کنندگان ظروف یکبار مصرف پلاستیکی در کشور از دستگاههای ارزان قیمت و سنتی استفاده می کنند و در صورت حمایت ، آنان می توانند خط تولید خود را به ظروف یکبار مصرف گیاهی تغییر دهند.از آنجا که جایگزینی ظروف یکبار مصرف گیاهی مربوط به حفظ محیط زیست و سلامت شهروندان است و تمامی دولتها برای بازیافت پلاستیک، درمان بیماریها و تهیه دارو هزینه می کنند، بهتر است بخشی از تغییر خط تولید ظروف پلاستکی به گیاهی را دستگاههای دولتی متقبل شوند. وزارتخانه های محیط زیست و بهداشت کشورهای توسعه یافته از صنایع و خطوط تولید این ظروف به شدت حمایت می کنند.به گفته وی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز حمایت زیادی از این صنایع داشته و با صدور بخشنامه ای ، از سازمانها و دستگاههای کشور خواسته تا ظروف یکبار مصرف گیاهی را جایگزین ظروف پلاستیکی کنند اما متاسفانه پیگیری این بخشنامه مناسب و کافی نبوده است. متولی اصلی این صنایع در کشور را میتوان سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرد اما متاسفانه این سازمان با توجه به وظایف و رسالت خود در این زمینه حمایتی از این صنایع نکرده است. حمایت شهرداری وشورای شهر نیز در این زمینه مناسب میباشد ‌شورای شهر تهران مهرماه سال ۸۷ طرحی تصویب کرد که بر اساس آن در فروشگاههای زنجیره ای ، مناطق شهرداری و سازمان میوه و تربار ظروف یکبار مصرف گیاهی جایگزین ظروف پلاستکی می شود. طی یکماه آینده تمامی فروشگاههای زنجیره ای در سطح تهران برای بسته بندی گوشت و مرغ از ظروف گیاهی استفاده خواهند کرد.کار بسته بندی و هماهنگی توزیع این ظروف در مرکز کارآفرینی بانوان انجام می شود. قیمت ظروف یکبار مصرف گیاهی با ظروف پلاستیکی نو را یکسان بوده اما متاسفانه قیمت ظروف پلاستیکی که از مواد ضایعاتی و آسیاب شده تولید می شوند بسیار پایین تر از ظروف گیاهی است و این موضوع موجب بروز مشکلاتی برای تولید کنندگان ظروف پلاستیکی نو نیز شده است (www.reporter.ir).

ظروفيكبارمصرفبامنشاءشيميايي

البته ما آمار دقيقي از ميزان مصرف ظروف يك بار مصرف در ايران نداريم، اما به نظر نمي رسد كه آمار توليد بالغ بر570 هزار تن ظرف يك بار مصرف پلاستيكي در سال 1385 در ايران غيرواقعي باشد چون تعداد زياد كارخانه هاي توليد كننده اين ظروف، حجم توليدشان و ظرفيت پتروشيمي كشور همه و همه مي توانند مؤيد اين آمار باشند. بيشترين حجم يك بار مصرف هاي ما را ظروف پلي استايرني تشكيل مي دهند،اين ظروف در سه نوع:

1- شفاف شكننده،

2- نرم

3- نيمه شفاف و همچنين فومي عرضه مي شوند

ظروف يك بار مصرف "پلي استايرني" كه به طور عمده در بازار ايران وجود دارد از مونومر "استايرن" كه تركيبي آروماتيك است تشكيل شده است و در مواجهه با دماي بالاتر از 65 درجه اين مونومر آزاد مي شود كه تأثيرات سرطان زا دارد. علاوه بر آن برخي از مواد ديگر ظروف يك بار مصرف مانند منيزيم نيز ميتواند براثر حرارت غذا، آزاد شود كه اين ماده نيز سرطان زا است.

در ساخت اين ظروف يك بار مصرف، به منظور جلوگيري از شكنندگي ، از مواد پلاستيكي لايزر استفاده ميشود. بنابراين اگر درون اين ظروف آب جوش يا غذاي داغ مانند آش ريخته شود، اين مواد حل شده، وارد بدن ميشوند و به دليل داشتن تركيبات خاص، منجر به بروز سرطان هاي مختلف مي شوند. البته كارشناسان اذعان ميكنند كه اين خاصيت به خصوص در مورد ظروف يك بار مصرف شفاف كه درصد بالاتري از مواد سرطا نزا را دارا هستند و در جامعه كاربرد بيشتري هم دارند، بسيار حائز اهميت است از اين رو وزارت بهداشت نگهداري، حمل و بسته بندي غذا با دماي بالاتر از 65 درجه را در ظروف پلاستيكي پلي استايرني ممنوع اعلام كرده است.

از آنجايي كه چربي، فرآيند آزاد شدن اين مونومر سمي را تسريع مي كند، بسته بندي مواد غذايي چرب نيز در اينگونه ظروف ممنوع است. اين اظهارات در حالي است كه به نظر مي رسد ايران جزو معدود كشورهاي جهان است كه استفاده بيش از حد از ظروف يك بار مصرف پلاستيكي پلي استايرني در آن رواج دارد. اگر اين فرآيند توليد، اصولي و مطابق استانداردهاي لازم صورت گرفته باشد، مشكلي براي سلامت افراد به وجود نمي آورد. براي همين در استفاده از پلاستيك ها به عنوان ظروف غذا بايد بسيار محتاط بود و در ضمن به هر نوع پلاستيكي نبايد مجوز بسته بندي مواد غذايي داده شود علاوه اين كه توليد اين ظروف در كشور استاندارد نيست و هيچ نظارتي روي توليد آن ها نمي شود، مواد افزودني موجود در آن ها هم به هيچ وجه كنترل نمي شود و متخصصان شيمي به هيچ عنوان روي توليد اين ظروف نظارت ندارند.

اما نكته مهم ديگر در استفاده از ظروف يك بار مصرف به نوع رنگي اين ظروف مربوط مي شود كه استفاده از آنها احتياط بيشتري را مي طلبد، چرا كه اصولاً جنس يك بار مصر فها به گونه اي است كه توانايي نگهداري رنگ را ندارند و هنگام تماس با چاي يا غذاي داغ رنگ حل ميشود و يك لايه از آن همراه غذا يا چاي ميل ميشود در عين حال علاوه بر انواع پلاستيك هايي كه به عنوان ظروف يك بار مصرف در سرو چاي يا غذا مورد استفاده قرار مي گيرند، دسته اي ديگر از اين مواد به عنوان ظروف آشپزخانه، ظروف نگهداري غذا در يخچال، ظروف بسته بندي مواد غذايي به خصوص لبنيات مانند ماست و پنير و همچنين بطري هاي آب معدني استفاده مي شوند كه استفاده از اين ظروف نيز مستلزم رعايت نكات ايمني خاصي است .مايعات اسيدي كه در داخل اين ظروف پلاستيكي نگهداري مي شوند، نيز عامل ايجاد سرطان هاي مختلف به دليل حل شدن پليمرهاي آروماتيك مي باشند .

اما با وجود اين كه به عقيد ه عده اي از متخصصان، استفاده از ظروف يكبار مصرف از بروز و شيوع بيماري هاي عفوني جلوگيري مي كنند، كارشناسان شيمي و بهداشت محيط ، نظر كاملا مخالفي دارند شايد اين ظروف از بروز بيماري هاي عفوني جلوگيري كنند، چون با يك بار مصرف دور انداخته مي شوند، ولي بايد توجه داشت كه پي وي سي هم منجر به بروز انواع اختلالات گوارشي و ريوي، علاوه بر سرطان و ساير بيماري هاي غير واگير مي شود. به طوري كه گفته مي شود استفاده ازاينگونه ، بيش از 118 نوع بيماري براي مصرف كننده به دنبال دارد اهميت اين موضوع هم زماني روشن تر مي شود كه بدانيم ما براي بيماران سرطاني و گوارشي هزيه هاي بالايي صرف مي كنيم، ولي براي بيماري هاي واگير داري كه قابل كنترل است، مثل تب روده و حصبه، احتياج به صرف هزينه هاي بالايي نداريم.

معمولا بيماري هاي ناشي از اين ظروف دير تشخيص داده مي شوند و حتي در صورت تشخيص به راحتي درمان پذير نيستند، چون مواد شيميايي روي بدن، انواع و اقسام تاثيرات را دارند. با اين حال عوارض ظروف يك بار مصرف تنها به سلامت انسان ختم نمي شوند، چون به عقيده كارشناسان برگشت پذيري اين ظروف به محيط بين 100 تا 300 سال طول مي كشد.

و از همه مهم تر، اينكه اين مواد قابليت بازيافت دارند. صنعت پتروشيمي سالانه سهميه اي براي مواد پليمري در نظر مي گيرد كه متاسفانه بسياري از توليدكنندگان اين سهميه را يا دريافت نكرده و يا كمتر دريافت مي كنند و مجبورند از مواد بازيافتي غيربهداشتي براي توليد ظروف استفاده كنند.

با توجه به اينكه چرخه بازيافت نيز در كشور ما چرخه سالمي نيست، به همين علت، اين مواد بازيافت شده باعث بروز انواع بيماري هاي ديگر مي شوند،در حالي كه خيلي از مردم در هنگام استفاده از اين مواد بازيافتي از عوارض آن ها كاملا بي خبرند.

در یک نظر سنجی از مردم تهران دیدگاه مردم از اقشار مختلف جامعه به طور تصادفی بررسی شد و نو ع نگرش جامعه ی آماری نسبت نحوه ی استفاده علت استفاده و دیدگاه آنها در مورد علت استفاده کردن یا نکرده درآنها مشخص شد

توصيه‌هايي براي استفاده از ظروف يكبار مصرف

در واقع ظروف يكبار مصرف با رنگ شفاف، روشن و شيشه‌اي رنگ بايد براي مواد غذايي سرد استفاده شوند و تحت هيچ شرايطي نبايد براي توزيع مواد غذايي داغ از آنها استفاده كرد و از ظروف يكبار مصرف روشن، شفاف و شيشه‌اي رنگ فقط براي مايعات و مواد غذايي خنك مثل شربت، شير سرد، آب و سبزيجات استفاده شود. اين ظروف براي استفاده از مواد غذايي و آشاميدني بالاي 65 درجه سانتي‌گراد و مواد غذايي چرب ممنوع است چرا كه باعث آزاد شدن مونومرها (مواد شيميايي) مي‌شود و اين مونومرهاي شيميايي سلامت انسان‌ها را به مخاطره مي‌اندازند و سرطان‌زا هستند. بهترين ظروف يكبار مصرف براي استفاده، ظروف يكبار مصرف گياهي است كه به لحاظ بهداشتي و هم زيست محيطي كاملا استاندارد است و در كشور ما به توليد انبوه هم رسيده است.
نبايد با وجود ظروف یکبار مصرف گیاهی از ظروف پلاستيكي رنگي براي مصارف تغذيه‌اي استفاده كرد، از آنجا كه ممكن است برخي از اين ظروف رنگي پلاستيكي، جزو مواد بازيافت باشد، بنابراين بايد سعي شود كه از ظروف پلاستيكي بي‌رنگ و بهداشتي استفاده شود.
ظروف يكبار مصرف بازيافتي از آنجايي كه از ميان زباله كه آلوده به عفونت‌ها نيز است، جمع‌آوري مي‌شوند، ممكن است بيماري‌هاي خطرناكي را منتقل كند. وجود كيسه‌هاي ادرار و سرنگ‌ها در برخي زباله‌ها و بازيافت آنها خطر و هشدار استفاده از آنها را دوچندان مي‌كند. استفاده از ظروف پلاستيك آلوده، باعث انتقال بسياري از بيماري‌هاي عفوني و ويروسي نظير بيماري‌هاي هپاتيت، تب روده و آنفلوآنزا مي‌شود.

یک نظر سنجی

استفاده مکرر و نادرست از ظروف یکبار مصرف خطرات جدى به دنبال خواهد داشت. برخى از این ظروف در دماى بالا منجر به بروز سرطان در افراد مى‌شود همچنین با ریختن غذاى داغ و چرب در آنها، محیط خوبى براى رشد انواع میکروب‌ها به وجود خواهد آمد. این در حالى است که اغلب مردم از این خطرات و موارد استفاده هر کدام از این ظروف‌ بى‌اطلاع هستند و لازم است اطلاعات مربوط به موارد مجاز استفاده وممنوعیت‌هاى آن به صورت اتیکت روى محصول درج شود. همچنین باید برای مردم روشن ساخت که ظروف یکبار مصرف براى یکبار استفاده ساخته شده‌اند، زیرا در صورت تکرار، شیارهاى بسیار کوچکى که قابل رویت هم نیستند در آنها به وجود مى‌آید که علاوه بر مستعد کردن شخص به عفونت‌هاى دستگاه گوارش به علت آزاد کردن مولکول‌هاى آلى و صنعتى به داخل آب یا غذا، انسان را در معرض انواع سرطان قرار مى‌دهند. از آنجا که خیلى‌ها از بطرى‌هاى یکبار مصرف آب براى تهیه آب خنک از طریق یخ بستن آب استفاده مى‌کنند، این هشدار ضروری به نظر می‌رسد که یخ بستن آب درون بطری‌های یکبار مصرف باعث آزاد شدن مواد سرطان‌زا از جداره بطری خواهد بود. با توجه به این مساله در تحقیقی که توسط مرکز تحقیقات و مطالعات رسانه ای در سطح شهر تهران انجام شد میزان استفاده ی مردم از این ظروف و میزان آگاهی آن‌ها از مضرات بهداشتی و زیست محیطی استفاده از این ظروف بررسی شد.

دلیل رواج استفاده از ظروف یکبارمصرف از نظر پاسخ‌گویان؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 1، 58 درصد از پاسخگویان راحتی را دلیل استفاده از ظروف یکبار مصرف می‌دانند، 21 درصد عدم نیاز به شستشو 7 درصد ارزانی، 7 درصد سرعت، 3درصد بهداشتی بودن، 3درصد اجبار در محیط کار و 1 درصد نیز در دسترس بودن را دلیل رواج استفاده از ظروف یکبار مصرف عنوان کرده اند

جدول ونمودار شماره 1- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس نظر آن‌ها در مورد دلیل رواج استفاده از ظروف یکبار مصرف

دلیل رواج استفاده از ظروف یکبار مصرف	تعداد	درصد
راحتی	683	58
عدم نیاز به شستشو	246	21
ارزانی	83	7
سرعت	82	7
بهداشتی بودن	38	3
اجبار در محیط کار	31	3
در دسترس بودن	14	1
جمع	1177	100

معایب استفاده از ظروف یکبار مصرف از نظر پاسخ‌گویان؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 2، 40 درصد از پاسخ‌گویان مهمترین عیب ظروف یکبار مصرف را سرطان زا بودن آن‌ها می دانند، 26 درصد گفته‌اند استفاده از این ظروف خطرناک است و 2 درصد استفاده از این ظروف را بی‌عیب می دانند.

جدول ونمودار شماره 2- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس نظر آن‌ها در مورد معایب استفاده از ظروف یکبار مصرف

معایب استفاده از ظروف یکبار مصرف	تعداد	درصد
سرطان زا	469	40
خطرناک است	309	26
نمی‌دانم	231	20
در صورت استاندارد بی عیب	81	7
مشکلات زیست محیطی	58	5
بی‌عیب	29	2
جمع		100

مهمترین مشکل ظروف یکبار مصرف برای محیط زیست؟

بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3، 46 درصد ازپاسخ‌گویان مهمترین مشکل ظروف یکبار مصرف را برای محیط زیست، عدم تجزیه آن‌ها می دانند و 31 درصد ایجاد زباله و 4 درصد نیز در این زمینه هیچ مشکلی نمی‌بینند، 18 درصد از پاسخ‌گویان، پاسخی به این سئوال نداده اند.

جدول و نمودار شماره 3 - توزیع پاسخ‌گویان بر اساس نظر آن‌ها در مورد عنوان مهمترین مشکل ظروف یکبار مصرف برای محیط زیست

مهمترین مشکل ظروف یکبار مصرف برای محیط زیست	تعداد	درصد
عدم تجزیه	543	46
ایجاد زباله	363	31
نمی‌دانم	216	18
هیچ مشکلی	55	4
جمع	1177	100

در مورد اطلاع جامعه ی آماریدر مورد مضر بودن ظروف یکبار مصرف شیمیایی میتوان امیدوار بود اما در این مورد که مردم به طرف استفاده نکردن از این ظروف برونهد باز هم جای شبه وجود دارد (www.tabnak.ir)

افزایش استفاده از ظروف یکبار مصرف

يكي از علل افزايش توليد اين ظروف در كشور ارزان بودن آنهاست، به شكلي كه برخلاف كشورهاي ديگر، دولت براي توليد مواد اوليه اين ظروف يارانه پرداخت مي‌كند. از سوي ديگر، راحتي و سهولت استفاده از آن و پرداخت نكردن بهاي توليد زباله توسط مردم نيز از علل افزايش استفاده از اين ظروف است. متاسفانه سنت‌هاي خوب گذشته در زندگي جديد شهرنشيني فراموش شده است، در حالي كه بايد در شرايط خاصي از ظروف يكبار مصرف استفاده شود، در كشور ما اين ظروف در شرايط عام و خاص مورد استفاده قرار مي‌گيرد؛ به طوري كه به راحتي اين ظروف را مي‌توانيم در رستوران‌ها و ادارات و محيط‌هاي پذيرايي مشاهده كنيم.

لزومجايگزينيپليمرهايگياهيبهجايپليمرهايشيميايي

اين روزها استفاده از انواع ظروف يكبار مصرف چنان متداول شده كه به سختي مي توان دنياي بدون ظروف يكبار مصرف را مجسم كرد.همان طور كه شيوه زندگي مردم روز به روز تغيير مي كند، فناوري هاي جديد جايگزين بيشتر كارهاي روزمره سنتي مي شود. در خانه، محل كار، همايش ها و جلسات علمي و اداري، مجالس عروسي و عزا و افطاري و توزيع نذورات و همه جا

براي پذيرايي از ميهمانان و توزيع در مكان هاي متعدد براي صرف غذا و نوشيدن چاي و قهوه، آب و نوشابه از ظروف يكبار مصرف استفاده مي شود. اين ظروف ظاهرا كاملا بهداشتي و مقرون به صرفه است چون نمي شكند و براي شستشو نياز به مصرف وقت و هزينه و نيرو، آب و مايع ظر فشويي ندارد علاوه بر آبميوه فروشي ها، بستني فروشي ها، پيتزا فروشي ها، سلف سرويس ادارات و دانشگاه ها، پاي ظروف يك بارمصرف به ميهماني هاي خانگي هم باز شده است پيش بيني مي شود كه تا چند سال آينده ، مصرف بيش از حد پلاستيك و يكبار مصرف هاي پلاستيكي از سوي بشر منجر به تشكيل يك پوسته پلاستيكي به دور اين كره خاكي شود.

مسئولان و كارشناسان، بارها نسبت به استفاده درست از ظروف يك بار مصرف هشدار داده اند؛ با وجود اين، استفاده از اين نوع ظروف روز به روز افزايش يافته و طبيعتا با افزايش توليد و مصرف آن، احتمال خطا، چه از سوي توليدكنندگان و چه مصرف كنندگان افزايش مي يابد.

آمار ها حاكي از آنند كه در حال حاضر سالانه 10 ميليون تن پلاستيك در صنايع بسته بندي استفاده مي شوند . در سال 85 در كشور ما 570 هزار تن ظرف يكبار مصرف توليد و مصرف شده است

ظروف یکبار مصرف

در حالي كه استفاده از پلاستيك‌ها در بسته‌بندي انواع مواد غذايي در حال حاضر رو به فزوني است و گرايش مردم به سمت ظروف يك بار مصرف افزايش يافته، متخصصان و كارشناسان ذی‌ربط تاكيد مي‌كنند ظروف يك‌بار مصرف كه از منابع نفتي توليد مي‌شوند، براي سلامت بدن مضر است. اين در حالي است كه موسسات بهداشتي در تمام دنيا استفاده از ظروف يك بار مصرف را به جاي استفاده از ظروف چند بار مصرف در مدارس، بيمارستان‌ها، رستوران‌ها و ادارات مفيد مي‌‌دانند. اين گرايش روزافزون موجب شده در كشور ما به دليل ذات ارزان تكنولوژي تبديل مواد پلاستيكي و بازيافتي به ظروف يك بار مصرف، مراكزي در نقاط مختلف، انباري‌ها، زيرپله‌اي‌ها و... بدون نظارت سازمان‌‌هاي متولي شكل بگيرند و زباله‌هاي پلاستيكي را به ظروف يك بار مصرف تبديل كند.

اين در حالي است كه معضل پراكنش زباله‌‌هاي پلاستيكي در جاي جاي كشور هم يكي از معضلات زيست محيطي است كه به گفته كارشناسان اين ظروف تا چندين سال در خاك مي‌مانند و تخريب‌ناپذيرند. از مشكل زيست محيطي ظروف يك بار مصرف پلاستيكي كه بگذريم، به گفته دكتر مهناز قمي، عضو هيات علمي دانشگاه كه دكتراي شيمي تجزيه دارد، تلاقي مواد غذايي با مواد پلاستيكي به ايمني، سلامت و حتي طعم غذا لطمه وارد مي‌كند.

دكتر قمي تاكيد مي‌كند: هنگامي كه غذاي داغ در ظروف پلاستيكي شفاف، رنگي و حتي فومي ريخته مي‌شود، بسياري از گونه‌هاي سمي پلاستيكي به داخل مواد غذايي رخنه مي‌كند و مواد سمي وارد غذا مي‌شود. برخلاف تصور عموم ظروف يك بار مصرف اسفنجي (فومي)‌ مواد اسيدي را بيشتر به داخل خود مي‌كشد و اين ظروف بعد از ريختن مواد غذايي داغ، اسيدي و چرب به تدريج طي زمان دچار كاهش وزن مي‌شوند و در واقع مواد سمي به غذا وارد و سپس در بافت چربي بدن ذخيره مي‌شود و كم‌‌كم به يك ماده سرطان‌زا تبديل خواهد شد. مواد سمي تجمع‌يافته در بافت چربي بدن بتدريج موجب خستگي، عصبيت، بي‌خوابي، كم شدن پلاكت‌ها و گلوبين، غيرعادي شدن كروموزوم‌ها و شيوع انواع سرطان‌ها خواهد شد.

بتازگي اتفاق ديگري كه در توليد ظروف يك‌بار مصرف افتاده، رنگي كردن اين ظروف است كه علاوه بر انتقال مواد تشكيل‌‌دهنده پلاستيك، ساير مواد افزودني شيميايي را هم به داخل غذا وارد مي‌كند و اثرات سوء بيشتري بر سلامت مردم دارد.

توليد پليمرهاي گياهي از چه سالي مورد توجه قرار گرفت

در دهه ۸۰ ميلادي مطالعاتي در زمينه پليمرهاي گياهي در اروپا و امريكا آغاز شد. در آن زمان بحران نفت وجود داشت و اكثر كشورها به دنبال منابع غيروابسته نفت بودند. در سال ،۲۰۰۱ امريكا به عنوان نخستين توليد كننده انبوه بيو پليمر (پليمر طبيعي) شروع به فعاليت كرد، اما در آن زمان پليمرهاي طبيعي تنها به توليد و بسته بندي ظرف يكبار مصرف محدود مي شد. در سال ۱۳۸۴ ميزان مصرف اين ظروف ۵۷۰ هزار تن بوده است كه ظرفيت بالايي را از نظر مصرف تشكيل مي دهد.

ظروفنشاستهاي

تحقيق روي اين نوع پلاستيك به دهه 1970 و آغاز بحران نفت بازمي گردد اما در نهايت آمريكاي يها در سال 2002 موفق به توليد انبوه پليمر هاي گياهي شدند و از بهمن ماه 86 محققان ايراني موفق به توليد اين پليم رها شده و نام ايران به عنوان پنجمين كشور در دنيا كه صاحب اين فناوري است، ثبت شد. به طور معمول در كشور هاي صاحب فناوري توليد پليمر هاي گياهي از نشاسته ذرت، سیب زميني و گندم براي اين منظور استفاده مي شود. نشاسته به طور طبيعي يك پليمر گياهي ضعيف است كه خاصيت(هيدروفيلي)آب دوستي دارد .

پس اولين مرحله توليد يك پليمر قوي از بين بردن اين خاصيت است : افزودن اسيد هاي چرب گياهي چون استاريك اسيد و اولئيك اسيد باعث مي شود تغييراتي در تركيب اوليه به وجو د آيد و با تشكيل گروه استري با زنجيره طويل كربني، خاصيت آب گريزي ايجاد شود. واكنش ها در درجه حرارت و فشار خاصي انجام مي شود و در مراحل بعدي، افزودن تركيباتي مانند موم عسل،

روغن هاي گياهي، گلوتن ( براي حفظ خاصيت چسبندگي) و سلولز خواص فيزيكي و مكانيكي پليمر بهبود م ييابد و تركيب حاصل در دستگاه اكستروژن به گرانول تبديل مي شود. تبديل گرانول به ورق، مواد تزريقي و فيلمهاي نازك محققان را قادر مي سازد انواع و اقسام كيسه هاي پلاستيكي،ظروف پلاستيكي، ظروف يكبار مصرف و ... را توليد كنند.

در استفاده از اين پلاستيك ها هيچ محدوديتي وجود ندارد و تمام انواع ظروفي كه با پلاستي كهاي معمو لي ساخته مي شود با پليمر هاي گياهي هم قابل توليد است، ضمن اينكه پليمر هاي گياهي از انعطا ف پذيري بيشتري برخوردارند، در مايكروفر قابل استفاد هاند، بر خلاف پلي استايرن كه استفاده از آن در دماي بالاتر از 65 درجه مجاز نيست، دماي 90 تا 100 درجه سانت يگراد را به راحتي تحمل مي كنند. تجزيه اين پليمر ها در خاك حداكثر 3 تا 6 ماه طول مي كشد كه بستگي به دما، رطوبت و فشار خاك دارد كه ميكروارگانيسم هاي موجود در خاك را تحت تاثير قرار مي دهند. علاوه بر حفظ محيط زيست، حفظ سلامت انسا نها هنگام استفاده از اين ظروف اهميت ويژه اي دارد و از آنجايي كه اين پليم رها منشا گياهي و طبيعي دارند، هيچ ماده سمي و مضري از آنها آزاد نمي شود. عدم وابستگي به منابع نفتي و مصرف كم انرژي براي ساخت ظروف يكبار مصرف گياهي از ديگر مزاياي آن است پليمرهاي گياهي جهت توليد دمايي در حدود 130 درجه نياز دارند درحال يكه در پليمر هاي معمولي اين دما بالاي190 درجه است و اين اختلاف 60 درجه دما باعث صرفه جويي در بحث انر ژي و در نهايت صرفه جويي مالي زيادي در طول سال مي شود.

چه تفاوتي ميان تكنولوژيي کشور در توليد اين ظروف با تكنولوژي ساير كشورها وجود دارد

امريكا ظروف را از نشاسته ذرت توليد مي كند. ايتاليا و انگلستان از نشاسته سيب زميني استفاده مي كنند، ولي ما با توجه به فراواني نشاسته ذرت در كشور از آن بهره گرفته ايم، ولي تكنولوژي به گونه اي است كه مي توان از هر نوع نشاسته اي توليد كرد.

نشاسته چه خاصيتي دارد كه از آن براي توليد ظروف گياهي مي توان استفاده كرد

نشاسته از نظر خواص فيزيكي يك ماده پليمر گياهي ضعيف است. ما اين خواص را ارتقا داديم. نشاسته را كه يك ماده آب دوست است به ماده اي آب گريز تبديل كرديم، در اصل مي توان گفت هنر اين كار در آب گريز كردن نشاسته است. سپس با افزودن موادي مثل موم عسل، روغن گياهي و فيبر سلولز و آن را ارتقا داديم. براي مثال موم عسل باعث براق و نرم شدن آن مي شود و فيبر سلولز به آن استحكام مي دهد.میزان دمای قابل تحمل توسط این ظروف از ۲۰ درجه تا ۱۰۰ درجهمی باشد. البته تفاوت ظروف گياهي يكبار مصرف با نوع پلاستيكي در اين است كه از مايكروفر مي توان استفاده كرد.

يكپليمرباكاربردهايمتنوع

بخش عمده كشورهاي اروپايي نيز ظروف يكبار مصرف گياهي را جايگزين ظروف بسته بندي حاصل از مشتقات نفتي كرده اند. در كشور ما حدود 15 درصد توليد ظروف يكبار مصرف را پليم رهاي گياهي پوشش مي دهند و اميد مي رود تا پايان سال 87 اين رقم به 50 درصد برسد.

اما ظروف يكبار مصرف تنها كاربرد پليمر هاي گياهي نيست. امروزه ديگر محدوديتي براي نوع كالا وجود ندارد و با پليمرهاي گياهي انواع قطعات ساخته مي شود؛ به طوري كه در اروپا آنقدر در اين زمينه تنوع ايجاد كردند كه حتي قطعه اي كه براي كاشت توپ گلف در زمين قرار مي دهند، ديگر بيرون نميآورند بلكه خودش در زمين ميپوسد .

مثال ديگر كيسه هاي پلاستيكي بيمارستاني است كه دفن آنها آلودگي زاست؛ چرا كه در بيمارستا ن ها مهمترين منبع آلودگي كيسه هاي پلاستيكي است كه جهت انتقال لبا س هاي بيماران و پزشكان به بخش لباسشويي بيمارستان استفاده مي شود . در حال حاضر اين نايلون ها را با استفاده از پليمرهاي گياهي توليد ميكنند و كيسه ها را به همراه لباس داخل لباسشويي قرار مي دهند. اين كيسه ها بعد از مدت 10 تا 20 دقيقه در آب حل مي شوند .در حال حاضر در ايران قيمت ظروف يكبار مصرف گياهي تقريبا به اندازه بهاي ظروف يكبار مصرف پلاستيكي است ولي درصورتي كه جامعه به سمت استفاده از اين ظروف گام بردارد بدون ترديد قيمت آ ن بسيار كاهش م ييابد.

البته اين محصولات در كشورهاي اروپايي به دليل مزايايي كه دارد و تقاضاي بسيار براي آنها از ظروف پلاستيكي گران تر است. با توليد پليمر هاي گياهي ايران به انقلاب سبز مصرف يكبار مصرف هاي گياهي پيوسته است و لذا لزوم بهرهبرداري و حمايت از اين صنعت نوين به شدت وجود دارد(www.irandoe.org).

ظروف گیاهی و عوارض

ظروف یک بار مصرف گیاهی نه تنها عوارضی ندارد، بلکه پس از حداکثر 6 ماه نیز تجزیه می شود. با دستیابی به فناوری ساخت این ظروف، ایران پس از کشورهای آمریکا، انگلیس، آلمان و ایتالیا، پنجمین کشور جهان و اولین کشور آسیایی در کسب این موفقیت و ورود به عرصه انقلاب سبز جهانی محسوب می شود گزارش های متعدد علمی نشان داده است که ظروف یک بار مصرف پلاستیکی معمول در ایران باعث ایجاد انواع سرطان ها و حتی انتقال مواد خطرناک از طریق ژن ها از نسلی به نسل دیگر می شود ضمن این که ظروف یاد شده تا حدود 300 سال نیز قابل تجزیه نمی باشد و در طبیعت باقی می ماند. وزارت بهداشت نگهداری ، حمل و بسته بندی غذا در ظروف پلاستیکی پلی استایرنی را ممنوع اعلام کرده است زیرا استفاده از این ظروف برای نگهداری مواد غذایی و نوشیدنی های با دمای بالای 65 درجه سانتی گراد ، سبب آزاد شدن مواد خطرناک سرطان زا می شود.

ایران متاسفانه جزو معدود کشورهای جهان در استفاده بیش از حد از ظروف یک بار مصرف پلاستیکی پلی استایرنی است که امیدواریم به زودی این ظروف جایگزین ظروف گیاهی شود. فناوری استفاده از بیومرهای گیاهی ( پلیمرهای زیستی گیاهی ) برای تولید ظروف یک بار مصرف توسط محققان ایرانی بومی شده و با عنوان « سنتز و تولید انبوه پلیمرهای گیاهی تهیه شده از نشاسته ذرت » به ثبت رسیده است. ما پس از 3 سال مطالعه و تحقیق به این فناوری دست یافتیم و علاوه بر فرمولاسیون ترکیبات و مواد لازم، ماشین آلات و تجهیزات مورد استفاده در این بخش را نیز خود طراحی کرده ایم. در سال 85 بالغ بر 570 هزار تن ظرف یک بار مصرف پلاستیکی (ساخته شده از پلی استایرن) مورد استفاده قرار گرفت. باتوجه به مشکلات زیست محیطی ظروف پلاستیکی تولید شده از ترکیبات نفتی از جمله باقی ماندن آن در خاک به مدت 300 سال و نیز مخاطراتی که برای سلامت انسان به همراه دارد مانند سرطان زایی و حتی بروز تغییرات ژنی که به نسل های بعد نیز انتقال پیدا می کند، محققان ایرانی تصمیم گرفته اند همچون کشورهای پیشرفته که به سمت استفاده از مواد زیست تخریب پذیر بی خطر برای انسان رفته اند، در این راستا اقدام کنند. کار روی پلیمرهای گیاهی در جهان از سال 1970 و در زمان بحران نفت آغاز شد، در آن زمان کشورهای پیشرفته به فکر استفاده از موادی برای بسته بندی افتادند که وابسته به نفت و مشتقات آن نباشد ، بنابراین پلیمرهای گیاهی ساخته شده با ترکیباتی مانند سیب زمینی، ذرت و گندم مورد آزمایش قرار گرفت این پلیمرهای هیدروکربنی دارای خواص ضعیف پلیمری است که با تغییر و اصلاح آن ها می توان به ویژگی های پلیمرهای نفتی رسید. در حال حاضر در آمریکا تمام رستوران های زنجیره ای معروف از ظروف بسته بندی گیاهی استفاده می کنند. بخش عمده کشورهای اروپایی نیز ظروف یک بار مصرف گیاهی را جایگزین ظروف بسته بندی حاصل از مشتقات نفتی کرده اند. شکل و ظاهر این ظروف کاملا مشابه ظروف پلاستیکی است با این تفاوت که زیست تخریب پذیر است.

در مورد ظروف یک بار مصرف پلاستیکی ( پلی استایرن ) می توان گفت: پلی استایرن بیش از 300 سال برای تجزیه و بازگشت به طبیعت زمان لازم دارد. از سوی دیگر تمام محققان به این نتیجه رسیده اند که استفاده از این ظروف برای مواد غذایی گرم و داغ از نظر بهداشتی به هیچ عنوان مناسب نیست چون ظروف پلی استایرن همیشه مقداری استایرن آزاد در ترکیبات پلیمری خود دارد که فوق العاده سمی و سرطان زاست. زمانی که ظرف استایرن با مواد غذایی گرم و داغ و به ویژه چرب تماس پیدا می کند، استایرن آزاد آن وارد ماده غذایی می شود. البته باید توجه داشت که آب جوش نیز باعث جدا شدن استایرن آزاد از ظرف و ورود آن به آب می شود اما تماس این ظروف با غذای چرب و داغ باعث ورود تمامی استایرن های آزاد موجود در ظرف به ماده غذایی می شود و افرادی که به طور مستمر از غذاهای درون این ظروف استفاده می کنند، دچار بیماری های خطرناکی از جمله سرطان می شوند. انستیتو سرطان فرانسه میزان سرطان زایی ظروف پلی استایرنی را از درجه 3 به درجه 2 کاهش داده یعنی آن ها را مواد خطرناک اعلام کرده است. به گفته این محقق، ظروف یک بار مصرف فوم و غیر فوم موجود در کشور دارای استایرن آزاد است، بنابراین استفاده از این ظروف ، خطرات بسیار زیادی برای سلامتی انسان دارد.

مزایای ظروف یکبار مصرف گیاهی

تجزیه ظروف یک بار مصرف گیاهی برای بازگشت به طبیعت حداکثر 6 ماه به طول می انجامد که پس از تجزیه نیز باعث حاصلخیزی خاک می شود . از سوی دیگر در ظروف یک بار مصرف گیاهی از آن جایی که مواد اولیه به کار گرفته شده برای ساخت ، طبیعی و گیاهی است بنابراین حتی اگر غذا یا نوشیدنی داغ در آن ریخته شود، هیچ مشکلی ایجاد نمی کند و عوارضی هم ندارد . مصرف کم انرژی برای ساخت ظروف یک بار مصرف گیاهی از دیگر مزایای آن است که باعث صرفه جویی در مصرف انرژی کشور می شود . این ظروف مورد تایید وزارت بهداشت است و به همین دلیل این وزارت خانه در گام اول به سازمان ها و ادارات توصیه کرده است که ظروف ساخته شده از پلیمرهای گیاهی را جایگزین ظروف پلاستیکی کنند. استفاده از ظروف گیاهی در سطح آمریکا و اروپا و حتی آسیا به سرعت در حال گسترش است. چند مزيت عمده مي توان براي آنها ذكر كرد.

1-نخستين مزيت مربوط به پاكيزه نگه داشتن محيط زيست است. ظروف يكبار مصرف پلاستيكي از ۳۰۰ تا ۵۰۰ سال باقي مانده و سپس به چرخه طبيعت برمي گردند. اين مسئله باعث شد تا اتحاديه اروپا اعلام كند پوسته پلاستيكي در حال فرا گرفتن پوسته كره زمين است و به علت افزايش مصرف، روز به روز بر اين ضخامت افزوده مي شود و فضاهاي موجود كه لازمه كشاورزي و ساختمان سازي و سكونت است، به اين علت نابود مي شود. در حالي كه ظروف گياهي پس از شش ماه، به خاك تبديل مي شوند. در مقايسه مي بينيم اين مدت زمان خيلي كوتاه است حتي بعضي از كشورهاي اروپايي اين ظروف را پس از مصرف به عنوان خوراك

مقاله درباره استفاده از ظروف یکبار مصرف

مطالب مشابه :

مقاله درباره استفاده از ظروف یکبار مصرف

لیست مواد و وسایل بکار رفته در آزمایشات کتاب علوم تجربی کلاس ششم ابتدایی

ظروف یک بار مصرف پلاستیکی ، معایب و مضرات و ضرورت جایگزینی ظروف یکبار مصرف گیاهی

پنگوئن فانتزی