مکان یابی ایستگاههای آتش نشانی با استفاده از GIS
سیاست کلی ایجاد ایستگاه های آتش نشانی در ایران سیاستی بدون برنامه خاص و مدون بوده است به گونه ای که برای ایجاد هر ایستگاه در محدوده های شهری مهمترین اصل خالی بودن زمین، بدون مالک بودن آن یا مواردی از این قبیل بوده است. این موضوع بر مکانیابی کلی ایستگاه ها در سطح شهرها تاثیرگذار بوده است. يکي از سامانه هايي که بواسطه فن آوري اطلاعات امروزه ظهور پيدا کرده است ، سامانه اطلاعات مکاني (GIS) مي باشد.GIS علاوه بر ايجاد، مديريت، پرس و جو، تجزيه و تحليل و نمايش داده هاي مکاني و توصيفي، مي تواند به عنوان يک سيستم پشتيبان تصميم گيري (DSS) نيز در نظر گرفته شود. در واقع GIS ميتواند از برنامه ريزي و تصميم گيري مديران حمايت و پشتيباني نمايد. از اين رو در دنياي امروز بدون استفاده از چنين فن آوريهايي عملا مديريت شهري دچار اختلال هاي بزرگ شده و به شهر صدمات جبران ناپذيري وارد مي شود.
2)ضرورت تحقیق:
مجموعه بررسی ها و تجزیه و تحلیل های انجام شده در مورد حوادث آتش سوزی و نحوه عملکرد ایستگاه های آتشنشانی نشانگر آن است که محدودیت ها و نارسایی های عمده ای در مکان گزینی و عملکرد مطلوب ایستگاهها وجود دارد. این مشکلا ت و نارسایی ها را می توان به شرح زیر طبقه بندی کرد:
عدم انطباق مکان و شعاع پوشش ایستگاهها با کانون های بالقوه آتش سوزی
عدم تناسب تعداد ایستگاهها با تعداد جمعیت تحت پوشش
عدم تناسب توزیع مکانی ایستگاهها با الزامات و بافت شهری
عدم تناسب توزیع مکانی ایستگاهها با استاندارد پوشش زمانی
ناکافی بودن تعداد ایستگاهها نسبت به هردو معیار جمعیت و مساحت شهرها.
با توجه به اهمیت این موضوع ومشکلات موجود، در این تحقیق سعی شده با استفاده از متدهای جدید و در نظر گرفتن معیارهای کاربردی ازمیزان این مشکلات کاسته شود.
3)تعاریف:
مکانیابی: فعالیتی است جهت انتخاب مکانی مناسب برای کاربردخاص، که قابلیتها و توانایی های یک منطقه را از لحاظ وجود زمین مناسب و کافی و نیز ارتباط آن کاربری خاص با کاربری های شهری را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد.
شعاع عملکرد: حداکثرمسافتی است که یک خودرو آتشنشانی ظرف مدت 5 دقیقه می تواند طی کند.
فرایند تحلیل سلسله مراتبی(AHP): این فرایند گزینه های مختلف را در تصمیم گیری دخالت داده و امکان تحلیل حساسیت روی معیارها و زیرمعیارها را دارد. علاوه بر این برمبنای مقایسه زوجی بنا نهاده شده که قضاوت و محاسبات را تسهیل می کند. همچنین میزان سازگاری و ناسازگاری تصمیم را نشان می دهد که از مزایای ممتاز این تکنیک در تصمیم گیری چندمعیاره می باشد.
4) روشهاي وزندهي :
در حالت كلي وزن دهي فاكتورها ميتواند با استفاده از دانش كارشناسي Driven Knowledge))، داده ـ مبنا (Data Driven) يا تركيبي از آنها صورت‌گيرد. در روش‌دانش كارشناسي، از تجربه و دانش كارشناسان متخصص در زمينه كاربرد مورد نظرجهت وزن دهي به فاكتورها استفاده ميشود. برخي از روشهاي وزندهي كه بطور كلي در تصميم‌گيري‌هاي چندمعياره و با استفاده از دانش كارشناسي صورت مي‌گيرد، عبارتند از:
متد Rankingکه درآن وزن‌دادن به معيارها براساس نظرتصميم گيرنده مي‌باشد، متد Ratingکه‌تصميم گيرنده وزن معيارها را بر اساس يك مقياس از پيش‌تعيين شده، تخمين می زند و روش مقايسه زوجيpair Wise Comparison) (، که بخشي از روشAHP است. در روش وزندهي مقايسه زوجي، معيارها دو به دو با يكديگر مقايسه شده و اهميت آنها نسبت به يكديگر تعيين مي‌گردد. سپس يك ماتريس ايجاد ميشود كه ورودي آن همان‌وزنهاي تعيين شده و خروجي آن وزنهاي نسبي مربوط به معيارهاست. اين روش‌وزندهي داراي سه گام اساسي است كه عبارتند از: ايجاد ماتريس مقايسه زوجي، محاسبه‌وزن معيارها و برآورد نسبت سازگاري
5) مدل‌هاي موجود تلفيق نقشه‌ها :
مدل هاي موجود تلفيق نقشه به شرح زير مي باشد :
مدل منطق بولين (Boolean Logic Model) :
در اين مدل به ازاء هر فاکتور، يك نقشه ورودي ايجاد مي گردد. مقدار يک نشان دهنده مناسب بودن و مقدار صفر نشان دهنده نامناسب بودن موقعيت مكاني آن پيكسل مي‌باشد. سپس نقشه‌هاي ورودي با استفاده از عملگرهاي بولين AND يا OR با يكديگر تلفيق‌مي‌شوند و يك نقشه خروجي باينري به وجود مي‌آورند. اگر تلفيق نقشه‌ها با استفاده ازعملگر AND انجام گرفته باشد، پيكسلهاي حاوي ارزش 1 در نقشه خروجي، مكانهايي رانشان مي‌دهد كه كليه معيارهاي مربوط به كاربرد مورد نظر را تأمين مي‌نمايند و درصورتيكه نقشه‌هاي ورودي با استفاده از عملگر OR تركيب شوند، پيكسلهاي حاوي‌ارزش 1 در نقشه خروجي، مكانهايي را مشخص مي‌كند كه يك يا چند معيار در آنها صدق‌مي‌كند.
مدل همپوشاني شاخص (Index Overlay Model) :
انجام مدل همپوشاني شاخص به دو روش امكان‌پذير است. در هر دو روش ابتدا به تمامی‌فاكتورهاي مؤثر، بر اساس اهميت نسبي و با توجه به نظرات كارشناسي، وزني اختصاص‌داده مي شود. اين وزنها بصورت اعداد صحيح مثبت يا اعداد حقيقي در يك بازه مشخص،تعيين مي‌شوند. در روش اول نقشه‌هاي ورودي فاكتورها، همانند روش بولين بصورت باينري هستند. در اين روش هر نقشه فاكتور يك عامل وزني منفرد دارد و براي تركيب بانقشه‌هاي ديگر، فقط در عامل وزني خودش ضرب ميشود. . اهميت كلاسهاي مختلف موجود در يك نقشه فاكتور، در روش اول يكسان در نظر گرفته مي شود. روش دوم انعطاف پذيري بيشتري نسبت به روش اول دارد. در اين روش علاوه بر اينكه به هر يك از نقشه‌هاي ورودي وزني اختصاص مي‌يابد ، به هر يك از كلاسها و واحدهاي‌مكاني موجود در هر نقشه فاكتور نيز ، بر اساس اهميت نسبي و نظرات كارشناسي وزني‌منتسب ميشود. بعبارتي كلاسهاي مختلف موجود بر يك نقشه واحد ، داراي وزنهاي متفاوت هستند.
مدل منطق فازي ( Fuzzy Logic Model) :
منطق فازي، در واقع توسعه يافته منطق بولين است. در منطق فازي، ميزان عضويت يك عنصر در يك مجموعه ، با مقداري در بازه يك (عضويت كامل) تا صفر (عدم عضويت كامل) تعريف‌مي شود. انواع عملگر هاي فازي عبارتند از عملگر اشتراك فازي (Fuzzy AND) ، عملگر اجتماع فازي (Fuzzy OR) ، عملگر ضرب فازي (Fuzzy Algebraic product) و عملگر جمع فازي (Fuzzy Algebraic Sum) .
6)بررسی و ارزیابی فاکتورهای موردنیاز در مکانیابی ایستگاههای آتشنشانی:
6-1) جمعیت :
تراکم جمعیت از عوامل اصلی موثر در نحوه استقرار ایستگاهها و برنامه ریزی های مربوطه می باشد. در مناطقی از شهر که تراکم جمعیتی در سطح بالایی قرار دارد احتمال وقوع حریق بیش از مناطق با تراکم جمعیت کم است. بنابراین برنامه ریزی مراکز آتشنشانی باید بر حسب تراکم جمعیت در مناطق مختلف شهری صورت گیرد.
استانداردهای جهانی برای هر 50000 نفر جمعیت یک ایستگاه را پیش بینی کرده اند. علت چنین انتخابی براساس تجربیات بوده است. بنابراین سعی شده است در قسمت عملی کار مناطق با جمعیت بالاتر با وزن بیشتری در تحلیل نهایی در نظر گرفته می شوند.
6-2) مساحت و شعاع پوشش:
مساحت مناطق مختلف شهری و شعاع عمل ایستگاههای آتشنشانی در برنامه ریزی استقرار ایستگاهها از عوامل عمده به حساب می آید. استانداردهای جهانی شعاع 5 کیلومتر را برای ایستگاه پیش بینی می کنند و از طرف دیگر زمان رسیدن به مکان آتش سوزی را 3-5 دقیقه در نظر گرفته اند.
برای دستیابی به استاندارد3-5 دقیقه باید محدوده حوزه استحفاظی ایستگاهها را کاهش داد در نتیجه با سرعت بین 30-40 کیلومتر در ساعت، خودروهای امدادی در هر دقیقه بین500-670 متر را طی می کنند که با احتساب هدر رفتن یک دقیقه برای رسیدن پیام آتش سوزی به ایستگاه و خروج ماشینها از ایستگاه در 4 دقیقه باقیمانده، نیروهای آتشنشانی فاصله ای به طول 2-2/7 کیلومتر را پوشش می دهند. مساحت چنین ناحیه ای بین 12/5-23 کیلومتر خواهد بود.
6-3)شبکه ترافیک:
سیستم حمل و نقل شهری و شبکه ترافیک یکی دیگر از عوامل موثر بر مکانیابی ایستگاه های آتشنشانی است. عواملی چون عرض خیابانها ، کیفیت و حجم ترافیک، یکطرفه بودن خیابان وغیره در چگونگی محل استقرار ایستگاهها موثرند.محل مناسب معمولا درمحل تلاقی چند خیابان ودر نقاطی تعین می شود که حجم ترافیک مانع یا کند کننده حرکت خودروها و اکیپ آتشنشانی نگردد. خیابانهای یکطرفه یا خیابانهایی که وسایل نقلیه سنگین و کندرو از آنها عبور کنند، از عوامل کند کننده حرکت خودروهای آتشنشانی است.قرارگیری ایستگاهها در مجاورت بزرگراهها و خیابانهای اصلی درجه یک به ویژه تقاطع های اصلی از عوامل مثبت مکانیابی خواهد بود.
6-4) کاربری اراضی:
کاربری های مختلف آسیب پذیری های متفاوتی در مقابل آتش سوزی دارند. کاربری های مسکونی همیشه بیشترین آسیب پذیری را در مقابل حوادث آتش سوزی داشته اند. کاربری های تجاری و صنعتی و تولیدی بعد از کاربری مسکونی به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند. تراکم جمعیت و شبکه حمل و نقل شهری در رتبه های بعدی قرار می گیرند. ابن امتیازات به عنوان ارزشهای هرکاربری در وزن دهی آنها در مکان گزینی ایستگاهها به کار گرفته خواهند شد و یکی از با اهمیت ترین معیارها در تعیین محل استقرار ایستگاهها می باشد. در مورد کاربری های تجارتی، صنعتی وانبارها به علت وجود مواد قابل اشتعال معمولا بیش از سایر کاربری ها در معرض خطر آتش سوزی قرار دارند. قرارگیری کاربری های خدمات شهری مثل بیمارستانها ، مدارس و ادارات دولتی همگی از مجموعه کاربری هایی خواهد بود که در ساعاتی از روز با پیک ترافیکی روبه رو هستند. بنابراین برای مجاورت ایستگاه با چنین کاربری هایی باید محدودیت های فاصله ای قائل شد.
6-5)پتانسیل خطر:
بررسی پتانسیل و ریسک خطردر مناطق مختلف شهری بر اساس بررسی میزان تعداد و تکرار حوادث در مناطق مختلف به مشخص شدن نقاط آسیب پذیر در حوادث آتش سوزی و مکانهای با پتانسیل بالای خطر منجر خواهد شد. مکان ایستگاهها باید به سمت به سمت چنین مناطقی کشش بیشتری داشته باشد.
7)مطالعه موردی:
منطقه شش تهران به6 ناحیه تقسیم شده است که نواحی یک وسه آن مورد بحث این تحقیق است. در منطقه شش تهران فقط دو ایستگاه آتشنشانی به شماره های 18و 40 قرار دارند. ایستگاه شماره 18 در خیابان حافظ، چهار راه کریم خان و ایستگاه شماره 40 نیز در میدان انقلاب و در تقاطع خیابانهای کارگر شمالی و ادوارد براون قرار دارد. این دو بخش فقط بخش جنوبی و مرکزی منطقه شش شهرداری تهران تحت پوشش قرار می دهند و ایستگاههای دیگری که در خارج از حوزه منطقه 6 قرار دارند سرویس دهی باقی منطقه را بر عهده گرفته اند. در ناحیه مورد مطالعه فقط ایستگاه شماره 18وجود دارد
مطالب مشابه :
مکانیابی با استفاده از GIS
انجام پروژه ها و آموزش gis - مکانیابی با استفاده از gis - مشاوره پایان نامه و پروژه های دانشجویی
معیار های مکان یابی در برنامه ریزی کاربری اراضی
انجام پروژه ها و آموزش gis - معیار های مکان یابی در برنامه ریزی کاربری اراضی - مشاوره پایان
مکان یابی در معماری(بررسی نمونه پروژه های )
انجمن علمی معماری دانشگاه آزاد خلخال - مکان یابی در معماری(بررسی نمونه پروژه های ) - وبلاگ
مکان یابی فضای سبز
مکانیابی های پیشنهادی . معابر پیاده و سواره و منابع آب . طبیعت در تعریف معماری منظر نقش مهمی
مکان يابي بهينه ایستگاههای آتش نشانی شهر شیراز با استفاده از GIS
انجام پروژه ها و آموزش gis - مکان يابي بهينه ایستگاههای آتش نشانی شهر شیراز با استفاده از gis
موضوعات مطرح در استقرار كاربريهاي شهري
انجام پروژه ها و آموزش gis - موضوعات مطرح در استقرار كاربريهاي شهري تعریف مکانیابی:
مقاله : ضرورت مكانيابي فضاهاي فراغت در شهر
انجام پروژه های معماری و عمران - مقاله : ضرورت مكانيابي فضاهاي فراغت در شهر - آرشیتکت
موضوع پروژه خود را انتخاب کنید-موضوعاتی در زمینه مهندسی صنایع
پاتوق مهندسی صنایع - موضوع پروژه خود را انتخاب کنید-موضوعاتی در زمینه مهندسی صنایع - مهندسی
تحلیل مکانی و GIS
انجام پروژه ها و آموزش gis - تحلیل مکانی و gis سابقه کارهای اجرائی در مکانیابی خدمات شهری
کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) در مدیریت کلان شهری
انجام پروژه ها و آموزش gis - کاربردهای سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) در مدیریت کلان شهری
برچسب :
پروژه مکانیابی