آنچه از حمله مغول بر ایران رفت
متون کهن ادبیات پارسی با وجود همه ارزش و احترامی که نثار آنها می شود، به ندرت واقعا خوانده می شوند، در حقیقت جلدهای گالینگور و چاپ های نفیس بسیاری از این کتاب ها خوبی اش این است که با درکنار هم قرارگرفتن می توانند جلوه قشنگی به ظاهر اتاق بدهند و بر زیبایی دکوراسیون خانه ها بیفزایند. از سوی دیگر این کتاب ها برای تشخص فرهنگی بخشیدن به صاحب آنها می توانند در جایی از کتابخانه ها که بیشترین توجه را برمی انگیزند و جلوی چشم هستند، جا خوش کنند تا صاحب این کتاب ها به میهمانان خود بفهماند که بله ما هم... اما گردوخاک نشسته روی کتاب ها و اینکه کاملا آشکار و مشخص است که این کتاب ها یک بار هم لایشان باز نشده است، از واقعیت دیگری خبر می دهند؛ واقعیتی که با توجه به میانگین مطالعه مردم این دیار در سال (آن رقمی که اجازه بدهید به دلیل پرهیز از سرشکستگی آن را تکرار نکنیم) به خوبی گواه آن است که ایرانی جماعت چقدر اهل کتاب و مطالعه است. حتی معروف ترین متون ادبیات فارسی (آنها که توسط ناشران متعدد و با چاپ های مکرر به بازار ارائه شده اند) نیز از چنین سرنوشتی برخوردارند
.تاریخ جهانگشای جوینی نوشته علاءالدین، ملک بن محمد یکی از همین متون کهن است؛کتاب معروفی که شاید در کتابخانه ها یا کتابفروشی ها با دوره های آن که به صورت سه جلدی منتشر شده است، برخوردداشته باشید. تاریخ جهانگشای جوینی یکی از آن متون قدیمی است که از نثر بسیار دشواری برای خواننده امروز برخوردار است. در واقع با وجود اینکه این کتاب اثری است تاریخی درباره یکی از کنجکاوی برانگیزترین دوره های تاریخی ایران (روزگار حمله مغول و فجایع خونینی که به دنبال داشته است)، اما دشواری متن آن باعث شده که خوانندگان چندانی نداشته باشد، جز یکسری دانشجویان و محققان که به شکل تخصصی دست به کار تحقیق در متون قدیمی هستند
.
به این ترتیب می توان تاریخ جهانگشای جوینی را از جمله آثاری محسوب کرد که برای به وجود آوردن شرایطی که طیف گسترده تری از مخاطبان از آن استفاده کنند، ضرورت بازنویسی و اصلاح متن در جهت ساده شدن نثر و امکان دریافتن آن توسط طیف گسترده تری از مخاطبان احساس می شود. کتاب «تاریخ عصر چنگیزخان مغول» نیز پاسخی است به این ضرورت که به همت فروزان آزادبخت انجام شده و توسط انتشارات روزبهان در ۳۶۸صفحه، ۱۰۰۰نسخه و به قیمت ۵هزار تومان منتشر شده است.نویسنده کتاب تاریخ جهانگشای جوینی، علاءالدین عطاملک بن محمد از رجال و مورخین ایرانی در قرن هفتم هجری قمری است. او که به سال ۶۲۲ هجری متولد شده از جوانی، قبل از آنکه به سن ۲۰سالگی برسد وارد کارهای دیوانی شد و به خدمت امیر ارغون خان (حکمران خراسان) درآمد و به همراه او نیز ۲ بار به مغولستان سفر کرد. عطا ملک، در سال ۶۵۴ هجری که هلاکوخان به خراسان آمد به خدمت او رسید و در جنگ هایی که او با اسماعیلیان الموت و خلیفه عباسی در بغداد داشت، شرکت کرد. چند سال پس از آن نیز به حکومت عراق و خوزستان منصوب شد و ۲۰ سال از عمر خود را در این سمت سپری کرد. در عهد اباقاخان، عطاملک به همراه برادرش دستگیر و زندانی شدند، اما مدتی بعد زمانی که تگودار به سلطنت رسید، از زندان آزاد و چندی پس از آن در اران درگذشت و جسدش در تبریز به خاک سپرده شد
.در کتابی تحت عنوان «تسلیه الاخوان» شرح آنچه در ایام اباقاخان بر او گذشته را به تحریر درآورده است. معروف ترین اثر او تاریخ جهانگشا است که مشتمل بر یک دیباچه و ۳جلد است که تألیف آن را در بین سال های ۵۸ ۶۵۰ هجری قمری انجام داده است. تاریخ جهانگشا نثری منشیانه دارد و از مراجع معتبر تاریخ مغول محسوب می شود، به ویژه آنکه نویسنده بدان روزگار نزدیک بوده و برخی از آنچه در ایام حمله مغول بر ایران گذشته را نیز از نزدیک درک کرده است. تاریخ جهانگشا از آنجا که مملو از اطلاعات دست اولی است که در دیگر متون به دست نمی آید، منبع موثق و معتبری برای بسیاری از محققان جدید و قدیم بوده است
.این اثر را اولین بار علامه محمد قزوینی تصحیح کرده و در ۳ مجلد در بین سال های۱۳۲۹ تا۱۳۵۵ هجری قمری در لیدن هلند به چاپ سپرده است. در ایران نیز این کتاب بارها توسط ناشران مختلف (از کلاله خاور در سال ۱۳۳۷ تا دنیای کتاب به سال ۱۳۷۵) به چاپ رسیده است
.تصحیح قزوینی از تاریخ جهانگشا اگرچه از اعتبار ویژه ای برخوردار است اما دشواری های متن، همچنان برای خواننده ناآشنا به واژه های رایج در متون قدیمی و نثر خاص آن روزگار، باقی است. نزدیک به یک دهه پیش از این نیز دکتر منصور ثروت، تحریری تازه از این کتاب را صورت داده و توسط انتشارات امیرکبیر(۱۳۷۸) به چاپ سپرده است
.اما شیوه کار فروزان آزادبخت به شیوه ای دیگر و مناسب تر برای مخاطب غیرمتخصص اما علاقه مند صورت گرفته است، به گونه ای که اگرچه از زیبایی های خاص زبان اثر کاسته است، اما به دلیل به وجود آوردن شرایطی برای ارتباط با مخاطبان بیشتر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. تاریخ عصرچنگیز خان مغول درواقع، بازنویسی جلد اول تاریخ جهانگشاست که آزادبخت کوشیده است برای آنکه کار تطبیق متن با نسخه اصلی آسان تر باشد، کار بازگردانی هر صفحه با معنی واژه آغازین صفحه موردنظر شروع شده و با معنی آخرین واژه به پایان برسد و در نهایت شماره صفحه نیز در متن کتاب آورده شده است
.بازنویسی کننده تاریخ جهانگشا در مقدمه کتاب، درباره نحوه کار خود می نویسد: «نهایت تلاش این بود که معنی هیچ واژه ای هدر نرود که خوشبختانه معانی تک تک واژه های متن اصلی در جملات متن بازگردانی موجود است و البته به خاطر دستیابی به این مهم، سبک ترسل متن بازگردانی بی شباهت به سبک جهانگشا نیست و به ناچار مملو از مرادفات است... ساختار جملات هم تا حد امکان حفظ شده که ناگزیر از زیبایی شیوه بیان کاسته است.»(ص ۱۱
)کتاب تاریخ عصر چنگیز خان مغول دربردارنده یک پیشگفتار و یک مقدمه، افزون بر دیباچه خود نویسنده و متن اثر نیز هست. آزادبخت در این مقدمه برای آشنایی خواننده با کتاب و نویسنده آن دست به گزینشی سنجیده زده و از منابع معتبر موجود، آنچه را که لازم بوده در این مقدمه، گنجانده است. به این ترتیب برای آشنایی با زندگی نامه عطاملک جوینی از مقدمه علامه محمد قزوینی بر تصحیح جهانگشا استفاده کرده است. پس از آن برای روشن ساختن زمینه وقوع حوادث موجود در متن کتاب به بیان اوضاع اجتماعی عصر مغول به نقل از «تاریخ ادبیات ایران» نوشته ماندگار ذبیح الله صفا بهره برده است و سرانجام نیز برای روشن شدن سبک نگارش تاریخ جهانگشا به کتاب سبک شناسی محمدتقی بهار رجوع کرده و نظر استاد درباره این اثر را نقل کرده است. این مجموعه به خوبی، خواننده علاقه مند را آماده بهره گرفتن از متن این کتاب خواندنی، می سازد
.در این کتاب ابتدا خلاصه ای از چگونگی پیدایی قیام چنگیز خان و رخدادهایی که به فتح و تسخیر دیگرممالک دنیا می انجامد، آمده است. پس از آن نوبت به حمله مغول به ایران رسیده و به شرح چند وچون حمله قوم وحشی مغول به کشور سلطان محمد خوارزمشاه پرداخته شده است و پس از آن نیز به ماجرای تسخیر و تصرف شهرهای آن روزگار ایران از خوارزم، خراسان و مرو گرفته تا نیشابور قاآن و بخارا پرداخته شده است
.کتاب تاریخ عصرچنگیزخان مغول مملو است از درد و رنجی که بر مردم این دیار گذشته؛ فجایعی دهشت بار که در حمله وحشی ترین قوم تاریخ بر نیاکان ما گذشته و سرشار است از صحنه های قربانی شدن کودکان، زنان و مردان بی گناه که تاب مقاومت در برابر قوم مغول را ندارند
.وفاداری فروزان آزادبخت به متن اصلی کتاب، با وجود تغییراتی که در متن برای سهولت خواندن آن داده است به گونه ای است که به هیچ روی نکته ای از آنچه در اصل کتاب آمده به هدر نمی رود، بنابراین می تواند برای محققانی که قصد بررسی های تاریخی در آن دوران را دارند و از سوی دیگر حوصله سروکله زدن با متن های دشوار را هم ندارند، کارآمد باشد
.نکته قابل اشاره دیگر آنکه بازنویسی کننده کتاب، فهرستی از واژه های دشوار متن اصلی را در انتهای کتاب با ذکر شماره صفحه و خطی که این کلمه در متن اصلی آمده است، جمع آوری کرده و معنای آن را نیز در کنار کلمات آورده است و به این ترتیب شیوه خود را برای کارآمدی کتاب، در جهت استفاده آن علاقه مندانی که قصد تطبیق اثر با متن اصلی و استفاده های آموزشی از آن را دارند، کامل کرده است
.در پایان کتاب نیز فهرستی از نام شخصیت هایی که در جلد نخست تاریخ جهانگشا ذکری از آنها به میان آمده، آورده شده است و همچنین توضیحاتی (کم یا بیش) با توجه به اهمیت شخصیت، بر آن افزوده شده است که می تواند برای خواننده اثر، راهنمای خوبی برای درک متن و شناخت اشخاص باشد. در یک جمع بندی کلی انتشارکتاب هایی نظیر تاریخ عصر چنگیز خان مغول که حاصل بازنویسی و زدودن دشواری های متن های قدیمی هستند، ضرورتی است که باید بیش از این مورد توجه قرار گرفته و در مورد دیگر آثار دشوار قدیمی نیز صورت پذیرد تا شرایط برای استفاده از آثار بیشتری فراهم آید
.مطالب مشابه :
آشنایی با اجزای کتاب
برای محافظت و زیبایی این گونه آغاز متن کتاب قرار دارد و الفبایی در پایان کتاب
متن کامل کتاب‌های درسی ریاضی راهنمایی
و استعداد آدمی پایان برای درک این زیبایی‌ها داشتن متن کامل کتب
نقد زیبایی شناسی
اولین کتاب - نقد زیبایی ویژگی‌های کتاب تعلق متن به واژه برای اردوی پایان سال
فهرست نویسی
برای محافظت و زیبایی صفحه ای است که پیش از آغاز متن کتاب در پایان بیشتر کتاب
مطالبی در رابطه با پیش دبستانی
در برخی کتابها، هم برای زیبایی وگیرایی و هم بدین معنا که آغاز، متن و پایان کتاب شماره
آنچه از حمله مغول بر ایران رفت
بدهند و بر زیبایی که در متن برای سهولت پایان کتاب نیز فهرستی
متن کامل کتاب ازدواج ما؟! (بخش دوم)
متن کامل کتاب هوسها هیچگاه پایان نمی پذیرند که از نظر زیبایی یا ثروت یا
برچسب :
متن زیبایی برای پایان کتاب